Luận văn tốt nghiệp: Lạm phát - Mối hiểm họa cho sự phát triển nền kinh tế phần 2

Chia sẻ: Szfasf Fadsfs | Ngày: | Loại File: PDF | Số trang:7

Thêm vào BST

Báo xấu

34
lượt xem 3
download

Download Vui lòng tải xuống để xem tài liệu đầy đủ

Lạm phát ở Việt Nam đã có từ lâu song ở đây chúng tôi muốn nói đến thời kỳ 1981-1988 trong thời kỳ 1976-1980, lạm phát ở Việt Nam “ ngầm”, nghĩa là tuy chỉ số giá cả do nhà nước ấn định tăng không nhiều,

Chủ đề:

Bình luận(0) Đăng nhập để gửi bình luận!

Lưu

Nội dung Text: Luận văn tốt nghiệp: Lạm phát - Mối hiểm họa cho sự phát triển nền kinh tế phần 2

ch¬ng II l¹m ph¸t ë viÖt nam - thùc tr¹ng vµ ®Æc trng I. l¹m ph¸t viÖt nam nh÷ng n¨m 1981- 1988 L¹m ph¸t ë ViÖt Nam ®· cã tõ l©u song ë ®©y chóng t«i muèn nãi ®Õn thêi kú 1981-1988 trong thêi kú 1976-1980, l¹m ph¸t ë ViÖt Nam “ ngÇm”, nghÜa lµ tuy chØ sè gi¸ c¶ do nhµ níc Ên ®Þnh t¨ng kh«ng nhiÒu, nhng chØ sè gi¸ c¶ ë thÞ trêng tù do t¨ng kh¸ cao, møc t¨ng gi¸ c¶ ®· vît xa møc t¨ng gi¸ trÞ tæng s¶n lîng, còng nh thu nhËp quèc d©n: trong thêi gian 1976-1980, gi¸ trÞ trÞ tæng s¶n lîng tÝnh theo gi¸ n¨m 1982 ®· t¨ng 5. 8%, thu nhËp quèc d©n s¶n xuÊt ®· t¨ng 1, 5%, nhng møc gi¸ trÞ ®· t¨ng 2, 62 lÇn: 1 - Thùc tr¹ng: Bíc vµo nh÷ng n¨m 80, l¹m ph¸t ®· bét ph¸t “c«ng khai”, vµ trë thµnh l¹m ph¸t phi m· víi møc t¨ng gi¸ 3 ch÷ sè. ChØ sè b¸n lÎ (n¨m tríc =100) Thi trêng nhµ níc kiÓm so¸t lµ thÞ trêng mµ c¸c gi¸ c¶ do nhµ níc qui ®Þnh. L¹m ph¸t ë ViÖt Nam ®· ë møc phi m·, n¨m cao nhÊt ®· ®¹t tíi chØ sè t¨ng gi¸ 557% vît qua møc l¹m ph¸t phi m·. Song nh÷ng biÓu hiÖn vµ t¸c h¹i cña nã kh«ng kÐm g× siªu l¹m ph¸t. 8
Thø nhÊt, qua b¶ng trªn ta thÊy tõ n¨m 1981-1988 chØ sè t¨ng gi¸ ®Òu trªn 100% mét n¨m; nh÷ng n¨m ®Çu 80 møc t¨ng nµy lµ trªn 200%, ®Õn n¨m 1983vµ 1984 ®· gi¶m xuèng, nhng tõ n¨m 1986 ®· t¨ng vät tíi møc cao nhÊt 557%, sau ®ã cã gi¶m; nh vËy lµ møc l¹m ph¸t cao vµ kh«ng æn ®Þnh. Thø hai, tèc ®é lu th«ng tiÒn tÖ t¨ng nhanh v× d©n chóng kh«ng ai muèn gi÷ tiÒn, ngêi ta b¸n song hµng ph¶i mua ngay hµng kh¸c, hoÆc vµng hoÆc ®« la, kh«ng ai d¸m gi÷ tiÒn l©u trong tay, v× tèc ®é mÊt gi¸ cña nã qu¸ nhanh. Song ë ViÖt Nam vßng quay cña ®ång tiÒn qua ng©n hµng nhµ níc l¹i kh«ng t¨ng lªn mµ gi¶m ®i, v× c¬ chÕ ho¹t ®éng cña ng©n hµng qu¸ kÐm kh«ng ®¸p øng ®îc nhu cÇu göi vµ rót tiÒn cña c¸c chñ kinh doanh vµ d©n c. Thø ba, tiÒn l¬ng thùc tÕ cña d©n c bÞ gi¶m m¹nh, ë ViÖt Nam tríc n¨m 1988, hÇu hÕt c¸c gi¸ c¶ do nhµ níc qui ®Þnh. Trong nh÷ng n¨m 80 nhµ níc ®· nhiÒu lÇn t¨ng gi¸. Tríc n¨m 1985, møc t¨ng gi¸ do nhµ níc qui ®Þnh kh«ng lín, tuy møc t¨ng gi¸ ë thÞ trêng tù do cao h¬n nªn nhµ níc ®· kh«ng bï gi¸ vµo l¬ng, tiÒn l¬ng thùc tÕ ®· gi¶m xuèng. Tõ n¨m 1986 nhµ níc ®· bï gi¸ vµo l¬ng ngay sau khi t¨ng gi¸. Nhng tiÒn l¬ng thùc tÕ vÉn gi¶m m¹nh v× nhµ níc ®· kh«ng khèng chÕ ®îc thÞ trêng tù do. Gi¸ nhµ níc t¨ng mét lÇn th× gi¸ thÞ trêng tù do t¨ng 1, 5 lÇn. Nhµ níc l¹i kh«ng cung cÊp ®ñ hµng cho d©n c theo gi¸ nhµ níc, nªn mäi ngêi ph¶i mua hµng ngoµi thÞ trêng tù do víi gi¸ cao h¬n, mÆt kh¸c nh÷ng ngêi ®îc nhµ níc bï gi¸ chØ lµ nh÷ng ngêi lµm trong khu vùc nhµ níc cßn sè ®«ng d©n c th× kh«ng ®îc bï gi¸ nh vËy. Thø t nh÷ng ngêi göi tiÒn vµ cã tiÒn cho vay ®Òu bÞ tíc ®o¹t, v× møc l·i suÊt so víi l¹m ph¸t. Thø n¨m, c¸c yÕu tè cña thÞ trêng ViÖt Nam bÞ thæi phång vµ bãp mÐo. Do gi¸ c¶ nhµ níc ®Þnh ®· kh«ng ph¶i lµ gi¸ c¶ thÞ trêng, lu«n thÊp h¬n gi¸ 9
c¶ thÞ trêng tù do, vµ l¹i t¨ng theo tõng chu kú, nªn ®· khuyÕn khÝch xu híng ®Çu c¬ vµ tÝch tr÷ hµng ho¸ kiÕm lîi. C¸c xÝ nghiÖp ®· t×m mäi c¸ch ®Ó dù tr÷ vËt t, kh«ng cÇn kinh doanh còng cã lîi. D©n chóng ph¶i dù tr÷ nhu yÕu phÈm. T×nh tr¹ng khan hiÕm hµng ho¸, khan hiÕm vèn ®îc phãng ®¹i, c¸c nhu cÇu gi¶ t¹o t¨ng lªn, bøc trang thùc cña nÒn kinh tÕ bÞ xuyªn t¹c, l·i gi¶, lç thËt. Nh÷ng biÓu hiÖn trªn ®©y cña l¹m ph¸t ViÖt Nam tuy míi trong giai do¹n phi m·, nhng còng ®· gÇn nh ®Çy ®ñ c¸c nÐt chung cña giai ®o¹n siªu l¹m ph¸t. Mét ®iÒu ®¸ng chó ý lµ tríc n¨m 1988, nhµ níc ®· ¸p dông nhiÒu biÖn ph¸p, nghÞ quyÕt chèng l¹m ph¸t, nhng vÉn kh«ng kiÒm chÕ vµ kiÓm so¸t ®îc l¹m ph¸t. ChØ sè gi¶m ph¸t vÉn t¨ng gi¶m thÊt thêng ngoµi dù tÝnh cña nhµ níc. 2 - Nh÷ng ®Æc trng chñ yÕu cña l¹m ph¸t thêi kú nµy. L¹m ph¸t ë ViÖt Nam còng cã nh÷ng biÓu hiÖn chung gièng c¸c níc kh¸c trªn thÕ giíi: nh chØ sè gi¸ c¶ nãi chung t¨ng phæ biÕn, do vËy gi¸ trÞ c ña ®ång tiÒn gi¶m. Song l¹m ph¸t ë ViÖt Nam cã nh÷ng ®Æc ®iÓm riªng d o nh÷ng ®iÒu kiÖn chÝnh trÞ, kinh tÕ, x· héi cô thÓ cña ViÖt Nam qui ® Þnh. L¹m ph¸t cña mét nÒn kinh tÕ kÐm ph¸t triÓn trong ®ã khu vùc kinh tÕ nhf níc gi÷ ®Þa vÞ thèng trÞ. NÒn kinh tÕ ViÖt Nam kÐm ph¸t triÓn vµo bËc nhÊt trªn thÕ giíi t×nh tr¹ng kÐm ph¸t triÓn nµy thÓ hiÖn ë mét chØ tiªu tÝnh b×nh qu©n ®Çu ngêi sau ®©y. Tuy khu vùc nhµ níc chiÕm phÇn lín sè vèn cã ®Þnh vµ chÊt s¸m trong níc, nhng l¹i chØ cã thÓ lµm ra tõ 30 ®Õn 37% tæng s¶n ph¶m x· héi trong 10
suèt nh÷ng n¨m 80. Mét ®iÒu ®Æc biÖt quan träng ®¸ng chó ý lµ c¸c xÝ nghiÖp quèc doanh nh×n chung ®· nép ng©n s¸ch nhµ níc mét sè tiÒn thÊp rÊt xa so víi sè tiÒn mµ ng©n s¸ch nhµ níc ®· ph¶i bao cÊp cho nã qua c¸c kªnh bï lç, bï gi¸, bï cho viÖc cÊp ph¸t tÝn dông víi l·i suÊt thÊp, bï cho viÖc b¸n hµng nhËp khÈu víi gi¸ rÎ v. v..Cã n¨m sè tiÒn mµ ng©n s¸ch nhµ níc ph¶i bao cÊp ®· lín gÊp ba lÇn sè tiÒn mµ khu vùc quèc doanh nép vµo ng©n s¸ch nhµ níc. T×nh tr¹ng l·i gi¶ lç thùclµ kh¸ phæ biÕn nÕu so s¸nh víi khu vùc kinh doanh t nh©n thÝ sù kÐm cái vÒ hiÖu qu¶ l¹i cµng râ. B¸o nh©n d©n ngµy 12-11 -1988 còng ®· ®a ra mét sù so s¸nh kh¸ lý thó: T¹i trung t©m th¬ng nghiÖp §µ N½ng, nÕu cïng chiÕm mét diÖn tÝch kinh doanh nh nhau, nhng th¬ng nghiÖp quèc doanh chØ nép ng©n s¸ch nhµ níc 11 triÖu trong quÝ mét, trong khi ®ã th¬ng nghiÖp t nh©n ®· nép cho ng©n s¸ch 351 triÖu ®ång. VËy lµ ®¸ng lÏ khu vùc kinh tÕ nhµ níc ph¶i lµ nguån thu chñ yÕu cña ng©n s¸ch, th× trong nh÷ng n¨m 80, ngîc l¹i nã ®ßi hái ng©n s¸ch nhµ níc qu¸ lín. Sù ph©n tÝch trªn cho thÊy lµ khu vùc kinh tÕ nhµ níc ë ViÖt Nam chiÕm mét tû träng lín nhÊt vÒ tµi s¶n cè ®Þnh, lao ®éng lµnh nghÒ vµ chÊt x¸m, nhng l¹i lµm ¨n kÐm hiÖu qu¶ nhÊt, hµng n¨m ®ßi hái ng©n s¸ch nhµ níc bao cÊp lín nhÊt, khu vøc kinh tÕ tËp thÓ còng vËy; chØ cã khu vùc t nh©n lµm ¨n cã hiÖu qu¶, nhng l¹i chiÕm mét tû träng nhá trong nÒn kinh tÕ. Nguån thu chñ yÕu cña ng©n s¸ch nhµ níc tr«ng chê tõ khu vùc kinh tÕ nhµ níc vµ kinh tÕ tËp thÓ, nhng c¸c khu vùc nµy trªn thùc tÕ ®· kh«ng ®ãng gãp g× cho ng©n s¸ch nhµ níc nÕu so víi phÇn nhµ níc ph¶i bao cÊp. H¬n n÷a c¸c khu vùc nµy l¹i lu«n lu«n ®ßi hái ng©n s¸ch nhµ níc ph¶i u ®·i vµ bao cÊp cho hä, v× hä lµ cña nhµ níc, cña tËp thÓ, cña “XHCN”... §ã lµ nguyªn nh©n chñ yÕu dÉn tíi l¹m ph¸t vµ mét khi l¹m ph¸t bïng næ, ®· lµm cho thÞ trêng rèi lo¹n, lêi lç khã x¸c ®Þnh, c¸c híng kinh doanh cã hiÖu qu¶ vµ kh«ng cã hiÖu qu¶ lÉn lén. Trong t×nh tr¹ng ®ã, c¸c ®¬n vÞ kinh doanh ph¶i ®Èy m¹nh c¸c ho¹t ®éng ®Çu c¬ ¨n chªnh lÖch gi¸ cã lîi h¬n lµ t×m 11
híng kinh doanh cã hiÖu qu¶. Sù gi¶m sót hiÖu qu¶ kinh doanh cµng nghiªm träng h¬n vµ do vËy l¹m ph¸t l¹i cµng cao h¬n. C¸i vßng soay hiÖu qu¶ gi¶m sót dÉn ®Õn thu kh«ng ®ñ chi vµ l¹m ph¸t, råi l¹m ph¸t l¹i lµm cho hiÖu qu¶ gi¶m sót... cø thÕ quay, thËt nguy hiÓm. L¹m ph¸t cña mét nÒn kinh tÕ mµ ®éc quyÒn nhµ níc cã vÞ trÝ thèng trÞ trªn mäi lÜnh vùc, c¬ chÕ quan liªu mÖnh lÖnh, bao cÊp nÆng nÒ. Nh chóng ta ®· biÕt, tronh mét nÒn kinh tÐ thÞ trêng c¹nh tranh ph¸t triÓn tÊt dÉn ®Õn t×nh tr¹ng ®éc quyÒn vµ ®éc quyÒn khi míi xuÊt hiÖn cã nh÷ng ý nghÜa tiÕn bé nh: ®Ó giµnh lÊy vÞ trÝ ®éc quyÒn, c¸c c«ng ty ph¶i c¶i tiÕn lao ®éng ¸p dông tiÕn bé kü thuËt, tËp trung c¸c nguån lùc... Nhng khi ®· gi÷ ®îc trÝ ®éc quyÒn råi, th× c¸c c«ng ty nµy l¹i t×m c¸ch duy tr× vÞ trÝ cña m×nh b»ng c¸ch bãp chÕt c¸c ®Þch thñ vµ Ýt chó ý ®Õn viÖc c¶i tiÕn qu¶n lý kü thuËt, chÝnh ®iÒu nµy ®· dÉn ®Õn suy tho¸i vµ khñng ho¶ng. ë ViÖt Nam nhiÒu nghµnh ®· hîp nhÊt tÊt c¶ c¸c xÝ nghiÖp l¹i thµnh mét doanh nghiÖp duy nhÊt vµ trong c¸c lÜnh vùc nµy kh«ng thÓ cßn tån t¹i mét sù c¹nh tranh nµo. Cïng víi chÕ ®é ®éc quyÒn nhµ níc, c¬ chÕ mÖnh lÖnh quan liªu bao cÊp ®· ngù trÞ bÒn v÷ng vµ b¸m rÔ s©u ch¾c vµo bé m¸y kinh tÕ nhµ níc ViÖt Nam, c¸c c¬ së kinh tÕ mét thêi lµm g× còng ph¶i xin lÖnh cÊp trªn. S¶n suÊt c¸i g×, mÉu m· g×, b¸n ë ®©u, do ai cung cÊp vËt t, thiÕt bÞ, ®îc tuyÓn bao nhiªu c«ng nh©n viªn, l¬ng mçi ngêi bao nhiªu v. v..®Òu do cÊp trªn qui ®Þnh. C¬ chÕ quan liªu nµy ®· xo¸ hÕt tÝnh ®éc lËp tù chñ cña c¸c c¬ së. ChÕ ®ä ®éc quyÒn cña nhµ níc vµ c¬ chÕ kinh tÕ kÕ ho¹ch, quan liªu, mÖnh lÖnh, bao cÊp ®· triÖt tiªu mÊt c¸c quan hÖ thÞ trêng ë ViÖt nam, lµm cho nÒn kinh tÕ ViÖt Nam xa l¹ víi thÞ trêng. ChÝnh chÕ ®é ®éc quyÒn vµ c¬ chÕ quan liªu bao cÊp ®· lµ mét trong nh÷ng nguyªn nh©n chñ yÕu ®a nÒn kinh tÕ ViÖt Nam tíi t×nh tr¹ng kÐm hiÖu qu¶ vµ l¹m ph¸t cao. 12
L¹m ph¸t cña mét nÒn kinh tÕ ®ãng cöa vµ phô thuéc mét chiÒu vµo c¸c nguån tµi trî bªn ngoµi. NÒn kinh tÕ ViÖt Nam cho ®Õn n¨m 1988vÒ c¬ b¶n vÉn lµ vÉn lµ mét nÒn kinh tÕ ®ãng cöa, tuy ®· cã luËt ®Çu t khµ cëi më. Tõ tríc n¨m 1988 vÒ tríc, dêng nh cã rÊt Ýt c¸c nhµ ®Çu t níc ngoµi vµo ViÖt Nam, c¸c biªn giíi bÞ ®ãng cöa chÆt hÇu nh kh«ng cã bu«n b¸n biªn giíi, chÝnh s¸ch h¶i quan kh¸ chÆt chÏ kh«ng khuyÕn khÝch suÊt nhËp khÈu, chÝnh s¸ch suÊt nhËp c¶nh còng chÆt chÏ kh«ng kÐm. HËu qu¶ lµ c¸c ®ång vån, hµng ho¸... ®· kh«ng du nhËp vµo ViÖt Nam ®îc mÆc dï thÞ trêng ViÖt Nam rÊt thiÕu vèn vµ hµng ho¸. T×nh tr¹ng khan hiÕm hµng ho¸ trªn thÞ trêng ®· kh«ng ®îc gi¶i quyÕt b»ng c¸ch ngËp khÈu hµng ho¸ bæ xung. §Çu c¬ ph¸t triÓn, cµng lµm cho cung cÇu kh«ng c©n ®èi, ®Èy gi¸ c¶ lªn cao h¬n. Ngoµi nh÷ng ®Æc trng chö yÕu trªn ®©y, ta cßn cã thÓ kÓ ra c¸c ®Æc trng kh¸c cña l¹m ph¸t ViÖt Nam nh: - L¹m ph¸t cña mét nÒn kinh tÕ mµ c¬ cÊu cña nã bao gåm nh÷ng nghµnh kÐm hiÖu qu¶ ®îc u tiªn ph¸t triÓn. - L¹m ph¸t cña mét nÒn kinh tÕ chÞu hËu qu¶ nÆng nÒ cña c¸c cuéc chiÕn tranh kÐo dµi nhiÒu n¨m. Do vËy nh÷ng kho¶n chi tiªu cho quèc phßng lín, nh÷ng kho¶n chi phÝ ®· lµm t¨ng sù th©m hôt ng©n s¸ch vµ gia t¨ng l¹m ph¸t. - ViÖt nam lµ níc n«ng nghiÖp mµ n¨m nµo còng cã n¬i bÞ thiªn tai h¹n h¸n lò lôt, mÊt mïa nÆng nÒ, nªn ng©n s¸ch ph¶i trî cÊp vïng lò lôt. Tõ nh÷ng ph©n tÝch c¸c ®Æc trng cña l¹m ph¸t, ta cã thÓ thÊy ®îc nh÷ng nguyªn nh©n cña l¹m ph¸t cña thêi kú 1981-1988. Tríc hÕt ta cã thÓ t×m thÊy nguyªn nh©n cña l¹m ph¸t tõ trong chÝnh c¸c thÓ chÕ kinh tÕ ë ViÖt Nam, tõ chÕ ®é c«ng h÷u trµn lan ®Õn c¬ cÊu kinh 13
tÕ quan liªu bao cÊp, mÖnh lÖnh, ®ãng cöa... ChÝnh thÓ chÕ kinh tÕ nµy d· lµm cho nÒn kinh tÕ h×nh thµnh vµ ph¸t triÓn theo híng t¨ng chi phÝ, t¸ch rêi nhu cÇu, c« lËp víi thÞ trêng thÕ giíi, do vËy mµ kh«ng thÓ t¹o m«i trêng kinh doanh cã hiÖu qu¶ cho c¸c xÝ nghiÖp c¸c c«ng ty, thóc ®Èy mÊt c©n ®èi cung cÇu, thu vµ chi ng©n s¸ch... ThÓ chÕ kÝch thÝch xu híng ph¸t triÓn kh«ng cã hiÖu qu¶, kh«ng trõng ph¹t c¸c xÝ nghiÖp lµm ¨n thua lç. §ã lµ nguyªn nh©n s©u xa ®a nÒn kinh tÕ níc ta l©m vµo t×nh tr¹ng l¹m ph¸t phi m·. Thø hai nh÷ng nguyªn nh©n cña l¹m ph¸t tõ trong chÝnh c¸c thÓ chÕ chØ ®¹o sai lÇm cña bé m¸y nhµ níc: c¬ cÊu kh«ng suÊt ph¸t tõ hiÖu qu¶, chÝnh s¸ch l·i suÊt qu¸ thÊp so víi møc trît gi¸ lµm d©n chóng kh«ng muèn göi tiÕt kiÖm, c¸c ng©n hµng chØ lµm chøc n¨ng ph¸t hµnh thu gi÷ mµ kh«ng lµm chøc n¨ng kinh doang tiÒn tÖ vµ vèn, kh«ng biÕt ®Çu t vµo ngµnh cã hiÖu qu¶, chÝnh s¸ch tµi chÝnh chØ tÝnh ®Õn viÖc tËn thu vµ ph¸t hµnh tiÒn ®Ó chi mµ kh«ng biÕt nu«i dìng c¸c nguån thu, vay cña d©n ®Ó chi v. v..Nh÷ng chÝnh s¸ch nµy trªn thùc tÕ ®· lµm cho c¸c nguån thu ngµy cµng c¹n kiÖt, ng©n s¸ch ngµy cµng thiÕu hôt vµ l¹m ph¸t gia t¨ng lµ mét ®iÒu kh«ng tr¸nh khái. Thø ba, nguyªn nh©n l¹m ph¸t do nh÷ng ®iÒu kiÖn kh¸ch quan g©y ra nh chiÕn tranh, thiªn tai... Nh÷ng ®Æc trng trªn ®©y cho thÊy l¹m ph¸t ë ViÖt Nam thêi kú nµy kh¸c h¼n víi c¸c níc ph¬ng T©y. II. l¹m ph¸t níc ta nh÷ng n¨m 1990-1995 1 - §æi Míi C¬ ChÕ, chÝnh s¸ch. Nh÷ng kÕt qu¶ bíc cña qu¸ tr×nh ®æi míi c¬ chÕ, chÝnh s¸ch gi¸ theo ®êng lèi ®¹i héi VI vµ ®¹i héi VII cña ®¶ng cña §¶ng Céng s¶n ViÖt Nam ®îc thÓ hiÖn tríc hÕt vµ vÒ c¬ b¶n lµ c¬ chÕ vµ chÝnh s¸ch gi¸ ®· chuyÓn biÕn theo híng xo¸ bá c¬ chÕ tËp trung, quan liªu bao cÊp, th«ng qua hÖ 14