Mấy vấn đề trong phát triển văn học, nghệ thuật Việt Nam: Phần 1

Chia sẻ: _ _ | Ngày: | Loại File: PDF | Số trang:178

Thêm vào BST

Báo xấu

8
lượt xem 5
download

Download Vui lòng tải xuống để xem tài liệu đầy đủ

Cuốn sách "Văn học, nghệ thuật Việt Nam hôm nay mấy vấn đề trong sự phát triển" nghiên cứu tập hợp các bài viết được chọn lọc của một số tác giả trong các lĩnh vực văn học, nghệ thuật. Phần 1 cuốn sách trình bày các bài viết về những vấn đề chung, văn học, âm nhạc. Mời các bạn cùng tham khảo nội dung chi tiết.

Chủ đề:

Bình luận(0) Đăng nhập để gửi bình luận!

Lưu

Nội dung Text: Mấy vấn đề trong phát triển văn học, nghệ thuật Việt Nam: Phần 1

G LŸ LUÂN, PHÊ BINH îHÊTHUÂTTRUNG l/ONG CK.0000065235 G5.TS Dinh Xuân Düng chù biên IÀ N HOC, NCH$ THUÀT VIÊTNAMHÔM NAY i ti MÁYVÁN...OÉTRONG SU -PHÂTTRIÉN rà ■ ' 1 • ! • • .
CN Nguyên Q uang Dien CN Pham Viêt Thuc Th.S Dinh Van Thuân
H Ô I DÔ N G LY LUÂN, PH Ê BÌNH VÄN H O C ,* N G H Ê T H U Â T T R U N G l/O N G • • * GS,TS DINH XUÂN DÜNG chu biên m HOC, NGHÊ THUÂT VIÊT NAM HÔM NAY MAY VÂN DÊ TRONG SU PHÁT TRIEN HÀ NÔI
L Ò I G IO Ì T H IÈ U Thiic hièn chirc nàng, nhièm vu theo quyèt djnh cùa Ban Bi thir Trung urmg Dàng, thcri gian qua, vói sucòng tàc nhièt tình, trách nhièm va hièu qua cùa càc nhà khoa hoc, càc nhà ly luàn, phè bình vàn hoc, nghè thuàt, Hói dòng Ly luàn, phè bình vàn hoc, nghè thuàt Trung ucmg dà tò chirc càc cuòc hòi thào khoa hoc toàn quòc, trèn co so do xuàt bàn mot so cuòn sách dè càp dèn nhùng vàn dè lón cùa vàn hoc, nghè thuàt nuóc nhà (Vàn hoc, nghè thuàt trong cochè thi trucmg và hói nhàp; Tình dàn toc và tình hièn dai trong vàn hoc, nghè thuàt Vièt Nam hièn nay; Vàn hoc, nghè thuàt phàn dnh hièn thuc dàt nuóc hòm nay;...). Tuy vày, vàn con nhièu vàn dè cua doi sóng vàn nghè càn duac tièp tue dàt ra, nghièn ciru, trao dòi. / ^ / / » Cuón sach Vàn hoc, nghè thuàt Vièt Nam hòm nay - Mày vàn dè trong surphat trièn là su cò gàng tièp theo cùa Hòi dòng ly luàn, phè bình vàn hoc, nghè thuàt Trung ucmg nhàm dáp img yèu càu do. Cuòn sàch tàp hop càc bài v:èt duoc chon ioc cùa mòt sò tàc già trong càc llnh vuc vàn hoc, nghè thuàt, do GS. TS Dinh Xuàn Dùng, Phó chù tich Hòi dòng, chù bièn. Nói dung cuòn sàch tàp trung bàn vè thành tuu, dàc dièm và nhùng vàn dè thiòi su dang dàt ra trong su phàt trièn vàn hoc, nghè thuàt Vièt Nam hòm nay.
6 Vàn hoc, nghè thuàt Vièt Nam hòm nay - May vàn dè trong sirphdt trièn Cuòn sàch dành phàn lon cho lình virc sàng tàc vàn hoc, nghè thuàt, duoc sàp xèp theo nhùng vàn dè chung và theo tìmg lình virc vàn hoc, nghè thuàt cu thè. Mac dù dà rat cò gàng trong bièn tàp, song chàc chàn khòng trành khòi nhùng khièm khuyèt, ràt mong duorc ban doc góp y. Xin giói thièu cuòn sàch cùng ban doc! BAN BIÈN TÀP
( l nhüng van dé chung HO CHI M IN H - A N H HÜNG D A N TÖC V Ä T Á M TH Öl D A I CUA NGl/Öl GS,TS HÄ MINH DÚC äm 19 U , H5 Chi Minh di Um dwmg cúu nuóc tren chuyén tau N Latouehe Tréville, rcri cáng Nhä Röng di den Pha'p. Läy ten la Van Ba, läm viéc lao cóng tren tau va Nguói da den Pháp. Lúe däu giup viéc cho öng chü häng tau Näm Sao, sau do duoc biét co' chuyén tau di vé phía Dong Phi, Nguói lai xin duuc di phuc vu tren tau. Möi lán tau cap bén o nhímg nuóc cháu Phi xa la, Ngutri lai có dip lén ba tim hiéu cuóc söng. Ngutri dän nhiéu nuóc chäu Phi con o trong cánh nghéo khö duói che do thuc dän cüa Anh va Pháp. Chuyén di rät vät vä, nhiéu luc bién sóng to gió lón nhimg Ngircri dä tiép nhän diroc nhiéu tri thirc, hiéu biét vé nöi khö cüa ngutri dän chäu Phi vä töi ác cüa bon thirc dän Anh vä Pháp. Näm 1913, Ngircri dén nuóc My, läm lao cóng a khách san Parker House, nhäo böt läm bánh ngot o khu häm khách san. Trong thoi gian o My, Ngum cd dip thäm khu Hac-lem, noi ó töi tan, khön khö cüa nhüng nguói da den My sinh sóng, chirng kién nhüng cuóc hänh hinh kiéu Lyn-sa hét súc man ro. Döi läp vói nhirng mät den töi trong xä hói My la nhüng thänh tun khoa hoc thé hien o nhirng cóng trinh xäy
8 Van hoc, nghe thuat Viet Nam horn nay - May van de trong sirphat trien dung hien dai cua thanh pho. Dang chu y la Ngudi tiep nhan dutrc tir tudng tu do cua cong cuoc giai phong va gianh doc lap a M y vdi nhung ten tuoi Ion nhir Lincoln, Jefferson, Washington. Dac biet la tir tudng ve quyen cua con ngudi, quyen tu do binh dang, miru cau hanh phuc ma Jefferson de xuat trong Tuyen ngon doc lap cua nude My. Sau nay Ngudi da trich dan trong Tuyen ngon doc lap cua nude Viet Nam Dan chu Cong hoa doc ngay 2/9/1945. Rdi nude M y, Nguoi trd ve nude Anh. Nude Anh, mot de quoc gia co rat nhieu thuoc dia ma Nu hoang Anh Victoria co lan tuyen bo: “ Mat trdi khong bao gid ' * ' ”> f v , . v .' lan tren dat cua Vuong quoc Anh” . 0 nude Anh, Ngudi cung co nhieu dieu kien de tim hieu ban chat cua chu nghla thuc dan Anh, co nhieu diem tuong dong vdi chu nghla thuc dan Phap. Ngudi cung lam cong d khach san Cacton vdi “ ong vua dau bep” noi tieng Etcophie. Trong thdi gian d nutk Anh, co luc phai di lam nhieu cong viec het sue vat va nhung Ngudi van tranh thu danh thdi gid con lai de den thu vien doc sach va danh mot so tien it oi de hoc tieng Anh. Dudng nhu d ngudi thanh nien tre tuoi nay, trong nhung ngay d dat nude ngudi, ngoai viec kiem song, thudng danh thdi gian deu dan de len thu vien doc sach, hoc ngoai ngu va tim hieu cuoc song cua nhung ngudi lao dong ngheo kho. Nhung tri thuc cua Ngudi tiep nhan d nude Anh sau nay la von hieu biet de viet nhieu bai tren to Ngucri cung kho ve nude Anh va thuoc dja Anh. Hon ba nam d nude Anh, Ngudi da thanh thuc tieng Anh, von tri thuc ve cac de quoc tieu bieu nhu M y va Anh da duoc boi dap nhieu. Nam 1917, Ngudi trd ve Phap. Day la manh dat chinh ma Ngudi se hoat dong trong nhieu nam thang. Nam 1918, nhan cuoc Dai chien the gidi lan thu nhat / N \ / ' ' v / ket thuc, lan dau tien voi danh nghla Nguyen A i Quoc, mot nguoi yeu nuoc, trinh len Hoi nghj Ve'cxay Ban yeu sach cua nhan dan An Nam gom 8 diem ve quyen doc lap tu do cua xu so Dong Duong va An Nam. Tu mot thanh nien yeu nude, Ngudi md rong nhung hoat dong xa hoi, tham gia vao Dang Xa hoi Phap, dupe quen biet nhieu Dang vien ky emi, nhieu tri thuc co nhung
Un Chi M itili - aulì hùng dàn toc và tàm thài dai cùa Ngu&i 9 tir tuóng tièn bó. Nàm 1920, Nguói tham già Dai hòi Tua. Trong Dai hòi, Nguói phat bièu và dè xuàt y kièn ve vièc giài phdng càc nirdc thuòc dja, tó cao tói àc cùa thuc dàn Phàp ó Dóng Duang và cuòi cùng, Nguói diing hàn vé phia tó chirc dàng quan tàm dèn cuóc sòng cùa càc nuóc thuòc dia. Tù dày, Dàng Còng sàn Phàp thành làp. Nguói tra thành mòt trong nhùng thành vièn sàng làp ra Dàng Còng sàn Phàp. Co thè noi, do là mòt buóc phàt trièn dài tir mòt thanh nièn yèu nuóc xù thuòc dia thành mòt thành vièn cùa Dàng Còng sàn Phàp và tièp tue co nhùng hoat dòng xà hòi mai. Vai vòn hièu bièt vè tình hình càc thuòc dia cùa Phàp và Anh, Nguói cùng mòt sò nguói ò càc nuóc thuòc dia thành làp Hòi Lièn hièp thuòc dia vào thàng 7/1921 nhàm “ bènh vuc quyèn lori cùa tàt cà nhàn dàn càc xù thuòc dja” (Dièu le cùa Hòi), và cùng trong theri dièm do', Hòi Lièn hièp thuòc dia quyèt djnh xuàt bàn bào Le Paria (Nguòi cùng khò). Dày là mòt dién dàn cùa càc dàn toc thuòc dja tò cào tòi àc cùa càc chè dò thuc dàn Phàp, Anh,... kèu goi doàn kèt dàu tranh. Dày là mòt tó bào co tàc dung cò vu phong trào cùa càc xù thuòc dia vói nhùng tu lièu ràt phong phù và tinh thàn dàu tranh manh mè. Nguyèn Ài Quòc vièt nhièu bài bào trèn tó Le Paria và nhièu tó bào khàc nhu Nhàn dao, D ai sòng ther thuyèn. Toàn bò nhùng bài bào do sau duac bó sung hoàn thièn và xuàt bàn trong tàc phàm Bàn àn chè dò thuc dàn Phàp nàm 1925. Sau thói gian hoat dòng ó Phàp, Ngirói dèn Lièn Xò vào nàm 1923 tai thành phó Xanh * » • » N V .X Pètéchua. 0 Lièn Xò, hoat dóng cua Nguói co' nhièu dièu kièn thuàn lai. Dày là mòt dip dè cùng có ly luàn Màc Lènin, hoc tap nhùng kinh nghiém hoat dóng quòc tè, Nguói hoc tai truóng Dai hoc Phuong Dòng dóng thói tham du nhièu hoat dòng cùa phong trào Còng sàn Quóc tè, phong trào Nòng dàn Quòc tè và duac bàu vào càc tó chùc trèn voi nhùng tràch nhièm quan trong. Sau han mòt nàm ó Lièn Xò, ngày 11/11/1924, Nguói dèn Quàng Chàu, Trung Quóc và tham già vào nhùng hoat dòng mai cùa phong trào giài phóng dàn toc. Truóc tièn là thành làp Hòi Vièt Nam Càch mang thanh nièn. Cuòi nàm
10 Vän hoc, nghê thuât Viêt Nam hôm nay - May vân dê trong suphdt triên 1925, Nguài tô chirc lap hoc chinh thuc, duac ba khda huân luyên cho khoâng 75 nguôi, giâng day vê Chu nghîa Mac Lênin, nhûng nguyên tac hoat dông cách mang và con duông dâu tranh dê giâi phong dân tôc. Nhùng bài giâng duac tâp hop và hoàn thiên trong cuôn Ducmg kách mênh. Dây là mot cuôn sách ly luân vira phô câp vira nâng cao, mot câm nang cho càc hoc viên tir trong nuóc sang hoc tâp và sau này nhiêu ngirói tra thành côt can cüa phong trào cách mang. Nguài cho xuât bân bào Thanh niên, tó báo cách mang dâu •» v / ' i ' ^ / v / tiên cua Viêt Nam. Ta báo xuât ban bàng tiêng Viêt, ra dtrgc 88 sô (tir thàng 6/1925 dên thàng 4/1927). Do tình hình chinh tri phirc tap, Nguyên Ài Quôc lai tra lai Liên Xô. Tiêp tue cuôc hành trinh vât va nhiêu khô khän, näm 1930, Nguài dên Huang Câng tô chiic viêc thành lâp Dâng Công sân Dông Dutrng... Trong hoat dông cách mang, Nguài cùng trâi qua nhiêu khó khän, thâm chi phâi chiu dung cânh tù dày. Riêng ô Trung Quôc hai lân bi tù. Mot lân vào näm 1931 à Huang Câng và lân thii hai tir 1942-1943 trong chuyên di công tâc sang Trung Quôc. Thàng 2/1941, Nguài tra vê nuàc lânh dao phong trào cách mang, chî dao Hôi nghi Trung trong lân thúTám, rôi thành lâp Mât trân Viêt Minh, các tô chtrc ctru quôc, tham gia lânh dao truc tiêp phong trào tiên khai nghîa cho dên thàng 8/1945 thành lâp nuàc Viêt Nam Dân chu Công hòa. Tir 1945-1969, trong 24 näm, Nguài dâ lânh dao cách mang Viêt Nam, xây dung chinh quyên cách mang mai do nhân dân làm chu, lânh dao thäng lai cuôc khâng chiên chông Phàp rôi chông Mÿ cúu nutre. Công lao cüa Nguài vói dân tôc thât to lón. Hô Chi Minh là nguài anh hùng cua dân tôc. Toàn bô cuôc dai công hiên cho viêc dâu tranh giài phong dân tôc, dât nutre duac dôc lâp tu do, nhân dân duac no âm. Khi Nguôi qua dôi, nhân dân trong nuàc, bè ban trên thè giôi vô cùng tiêc thuong. Tên tuôi cùa Nguài da gän liên vói tên tuôi cùa Viêt Nam. Nói dên Viêt Nam là nói dên Hô Chi Minh. Nhà báo Pháp Aubrac nhân xét: “ Nhân dân Viêt Nam hanh phùc co duac chù tich Hô Chi Minh” . Näm 1990, kÿ niêm 100 näm ngày sinh cùa Chù tich, tô chiic
Hó Chi Mirth - anh hung dan tóc vá tám thói dqi cua Ngtwi il U N ESCO ton vinh nguói la anh hüng giái phong dan tóc, danh nhán van hóa. Cupe deri cüa Nguói diiuc nhiéu chính khách, nhá van, nhá báo ca ngoi vá tim hiéu dé viét nén háng chuc nhüng tác phám cóng phu, có giá tri nhir Jean Lacouture, W. Duiker, Lady Borton, Kobeler, M. Riffaut, Pierre Brocheux, Hoáng Tranh, Phélích-Pita-Ró-dri-ghét, Sophie Quinn, Judge... Có thé noi khói luomg háng máy trám bái báo, háng chuc nhüng cuón sách viét vé Nguói da ca nggi, ton vinh nguói anh hüng dan toe Viét Nam mang mot tám thói dai, con nguói kiét xuát cua thé ky X X . Các chính khách, nhá van, nhá báo ca nggi Nguói trén nhiéu phuong dién, nguói chién si só mót suót dói dáu tranh cho dóc láp tu do, vuqrt lén nhiéu thu thách khóng hé mét mói. Phuong chám lón “ Khóng có gi quy han dóc láp tu do” khóng chi la phuong chám cüa mót dan tóc má cüa moi dan toe, moi thói dai. Tó báo Báng chúng Thién chúa giáo kháng dinh: “ Hó Chi Minh dá néu mot chán ly: mót dan toe dii nhó bé néu có quyét tám th) có thé chóng la i cá nhüng cucmg quóc quán sumanh nhát”1 Tó báo Tién lén cüa ". Xri Lanca cüng nhán xét: “ Su lánh dao láu dai vá vé vang cüa Nguói trong cuóc dáu tranh giánh tu do ó Viét Nam có anh huong khóng chi vói Viét Nam má con ánh huong vói quá trinh phát trién các su kien toan thé giái” Trén tó báo Time, nhá báo Stanley Kamow viét: “ Duói con mát phuong Táy, diéu duóng nhu khóng thé tuóng tuong dirqrc lá Hó Chí Minh có thé cóng hién su hi sinh to lón nhu óng dá lám” . Tó Time binh chon Hó Chí Minh lá mót trong 100 nhán vát có ánh huóng lón nhát thé ky X X
12 Vän hoc, nghê thuât Viêt Nam hôm nay - Mây vân dê trong suphdt triên chien si cách mang trung thành, là nguài sáng lâp ra Dâng công sân Viêt Nam và nuàc Viêt Nam Dân chu Công hôa, dông thcri cùng là mot nguói ban cû / / / 7 ’ • » ^ dugc nhân dân Trung Quôc hêt suc kinh trong” . O mot diêm khác, tác gia lai nhân dinh: “ Dây là mot vl nhân, hêt suc liêm chính, giân di, là bâc tiên bôi dê gân güi” (1). Trong loi tua cüa tác phám Hô C hi Minh - mot cuôc dm(2) cua nhá báo W. Duiker (M ÿ) dài hon 1000 trang dugc viêt trên “ hai thâp niên” , mot công trinh công phu, sâu sâc, ông viêt: “ Tôi xin cám on Laura và Clarie, hai con gái cüa tôi, dâ không than phiên vê viêc phâi nghe bô trinh bày vê Viêt Nam trong nhiêu gio (và nhiêu nâm). Cuôi cùng, tôi xin mài cám on Yvonne, va tôi, không nhüng là nguài dâu tiên doc bân thâo mà côn là nguài luôn kiên nhân nghe tôi suy tu và trinh bày nhiêu vê ông Hô Chi Minh, nhiêu dên mire mà ông hâu nhu dâ tro thành mot thành viên trong gia dinh tôi” (tr.4). Duiker dà hiêu rô tâm voc và chính kiên cüa Nguài: “ Hô Chi Minh là mot nhà tu tuong có tâm voc quôc tê. Théo tôi, ông dâ xây dung tu tuàng cùa minh dura trên nhiêu nên vân hoa và cách ông nhin nhân thê gidi mang tinh toàn câu... Hô Chi Minh dai diên cho nhüng nhân vât chù chôt cùa thê kÿ X X trong viêc tim kiêm cho quôc thê: mot là dôc lâp dân toc, hai là công bàng xâ hôi và kinh tê” . Tác già cho rang “ do là hai dông tu tuong hiên dai hon bât ky mot nhà lânh dao nào khác trong thói dai ngày nay” . Nhân xét ây là dùng dàn. Không cd Chù nghla xâ hôi, không thê giâi phdng dugc dân nghèo bi àp büc, không thê cd công bâng xâ hôi và kinh tê. Di theo Chù nghla Mâc Lênin nhu mot tu tuóng chí dao vói nhüng nguyên ly chung nhung viêc àp dung Chù nghla Mâc Lênin vào mot quôc gia nào lai là mot vân dê kho khàn. Phâi cd sáng tao, nêu không së rai và su lê thuôc mây mdc, kinh viên. Geetesh Sharma, Chù tjch Uy ban doàn kêt Ân Dô Viêt Nam dâ cd mot nhân xét sàc sâo vê tu tuàng Hô Chi Minh: “ Quá trinh tu tuàng cùa Chù tjch Hô Chi Minh và triêt hoc ( 1) Hoàng Tranh, “ Hô Chi Minh vói Trung Quôc". Nxh Sao mai, 1990, tr 7, 8. (2) W.Duiker: "Hô Chi Minh. mot cuôc dài" (Ho Chi Minh a life), New York Hyperion, 2000.
Hô Chi Minh ■anh häng dân tôc và tâm thoi dqi ciia Ngitr'ri 13 chinh tri, dinh huàng nhân dân cüa Nguài không bao gio dinh dang dên miên hoang tuàng, xét à moi khia canh. Viên kiên cüa Nguài, tu tuàng và triêt hoc cüa Nguài co thê noi là không le thuôc vào bât cü chu nghîa phiic tap nào. Nguài là mot nhà Mâcxit hoc tâp Lênin và chju ânh huàng cüa hê thông xâ hôi chü nghîa nhung Nguài chî hoc nhùng giâ tri hay nhât, tinh tüy nhât chu không âp dung mot câch dâp khuôn, mày mdc. Dieu do giu'p su nghiêp câch mang cüa nhân dân Viêt Nam luôn tirai mdi, dây tinh sang tao và co khâ nàng di tdi thâng loi mot câch thuyêt phuc”(1). Nhân xét do' hoàn toàn phù hop vdi tu tuàng triêt hoc, chinh tri và hoat dông cüa Nguài trong dâu tranh câch mang. Jawahariai Nehru, nguài ban ldn gân gui cüa nhân dân Viêt Nam cûng nhân rô suc manh cüa tu tuàng Hô Chî Minh gân liên vài suc manh cüa nhân dân, Nguài co khâ nâng tâp hop, thuyêt phuc nhân dân theo mot dinh huàng dâu tranh câch mang du'ng dân tuy phâi virat qua nhiêu thü thâch. Tâc giâ nhân xét: “ Hô Chî Minh không chî là mot nguài yêu hôa bînh, mà côn là mot nhân câch dac biêt nhâ nhân và âm âp, không bao già nghî cho riêng minh, nên vô cùng giân dj và trung thuc. Là Chü tich cüa nuàc Viêt Nam Dân chü Công hôa, Nguài dâ không tu giam minh trong thâp ngà. Nguài thuc su là mot phân cüa quân chu'ng, mot lânh tu biêt liên hop moi nguôn lue, theo câch vira rông vira xâc quyêt hiêm thây. Dù dânh giâ theo bât cir tiêu chuân nào, Hô Chi Minh cüng là mot trong nhùng nhân vât choi sâng nhât trong thài dai cüa chu'ng ta.” (2,Tên tuôi cüa Nguài cûng duac nhùng cuôn tu diên bâch khoa Phâp và Anh dânh giâ. Tuy chat chè nhung vdi tinh thân ton vinh xâc thuc và công bàng, Grand Larousse, mot bô Bâch khoa toàn thu nâm 1983 dâ dành hai trang vdi sâu mirai dông, co chân dung dê ndi vê mue tù Hô Chi Minh mot câch trang trong: “ Ngoài tuôi 70, vai trô cüa ông Hô trong cuôc “ khâng chiên lân thù hai” là vai trô nguài khoi gai chü nghîa dân tôc câch mang. Là mot ( 1) (2) Van nghè 15.5.2010.
14 Vân hoc, nghê thuât Viêt Nam hôm nay - Mây vân dê trong suphat triên nhà thuc dung, kiên tri mot câch mêm mông các mue tiêu each mang cüa minh, “ Bâc Hô” tránh duac su lam dung quyên lue qua viêc xây dung cho dât nuàc mot su lành dao tâp thê. Ong luôn giû duçrc phong câch sông cüa nguài chiên si du kich, nhà dd duge nhân dân Viêt Nam kinh yêu và (tên tuôi ông) thât su tôa sang trên truóng quôc tê” (1). Ndi vê Nguài, các chinh khách, nhà bào, nhà vân nuàc ngoài thuàng dac biêt chü ÿ dên phâm chât nhân dao. Nguài luôn nghl dên su giâi phong cho nhùng nguài nghèo khô và chî co mot “ ham muôn” là làm sao cho dât nuàc duge dôc lâp tu do, nhân dân duge hanh phüc, ai cûng co corn an áo mâc, ai cûng duge hoc hành. Jean Lacoutue, trong cuôn sách vê Hô Chi Minh xuât bán näm 1976 o Phàp dà nhân xét: “ Hô Chi Minh là mot nguài rât ôn hôa, co y thùc tránh nhùng cuôc dô máu, tránh chiên tranh, tránh nhùng xung dôt quân su và khao khat giâi quyêt moi vân dê bang hôa binh” . “ Tôi nghï ráng ông vùa là mot nhà câch mang, vùa là mot nguài yêu chuông hôa bînh” . Pierre Brocheux nhà su hoc, nhà Viêt Nam hoc nguài Pháp, giào su truàng Dai hoc Paris 7: “ Ndi vê nhùng dâc tnmg nôi bât nhât cüa ông thî ta thây ông vùa là mot nhà mô pham, vùa là mot nhà lành dao. Truàc hêt ông là mot nguài rât nhân dao, diêu dd duge biêu hiên trong quan hê vdi moi nguài... diêu mà ông quan tâm truàc hêt là con nguài chù không phâi nhùng chinh tri giao diêu” . Hô Chi Minh co mot khâ näng dông câm rât ldn, su dông câm vdi moi nguài nhung truàc hêt là vdi nhân dân, vài nhùng nguài lao dông. Nguài hiêu ho và ngugc lai, moi nguài cûng hiêu nhà lành dao nên luôn nhiêt tînh, sán sàng üng hô và làm theo nhùng lôi Nguài day. Nhà bào, nhà su hoc Pháp •> < » v > > Philippe Devillers cûng nhân xét: “ Nét nôi bât trong tu tucmg Hô Chi Minh là chü nghîa nhân dao. No dàp ùng nhu câu eu thê cüa con nguài và cuôc sông häng ngày cüa ho” . Mot sô chinh khách, nhà bào co djp duge gap Nguài (1) Vân nghê, 21.5.2004.
Ho ChiM inh - anh hung dan toe va tain thiri dai cua Ngurn 15 ceu cam nhan thay d vi lanh dao nhirng net hien hau, de gan gui. Ngircri chinh phuc ho khong chi d tri tue, sir thong minh ma con a nhirng tinh cam nhan hau, gan gui nhir ban be. Phu nhan cua nguyen Thu tudng Ga-rot-to-von (Dire), trong mot lan dugc gap Chu tjch da nhan xet: “Trong doi mat cua dong chi Ho Chi Minh co lua va nude mat” . Lira bieu hien y chi, tri tue, va nude mat chinh la tinh cam nhan dao. Chinh vi tam long nhan hau sau sac vdi moi ngircri nen Ngircri hieu rang hanh phuc cua moi ngiriri chinh la dugc hoa dong \di cuoc song chung. Cung vi the Ngircri song gian di, moc mac, hoa hgp vdi mot tam hon cao dep, thanh khiet. Co nha bao nhan xe't: “ Ngircri giong nhu ngutri nong dan Viet Nam, nha truyen giao, nha tien tri vdi mot bo quan ao kaki gian di, doi dep cao su va mot nep song can kiem” . Ngiroi thich mot cuoc song gian di, gan gui vdi thien nhien. Nam 1946, khi sang tham Phap, chinh phu Phap danh cho Nguiri mot khach san sang trong gan quang trudng Ngoi Sao nhimg Ngrnri da ve a nha vucm cua ong Aubrac. Ong ke: “ Buoi sang rat sdm nguiri ta mang bao den cho Chu tich. Timg chong bao cua cac nirdc bang du cac thir tieng. Ngirdi ngoi tren bai co doc bao. Ay la mot mua \ ^ / v ' \ . i * v he dep” (Don Bac Ho ve nha rieng cua Aubrac). Chu tjch Pham Van Dong cd lan nhan xet: “ Chu tich Ho Chi Minh khong phai la mot ngucri kho hanh ma cuoc song gian di cua Ngircri xuat phat tir tam long vdi nhan dan, khong muon cd nhirng khoang cach biet, khong muon lang phi nhimg cua cai nhan dan lam ra” . Con ngircri tuang nhukhac kho va binh di ay lai cd mot tam nhin xa. Bao chi nirdc ngoai deu ca nggi tam nhin xa cua Chu tjch Ho Chi Minh. Trong nhimg ngay dat nirdc con rat kho khan, Nguiri van binh tinh nhin ra anh sang cua tuang lai, luon biet gan lien ly tuang vdi thuc te, hien tai vdi tuang lai. Tu tuang Ho Chi Minh do do la mot tu tudng tien tien, du doan tuang lai mot cach chinh xac, noi nhu Philippe Devillers: “ Tu tuang cua Nguai khong phai la mot hoc thuyet giao dieu ma gan lien vdi thuc te” , hay nhu mot cach noi khac cua mot nha bao An Do: “Tu tucrng cua Ngucri khong bao gid rcri vao
16 Vàn hoc, nghê thuât Viêt Nam hôm nay ■Mây vân dê trong sicphdt triên miên hoang tirong” . “ Hô Chi Minh là mot nhà lÿ luân, nhà thcrdông theri cûng là mot nhà thuc tien” . Nhà Viêt Nam hoc Duiker cûng khàng dinh: “ Hô Chi Minh là mot nguài thuc tê. Tinh thuc tê dugc biêu hiên trong câu noi cüa ông “ Hôm nay chùng ta chi cô thé di duoc dên dây, ngày mai chûng ta së tiên xa hem Theo tôi, thông diêp chinh tri này rât hiêu quâ” . Noi là thuc tê là cô can cü nhung düng hon dô cûng là thông diçp cho tirong lai. Ngucri hiêu rô nhüng gicri han cüa mot hoàn cânh eu thê mà nhüng nô lue mà con nguài cd thê dat dugc, tir do dê khàng dinh birdc duông di toi nhu mot lich trinh, mot kê hoach dâ dinh sàn cho tuong lai. Co thê nôi, trong cuôc dcri hoat dông càch mang cüa Ngucri, phân lôn nhüng khoänh khâc cüa hiên tai dêu kho khan, nhung sau do, vdi su nô lue cüa con nguài, moi kho' khan lai dugc giài tôa và dân tiên dên cài dich xa. Goi Nguài là nhà tiên tri là chinh xâc, nhung du'ng hon là Nguài cd tâm nhin xa, hiêu rô cài dich di tdi và dân tùng buàc dat dugc hiêu quâ do'. Noi vê Hô Chi Minh, du luân thê gioi dêu xem Ngucri là mot nhân vât kiêt xuât cüa thê kÿ X X , nguài cüa thài dai “ mot ngucri co oc sang tao tuyêt voi” (John Callow), mot nguài co' thê du doân và nhin thây tuong lai. Hô Chi Minh là con nguài dàc biêt “ cri thê nhin thây dugc dông chây và chuyên tü lÿ thuyêt thành thuc tiên” (Staley Kamow). Hô Chi Minh là nhân vât quan trong cüa thê kÿ X X . Do là noi vê nhân thuc chung nhüng giâ tri cüa mot nhân vât lich su, và diêu do dugc duc kêt trong nhân xe't ton vinh cüa tô chüc U N ESC O nhân dip kÿ niêm 100 näm sinh cüa Nguài. Hô Chi Minh anh hùng giâi phong dân tôc, danh nhân van hda. Hai vê anh hùng giâi phâng dân toc và danh nhân vân hôa dêu quan trong nhung không dê kêt hgp dugc o mot nhân vât tiêu biêu cua theri dai hai phâm chât trên. Ngucri co mot vôn tri thuc rât làn. Vôn hiêu biêt dugc tiêp nhân tü mot cuôc dài vôi mot hành trinh kÿ laqua hon ba chuc nuàc, sông và hoat dông à nhüng nuàc làn nhu Anh, Phâp, Liên Xô, Trung Quôc, hôa nhâp và ddng gdp cho phong trào giâi phong dân
Hö Chi Minh -anh häng dän töc va tarn Ihm dqi ciia Nguxri 17 töc vä cöng sán quöc té. Cd nhiéu niém vui truoc nhüng thänh cöng cüa phong träo cách mang vä nhüng nöi khö cuc, tham chi tu däy nen Nguoi cäng hiéu rö giá tri thuc cüa cuöc dcri con nguoi hörn nay vä mai sau. Theo möt nhä ngoai giao Anh, trong möt sö län tiép xüc vdi Nguoi cho biét, Hö Chi Minh ndi gioi sáu thii tiéng vä thänh thuc veri tiéng Phäp, tiéng Anh, tiéng Nga, tiéng Trung Quöc, tat cä déu cd khä näng sü dung trong giao tiép, trong các bäi báo, cuön sách, các dien dän dai höi, các ldp huän luyen. Nguoi dä träi qua möt sö näm tháng hoc a truang dai hoc nhu Dai hoc Phuong Döng d Lien Xö, nhirng quan trong lä hoc d trm'mg dcri vä tu hoc. Vira kiém söng, vira tu hoc, Nguoi luön cd mät d các thu vién lán d Anh, Pháp, Lien Xö, giao tiép vdi các bäc tri thuc, nhung nguiri länh dao các phong träo cách mang nén / » / N N N / r N • » von hiéu biét ngay cang duge böi däp phong phu. Tuy nhién, Nguoi luön biéu hien su khiém tön, luön tu cám thäy minh phäi hoc täp, hoc täp cho dén cuöi ddi. Ngay trong pham vi vän chuong, tudng nhu möt khu vue mä nhüng nguoi hoat döng cách mang khöng cd nhiéu diéu kién tiép can nhung Hö Chi Minh cüng thé hien däy dü tu cách cüa möt nhä vän, nhä tho, nhä báo. Nguöi chi tu nhän minh lä nhä báo, nhä chinh luán. Nhirng bäi báo cüa Nguöi déu thé hien tinh chién däu, khám phá nhirng diéu mdi me, phé phán cái xäu, böi dudng cái töt dep. Nhüng truyén ngän viét trong thcri ky trude cách mang, däc biét lä d Pháp vdi các truyén Paris, Vi hänh, Nhüng trö lö hay lä Varen vä Phan Böi Chäu, Lai than vän cüa bä Trung Träc, Con rúa... déu lä nhüng diém sáng cüa vän chuong, báo chi. Do lä phän hö tra cho hoat döng tuyén truyén vé chinh tri cho phong träo cách mang. Däc biét Nguoi lä nhä tha Ion cüa tho ca Viét Nam thöi ky hien dai. Trong chuyén di Trung Quöc näm 1942, gäp chuyén khöng may, ngucri bj tu trong 388 ngäy. Nhät nhät tai tu, thién thu tai ngoai (möt ngäy trong tu bäng nghin thu d ngoäi), nhu leri tha cüa Tö Hüu “ Lai thuang nöi dpa däy thän bäc/ Muoi bön trang té täi götig cum/ Öi chän ycu, mät ma tóc bac/Mä tha bay cänh hac ung dung Han möt näm xa cách
18 Vän hoc, nghé thuät Viét Nam höm nay - May vän dé trong sirphát trién Tö quöc, khi ra tu, Nguoi cao löi vói döng bäo döng chi vi da gäy ra cänh dé döng bäo döng chi lo phién. Nguoi no'i thém: “ Trong cái rui có cái may lä dä dem diroc von hiéu biét vé be ban, däc biét lä vói nhán dan Trung Quóc vé vói döng bäo döng chi” . Xin phép Nguoi có thé ndi thém, tiép y cüa Ngirói lä, trong cái rüi cüng có möt diéu may män nüa lä cd möt täp tho lón: Nhät ky trong tu. Nhät ky trong tu duoc dich ra tu näm 1960 vä trén nüa thé ky nay vän duoc be ban näm chäu cám phuc vé tu tuong, vé vän chuong. Khöng b| räng buöc gi vé löi khen vói tha ca cüa các vi länh dao, Nhät ky trong tu dä thuc sudi väo löng nguoi. Nhä thaQuäch Mat Nhuoc, Vién Ung, nhä nghién cúu Hoäng Tranh déu ca ngoi Nhät ky trong tu, Quách Mat Nhuoc cho räng, möt sö bäi dé canh tha Duóng, tha Töng cüng khó phán biét. Harisson S.Salisbary (M y) xem Hö Chi Minh lä “ nhä thacó täm hön con röng” . Möt nhä báo My cho räng täp Nhät ky trong tu lä tác phäm hay nhät cüa Nguoi. Ndi cho düng ra thi däy lä möt trong nhüng tác phäm hay nhät, vi trong cuöc dai cüa minh, Hö Chi Minh có nhiéu tác phäm xuät säe nhu Bän án ché do thuc dän Pháp, Ducmg kách ménh, Nhät ky trong tu, Süa döi lö i läm viec. Nguoi khöng tu nhän minh lä nhä tho. Tha cüa Nguoi lä tinh cäm, lä täm löng cüa länh tu viét trong möt hoän cánh khó khän, tu däy nhung täm hön vän toa sáng, tirng loi tha vän két hap giüa chät the'p vä tinh nguoi “ Vän tho cüa Bác vän tha thep, mä vän ménh möng bát ngát tinh” (Hoäng Trung Thöng). Ngoäi tho ca, möt vé dep cüa täm hön, Nguoi täp trung trong toän bo cuöc dai väo nhüng trang viét, nhüng bäi báo, nhüng loi kéu goi. Toan täp Hö C hi Minh cho dén nay göm 12 täp dä duac xuät bán. Có thé nói däy lä täp dai thänh cüa tri tué, cüa su thöng thái cüa nguói chién si cách mang suöt trén nüa thé ky hoat döng vä däu tranh. Däy lä bö cäm nang mä nguoi doc höm nay có thé tim thäy nhüng bäi hoc, chia khóa cho su thänh cöng. Dó lä möt kho tri thüc cän phäi suy nghl, tim kiém vä cäng tim hiéu cäng thäy giá tri to lón cüa Toän täp.
Hô C h iMinh - anh hùng dân tôc và tâm th&i dai cüa Ngurri 19 Hô Chi Minh là nhân vât kiêt xuât cùa dân tôc Viêt Nam và cûng là nhân vât ghi dâu ân dâm net vào thê kÿ X X , mot thê kÿ dà qua, Ngirói duoc vinh danh là anh hùng giâi phông dân tôc và danh nhân vàn hoa. Thôi gian toi, chàc chan thè giói së con tim thây nhùng già tri to lón trong cuôc dòri hoat dòng và sa'ng tàc cùa Nguxri. Vói niêm tòn kinh, bao Miên Nam nuác Dúc (ngày 4.9.1969) viêt khi Nguói qua dói: “ Chù tjch Hô Chi Minh xirng dàng duoc dàt vào dèn thó nhimg anh hùng cùa thói dai, hay noi mòt càch manh hon, dùng vói ành hiróng cùa cu, thì ximg dàng duçrc dàt vào dèn thó nhûng bàc vi nhân” .
V Ä N HOC, NGHÊ T H U Â T T H A M G IÀ V À O G IÁ O D U C LY Tl/Ô NG CÁCH M A N G ,w • • PHÒNG, CH Ô N G SU Y T H O Á I VE T lT T ^ Ö N G CH ÍN H TRI, D A O DÚC, LOI rSO NG T R O N G • r • DÔ ! NGÜ C Á N BÔ, D A N G VIÊN • •w GS. TS DINH XUÂN DÚNG I. Vai trò cúa vän hóa, vän nghê trong công tac tir tuòng 1. Công tac tu tuông là mot bô phân hüu co, giù vj tri dàc biêt quan trong trong toàn bô công tâc lânh dao cüa Dâng dôi vói xà hôi. Dê giù vùng và dâm bâo su lânh dao do, diêu côt loi là lânh dao vê tu tuông, tnrôc hêt và quan trong nhât là tu tuông chinh tri. Roi bô trân dia này thuc chàt là dâu hiêu nguy hiêm nhât cüa quà trinh làm suy yêu vai trò lânh dao cüa Dâng dôi vói xâ hôi. Dê thuc hiên vói hiêu quâ cao nhât nhiêm vu chu yêu do, công tâc tu tuông phài dông thcri huy dông và phàt huy sire manh cùa các chirc nàng ca bân: lÿ luân, giâo duc, nhân thuc, du bâo và nô lue tim toi, dôi môi, phàt triên nôi dung, các phuong thúc, hinh thúc, bien pháp trong hoat dóng thuc tiên, tim nhiéu con duóng, cách thúc tôt nhât, phù hçrp nhât dên vói các dôi tuong tâc dông cüa công tâc tu tuông. Thuc tiên dà chi ra ràng, hiêu
Vän hoc, nghê thuât tham già vào giáo duc ly tumtg ca'ch mang... 21 quâ cùa công tac tu tirdng là hiêu quà tông hçrp, tac dông vào con nguài dông thcri câ lÿ tri và tinh câm, nhân thiic và câm xüc, tir duy và tâm hôn do tinh chât da dang, phong phù cùa càc loai hinh, càc binh chùng cùa hoat dông tir tuong tao nên. Diêu dô cûng cd nghla là, môi loai hinh, môi binh chùng do cd nhûng dàc trimg và uu thè riêng, tir do co con ducmg riêng và phucmg thùc dàc thù tac dông dên con nguài. Däc diêm do thè hiên rô dôi vói loai hinh vän ho'a, vàn hoc, nghê thuât, lînh vue tàc dông dên con nguài chù yêu vào thê gidi tinh câm, tâm hôn, câm xüc. Dông thcri, dàc diêm do không tao nên su tàch biêt giûa càc loai hinh, mà chinh là làm phong phù hon tinh da dang chirc nàng và hiêu quâ tông hçrp cùa công tàc tu tuàng. Vàn dê quan trong la biêt su dung su “ hop dông binh chung” trong hoat , V. s . ’ • > dông thuc tiên. Tach roi timg lînh vue riêng rë không thê tao nên hiêu qua cao. Vi thè, trong thuc tiên hiên nay và trong giai doan mài, viêc biêt phàt huy tinh dàc thù cùa tùng hoat dông cùa công tàc tu tuàng và tò chifc, lièn kêt tàt câ càc mât dd dê tao nên sire manh tông hçrp cùng tàc dông vào con nguài là mot dàc trimg cùa công tàc tu tuâng, là dâu hiêu cùa mot nàng lue m ài cùa nguài làm công tàc tu tuàng. Nhùng phàn tich trèn là co sa lÿ luàn và thuc tiên cùa viêc phàt huy vai trò, suc manh, dàc trung cùa vàn hda, vàn nghê trong công tàc tu tuàng. 2. Hoat dông vàn hda vói rât nhiêu loai hinh da dang cùa no và hoat dông vän hoc, nghê thuât - lînh vue däc biêt tinh tê, nhay câm cùa vän hda, luôn là môi truàng dôc dâo, giù vi tri däc biêt và làm phong phù, sinh dông cho toàn bô hoat dông cùa công tàc tu tuàng. Bang cách riêng cùa mình, vói suc manh dôc dào thông qua nhüng däc trung khi nhân thiic, khàm phà thê hiên cuôc sông bäng tinh eu thê, truc quan, hinh tuçmg và khâ nàng tàc dông dàc biêt vào tâm hôn, tinh câm, câm xiic cùa con nguài, vän hda, vän hoc, nghê thuât duge khäng dinh là “ binh chùng däc biêt” trong công tàc tu tuàng nhàm xây dimg, cùng cô vûng châc trân dia tu