Một góc nhìn về văn học dân gian Thanh Hóa

Chia sẻ: Nguyen Lan | Ngày: | Loại File: PDF | Số trang:4

Thêm vào BST

Báo xấu

130
lượt xem 14
download

Download Vui lòng tải xuống để xem tài liệu đầy đủ

Thanh Hoá có một lịch sử lâu đời, có truyền thống xây dựng làng bản quê hương, chiến đấu bảo vệ cuộc sống, phát triển văn hoá văn nghệ địa phương trong mối quan hệ cộng đồng các dân tộc Kinh, Mường, Thái, Mèo, Dao... với một lịch sử từ thời Núi Đọ, Đông Sơn cho đến ngày nay. Văn nghệ dân gian Thanh Hoá cũng có một quá trình phát triển từ xa xưa, phong phú và đa dạng. Xứ Thanh nổi tiếng với hàng loạt truyện Ông Khổng Lồ gánh núi đào sông, với sử thi Đẻ đất,...

Chủ đề:

Bình luận(0) Đăng nhập để gửi bình luận!

Lưu

Nội dung Text: Một góc nhìn về văn học dân gian Thanh Hóa

Mpt goc nhln ve van hoc dan gian Thanh Hoa TRAN SINH C iing nhu ca nudc, van hgc dan gian la van hgc viec td chiic suu ngdn tir chiia dung tu tudng, tim van hgc dan tinh cam, dao diic cua ngudi gian Thanh Hda mdt cich toan binh dan Viet Nam, chii ylu la dien va khoa hgc dugc tiln van hgc dan gian dan tgc Viet hanh tuong ddi mudn. Trudc Nam. Hg chua chii y nhieu cich mang, viee suu tim gidi din mdi trudng diln xudng va thieu van hgc dan gian chu cai ndi sinh thanh, tdn tai ciia ye'u dugc tie'n hinh hinh trong van hgc dan gian nhung ding nd lyc cua mdt sd ngudi yeu quy la da giii lai dugc mdt sd thfeh van hgc dan gian. Tir sau van ban ngdn til van hgc giiip 1945, nhat la til nam 1960 trd cho viec nghien ciiu ngay nay. di, viec suu tam gidi thieu va Sau 1945, viec sang tac ca nghien ciiu van hgc dan gian dao, hd ve phye vy each mang, Van hgc dan gian Thanh mdi dugc td chiic mdt each phye vy khang chien trd nen Hda la mdt bd phan ciJa van khoa hgc dudi anh sang dudng rim rd. Khii niem van nghe hgc dan gian Viet Nam, la ldi van nghe cua Dang. quan chiing, van nghe dan thanh qua cua van hgc dan Quan niem vl van hgc dan gian trd nen phd biln. Cac can gian cac dan tgc sinh sdng tren gian ciing anh hudng tryc tilp bd suu tam, gidi tiiieu van hgc dja bin Thanh Hda (Viet, tdi kit qua suu tim, gidi thieu dan gian da chii y tdi phin iviudng, Thdi Thd, Dao, Kha va nghien cihi van hgc dan diln xudng, ngoai viec ghi mii...). Trong trudng ky Ijch suf, day dil phin ldi cdn khao ta gian. cac dan tdc tren dat Thanh da cic chi til^t cd Uen quan den Thdi phong kien, tac pham lien tuc sang tac vd hoan thien tac pham dan gian, coi van van hgc dan gian dugc van tac pham van hgc dan gian cua hgc dan gian la tic phim nghe dyng trong viec bien soan cac minh, chung diic thanh nhufng thuat gin vdi tCmg cdng ddng sich Viet dien u linh, LTnh ndt rieng Thanh Hda. Viec suu dan cu va tdc ngudi cy the; tit nam chich qudi, Dgi Viet sff tam gidi thieu van hgc dan dd din den viec khoanh viing, ky todn thu... Quan niem van xic dinh mien trong cdng viec gian Thanh Hda den nay da sir bit phan da khien cac nha phan nao cho chiing ta thay suu tam, gidi thieu van hgc nho coi truyen ke dan gian la dan gian. Van hgc dan gian dugc dien mao van hgc dan da sir, dan sit... gian Thanh Hda phong phii vd cac dan tdc it ngudi dugc dac Cac nha suu tim, gidi biet chii y. Khai niem van hda todt ien nhiifng vd dep dan gian thieu, nghien ciiu van hgc dan gdp phan vdo kho tdng van hgc dan gian (bao gdm ca van hgc gian can hien dai (trudc 1945) dan gian) da ndi rdng pham vi dan gian cd nudc. lai chi chii trgng ngdn til, coi U|Sd322 Thang 4-2011
TLf LIEU TRONG NLfdC cdng viec cua cac nhi suu tim, gidi thieu vd'n tim van hgc dan gian. Tuy vay, dd ciing la van hgc cd truyin cita dan tdc. nhiing tii lieu quy de giiip cho viec kiem dinh Tinh hinh suti tam va gidi thieu vdn hpc lai eic tic phim van hgc dan gian Thanh Hda dan gian Thanh Hoa dugc tie'n hanh rim rd, ed quy md tir sau 1945, Van hgc dan gian vdn luu truyin tren cira nhai li tir 1960 den nay. mieng. Viec cd dinh cac tac phim van hgc dan Viec smi tam rieng vl van hgc dan gian gian bing van ban chii viei tuy nim ngoai Thanh Hda thyc su tiln hinh tit sau nam 1960. phuang thtic sang tic dan gian song lai rat cin Cho de'n nay, ddi ngu suu tim van nghe dan thiet, nhat la tit khi van hgc viet ra ddi va phat gian Thanh Hda da cd nhieu ngudi thanh cdng, trien. nhilu ten tudi dugc liet vao tdc gid folkhore Van hgc dan gian Thanh Hda cd mat rat sdm Viet Nam la hdi vien hdi van nghe dan gian trong cac sich chii Han chii Ndm. Sich Viet Viet Nam. Ddi ngii nay, mdt each rat ty nhien, dien u linh va Llnh nam chich qudi ed truyen da chia thanh hai nhdm: nhdm chuyen sau miln Dua hdu. Do thdng khudng qudc td thdnh niii va nhdm chuyen sau miln xudi. Hg da cd vuang, Minh chu linh itng chieu cdm bdo huu sy cdng tac vdi nhau tren nhieu phuong dien va dgi vuang ke chuyen cac nhan vat Thanh Hda da lien kit vdi nhau thinh cac nhdm tu nhien li Mai An Tiem (Nga Son), Le Phyng Hieu trong cdng viec suu tam va gidi thieu vd'n van (Hoang Hda) va thin Ddng Co (Dan Ne, Yen hda, van nghe dan gian Thanh Hda, tao ra sy Dinh). hda ddng sinh ddng trong hoat ddng nay sudt Viec suu tam ghi chep van hgc dan gian thdi gian dii. Thanh Hda sdm nhat cd the ke de'n la Thanh Trong he thd'ng eic sich gidi thieu van nghe Hda danh thdng luc, Thanh Hda ky thdng va dan gian Thanh Hda, md diu la cudn Ca dao Thanh Hda quan phong vao dau TK XX. suu tdm d Thanh Hda (1963) vi sau dd li cudn Thanh Hda danh thdng luc (khuyit danh) Ddn ca Thanh Hda (1965) cita nhdm Lam chep lich sir, dia ly tinh Thanh Hda; sy tfch va Son. Md dau cho viec suu tim gidi thieu van tmyin thuyit vl 32 canh dep cita tinh nay: cita hgc dan gian miln niii Thanh Hda la cudn Thin Phil, mil Bfch Lam, ddng Tir Thtic... Truyen tha Mudng cita Minh Hieu va Hoanh Thanh Hoa ky thdng (Vuong Duy Trinh) Anh Nhan (1966). Cac sich tren dlu do Nha chep danh lam thing canh va cd tfch cita Thanh xuat ban Van hgc an hanh va dugc danh gia cao Hda; phong canh, di tfch cac truyin thuyit vi vl chit lugng suu tim, gidi thieu. thi van dl vinh cita cac danh si... Mdt loai sich suu tim gidi thieu mdi xuit Thanh Hda quan phong (Vuong Duy hien, dd la eie sich dia chf (timg ling, tumg xa, Trinh) ghi chep eic bai dan ca phan inh phong timg huyen, timg ban mudng....) cd khi liy ten tuc tap quin ciia nhan dan Thanh Hda: mimg ggi li Vdn hoa ddn gian truyen thdng hay Vdn dam cudi, mutng nam mdi, mimg dugc mua, ndi hda truyen thdng. Dia chf la loai sach suu tim vl cdng viec nha ndng, thdi tiet, vg chdng tdng hgp, gidi thieu mdt dia ban cu the (lang, khuyen nhau lam dilu tdt, hat giao duyen... xa....) vl tit ea cae phuang dien nhu lich sii Cd the ke den mdt tie pham niia, dd la sich phat trien, tam thtic chung cita cdng ddng bgc Thanh Hoa chu thdn luc cua triiu dinh Hue, Id trong phong tyc, tfn ngudng, tdn giao.... cho bien soan nam Thanh Thai 15 (1903). Sach ghi de'n ldi an, tilng ndi, san vat, nganh nghi, van chep hon 700 vi than nam va gin 200 vi than hgc nghe thuat (trong dd cd van hgc dan gian) nii, trong dd cd nhilu vi thin dugc chep sy tfch duge mieu ta, trinh bay trong mdi trudng van gidng nhu cae truyen kl dan gian. hda a'y. Dilu dd ciing da giiip cho viec tim hieu, Nhiing cdng trinh tren xuat hien nham myc nghien ciiu cac tic phim van hgc dan gian dugc dfeh khae chii khdng nim trong muc dich suu day dii va chfnh xae hon. S«322[g Thang 4-2011
T H O M C T i i i VAN HOA N n H F J H ' 'AT Viec suu tim, gidi thieu van hgc dan gian, Ve: the loai truyen Ve d Thanh Hda xuit van nghe dan gian Thanh Hda duge coi nhu can hien kha sdm: ve dng Ninh, ve cai Mao, ve Cin bin hoin thinh giai doan diu. Vdn van nghe Vuong,... dan gian Thanh Hda dugc ghi chep, gidi thieu Tyc ngii ca dao: tyc ngii ca dao Thanh Hda thanh sach khi diy dii va dugc cd dinh hda hda chung vio kho ting tyc ngu ca dao chung trong cac sach gidi thieu suu tim, li rit ding ciia dan tdc. Tuy nhien, ta cung cd the phan biet quy. Tren co sd dd, cic nhi nghien ciiu van hgc dugc sic thai Thanh Hda trong cic cau tyc ngQ dan gian, van nghe dan gian Thanh Hda dang ca dao cd lien quan tdi Thanh Hda, dac biet loai lam cdng viec kilm dinh lai cii da dugc suu phuang ngdn Thanh Hda chiem mdt ty le ldn, tim, gidi thieu, ehinh ly bien soan thinh nhimg la nhiing cau ndi vl: dia danh, con ngudi, san cdng trinh mang tfnh chit tdng hgp vdi cic ten vat, canh trf thien nhien, phong tyc tap quan, ggi tuyin chgn..., hgp tuyin..., kho tang... chic thd am thd ngir... chin se dang cdn li cdng viec lam tiep trong cau do: rat phong phii, phin ldn gin vdi giai doan suu tim tu lieu hien nay. canh vat thien nhien va cugc sd'ng Thanh Hda. Nhin chung, dien mao van hgc dan gian Ben canh dd, loai trd choi cd ldi eho tre em (van nghe dan gian) Thanh Hda khi hoan cung rit ddc dao. Phan ldi (van ban ngdn til) chinh, nhu la biic tranh thu nhd cua van hgc dan ciing lim giiu them vdn van hgc dan gian gian ca nudc. Mdt dilm khi dac biet la d mgt Thanh Hda. sd thi loai, van hgc dan gian Thanh Hda dugc Dan ca: dat dan ca trong diln xudng dan danh gia eao, dugc xe'p d vi tri hing diu vi gian tiic li chii y phin van hgc (ngdn tit), cac cting ed thi loai duge coi li doe nhit vd nhi. loai dan ca tieu bieu d Thanh Hda ed thi dilm Sau day, chung ta diem din vd'n van hgc dan din li: gian m i Thanh Hda cd dugc: Hd sdng Ma: gin vdi con dd sdng Ma. Phin Thin thoai: ndi bat nhit li thin thoai vl cic ldi (van hgc) trong cac td khiic rat sinh dgng, dng Khdng Ld phan inh lao ddng sdng nudc trong cac chang Truyin thuyit: dang chii y la truyin thuyit cita eon dd: mdi khach, rdi ben, hd dd xudi, hd chd'ng xam lang nhu truyen thuyit Ba Trieu, dudng trudng, hd mic can, hd vugt thic, hd cap truyen thuyit Le Hoin, truyin thuyet Cin ben... Vuong..., song hoin chinh vi tieu bilu hon ci Hit gheo: gin vdi lao ddng ndng nghiep li truyin thuyei Le Lgi va Ididi nghia Lam Son. (ciy, ciy, gat hii...) hay lao ddng sinh hoat (hii cd tfch: rit phong phii, d miln mii, loai ciii, keo sgi vai...). Hat gheo cd nhilu the thiic, truyen ed tfch loai vat rit phit trien; d miln nhilu lan dieu, mang sic thai dia phuong vdi xudi li loai cd tfch sinh hoat, cd tfch phong tyc cic loai nhu diim, trdng quan lien van, vf gheo. gin vdi mdi miln que. Xudng, rang ciia ngudi Mudng. Truyen cudi: d miln niii ndi len truyen Khap cita ngudi Thii. Quay, cdn miln xudi lai ndi len truyen Trang Hat di nuong, loai hit trong lao ddng, cua Quynh. ngudi Dao. Sir thi: Thanh Hda cdn giii dugc trgn ven sir Trd dien dan gian thi De ddt de nudc. Dan toe Mudng edn ed mo Cheo chai: thd thanh Bung va Quan gia dd ma (mo len trdi), ngudi Thii cd Toi dm ooc ndm bac dgc hai bd sdng Ma. din. Hit miia Vien Khe: thd Cao Hoang d nghe Truyen tho: eic truyen tho ngudi Thii nhu U Sim (Ddng Son). Them Xi Thudn, Khdm Panli; cac truyen tho Trd bdn: thd thanh He (Ddng Son). ngudi Mudng nhu Hiiy Nga Hai Mdi, Ndng Cim Trd xuan phi: thd Ddng Hii long vuong vd chdng Bong Huang, Ut Lot Ho Lieu. (Thg Xuan). Sd 322 I I Thang 4-2011
TLf LIEU TRONG NLTCIC Cheo thd, boi thd: thd thanh Ludng (Ndng thd'ng, vl Hd Quy Ly, vl Dio Duy Tii, vl khdi Cd'ng). nghia Ba Dinh, ve Le Thinh Tdng, ve van nghe Trd triing: thd Trinh Qud'c Bao va Ddng dan gian miln Trung, vl van hda truyin thd'ng Phuang hie quang (Yen Dinh). eic tinh Bie Trung Bd,... Pdn poong cua ngudi Mudng (Bi Thudc, Ding chii y li cic hdi thao tap trung vao Nggc Lac,...). mdt sd hien tugng van hgc dan gian d Thanh Kin chieng booc ciia ngudi Thai. Hda nhu: vl sit thi De ddt de nudc (1977), vl Sdn khdu ddn gian: nhilu ginh cheo, ganh Le Lgi va khdi nghia Lam Son trong dd ndi bat bdi (ggi la phudng cheo, phudng bdi) d Thanh len truyin thuyit Le Lgi (1982). Hdi thao vl sur Hda ed ten tudi mang ten dia phuang nhu. Phii thi De ddt de nudc da budc diu tie'p can vdi tic Khe, Quy Chu, ... Ngoii ra edn cd rdi nude d pham dd so niy tir nhilu phfa, dd li hinh tugng ling Si (Yen Dinh). cdng ddng bd tdc diing diu la Lang Cun Cin Vd'n van hgc dan gian Thanh Hda suu tim vdi nhiing bilu tugng thin thoai ky vi, huy dugc phin ldn da xuat ban, dd la cdng siic vi hoing dugc cic nhi nghien ciiu dac biet chii y. tam huyet ciia cac nhi hoat ddng suu tim trong Hdi thao vl truyen thuyit Le Lgi da lam ndi bat vi ngoai tinh. Cd nhilu cdng trinh dugc gidi len hinh tucmg Le Lgi trong folklore. Trong dip nghien cim hit site chii y, vi da giir duge nhung nghien ciiu Le Lgi, cic nha nghien ciiu ciing dl vien nggc quy ching nhiing d tinh Thanh m i cap de'n nhdm truyin thuyit Nguyin Trai tren cdn li cita toan qud'c, cd tim ed qudc te nhu sir dit Thanh. thi De ddt de nudc, tao dilu kien thuan lgi cho Cac cdng trinh nghien cUu vl van hda, van viec tie'n hanh nghien ciru van hgc dan gian nghe, van hgc dan gian Thanh Hda mang tfnh Thanh Hda tren nhieu phuong dien. tdng hgp cd the ke den nhu Khdo sdt vdn hda Tinh hinh nghien cihi van hoc dan gian lang xff Thanh ciia. Hoing Anh Nhan, Le Huy Thanh Hoa Tram, mdt cdng trinh nghien cUu tdng hgp, dat Cd the ndi, nhung chuyen dl rieng, nhimg tfnh quy md ciia cdng trinh khoa hgc. Cdng cdng trinh chuyen khio nghien ciiu van hgc dan trinh da the hien mdt cii nhin khi toin dien gian Thanh Hda dang cdn Idiiem td'n. Nhung tren cic hien tucmg van hda, van nghe, van hgc nhimg edng trinh nghien ciiu vl van hda dan dan gian Thanh Hda vi da khii quit vl van hda gian Thanh Hda trong dd phin van hgc dugc ling, van hda dan gian xii Thanh, lai gin bd xem nhu la mdt thinh td eiia cdng trinh nghien timg ehi tilt, rat miu thit vdi vdn van nghe, van ciiu khi phong phii. hgc dan gian Thanh Hda. Khi suu tam gidi thieu vd'n van nghe dan Nhin lai khii quit tinh hinh suu tim gidi gian, cic nhi suu tim da tiln hanh nghien ciru thieu vi nghien eiru vl van hgc dan gian Thanh de ehinh ly tic pham dan gian nhim gidi thieu Hda, chiing ta nhan thay dien mao van nghe thanh sich. dan gian Thanh Hda kha dd so vl sd lugng, Cung cin ghi nhan, ttr trudc tdi nay, viec phong phti vl the loai, da dang vl phong cich nghien ciiu van nghe dan gian, van hgc dan the hien, mang dam sic thai van hda x\i Thanh. gian Thanh Hda dugc tap trung d cac hgi thao Vdi tru lugng dd, viec suu tim gidi thieu vi khoa hgc tir dia phuang den trung uong. Cd thi nghien citu van hgc dan gian Thanh Hda se md dilm de'n cac cugc hdi thio da tien hanh, trong ra nhilu van dl cdn tiep tuc phai nghien ciru va dd van hgc dan gian ddng gdp mdt phan ndi hua hen nhieu cdng trinh xuat sic cho dia dung quan trgng: hdi thao Ba Trieu, hdi thao Le phuang vi ca nudc vl van hgc, van nghe dan Lgi vi khdi nghia Lam Son, vl miia dan gian, gian Thanh Hda m vl trd choi tre em, vl ll hdi dan gian truyin TS So 322 E n Thang 4-2011