Nghidn ciiu<br />
Gia d i n h vh Gidii<br />
S^ 6 - 2 0 1 2<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
Mpt SO each tiep cdn nghien ciifu xam hai<br />
tinh due tre em qua ede nghien ciiru nudc ngodi<br />
<br />
Tran Thj Cam Nhung<br />
Wen G a liinh va a s<br />
<br />
<br />
<br />
Tom lilt: Xam h?ii tinh dye Ire em \k vin de dildc quan tim dSc<br />
biet bdi cac chfnh phu vk cong dong qu6c le, Hiiu qua cua vifc<br />
xam hji tinh due lu6n d«' Iji cho tie em nhOng I4'n thuong ISu<br />
d»i vO ihan the vh vi mat tjm ly, tinh cam. B4i vift dudi diy<br />
trinh bAy mpt so each tiSp c§n trong nghien cilu xam hai tinh<br />
due tre em 0 m^t so quoc gia IrSn the gidi. Ket qua ciia nghien<br />
ciiu se ddng gup v4o v,ei xem vet v4n d^ xam hfii tinh dvc tre<br />
em v4 riit ra nlulng bii hoc kinh ncl,KM,> trong viec giai quyft<br />
van dc tre em o \ii"i Nam,<br />
<br />
T a khda: Tre em; X:im hai tinh dye tre em; Cich tiep cjn<br />
nghien edu ire em; Tre em thd' gidi.<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
van d^ cua irc em dugc quan lam dac bi4t bdi ciic chi'nh phu va c6ne<br />
ddng qufie ts; Sau Irong l6ng sfi lim muc lieu phat trie'n thiSn niSn ky<br />
(MDGs) la nham nang cao ehat luong cu6c sfing va thuc hien cdc quySn<br />
loi ciia tre em, tao cho Ire em diiu kien sfing va phai trie'n tot nhai Tuv<br />
nhien. theo ban bao cao ciia Tfi chiJc Y le'Thfi gidri vi Site khoe va Bao lir<br />
(2002), khoang 20% phu nil va 5-10% nam gifii da tiltng bi xam hai tinh<br />
due trong thdi tho a'u. Cdc nghiSn cuu cho ring, con sfi thuc tff eon cao hon<br />
Tran Thi Cam Nhung 49<br />
<br />
ra't nhilu do cac vu XHTD ire em thudng khdng dugc bao cao va thd'ng ke<br />
do ngudi bi hai khdng mud'n/khdng ddm tie't Id. Theo Quy Nhi ddng Lifin<br />
Hop Qudc (UNICEF). Viet Nam cd hcfn 2,6 trifiu tre em c^n duoc quan<br />
tam cham sde dac bi^t. trong sd' dd cd tre em bi lam dung, bi bdc lot va<br />
budn ban vi muc di'ch tinh due. Cd nhilu Iy do khifin cac em trd thanh nan<br />
nhan cLia nan xam hai tinh due nhu ngheo ddi, di cu, su bifi'n ddi cac gia<br />
tri gia dinh, cac mdi quan ha gia dinh, tinh trang phan biet ddi xir vfi gidi,<br />
qua trinh chuyen ddi kinh tfi'. su han chfi'trong nhan thu'c vfi va'n M bao vc<br />
tre em ciia ngudi dan va nhiJng bat cap irong kliung phap ly va vice thirc<br />
thi phap luat lifin quan dfi'n tre em. Tai ca nhirng dilu nay dang de dpa tdi<br />
sir an loan vii phdt trifi'n cua tre cm.<br />
<br />
Bai vifit tim hi^u mdt sd each lifi'p can trong nghifin ciru ve xam hai tinh<br />
due tre em dua trfin cac tai lifiu nghifin ciiu cua nudc ngoai trong thdi gian<br />
g^n day. Phuong phap nghifin cihi su dung trong bai vifi't la phuong phap<br />
phan tich tai lieu san cd. tdng hgp cac bai phan tfch chfnh sach, nghifin<br />
cthj, cac kfi't qua diiu tra khao sat vi xam hai tinh due tre em ciia mot so<br />
qudc gia trfin thfi'gidi, Kfi't qua cua nghifin cihi se ddng gdp cho vific ly giai<br />
mdt sd nhiing va'n de co ban ciia ire em Viet Nam ndi chung va va'n dl xam<br />
hai tinh due tre em ndi rieng. qua dd hgc hdi kinh nghifim cua cac nudc<br />
trong giai quyfi'l cac vS'n dl ctia tre em d Vifit Nam.<br />
<br />
1 Mot so djnh nghTa ve xam hai tinh due tre em<br />
Xam hai tinh due ire em (XHTDTE), theo dinh nghia cua Finkelhor<br />
(2009), bao gdm loan bg hanh vi pham tdi vl tinh due ma ire em dudi 17<br />
tuoi la nan nhan. Theo dinh nghia nay ngudi pham tdi hoac cd hanh vi<br />
XHTDTE cd the la ngudi Idn, quen bie't hoac khdng quen bifi't vdi tre em,<br />
thanh nifin hoac tre em khac. Ben canh nhihig hanh vi pham tgi xam hai<br />
tinh due cd giao ca'u, dinh nghia nay bao ham ca nhiJng hanh vi pham tdi<br />
ma ngudi gay tdi va nan nhan tham chf khdng cd tifi'p xtic vdi nhau vl mat<br />
thfi' xac nhu bat tre em nhin cac hanh vi llnh due, sir dung tre em de san<br />
xua't cac a'n pham khieu dam, tan tinh. ga glm, v.v.<br />
<br />
Luat Bao vfi va Hd trg tre em bi bao hanh cua iVIy (CAPTA) dinh nghia<br />
xam hai tinh due tre em bao gdm nhiing hanh vi sau: "sic dung, thuyfi't<br />
phuc, Idi keo, ho5c sit dung ap luc de bat tre em tham gia vao hoac hd trg<br />
ngucri khac tham gia vao thuc hifin hanh vi tinh due hoac hanh \i ggi tinh<br />
vi muc di'ch cd hanh vi tinh due hoac hifip dam, va trong trudng hgp nhiing<br />
ngudi cham sde hoac ngudi than trong gia dinh ga gam, mai dam, hoac<br />
nhung hinh thiic bdc Idl linh due tre em hoac loan luan vdi tre em." (C:hild<br />
Welfare Information Gateway, 2009).<br />
50 Nghidn ciiu Gia dinh vi Gidi. Quyd'n 22, so 6, tr. 48-58<br />
<br />
<br />
MCit .Sd' nghifin ciki cho rang xam hai tinh due tre em xay ra khi ngudi<br />
Idn hoac mdt ngudi nhilu ludi hon hoac mdt ngudi cd quyin luc hon giao<br />
tifip vdi ire cm vl linh due dfi' cam tha'y thoa man vl tinh due (Danya<br />
Giascr and Stephen Frosh. 1993; S. N. Madu, 2001). Cic hinh thiJc giao<br />
iiCp bao gdm giao tifi'p true tifi'p (nhir giao clfu. tifip xuc vdi ca quan sinh<br />
due, hdn, dm hoac dung cham theo each linh due), giao tifip gian titfp (nhu<br />
nhin. de doa, hoac tan tinh), v& bao hSnh linh due. Theo dd. nan nhan bi<br />
xam hai tinh due Ih tie cm dirdi 17 lui-i va ngudi xam hai la nhiing ngudi<br />
Idn hoac tre em khac Idn hon nan nhan ft nhat 5 luOi hoac nhiJng ngudi cd<br />
quyin Itrc hem so vdi nan nhan (ihdy cd giiio. bdc sy. ngudi trdng ire. v.v).<br />
<br />
Nhin chung, cic cich dinh nghia khac nhau vl XHTDTIi thudng tap<br />
trung viii) ba ndi dung chfnh; (i) linh diic dugc quan nifim ihfi' n^o. nhOng<br />
hanh vi nhu ihfi n^o dugc coi la \am hai vl tinh due; (li) dd lu6i vk miJc<br />
dd phat irifi'n ciia tre cm va ngudi ,\am hai: (iii) li'nh cha't ciia \&m hai linh<br />
due dd'i vdl ire em va mdi quan hfi cua nd vdi cic hinh thiic \am hai hoflc<br />
bao lire khic. Mdi s6' nha nghifin cuu cho rang y dinh ciia ngudi gSy bao<br />
hanh ciing nfin dugc can nhac khi dmh nghia vfi XH'IT)TE. DJfiu dd se<br />
giup phan bifit y djnh loi dung vl tinh due cua ngudi XHTDTE vdi sir<br />
chuyfi'n tai tinh cam cita ngudi dd. Tuy nhifin, rSt khd dc danh gti vk phan<br />
bifit rd rang hai khfa canh nSy.<br />
Theo khia canh phap ly. XHTD'll-. 1^ mdt ihuai ngu- rdng bao gdm<br />
nhiing hinh vi \'i pham vc mat dan su \a hinh su trong dd ngudi Idn thuc<br />
hifin hanh vi tinh due \di tre em hoilc khai thac tre em vi muc di'ch tinh<br />
due. Hifip hdi stic khoe tam thdn Hoa ky (APA) cho rang "tre em khdng<br />
thfi' ddng tinh dl thuc hien hinh vi tinh due \d\ ngudi Idn" va kfi't tdi hJmh<br />
\ 1 nay vao ngudi Idn 'Mgt ngudi Idn thuc hifin hanh \ i linh due vdi tre em<br />
1^ dang pham I6i hinh su vk Ik h ^ h vi phi dao diic ma .\a hdi khdng ihl<br />
cha'p nhan vk khdng thi coi la binh thudng".<br />
Nhutig diiu chua rd ring trong cich dinh nghia the' nao 1^ XHTDTE<br />
phan nao cho tliay khd cd thi phan dinh dau la xam hai, lam dung vk dau<br />
\k hanh ddng vugi qu^ gidi han ma ngudi cd hktih \ i khdng mong mud'n<br />
thire hifin hoac vd tinh gay ra. Cd nhilu tranh luan xung quanh nhung hanh<br />
vi XHTDTE ma khdng cd tifi'p xiic true tifi'p nhu idi klo, ga gim thuc hifin<br />
hanh VI tinh due. Mac dii hknh vi nay la pham luat xei tir khia canh phip<br />
1^, nhung cd nhung nghifin cihi da chi ra rang hanh vi nay cd the khdng<br />
gay lae ddng vl lau dai dfin nan nhan so vdi hanh vi vud't ve, hoac cd giao<br />
ca'u (TP Ho, 1993).<br />
<br />
cac dmh nghia vl XHTDTE cd thi khie nhau giiia cac nghifin ciiu<br />
Tran Thi Cam Nhung 51<br />
<br />
hoac cac nin van hoa, nhung nhin chung nd diu dl cap d^n nhiing hknh<br />
vi nhSft dinh ma ta't ca eae nin van hoa va cac djnh ngliTa khac nhau diu<br />
cha:p nhan va ddng tinh. Sir bf mat, sir dung quyin luc khdng diing ehd, va<br />
vific lam meo md md'i quan hfi giua tre em va ngudi Idn la nhOng yfi'u td'<br />
quan trgng khi xem xet vl va'n de x:1m hai linh due ire cm. Nhihig nhan td<br />
khac se duge can n h k va xem xei khi ngudi cd h^nh vi XHTDTE la phu<br />
nir. ire em hoac thanh thifi'u nifin.<br />
<br />
2. Mot so each tiep can trong nghien curu xam hai tinh due tre em<br />
<br />
xam hai tinh due tre em 1^ hinh ihiic lam dung Ire em trong do ngudi<br />
Idn hoac tre em Idn hon lam dung irc em \'i muc dfeh linh due. Tac ddng<br />
cua hanh \ i nay la dl lai nhiing tdn thuong vl than the. linh cam, tam ly<br />
tir cam giac lo Idng. sg hai. dfi'n nhung bilu hifin ba't dn vl tinh th^n, hoang<br />
loan. Nhiing t6n thuong nay khdng chi la nhiing tac hai trudc mat ma nd<br />
CO thi keo dai dfi'n quang ddi sau nay cua diia tre. Nhilu ire em da tung bi<br />
xam hai tinh due cd xu hudng tifi'p luc bi lam dung ke ca khi da irudng<br />
thanh. Xam hai tinh due tre em bdi nhiJng ngudi trong gia dinh la tgi loan<br />
luan ma hfi qua cua nd keo dai va nghifim trgng vl sir phat trifi'n tam ly cua<br />
Ire em. Hau hfi't nhiing ngudi ed hanh vi XHTDTE la nhCtng ngudi quen<br />
vdi cac em, cd the la nhiing ngudi trong gia dinh hoac hg hang, hang xdm,<br />
ngudi quen ciia gia dinh, ngudi trdng tre... va cung cd nhieu irudng hgp la<br />
ngudi la. Cac nghifin ciiu cho thay phdn Idn nan nhan bi xam hai tinh diic<br />
la tre em gai va ph£n Idn nhung ngudi cd hanh vi XHTDTE la nam gidi.<br />
Cac nghifin ciiu thudng ly giai vl hanh vi XHTDTE eiia nam gidi bang<br />
hanh vi tinh due lech ehuan. C:ac Iy thuyfi't sinh hgc, lam ly hgc va xa hdi<br />
hgc da dugc nhilu nghifin ciru ap dung dl giai thi'ch cho hanh vi nay<br />
(Karen J. Terry va Jennifer Tailon, 2004). Song do nhiJng ngudi cd hanh vi<br />
XHTDTE bao gdm nhilu nhdm ddi tugng khac nhau va ban cha't hanh vi<br />
XHTDTE cung la mdt hanh vi phtic tap nfin cac ly thuyfi't nay diu khdng<br />
giai thich dugc ddy du nhihig yfi'u td nao thiic d^y mdt ngudi nam gidi<br />
Irudng thanh cd hanh vi tinh due vdi mdt tre em, va nhiing yfi'u td' nao<br />
khifi'n ngudi ta tifi'p tue cd nhiing hanh vi nhu vay. Tuy nhifin, viec lim hieu<br />
vl nhiJng nguyfin nhan cua hanh vi nay cd thfi giiip dua ra nhirng giai phap<br />
phong tranh phu hgp hon nham bao vfi tre em.<br />
Nhflng hgc gia theo Ihuyfi't sinh hgc thudng quan tam dfi'n tac ddng cua<br />
nhiing co quan trong eo Ihfi khi giai Ihfch vl hanh vi tinh due nhu lugng<br />
hooc-mdn hay qua irinh hinh thanh cac nhifim s k the trong co the. Cac<br />
kfeh thfch td nam thuc day ban nang linh due, khoai cam tinh due va diiu<br />
52 Nghidn cuTu Gia dinh v^ Gidi Quyftn 22, so 6, tr 48-58<br />
<br />
<br />
khifi'n tinh due, nhSn thiic, tinh Ciim va tfnh each ctia nam gidi. Vi vay, eac<br />
nha nghifin ciiu vl h^nh vi tinh due Ifich chu^n thudng lifin he hanh \i cua<br />
nam gidi \'di miic dd kich ihfch id nam ctia nam gidi. Khi nam gidi dfn<br />
tudi day thi. lugng kfch thfch td' sinh due nam tang Ifin, Vl ddng ca tinh<br />
due se tang manh irong giai doan nay. ngudi ta tin rang cd mdi tucmg quan<br />
gifla lugng kich ihicli td sinh due nam va ildng co linh due. Lugng ki'ch<br />
thfch Id' sinh due nam dugc coi la yfi'u td sinh hge gay lie ddng d^n hanh<br />
vi tinh due binh ihudng hoac ba't thudng ciia mdt ca nhan.<br />
<br />
I y thuyfi't hanh vi giai thfch rang hanh vi tinh diic Ifich ehuan lii kfi't qua<br />
ciia mdt qua trinh hoe hdi. L^ tluiyfii tinh cam gan bd thi eho rang, eon<br />
ngudi cd thifin hirdng hinh thanh cac md'i quan hfi linh cam chac che vdi<br />
ngudi khac \i\ khi ngudi ta mai mat hoac dau ktio. ho bilu hifin ra ngoai<br />
1^ su cd don hoac tach bifit. Cnai doan day thi va bat dSu tu6i vj ihanh nifin<br />
1^ giai doan ra't quan trgng trong qua trinh phat Iricn vl mat tinh due va<br />
hifi'u bifi't xa hdi ciia mdt ea nhan. Nfi'u bd' me quan tam ilay du dtfn con c^i<br />
trong giai doan nay. con trai se cd nhan Ihiic tdt d l kifi'm so^t hanh vi linh<br />
due vk tfnh each cua minh. Cha mc cung phai ed vai trd trong vjfie giang<br />
giai va hudng dan eon cai trong vific \ay dtmg mdi quan hfi tinh cam v6i<br />
ngudi khae. Nam gidi cd quan hfi tinh diic vdi tre em Ihudng c6 ky nang<br />
sd'ng kem va khdng cd su lu tin c;in ihici de \a> dung cae md'i quan hfi than<br />
thifi't vdi ban be ddng trang liia. vi vay nhung ngudi nay cd ihl lim kifi'm<br />
cam giac tinh due vdi nhiing ngudi nhd tudi.<br />
<br />
Ly thuyfi't nhan thiic va hanh vi tim hilu nhihig suv nghi ctia ngudi<br />
XHTDTE cd lac ddng nhu thfi' nao den hanh vi ciia hg. Theo dd, khi mdt<br />
ngudi cd hknh vi Ifich ehu^n vl linh due, hg ed' gang xua di earn giac tdi<br />
Idi va xa'u h6 bang vific suy nghi Ifich lac hoac mfio md vfi hanh vi. Thdng<br />
thudng nhiing ngudi nay se chdi bd hoan loan vjfie hg da ed hanh \i dd,<br />
cho rang ngudi bj hai tu xay dung nfin cau chuyfin hoac don gian ndi rang<br />
hg khdng nhd chuyfin gi da xay ra hoac chd'i bd phSn nao u-ach nhifim<br />
bang vific eho rang nan nhan ddng linh ed hanh vi tinh due. Nhilu ngudi<br />
thi cho rang nan nhan cd linh hoSc ggi y cd hanh vi tinh due vdi ho. hoac<br />
chdng ctJ khdng theo each la hg khdng ddng y. v.v. Ta't ca nhflng ngudi<br />
xam hai tinh due diu cd xu hudng hilu sai vfi [di ndi hoac hanh ddng ciia<br />
ngudi khac va thudng r&\ kem trong viec xac dinh linh cam/cam xijc ciia<br />
ngudi bi hai. Nhung ke ga gam tre em thudng hilu sai ve Idi ndi hoac hanh<br />
ddng ctia tre em theo nhilu each khac nhau va hg eang quen bifi't vdi nan<br />
nhan thi diiu nay cang ed kha nang xay ra. Nhung ngudi nay thudng eoi<br />
dd la nhiing hanh ddng tinh cam tu nhifin cd sSn trong ta't ca nhiing neudi<br />
Tran Thi Cam Nhung 53<br />
<br />
Idn va cho rang chfnh tre em khua'y ddng nd thiic day. Hg ciing eho rang<br />
tie em to md vl tinh diie va mudn bifi't vl nd va hg giang day eho chiing<br />
bang chfnh nhihig trai nghifim thuc ifi'.<br />
Finkelhor la mdt trong nhimg nh& 1^ luan ndi tifi'ng vl XHTDTE. 6ng<br />
da dua ra mdt md hinh v6 nhutig diiu kifin quan trgng dd'i vdi XHTDTE.<br />
Md hinh nky la sir kfi't hc^ tfl nhilu IJ ihuyfi't dl tim hilu vl vific lai sao<br />
con ngudi bat ddu tham gia vao hanh vi Ifich chu^n vl tinh due. Md hinh<br />
nay giai thich su phitc tap vl dd'i tugng XIITDTE. iCr ddng eo cho tdi vific<br />
hg tifi'p tiic hanh vi nay nhu thfi nao. Md hinh nay bao gdm 4 yfi'u id: cam<br />
xiic, khoai cam tinh due, su can trd va vific mat di phan xa cd diiu kifin.<br />
Ylu td cam xiic d day la mdi lifin hfi giiia nhu edu tinh cam cua ngudi<br />
XHTDTE vdi tfnh each ciia diia tre. Vf du, mdt ngudi xem minh gidng nhu<br />
mdt diia tre hoac cd nhu edu linh cam nhu diia tre nfin anh ta mud'n xay<br />
dung md'i quan hfi vdi mdt diia tre. Va nfi'u anh la khdng cd ddy dtt cac ky<br />
nang sd'ng dl phat irien cac md'i quan hfi xa hdi binh ihudng, anh la cd the<br />
cam tha'y ihoai mai hon nfi'u anh ta cd mdi quan hfi vdi tre em do cd cam<br />
giac vl quyin luc va kilm soat. Ye'u id' khoai cam tinh due danh gia<br />
nguyfin nhan lai sao tre em lai ggi khoai cam tinh due d mdt ngudi Idn<br />
(U-fch lai ItrTony Ward va Richard J. Seigeri, 2002).<br />
<br />
Finkelhor sii dung thuyfi't hoc hdi xa hdi de giai thfch hifin tugng nay.<br />
Theo dd, dng giai thieh rdng ngudi co hanh vi XHTDTE da timg bj lam<br />
dung khi cdn la mdt diia tre va khi Idn Ifin ngudi dd lai tim dfi'n tre em de<br />
CO quan he tinh diic. Ye'u id can trd d day mud'n ndi dfi'n kha nang ciia<br />
ngudi XHTDTE cam thd'y nhu edu tinh cam va tinh due khdng dugc thoa<br />
man trong md'i quan he vdi ngudi Idn. Ong su dung I^ thuyfi't phan tich tam<br />
ly va ly ihuyfi't linh cam gan bd de giai thfch vl yfi'u td nay. Ly thuyfi't phan<br />
tich tam ly md la nhimg ke ga gdm tre em la nhflng ngudi bdt hoa sau sde<br />
vdi me khifi'n hg khdng the hieu va gdn bd dugc vdi phu nu. Trong mdi<br />
quan he vdi nhutig ngudi Idn, nhflng ngudi nay khdng cd ddy du cae ky<br />
nang xa hdi va su tu tin cdn thifi't de xay dung cac md'i quan he. Finkelhor<br />
chia su can trd thanh 2 loai la su can trd vfi mat phat triln va su can trd ve<br />
hoan canh. Su can trd ve mat phat triln la vific mdt cd nhan bj can trd vl<br />
mat tam ly khi budc vao giai doan phat triln linh due. Su can trd vfi hoan<br />
canh mud'n ndi de'n vific mgt ca nhan cd nhflng nhu edu tinh due irudng<br />
thanh bi can trd thi hifin tinh due binh thudng do nhflng mat mat trong mgt<br />
mdi quan hfi, hoac do mdt su kifin nao dd xay ra khifi'n hg bi khiing hoang<br />
ve tinh thdn. Yfi'u id cud'i cung ciia md hinh la mdt di phan xa cd diiu kifin,<br />
6 day cd nghia la cd nhflng yfi'u id thiic day ngudi XHTDTE vugt qua<br />
54 Nghien curu Gla dinh v i GI
Thêm vào BST
Báo xấu
Download
Vui lòng tải xuống để xem tài liệu đầy đủ
