Nghiên cứu giá trị chẩn đoán của procalcitonin ở bệnh nhân nhiễm khuẩn huyết

Chia sẻ: Ni Ni | Ngày: | Loại File: PDF | Số trang:6

Thêm vào BST

Báo xấu

72
lượt xem 2
download

Download Vui lòng tải xuống để xem tài liệu đầy đủ

Mục tiêu nghiên cứu của bài viết nhằm xác định nồng độ và giá trị của procalcitonin (PCT) huyết thanh trong chẩn đoán và tiên lượng bệnh nhân (BN) nhiễm khuẩn huyết (NKH). Đối tượng và phương pháp: nghiên cứu tiến cứu trên 64 BN có bệnh cảnh hội chứng đáp ứng viêm hệ thống, điều trị tại Khoa Truyền nhiễm, Bệnh viện Quân y 103 từ tháng 05 - 2015 đến 09 - 2016.

Chủ đề:

Bình luận(0) Đăng nhập để gửi bình luận!

Lưu

Nội dung Text: Nghiên cứu giá trị chẩn đoán của procalcitonin ở bệnh nhân nhiễm khuẩn huyết

T¹p chÝ y - d−îc häc qu©n sù sè 6-2017 NGHIÊN CỨU GIÁ TRỊ CHẨN ĐOÁN CỦA PROCALCITONIN Ở BỆNH NHÂN NHIỄM KHUẨN HUYẾT Nguyễn Việt Phương*; Nguyễn Minh Hải* Nguyễn Văn Dương*; Hoàng Tiến Tuyên* TÓM TẮT Mục tiêu: xác định nồng độ và giá trị của procalcitonin (PCT) huyết thanh trong chẩn đoán và tiên lượng bệnh nhân (BN) nhiễm khuẩn huyết (NKH). Đối tượng và phương pháp: nghiên cứu tiến cứu trên 64 BN có bệnh cảnh hội chứng đáp ứng viêm hệ thống, điều trị tại Khoa Truyền nhiễm, Bệnh viện Quân y 103 từ tháng 05 - 2015 đến 09 - 2016, chia thành 2 nhóm: 36 BN có kết quả cấy máu (+) và 28 BN có kết quả cấy máu (-). Kết quả: nồng độ trung bình PCT trên nhóm BN NKH cấy máu (+) là 21,76 ± 36,62 ng/ml, cao hơn có ý nghĩa thống kê so với nhóm NKH cấy máu (-) (3,28 ± 6,12 ng/ml). Nồng độ PCT ở nhóm NKH nặng và sốc nhiễm khuẩn cao hơn có ý nghĩa thống kê so với nhóm NKH thông thường. Nồng độ PCT có giá trị cao hơn số lượng bạch cầu và nồng độ CRP (AUC: 0,702; p = 0,042), số lượng bạch cầu (AUC: 0,521; p = 0,835) trong chẩn đoán NKH (AUC = 0,832; p = 0,001); điểm cắt có ý nghĩa trong chẩn đoán là 2,62 ng/ml. Kết luận: PCT có thể sử dụng như marker có giá trị chẩn đoán và tiên lượng trong NKH. * Từ khóa: Nhiễm khuẩn huyết; Procalcitonin; Giá trị chẩn đoán. Research on Diagnostic Value of Procalcitonine in Sepsis Summary Objectives: To determine serum procalcitonine (PCT) level in patient with sepsis and diagnostic value of serum PCT levels as an early indicator of sepsis. Subjects and methods: A prospective study was conducted on 64 patients with systemic inflammatory response syndrome at Department of Infectious Diseases, 103 Hospital from 05 - 2015 to 09 - 2016, who were divived into 2 groups: 36 patients with positive blood culture, 28 patients with negative blood culture. Results: The mean serum PCT level in patients with positive blood culture was 21.76 ± 36.62 ng/mL and higher than that in patients with negative blood culture (3.28 ± 6.12 ng/mL). The mean serum PCT levels in patients with shock sepsis and severe sepsis were significantly higher than that in patients with sepsis. The AUC for PCT (AUC: 0.832, p = 0.001) was larger than for CRP (AUC: 0.702, p = 0.042) and WC count (AUC: 0.521, p = 0.835). The best cut-off values for PCT were 2.62 ng/ml. Conclusions: PCT can be used as a diagnostic and prognostic marker in sepsis. * Key words: Sepsis; Procalcitonine; Diagnostic value. * Bệnh viện Quân y 103 Người phản hồi (Corresponding): Nguyễn Việt Phương (vietphuongnt203@gmail.com) Ngày nhận bài: 03/04/2017; Ngày phản biện đánh giá bài báo: 23/06/2017 Ngày bài báo được đăng: 21/07/2017 79 T¹p chÝ y - d−îc häc qu©n sù sè 6-2017 ĐỐI TƯỢNG VÀ PHƯƠNG PHÁP NGHIÊN CỨU ĐẶT VẤN ĐỀ Nhiễm khuẩn huyết là bệnh nhiễm khuẩn toàn thân nặng, do vi khuẩn và độc tố của vi khuẩn lưu hành trong máu gây ra. NKH có nguy cơ tử vong cao do sốc nhiễm khuẩn và rối loạn chức năng nhiều cơ quan. Lâm sàng của NKH rất đa dạng, diễn biến thường nặng và không có chiều hướng tự khỏi nếu không được điều trị kịp thời. Chẩn đoán xác định NKH dựa vào cấy máu, nhưng kết quả cấy máu thường muộn (sau 3 - 7 ngày) và không phải lúc nào cũng dương tính. Để giải quyết một phần vấn đề chẩn đoán sớm NKH, đã có rất nhiều marker viêm được phát hiện và nghiên cứu, trong đó có PCT. PCT có thể giúp các nhà lâm sàng phân biệt chính xác nhiễm trùng do vi khuẩn hay không do vi khuẩn. PCT có giá trị cao hơn so với một số chỉ điểm sinh học được dùng trước đây như C-reactive protein (CRP), bạch cầu máu, các cytokine (interleukin-6, interleukin-8) [4, 5, 6]. Để đánh giá đầy đủ vai trò của PCT trong chẩn đoán sớm NKH, sốc nhiễm khuẩn, chúng tôi tiến hành nghiên cứu đề tài này nhằm: Xác định ngưỡng nồng độ PCT và đánh giá giá trị của PCT trong chẩn đoán NKH so với nồng độ CRP và số lượng bạch cầu. 1. Đối tượng nghiên cứu. 64 BN có bệnh cảnh hội chứng đáp ứng viêm hệ thống được chẩn đoán, theo dõi NKH (căn cứ lâm sàng và xét nghiệm) khám và tiếp nhận vào Khoa Truyền nhiễm, Bệnh viện Quân y 103, chia thành 2 nhóm: - Nhóm 1: 36 BN nhiễm khuẩn có kết quả cấy máu (+) (NKH, NKH nặng, sốc nhiễm khuẩn). - Nhóm 2: 28 BN có chẩn đoán ban đầu khi nhập viện theo dõi NKH, kết quả cấy máu (-). * Thời gian nghiên cứu: từ tháng 05 2015 đến 09 - 2016. 2. Phương pháp nghiên cứu. - Nghiên cứu tiến cứu, mô tả cắt ngang có đối chứng. - Tất cả đối tượng được thăm khám lâm sàng và tiến hành xét nghiệm cận lâm sàng (xét nghiệm sinh hóa máu, công thức máu, CRP, cấy máu, PCT). - Định lượng nồng độ PCT huyết thanh bằng phương pháp ELISA theo nguyên lý kẹp Sandwich. - Xử lý số liệu: sử dụng phần mềm SPSS 20.0, Medcalc và Excel 2010 với các thuật toán thống kê ứng dụng trong y học. KẾT QUẢ NGHIÊN CỨU VÀ BÀN LUẬN 1. Nồng độ PCT ở BN NKH. Bảng 1: So sánh nồng độ trung bình PCT giữa nhóm BN NKH cấy máu (+) và (-). Xét nghiệm PCT (ng/ml) ( 80 SD) Nhóm cấy máu (+) (n = 36) Nhóm cấy máu (-) (n = 28) p 21,76 ± 36,62 3,28 ± 6,12 0,001 T¹p chÝ y - d−îc häc qu©n sù sè 6-2017 Nồng độ trung bình PCT (tại thời điểm nhập viện) nhóm NKH cấy máu (+) cao hơn so với nhóm cấy máu (-), khác biệt có ý nghĩa thống kê (p < 0,01). Như vậy, BN vào viện có bệnh cảnh hội chứng đáp ứng viêm hệ thống, nồng độ PCT cao rất có ý nghĩa trong gợi ý chẩn đoán NKH. Bảng 2: Phân ngưỡng nồng độ PCT trung bình giữa nhóm BN NKH cấy máu (+) và (-). Nhóm cấy máu (+) Nhóm cấy máu (-) (n = 36) (n = 28) PCT 0 Số BN Tỷ lệ (%) Số BN Tỷ lệ (%) < 0,5 2 5,5 14 50,0 ≥ 0,5 - 2 5 14,0 6 21,4 > 2 - 10 9 25 5 17,9 > 10 20 55,5 3 10,7 36 100 28 100 Tổng số p 0,046 Hầu hết BN NKH cấy máu (+) có nồng độ PCT > 0,5 ng/ml (94,5%). Trong đó, nồng độ PCT (thời điểm nhập viện) > 10 ng/ml chiếm tỷ lệ cao nhất (55,5%), nhóm cấy máu (-) nồng độ PCT < 0,5 ng/ml là 50%, khác biệt có ý nghĩa thống kê (p < 0,05). Kết quả này phù hợp với một số tác giả khác: Lê Xuân Trường (2014) nghiên cứu 79 trường hợp NKH, nồng độ trung bình PCT 32,12 ± 74,03 ng/ml [2]. Lê Thị Thu Hà nghiên cứu 90 BN NKH tại Bệnh viện Trung ương Huế, nồng độ trung bình PCT 13,69 ± 26,58 ng/ml [1]. Nghiên cứu của Wanner G.A và CS: nồng độ trung bình PCT trong nhóm NKH dao động khoảng 23,65 ± 21,03 ng/ml [8]. Bảng 3: Nồng độ trung bình PCT ở BN NKH. Xét nghiệm PCT (ng/ml) ( SD) NHK (n = 18) NKH nặng (n = 10) Sốc nhiễm khuẩn (n = 8) p 8,36 ± 24,25 18,92 ± 52,25 26,78 ± 44,56 0,031 Nồng độ trung bình PCT giữa mức độ NKH đều khác biệt có ý nghĩa thống kê (p < 0,05, p so sánh cả 3 nhóm), trong đó nồng độ thấp nhất ở nhóm NKH thông thường (8,36 ± 24,25 ng/ml) và cao nhất ở nhóm sốc nhiễm khuẩn (26,78 ± 44,56 ng/ml). Chúng tôi nhận thấy nồng độ PCT tăng dần ở BN NKH, NKH nặng, sốc nhiễm khuẩn, gợi ý PCT có thể có giá trị trong tiên lượng BN. Kết quả của chúng tôi phù hợp với báo cáo của một số nghiên cứu trước. Lê Xuân Trường thấy nồng độ trung bình 81 T¹p chÝ y - d−îc häc qu©n sù sè 6-2017 PCT trong NKH và sốc nhiễm khuẩn lần lượt là 7,94 ng/ml (0,1 - 369,87) và 43,19 ng/ml (2 - 488,08) [2]. Trong nghiên cứu của Heper Y, nồng độ trung bình PCT trong NKH và sốc nhiễm khuẩn là 6,2 ng/ml và 21,3 ng/ml [6]. 2. Giá trị của bạch cầu, CRP, PCT trong chẩn đoán NKH. Bảng 4: Xác định diện tích dưới đường cong ROC (AUC) trong chẩn đoán NKH. Nồng độ tại thời điểm nhập viện Diện tích dưới đường cong (ROC) AUC p Bạch cầu 0,521 0,835 CRP 0,702 0,042 PCT 0,832 0,001 Dựa vào diện tích dưới đường cong ROC (AUC) trong chẩn đoán NKH, trong nghiên cứu của chúng tôi, PCT có giá trị chẩn đoán cao nhất (AUC = 83,2%, p = 0,001); tiếp theo là CRP (AUC 0,702; p = 0,042), số lượng bạch cầu ít có giá trị và không có ý nghĩa thống kê (AUC = 52,1%; p = 0,835). Hình 1: Đường cong ROC xác định ngưỡng bạch cầu, CRP, PCT trong chẩn đoán NKH. Trần Nguyễn Minh Thi thấy diện tích dưới đường cong trong phân biệt NKH và không NKH ở điểm cắt PCT 1,77 ng/ml. Độ nhạy, độ đặc hiệu, giá trị tiên đoán dương, giá trị tiên đoán âm lần lượt là 79,73%; 87,39%; diện tích dưới đường cong (AUC) 0,856. Ruiz-Rodriguez J.C so sánh giá trị của PCT, CRP và bạch cầu máu trên 347 trường hợp NKH. Kết quả cho thấy cả 3 xét nghiệm đều tăng cao nhưng diện tích dưới đường cong (AUC) của PCT: 0,77 (95%CI; 0,72 - 0,81), của CRP: 0,79 82 T¹p chÝ y - d−îc häc qu©n sù sè 6-2017 (95%CI: 0,79 - 0,88), của bạch cầu máu: 0,67 (95%CI; 0,63 - 0,73). Cả PCT và CRP đều có giá trị chẩn đoán cao hơn bạch cầu máu. Riêng 15 trường hợp NKH nặng, giá trị chẩn đoán của PCT tốt hơn CRP, diện tích dưới đường cong (ROC) của PCT: 0,84 (95%CI; 0,79 - 0,88; của CRP: 0,68 (95%CI; 0,63 - 0,73) [7]. * Xác định điểm cắt của PCT: Bảng 5: Điểm cắt, độ nhạy, độ đặc hiệu của xét nghiệm PCT (ng/ml). Điểm cắt PCT (ng/ml) Độ nhạy Độ đặc hiệu 1,85 83,33% 70,37% 2,25 80,00% 74,04% 2,62 79,02% 79,45% 3,20 74,67% 79,63% 3,60 70,67% 83,33% Nhiều nghiên cứu chỉ ra rằng, xét nghiệm bạch cầu máu, CRP còn nhiều hạn chế trong chẩn đoán NKH [3, 9]. Trong nghiên cứu của chúng tôi, với giá trị chẩn đoán của PCT, tìm điểm cắt của giá trị PCT ở mức 2,62 ng/ml, xét nghiệm có độ nhạy 79,02% và độ đặc hiệu 79,45%. Và với điểm cắt 2,62 ng/ml, tỷ lệ BN nhiễm khuẩn cấy máu (+), 83,3% BN tăng > 2,62, cao hơn rất nhiều so với nhóm nhiễm khuẩn cấy máu (-) (p < 0,01). Bảng 6: Xác định nồng độ PCT tại điểm cắt trên 2 nhóm. Cấy máu (+) (n = 36) Cấy máu (-) (n = 28) PCT 0 (ng/ml) p Số BN Tỷ lệ (%) Số BN Tỷ lệ (%) PCT ≥ 2,62 30 83,3 5 17,8 PCT < 2,62 6 16,7 23 82,2 0,003 Điểm cắt của nồng độ PCT tại thời điểm nhập viện là 2,62 ng/ml. Nhóm NKH cấy máu (+) có nồng độ PCT tăng ≥ 2,62 ng/ml (83,3%), nhóm cấy máu (-) là 17,8% (p < 0,01). Kết quả điểm cắt PCT trong nghiên cứu của chúng tôi thấp hơn của Lê Xuân Trường với điểm cắt PCT 2,75 ng/ml, độ nhạy 78,67%, độ đặc hiệu 79,63%, diện tích dưới đường cong 0,848; p < 0,001 [2]. Một số nghiên cứu, giá trị điểm cắt ở mức cao hơn như nghiên cứu của Ruiz Rordriguez và CS (2,98 ng/ml) [7], các nghiên cứu khác hầu hết có giá trị điểm cắt thấp hơn so với kết quả của chúng tôi. 83