Nghiên cứu sinh khả dụng của viên nén acyclovir kết dính sinh học trên chó thực nghiệm

T¹p chÝ y - d−îc häc qu©n sù sè chuyªn ®Ò d¦îC-2016<br /> <br /> ĐÁNH GIÁ SINH KHẢ DỤNG CỦA VIÊN NÉN AYCLOVIR<br /> KẾT DÍNH SINH HỌC TRÊN CHÓ THỰC NGHIỆM<br /> Lê Văn Thanh*; Vũ Thị Thu Giang**; Trần Cát Đông*; Nguyễn Thị Trang**<br /> TÓM TẮT<br /> Mục tiêu: đánh giá sinh khả dụng của viên nén acyclovir (ACV) kết dính sinh học (KDSH)có<br /> so sánh với viên nén zovirax trên chó thực nghiệm. Phương pháp: sử dụng phương pháp chéo<br /> đôi đơn liều 2 giai đoạn; phân tích ACV trong huyết tương chó bằng phương pháp sắc ký lỏng<br /> hiệu năng cao (HPLC). Kết quả: Tmax và AUC0-∞ của viên ACV KDSH tương đương, còn Cmax và<br /> MRT không tương đương với viên đối chiếu. Kết luận: đã xác định các thông số dược động học<br /> Cmax, Tmax, λz, MRT của viên nén ACV KDSH có so sánh viên nén zovirax.<br /> * Từ khóa: Acyclovir; Sinh khả dụng; Kết dính sinh học.<br /> <br /> Bioavailability of Acyclovir Mucoadhesive Tablets on Experimental<br /> Dogs<br /> Summary<br /> Objectives: To compare the bioavailability of ACV mucoadhesive tablets with zovirax tablets<br /> on experimental dogs. Methods: Using a single-dose, cross-over design, 2-stage method,<br /> HPLC method was used to identify and assay acyclovir concentrations in dog plasma.<br /> Results: The Tmax and AUC0-∞ of acyclovir mucoadhesive tablets were equivalent to zovirax<br /> counterparts, whereas the values of Cmax and MRT were inequivalent. Conclusion: Were recognised<br /> pharmacokinetic parameters Cmax, Tmax, λz, MRT of acyclovir mucoadhesive gastrointestinal tablets<br /> and zovirax tablets.<br /> * Key words: Acyclovir; Bioavailability; Mucoadhesive.<br /> <br /> ĐẶT VẤN ĐỀ<br /> Acyclovir là dẫn chất tổng hợp của axít<br /> nucleoxit-guanosin, có tác dụng mạnh và<br /> chọn lọc trên các virut gây bệnh ở người,<br /> bao gồm virut Herpes simplex týp 1 và 2,<br /> các virut Varicella-zoster, virut Epstien-barr<br /> và Cytomegalo. Tuy nhiên, ACV có thời<br /> gian bán thải ngắn, hấp thu chậm và không<br /> <br /> hoàn toàn [1, 2]. Để khắc phục những<br /> nhược điểm trên, trên thế giới cũng như<br /> tại Trường Đại học Dược Hà Nội đã có<br /> nhiều nghiên cứu về hệ KDSH dạ dày<br /> chứa ACV như vi cầu, viên nén nhằm cải<br /> thiện hấp thu thuốc ở đường tiêu hóa,<br /> tăng hiệu quả điều trị. Chúng tôi tiến hành<br /> nghiên cứu sinh khả dụng của viên nén<br /> ACV KDSH trên chó thực nghiệm.<br /> <br /> * Học viện Quân y<br /> ** Trường Đại học Dược Hà Nội<br /> Người phản hồi (Corresponding): Lê Văn Thanh (levanthanh090963@yahoo.com)<br /> Ngày nhận bài: 20/07/2016; Ngày phản biện đánh giá bài báo: 30/08/2016<br /> Ngày bài báo được đăng: 12/09/2016<br /> <br /> 94<br /> <br /> T¹p chÝ y - d−îc häc qu©n sù sè chuyªn ®Ò d−îC-2016<br /> NGUYÊN VẬT LIỆU, ĐỐI TƯỢNG VÀ<br /> PHƯƠNG PHÁP NGHIÊN CỨU<br /> 1. Nguyên liệu, thiết bị và đối tượng<br /> nghiên cứu.<br /> * Nguyên liệu và hóa chất:<br /> Hóa chất<br /> ACV chuẩn<br /> Methanol<br /> <br /> Tiêu<br /> chuẩn<br /> <br /> Nơi sản xuất<br /> <br /> Chuẩn Viện Kiểm nghiệm<br /> quốc gia<br /> Thuốc TW<br /> HPLC<br /> <br /> Merck, Đức<br /> <br /> Axít phosphoric 85%<br /> <br /> Nhà<br /> sản xuất<br /> <br /> Merck, Đức<br /> <br /> Axít percloric<br /> <br /> Nhà<br /> sản xuất<br /> <br /> Merck, Đức<br /> <br /> Natri 1-octansulfonic<br /> <br /> Nhà<br /> sản xuất<br /> <br /> Baker, Anh<br /> <br /> Axít hydrocloric<br /> <br /> TKHH<br /> <br /> Trung Quốc<br /> <br /> Natri hydroxyd<br /> <br /> BP<br /> <br /> Merck, Đức<br /> <br /> HPLC<br /> <br /> Merck, Đức<br /> <br /> Axít acetic băng<br /> <br /> * Thuốc thử-thuốc đối chiếu:<br /> - Thuốc thử: viên nén ACV 200 mg KDSH<br /> đạt tiêu chuẩn cơ sở.<br /> - Thuốc đối chiếu: viên nén zovirax<br /> 200 mg (Hãng GlaxoSmithKline, số lô 8953,<br /> hạn sử dụng 01 - 2017).<br /> * Thiết bị:<br /> - Hệ thống sắc ký lỏng hiệu năng cao<br /> SHIMADZU (Nhật).<br /> - Máy ly tâm lạnh Sartorius Sigma 2-16K<br /> (Đức).<br /> - Máy lắc xoáy Volp (Italia).<br /> - Tủ lạnh sâu (-400C) Sanyo MDF-236<br /> (Nhật).<br /> - Micropipet và các dụng cụ thủy tinh<br /> dùng cho phân tích.<br /> * Đối tượng nghiên cứu:<br /> Chó ta khoẻ mạnh, giống đực, cân nặng<br /> 12 - 14 kg, được nuôi dưỡng trong điều<br /> <br /> kiện thí nghiệm với chế độ ăn uống đầy đủ<br /> và được kiểm soát. Chó để nhịn đói 10 giờ<br /> qua đêm trước khi tiến hành thí nghiệm.<br /> 2. Phương pháp nghiên cứu.<br /> Chia ngẫu nhiên 6 chó làm 2 nhóm<br /> (mỗi nhóm 3 con), thử theo phương pháp<br /> chéo đôi, đơn liều. Đợt đầu tiên, cho 3 con<br /> uống viên nén ACV KDSH đường tiêu<br /> hóa, 3 con còn lại uống viên nén zovirax<br /> với liều 1 viên/con. Đợt sau đổi ngược lại.<br /> Hai đợt tiến hành cách nhau 5 ngày. Thời<br /> điểm lấy mẫu: 0,5-1-1,5-2-2,5-3-3,5-4-4,55-5,5-6-8-10-12 và 24 giờ sau khi uống<br /> thuốc thử; 0,5-1-1,5-2-2,5-3-3,5-4,5-6-810-12 và 24 giờ sau khi uống thuốc chứng.<br /> Mỗi lần lấy khoảng 3 - 4 ml máu.<br /> * Xử lý mẫu:<br /> Mẫu huyết tương để rã đông ở nhiệt<br /> độ phòng. Lấy 1 ml huyết tương, thêm<br /> 250 µl dung dịch axít percloric 20%, lắc<br /> xoáy 15 giây, ly tâm 10.000 vòng trong<br /> 15 phút. Sau đó, hút lớp dung dịch phía<br /> trên lọc qua màng lọc 0,45 µm, tiêm sắc<br /> ký. Các mẫu huyết tương trắng có pha<br /> ACV chuẩn và huyết tương chó sau khi<br /> uống thuốc đều được chiết theo quy trình<br /> trên rồi tiến hành phân tích.<br /> * Định lượng nồng độ ACV trong huyết<br /> tương chó:<br /> Mẫu huyết tương có chứa ACV sau khi<br /> chiết xuất được định lượng bằng phương<br /> pháp HPLC, tiến hành theo các điều kiện<br /> đã được khảo sát sau đây:<br /> - Cột sắc ký: C18; 250 x 4,6 mm; 5 µm.<br /> Nhiệt độ cột 400C.<br /> - Pha động: methanol:dung dịch đệm<br /> pH 3,0 (tỷ lệ 8:92) (dung dịch đệm pH 3,0<br /> pha như sau: 0,43 g natri octansulfonic<br /> trong 1.000 ml nước, chỉnh về pH 3,0 bằng<br /> axít phosphoric).<br /> 95<br /> <br /> T¹p chÝ y - d−îc häc qu©n sù sè chuyªn ®Ò d¦îC-2016<br /> - Tốc độ dòng: 1,5 ml/phút.<br /> - Detector: PDA, bước sóng 252 nm.<br /> - Thể tích tiêm: 100 µl.<br /> - Nhiệt độ autosampler: 40C.<br /> Trước khi tiến hành đánh giá sinh khả<br /> dụng, thẩm định lại phương pháp theo<br /> hướng dẫn của US-FDA [3] về định lượng<br /> thuốc trong dịch sinh học.<br /> * Xác định các thông số dược động học:<br /> ∞<br /> <br /> Với [ AUC ] , Cmax, MRT: sử dụng<br /> ‘‘khoảng tin cậy 90%’’ còn gọi là phương<br /> pháp two-one-sided t-test. Các thông số<br /> 0<br /> <br /> ∞<br /> <br /> cần so sánh ([ AUC ] , Cmax, MRT) của<br /> chế phẩm thử và chế phẩm đối chiếu thu<br /> được từ thiết kế chéo đôi, đơn liều<br /> chuyển qua dạng logarit tự nhiên và đưa<br /> vào phân tích phương sai. Khoảng tin cậy<br /> 90%CI được tính theo công thức:<br /> 0<br /> <br /> CI = µT - µR ± t (0,1; n).(S.2/N)1/2<br /> <br /> Với:<br /> - µT: giá trị trung bình thu từ mẫu thử<br /> chuyển sang logarit.<br /> - µR: giá trị trung bình thu từ mẫu đối<br /> chiếu chuyển sang logarit.<br /> - t (0,1; n): kết quả tra bảng student<br /> t-test với bậc tự do n, mức ý nghĩa 0,1.<br /> - S: căn bậc hai của bình phương sai số<br /> trung bình thu được từ kết quả phân tích<br /> phương sai của thiết kế chéo đôi đơn liều.<br /> - N: tổng số động vật thí nghiệm.<br /> - Tmax: so sánh theo phương pháp thống<br /> kê phi tham số (Wincoxon Signed Rank test).<br /> Hai chế phẩm được coi là tương đương<br /> sinh học nếu CI nằm trong khoảng (0,8 1,25) và Tmax khác nhau không có ý nghĩa<br /> thống kê.<br /> Xác định các thông số dược động học<br /> theo phương pháp không dựa vào mô hình<br /> ngăn bằng phần mềm WinNonlin 6.3.<br /> <br /> KẾT QUẢ NGHIÊN CỨU VÀ BÀN LUẬN<br /> 1. Xác định nồng độ ACV trong huyết tương chó.<br /> Tiến hành phân tích các mẫu huyết tương chó ở cả 2 nhóm (thuốc thử và thuốc<br /> đối chiếu) theo phương pháp tủa protein bằng axít percloric và định lượng ACV bằng<br /> phương pháp HPLC. Xác định nồng độ ACV có trong mẫu dựa vào đường chuẩn được<br /> tiến hành đồng thời trong ngày.<br /> Bảng 1: Nồng độ ACV trong huyết tương chó sau uống viên nén ACV 200 mg KDSH<br /> và viên nén zovirax (n = 6, X ± SD).<br /> Thời gian<br /> (giờ)<br /> <br /> Nồng độ ACV trong huyết tương<br /> chó sau uống viên ACV KDSH<br /> (µg/ml)<br /> <br /> Thời gian<br /> (giờ)<br /> <br /> Nồng độ ACV trong huyết tương<br /> chó sau uống viên zovirax (µg/ml)<br /> <br /> 0<br /> <br /> 0<br /> <br /> 0<br /> <br /> 0<br /> <br /> 0,5<br /> <br /> 0,375 ± 0,83<br /> <br /> 0,5<br /> <br /> 0,651 ± 1,31<br /> <br /> 1<br /> <br /> 1,827 ± 2,08<br /> <br /> 1<br /> <br /> 2,450 ± 2,68<br /> <br /> 1,5<br /> <br /> 2,594 ± 2,57<br /> <br /> 1,5<br /> <br /> 4,242 ± 3,00<br /> <br /> 2<br /> <br /> 3,395 ± 3,28<br /> <br /> 2<br /> <br /> 6,618 ± 3,42<br /> <br /> 2,5<br /> <br /> 3,511 ± 2,70<br /> <br /> 2,5<br /> <br /> 7,243 ± 3,44<br /> <br /> 96<br /> <br /> T¹p chÝ y - d−îc häc qu©n sù sè chuyªn ®Ò d−îC-2016<br /> 3,760 ± 2,25<br /> <br /> 3<br /> <br /> 7,701 ± 3,16<br /> <br /> 3,5<br /> <br /> 4,287 ± 1,87<br /> <br /> 3,5<br /> <br /> 7,957 ± 3,30<br /> <br /> 4<br /> <br /> 4,608 ± 1,75<br /> <br /> -<br /> <br /> -<br /> <br /> 4,5<br /> <br /> 5,442 ± 0,62<br /> <br /> 4,5<br /> <br /> 7,319 ± 2,46<br /> <br /> 5<br /> <br /> 5,383 ± 0,59<br /> <br /> -<br /> <br /> -<br /> <br /> 5,5<br /> <br /> 5,286 ± 1,16<br /> <br /> -<br /> <br /> -<br /> <br /> 6<br /> <br /> 5,377 ± 0,89<br /> <br /> 6<br /> <br /> 5,097 ± 1,79<br /> <br /> 8<br /> <br /> 3,619 ± 1,33<br /> <br /> 8<br /> <br /> 3,067 ± 1,25<br /> <br /> 10<br /> <br /> 2,825 ± 1,36<br /> <br /> 10<br /> <br /> 1,522 ± 0,64<br /> <br /> 12<br /> <br /> 1,795 ± 0,89<br /> <br /> 12<br /> <br /> 0,801 ± 0,35<br /> <br /> 24<br /> <br /> 0,234 ± 0,12<br /> <br /> 24<br /> <br /> 0,081 ± 0,13<br /> <br /> Nồng độ ACV trong huyết tương<br /> (µg/ml<br /> <br /> 3<br /> <br /> Viên nén KDSH<br /> Viên nén zovirax<br /> <br /> Hình 1: Đường cong nồng độ ACV - thời gian trong huyết tương chó sau<br /> uống viên nén ACV 200 mg KDSH và viên nén zovirax (n = 6).<br /> 2. Phân tích dược động học và so sánh sinh khả dụng của viên nén ACV 200 mg<br /> KDSH với viên nén zovirax 200 mg.<br /> * Xác định các thông số dược động học:<br /> Từ kết quả định lượng nồng độ ACV trong huyết tương chó (bảng 1) và bằng<br /> phương pháp xác định thông số dược động học, chúng tôi xác định một số thông số<br /> dược động học cơ bản.<br /> 97<br /> <br /> T¹p chÝ y - d−îc häc qu©n sù sè chuyªn ®Ò d¦îC-2016<br /> Bảng 2: Các thông số dược động học trên chó sau uống viên nén ACV 200 mg<br /> KDSH và viên nén zovirax (n = 6).<br /> Thông số dược động học<br /> <br /> Viên ACV KDSH ( X ± SD)<br /> <br /> Viên zovirax ( X ± SD)<br /> <br /> Tmax (giờ)<br /> <br /> 4,25 ± 1,44<br /> <br /> 3,25 ± 1,17<br /> <br /> Cmax (µg/ml)<br /> <br /> 6,501 ± 1,40<br /> <br /> 9,278 ± 2,31<br /> <br /> λz (1/giờ)<br /> <br /> 0,2029 ± 0,07<br /> <br /> 2,1749 ± 0,42<br /> <br /> AUC0-∞ (giờ.µg/ml)<br /> <br /> 54,5166 ± 11,28<br /> <br /> 52,3128 ± 13,22<br /> <br /> AUC0-24 (giờ.µg/ml)<br /> <br /> 52,2472 ± 12,10<br /> <br /> 50,4573 ± 12,79<br /> <br /> 8,1323 ± 1,08<br /> <br /> 5,5641 ± 1,08<br /> <br /> MRT (giờ)<br /> <br /> * Phân tích thống kê và so sánh sinh khả dụng của viên nén ACV 200 mg KDSH với<br /> viên nén zovirax:<br /> Từ kết quả xác định các thông số dược động học của thuốc thử và thuốc đối chiếu,<br /> so sánh sinh khả dụng của viên nén ACV 200 mg KDSH với viên nén zovirax.<br /> Bảng 3: Phân tích phương sai với các biến phụ thuộc:<br /> Bậc<br /> tự do<br /> <br /> Tổng<br /> bình phương<br /> <br /> Trung bình<br /> bình phương<br /> <br /> F<br /> <br /> p<br /> <br /> Trình tự<br /> <br /> 1<br /> <br /> 0,1254<br /> <br /> 0,1254<br /> <br /> 1,7945<br /> <br /> 0,2514<br /> <br /> Chó<br /> <br /> 4<br /> <br /> 0,2796<br /> <br /> 0,0699<br /> <br /> 2,4612<br /> <br /> 0,2022<br /> <br /> Thuốc<br /> <br /> 1<br /> <br /> 0,0089<br /> <br /> 0,0089<br /> <br /> 0,3126<br /> <br /> 0,6059<br /> <br /> Giai đoạn<br /> <br /> 1<br /> <br /> 0,0837<br /> <br /> 0,0837<br /> <br /> 2,9473<br /> <br /> 0,1612<br /> <br /> Sai số<br /> <br /> 4<br /> <br /> 0,1136<br /> <br /> 0,0284<br /> <br /> Trình tự<br /> <br /> 1<br /> <br /> 0,0162<br /> <br /> 0,0162<br /> <br /> 0,3925<br /> <br /> 0,5650<br /> <br /> Chó<br /> <br /> 4<br /> <br /> 0,1648<br /> <br /> 0,0412<br /> <br /> 0,7996<br /> <br /> 0,5832<br /> <br /> Thuốc<br /> <br /> 1<br /> <br /> 0,3637<br /> <br /> 0,3637<br /> <br /> 7,0586<br /> <br /> 0,0566<br /> <br /> Giai đoạn<br /> <br /> 1<br /> <br /> 0,1603<br /> <br /> 0,1603<br /> <br /> 3,1112<br /> <br /> 0,1525<br /> <br /> Sai số<br /> <br /> 4<br /> <br /> 0,2061<br /> <br /> 0,0515<br /> <br /> Trình tự<br /> <br /> 1<br /> <br /> 0,0109<br /> <br /> 0,0109<br /> <br /> 0,1928<br /> <br /> 0,6833<br /> <br /> Chó<br /> <br /> 4<br /> <br /> 0,2269<br /> <br /> 0,0567<br /> <br /> 4,6212<br /> <br /> 0,0837<br /> <br /> Thuốc<br /> <br /> 1<br /> <br /> 0,4600<br /> <br /> 0,4600<br /> <br /> 37,4688<br /> <br /> 0,0036<br /> <br /> Giai đoạn<br /> <br /> 1<br /> <br /> 0,0036<br /> <br /> 0,0036<br /> <br /> 0,2948<br /> <br /> 0,6160<br /> <br /> Sai số<br /> <br /> 4<br /> <br /> 0,0491<br /> <br /> 0,0123<br /> <br /> Nguồn biến thiên<br /> <br /> LnCmax<br /> <br /> LnMRT<br /> <br /> 98<br /> <br /> , lnCmax và lnMRT.<br /> <br />