Nghiên cứu sự biểu lộ của gen p53 và thụ thể yếu tố phát triển biểu bì (EGFR) trong bệnh ung thư phổi không tế bào nhỏ

Nghiên cứu Y học<br /> <br /> Y Học TP. Hồ Chí Minh * Tập 15 * Phụ bản của Số 2 * 2011<br /> <br /> NGHIÊN CỨU SỰ BIỂU LỘ CỦA GEN P53 VÀ THỤ THỂ YẾU TỐ PHÁT TRIỂN<br /> BIỂU BÌ (EGFR) TRONG BỆNH UNG THƯ PHỔI KHÔNG TẾ BÀO NHỎ<br /> Trịnh Tuấn Dũng*, Nguyễn Minh Hải*<br /> <br /> TÓM TẮT<br /> Mục tiêu: Tìm hiểu sự biểu lộ của gen p53 và thụ thể yếu tố phát triển biểu bì (EGFR) trong UTP không tế<br /> bào nhỏ (KTBN), mối liên quan của chúng với giai đoạn bệnh và týp mô bệnh học (MBH) của UTP KTBN.<br /> Đối tượng và phương pháp: Nghiên cứu được tiến hành trên 62 bệnh nhân UTP KTBN, chẩn đoán bằng<br /> xét nghiệm MBH; đánh giá sự biểu lộ của protein p53 và EGFR bằng hóa mô miễn dịch (HMMD), thực hiện tại<br /> Khoa Giải Phẫu Bệnh - Bệnh viện Trung ương Quân đội 108.<br /> Kết quả: tỷ lệ p53(+) là 41,94%; EGFR(+) là 69,35%. Tỷ lệ biểu lộ của protein p53 ở giai đoạn I của UTP<br /> KTBN là 50%, giai đoạn IIIA là 42,86%, giai đoạn IIIb là 43,33% và giai đoạn IV là 52,94%. Đối với EGFR, tỷ<br /> lệ biểu lộ có xu hướng tăng dần theo giai đoạn bệnh: ở giai đoạn I là 0%, giai đoạn II là 66,67%, giai đoạn IIIa<br /> 71,43%, giai đoạn IIIb 70% và giai đoạn IV là 76,47%. Tuy nhiên, sự khác biệt về tỷ lệ biểu lộ của cả p53 và<br /> EGFR giữa các giai đoạn bệnh đều chưa có ý nghĩa thống kê (p >0,05). Tỷ lệ biểu lộ của protein p53 cao nhất ở<br /> týp ung thư biểu mô tế bào lớn (UTBMTBL), tiếp đến là týp ung thư biểu mô tế bào vảy (UTBMTBV), thấp nhất<br /> ở týp ung thư biểu mô tuyến (UTBMT). Tỷ lệ biểu lộ của EGFR ở týp UTBMTBV có xu hướng cao hơn so với ở<br /> các týp UTBMT và UTBMTBL (73,08%; 68,75% và 50%, tương ứng với 3 nhóm trên). Tuy nhiên, sự khác biệt<br /> về tỷ lệ biểu lộ của cả p53 và EGFR giữa 3 nhóm trên cũng chưa có ý nghĩa thống kê (p > 0,05).<br /> Kết luận: Trong UTP KTBN, tỷ lệ biểu lộ của protein p53 là 41,94% và của EGFR là 69,35%. Chưa thấy<br /> có sự khác biệt rõ rệt về tỷ lệ biểu lộ của cả 2 dấu ấn này giữa các týp mô bệnh học và giai đoạn của UTP KTBN.<br /> Từ khóa: ung thư phổi không tế bào nhỏ, gen p53, protein p53, thụ thể yếu tố phát triển biểu bì (EGFR), hóa<br /> mô miễn dịch (HMMD).<br /> <br /> ABSTRACT<br /> EXPRESSION OF P53 AND EGFR IN NON-SMALL CELL LUNG CANCERS<br /> Trinh Tuan Dung, Nguyen Minh Hai<br /> * Y Hoc TP. Ho Chi Minh * Vol. 15 - Supplement of No 2 - 2011: 144 - 149<br /> Aims: To determine the rates of p53 and epidermal growth factor receptor (EGFR) expression in nonsmall cell lung cancer (NSCLC), and their correlation with stages and histopathological types of NSCLC.<br /> Patients and Methods: 62 NSCLC cases were diagnosed by histopathological examination. The expressions<br /> of p53 and EGFR were assessed by immunohistochemical examination, performed at the Department of Pathology<br /> - 108 Military Central Hospital.<br /> Results: The rate of protein p53(+) was 41,94% and that of EGFR (+) was 69.35%. The rate of p53<br /> expression in stage I, stage IIIA, stage IIIB, and stage IV of NSCLC was 50%, 42.86%, 43.33% and 52.94%,<br /> respectively. For EGFR, the expression rates trended to be increasing with stages of NSCLC: 0% in in stage I;<br /> 66.67% in stage II; 71.43% in stage IIIA; 70% in stage IIIB and 76.47% in stage IV. However, there was no<br /> significant difference in expression rates of both p53 and EGFR between stages of NSCLC (p >0,05). Large cell<br /> carcinoma had the highest rate of p53 expression, followed by squamous cell carcinoma, and adenocarcinoma<br /> * Bệnh viện Trung ương Quân đội 108<br /> Tác giả liên lạc: PGS. TS. Trịnh Tuấn Dũng ĐT: 069.572464<br /> <br /> 144<br /> <br /> Email: trinhtuandung108@gmail.com<br /> <br /> Chuyên Đề Giải Phẫu Bệnh<br /> <br /> Y Học TP. Hồ Chí Minh * Tập 15 * Phụ bản của Số 2 * 2011<br /> <br /> Nghiên cứu Y học<br /> <br /> expressed p53 at a lowest rate. The rate of EGFR expression trended to be more common in squamous cell<br /> carcinoma than in adenocarcinoma and large cell carcinoma types (73.08%; 68.75% and 50%, respectively).<br /> However, there was no significant difference in expression rates of both p53 and EGFR between those 3 groups (p<br /> > 0,05).<br /> Conclusion: In NSCLC, the rate of p53 expression is 41.94% and that of EGFR is 69.35%. There is no<br /> significant difference in the expression rates of both these markers between histopathological types and stages of NSCLC.<br /> Key words: Non-small cell lung cancer (NSCLC), gen p53, protein p53, epidermal growth factor receptor<br /> (EGFR), immunohistochemystry.<br /> mẫu mô u phổi sinh thiết qua nội soi phế quản<br /> ĐẶT VẤN ĐỀ<br /> ống mềm, hoặc sinh thiết qua thành ngực, hoặc<br /> Ung thư phổi (UTP) là một trong những<br /> bệnh phẩm u sau phẫu thuật. Phân giai đoạn<br /> bệnh ung thư hay gặp nhất, đối với cả Việt Nam<br /> bệnh theo Tổ chức Y tế thế giới năm 2002.<br /> và thế giới, trong đó UTP không tế bào nhỏ<br /> Đánh giá sự biểu lộ của gen p53 và EGFR<br /> (KTBN) chiếm khoảng 80%(1,6,13). Bệnh thường<br /> bằng xét nghiệm hóa mô miễn dịch (HMMD),<br /> tiến triển nhanh và gây tử vong sớm, kể cả khi<br /> thực hiện tại Khoa Giải Phẫu Bệnh - Bệnh viện<br /> bệnh nhân (BN) được chẩn đoán và điều trị ở<br /> TWQĐ 108. Sử dụng các kháng thể và hóa chất<br /> giai đoạn tương đối sớm. Do vậy, việc tìm hiểu<br /> của Hãng DakoCytomation, Đan Mạch.<br /> các yếu tố nhằm giúp tiên lượng bệnh tốt hơn và<br /> cải thiện kết quả điều trị cũng như thời gian<br /> sống thêm cho BN là điều rất cần thiết. Trong<br /> những năm gần đây, trên thế giới đã có nhiều<br /> nghiên cứu đi sâu tìm hiểu về đột biến gen p53<br /> và thụ thể yếu tố phát triển biểu bì (EGFR) là<br /> những yếu tố có ý nghĩa tiên lượng, mặt khác<br /> giúp định hướng cho việc sử dụng liệu pháp<br /> điều trị đích trong UTP KTBN(3,4,8,11). Tuy nhiên,<br /> ở Việt Nam hầu như chưa thấy có nghiên cứu<br /> nào về vấn đề này được công bố. Vì vậy, nghiên<br /> cứu này được tiến hành nhằm: Tìm hiểu tỷ lệ<br /> biểu lộ của gen p53 và EGFR, mối liên quan của<br /> chúng với týp mô bệnh học và giai đoạn của ung<br /> thư phổi không tế bào nhỏ.<br /> <br /> ĐỐI TƯỢNG - PHƯƠNG PHÁP NGHIÊN CỨU<br /> Đối tượng<br /> 62 trường hợp UTP KTBN được chẩn đoán<br /> và điều trị tại Bệnh viện Trung ương Quân đội<br /> (TWQĐ) 108 từ 01/2008 - 02/2011; tuổi trung<br /> bình của BN là 64,41 ± 11,96; tỷ lệ nam/nữ = 5/1.<br /> <br /> Phương pháp<br /> Tất cả các BN đều được khám lâm sàng, xét<br /> nghiệm và đăng ký theo một mẫu nghiên cứu<br /> thống nhất. Chẩn đoán xác định là UTP KTBN<br /> bằng xét nghiệm mô bệnh học (MBH) từ các<br /> <br /> Chuyên Đề Giải Phẫu Bệnh<br /> <br /> Xác định là p53 (+) khi nhân tế bào bắt màu<br /> nâu sẫm.<br /> Xác định là EGFR (+) khi màng tế bào và bào<br /> tương bắt màu nâu đậm.<br /> Xử lý số liệu bằng máy tính với phần mềm<br /> SPSS 11.5.<br /> <br /> KẾT QUẢ<br /> Bảng 1: Tỷ lệ biểu lộ của p53 và EGFR trong UTP<br /> KTBN (N = 62)<br /> Loại dấu ấn<br /> p53<br /> n<br /> Tỷ lệ %<br /> <br /> (+)<br /> 26<br /> 41,94<br /> <br /> (-)<br /> 36<br /> 58,06<br /> <br /> EGFR<br /> (+)<br /> (-)<br /> 43<br /> 19<br /> 69,35<br /> 30,65<br /> <br /> Nhận xét: Tỷ lệ biểu lộ của p53 và EGFR<br /> trong UTP KTBN tương ứng là 41,94% và<br /> 69,35%.<br /> Bảng 2: Mối liên quan giữa biểu lộ của p53 và EGFR<br /> với giai đoạn bệnh<br /> Dấu ấn<br /> <br /> Giai<br /> đoạn<br /> bệnh<br /> <br /> n<br /> <br /> I<br /> II<br /> IIIA<br /> IIIB<br /> <br /> 2<br /> 6<br /> 7<br /> 30<br /> <br /> Tỷ lệ %<br /> 3,22<br /> 9,68<br /> 11,29<br /> 48,39<br /> <br /> (+)<br /> 1<br /> 0<br /> 3<br /> 13<br /> <br /> p53<br /> Tỷ lệ %<br /> 50,00<br /> 0<br /> 42,86<br /> 43,33<br /> <br /> (+)<br /> 0<br /> 4<br /> 5<br /> 21<br /> <br /> EGFR<br /> Tỷ lệ %<br /> 0<br /> 66,67<br /> 71,43<br /> 70,00<br /> <br /> 145<br /> <br /> Nghiên cứu Y học<br /> Giai<br /> đoạn<br /> bệnh<br /> <br /> n<br /> <br /> Tỷ lệ %<br /> <br /> IV<br /> Tổng<br /> <br /> 17<br /> 62<br /> <br /> 27,42<br /> 100<br /> <br /> Y Học TP. Hồ Chí Minh * Tập 15 * Phụ bản của Số 2 * 2011<br /> Dấu ấn<br /> p53<br /> EGFR<br /> (+) Tỷ lệ % (+) Tỷ lệ %<br /> 9<br /> 52,94<br /> 13<br /> 76,47<br /> 26<br /> 41,94<br /> 43<br /> 69,35<br /> <br /> Nhận xét: - Tỷ lệ biểu lộ p53 ở giai đoạn I của<br /> UTP KTBN là 50%, giai đoạn IIIA là 42,86%, giai<br /> đoạn IIIB là 43,33% và giai đoạn IV là 52,94%. Sự<br /> khác biệt về tỷ lệ này giữa các giai đoạn của<br /> UTP KTBN không đáng kể (p > 0,05).<br /> - Tỷ lệ biểu lộ EGFR có xu hướng tăng dần<br /> theo giai đoạn của bệnh: ở giai đoạn I là 0%, giai<br /> đoạn II là 66,67%, giai đoạn IIIa 71,43%, giai<br /> đoạn IIIb 70% và giai đoạn IV là 76,47%. Tuy<br /> nhiên, sự khác biệt về tỷ lệ biểu lộ EGFR giữa<br /> các giai đoạn của bệnh chưa có ý nghĩa thống kê<br /> (p > 0,05).<br /> Bảng 3: Liên quan giữa biểu lộ của p53 và EGFR với<br /> týp MBH của UTP KTBN<br /> Dấu ấn<br /> Týp MBH<br /> UTBMTBV<br /> UTBMT<br /> UTBMTBL<br /> Tổng<br /> <br /> n Tỷ lệ %<br /> 26<br /> 32<br /> 4<br /> 62<br /> <br /> 41,94<br /> 51,61<br /> 6,45<br /> 100<br /> <br /> (+)<br /> 12<br /> 12<br /> 2<br /> 26<br /> <br /> p53<br /> Tỷ lệ %<br /> 46,15<br /> 37,50<br /> 50,00<br /> 41,94<br /> <br /> EGFR<br /> (+) Tỷ lệ %<br /> 19<br /> 73,08<br /> 22<br /> 68,75<br /> 2<br /> 50,00<br /> 43<br /> 69,35<br /> <br /> Nhận xét: Kết quả từ bảng trên cho thấy tỷ<br /> lệ biểu lộ của p53 cao nhất ở týp ung thư biểu<br /> mô tế bào lớn (UTBMTBL), tiếp đến là ở týp<br /> ung thư biểu mô tế bào vảy (UTBMTBV), thấp<br /> nhất ở týp ung thư biểu mô tuyến (UTBMT).<br /> Tuy nhiên, sự khác biệt không có ý nghĩa<br /> thống kê (p > 0,05).<br /> Tỷ lệ biểu lộ của EGFR có xu hướng gặp<br /> nhiều ở týp UTBMTBV hơn là ở týp UTBMT và<br /> UTBMTBL. Tuy nhiên, sự khác biệt giữa 3 nhóm<br /> trên cũng chưa có ý nghĩa thống kê (p > 0,05).<br /> <br /> BÀN LUẬN<br /> Về p53<br /> <br /> chức năng của tế bào như: ức chế sự phát triển<br /> của ung thư, mã hoá cho protein p53 của nhân<br /> tế bào, điều hoà sự sinh sản và chết tế bào theo<br /> chương trình (apoptosis), ngăn ngừa đột biến<br /> DNA. Đột biến gen p53 là biến đổi di truyền<br /> thường gặp nhất trong các ung thư ở người. Do<br /> p53 điều hoà sự ổn định của bộ gen và ngăn cản<br /> tế bào bước vào chu trình phân bào khi có tổn<br /> thương DNA nên khi p53 bị đột biến sẽ mất<br /> chức năng ức chế sinh u, các tế bào phân chia<br /> không kiểm soát được và trở thành các tế bào ác<br /> tính. Bình thường, protein p53 có đời sống bán<br /> huỷ ngắn và không phát hiện được bằng<br /> phương pháp HMMD, nhưng khi gen này bị<br /> đột biến, đời sống bán huỷ của protein sẽ kéo<br /> dài hơn và có thể phát hiện được bằng HMMD.<br /> Do đó, thay vì xác định đột biến gen trực tiếp<br /> bằng phân tích ADN, người ta có thể sử dụng<br /> HMMD để đánh giá gián tiếp đột biến gen p53.<br /> Hơn nữa, đa số các nghiên cứu đều cho rằng<br /> biểu lộ của p53 được xác định bằng HMMD là<br /> tương đương với tỷ lệ đột biến gen p53 trong<br /> UTP KTBN khi phân tích ADN bằng các kỹ<br /> thuật sinh học phân tử(6,8).<br /> Trong UTP, hay gặp những bất thường về<br /> gen p53, do đó gen này được cho là đóng một<br /> vai trò trung tâm trong việc phát triển UTP(11).<br /> Tuy nhiên, tỷ lệ biểu lộ của p53 trong UTP<br /> KTBN còn có sự khác nhau tuỳ từng tác giả và<br /> phương pháp nghiên cứu, dao động từ 45,2% 55,6%(6,8). Riêng ở Việt Nam, hầu như chưa thấy<br /> có số liệu về vấn đề này được công bố.<br /> Qua nghiên cứu 62 trường hợp UTP KTBN<br /> bằng phương pháp HMMD, chúng tôi thấy tỷ lệ<br /> biểu lộ của của p53 là 41,94%. Tỷ lệ biểu lộ p53 ở<br /> giai đoạn I của UTP KTBN là 50%, giai đoạn<br /> IIIA là 42,86%, giai đoạn IIIB là 43,33% và giai<br /> đoạn IV là 52,94%. Sự khác biệt về tỷ lệ này giữa<br /> các giai đoạn của UTP KTBN không đáng kể (p<br /> > 0,05). Tỷ lệ biểu lộ của p53 cao nhất ở týp<br /> UTBMTBL, tiếp đến là ở týp UTBMTBV, thấp<br /> nhất ở týp UTBMT. Tuy nhiên, sự khác biệt<br /> không có ý nghĩa thống kê (p > 0,05).<br /> <br /> Gen p53 đóng vai trò quan trọng trong nhiều<br /> <br /> 146<br /> <br /> Chuyên Đề Giải Phẫu Bệnh<br /> <br /> Y Học TP. Hồ Chí Minh * Tập 15 * Phụ bản của Số 2 * 2011<br /> Về mối liên quan giữa biểu lộ của p53 với<br /> giai đoạn của UTP KTBN, kết quả nghiên cứu<br /> của các tác giả cũng chưa đồng nhất. Murakami<br /> I. (2000)(9), Cheng YL và CS (2003)(1) không thấy<br /> có sự khác biệt về tỷ lệ biểu lộ của p53 theo giai<br /> đoạn bệnh, trong khi một số tác giả khác lại có<br /> nhận xét ngược lại, cho rằng biểu lộ p53 xuất<br /> hiện chủ yếu ở giai đoạn muộn(5,6). Lee YC và CS<br /> (1999) thấy p53(+) cao có ý nghĩa ở những BN có<br /> hạch di căn và giai đoạn muộn(6). Laudanski J.<br /> (2001) nhận thấy biểu lộ p53 tăng dần theo giai<br /> đoạn của UTP (ở giai đoạn I là 42,9%, giai đoạn<br /> II là 55,6% và giai đoạn IIIa là 57,4%)(5).<br /> Đa số các nghiên cứu đều cho thấy biểu lộ<br /> p53 hay gặp ở UTBMTBV hơn ở UTBMT và<br /> UTBMTBL(6,8,9). Lee Y.C. và CS (1999) thấy biểu<br /> lộ p53 ở 62% UTBMTBV; 31,3% trong UTBMT và<br /> 80% trong UTP tế bào nhỏ(6). Misudomi T. (2000)<br /> cho biết tỷ lệ biểu lộ p53 ở nhóm UTBMT thấp<br /> hơn UTBMTBV (34% so với 52%)(8). Murakami I.<br /> (2000) nghiên cứu 70 BN UTP KTBN giai đoạn<br /> tiến triển thấy tỷ lệ p53 (+) 47% trong<br /> UTBMTBV, 37% đối với UTBMT và 100% ở<br /> UTTBL (2/2 trường hợp)(9).<br /> Nhận định của các tác giả về mối liên quan<br /> giữa sự biểu lộ của p53 với týp MBH và giai<br /> đoạn của UTP KTBN còn chưa thống nhất, có<br /> thể do đối tượng nghiên cứu không giống nhau,<br /> tuy nhiên, đa số nhận thấy biểu lộ p53 hay gặp ở<br /> týp UTBMTBV hơn các týp khác và có xu hướng<br /> tăng theo giai đoạn của bệnh. Vấn đề này cần<br /> được tiếp tục nghiên cứu thêm.<br /> Mối liên quan giữa đột biến gen p53 với tiên<br /> lượng UTP tuy đã được nghiên cứu khá nhiều,<br /> nhưng kết quả chưa thật thống nhất, có khi trái<br /> ngược nhau, nguyên nhân của sự khác biệt này<br /> vẫn chưa rõ ràng. Điều này có thể phụ thuộc<br /> vào quần thể BN nghiên cứu, độ chính xác của<br /> kỹ thuật sử dụng để đánh giá và phương pháp<br /> phát hiện khác nhau, kháng thể sử dụng và các<br /> kỹ thuật phục hồi kháng nguyên khác nhau(6).<br /> Murakami I. (2000) nghiên cứu biểu lộ p53 ở<br /> 70 BN UTP KTBN giai đoạn muộn không còn<br /> khả năng phẫu thuật (IIIA, IIIB, IV) thấy thời<br /> <br /> Chuyên Đề Giải Phẫu Bệnh<br /> <br /> Nghiên cứu Y học<br /> <br /> gian sống thêm ở nhóm có p53(+) là 17 tuần,<br /> thấp hơn rõ rệt so với 39 tuần ở nhóm có p53(-),<br /> không phụ thuộc vào yếu tố lâm sàng và điều<br /> trị(9). Lee Y.C. và CS (1999) nhận thấy biểu lộ p53<br /> là yếu tố tiên lượng độc lập nhưng dường như<br /> chỉ có ý nghĩa tiên lượng ở giai đoạn I, không có<br /> ý nghĩa ở giai đoạn II và III. Các tác giả này<br /> cũng cho rằng, những khối u có đột biến p53<br /> hay kháng lại hóa chất hơn là khi không có đột<br /> biến, do đó những BN có p53(-) nên được điều<br /> trị hóa chất bổ trợ(6, 9).<br /> Thực tế cho thấy, tại thời điểm được chẩn<br /> đoán, khoảng 30% số trường hợp UTP KTBN<br /> còn ở giai đoạn khu trú. Tuy nhiên, việc điều trị<br /> phẫu thuật thành công với thời gian kiểm soát<br /> bệnh kéo dài vẫn còn nhiều hạn chế, ngay cả đối<br /> với nhóm BN ở giai đoạn sớm này. Việc sử<br /> dụng các yếu tố tiên lượng hiện nay còn khó<br /> khăn trong việc dự báo tái phát ở nhóm được<br /> phẫu thuật hoặc thời gian sống thêm của nhóm<br /> BN ở giai đoạn tiến triển. Do đó, nghiên cứu về<br /> các tổn thương gen để dự đoán tiên lượng cho<br /> BN UTP là rất quan trọng, nhằm đưa ra những<br /> quyết định lâm sàng phù hợp và hướng điều trị<br /> tốt hơn cho BN(8). Các nghiên cứu về gen p53 có<br /> thể mang lại nhiều ứng dụng trong lâm sàng,<br /> đánh giá yếu tố nguy cơ, chẩn đoán sớm, tiên<br /> lượng, dự báo khả năng đáp ứng với hóa chất và<br /> các liệu pháp điều trị đích phân tử bằng kháng<br /> thể đơn dòng. Tuy nhiên, cho đến nay, điều này<br /> vẫn chưa được ứng dụng nhiều trong thực tế.<br /> Do vậy, cần có thêm nhiều nghiên cứu để bổ<br /> sung thêm hiểu biết về vấn đề này.<br /> <br /> Về EGFR<br /> Qua 62 trường hợp UTP KTBN được xét<br /> nghiệm bằng phương pháp HMMD, chúng tôi<br /> thấy tỷ lệ biểu lộ của EGFR là 69,35%. Tỷ lệ biểu<br /> lộ EGFR có xu hướng tăng dần theo giai đoạn<br /> của bệnh: ở giai đoạn I là 0%, giai đoạn II là<br /> 66,67%, giai đoạn IIIA 71,43%, giai đoạn IIIB<br /> 70% và giai đoạn IV là 76,47%. Tuy nhiên, sự<br /> khác biệt về tỷ lệ biểu lộ EGFR giữa các giai<br /> đoạn của bệnh chưa có ý nghĩa thống kê (p ><br /> 0,05). Tỷ lệ biểu lộ của EGFR có xu hướng gặp<br /> <br /> 147<br /> <br /> Nghiên cứu Y học<br /> <br /> Y Học TP. Hồ Chí Minh * Tập 15 * Phụ bản của Số 2 * 2011<br /> <br /> nhiều ở týp UTBMTBV hơn là ở týp UTBMT và<br /> UTBMTBL. Tuy nhiên, sự khác biệt giữa 3 nhóm<br /> trên cũng chưa có ý nghĩa thống kê (p > 0,05).<br /> <br /> tiên lượng của EGFR có thể là do cách giữ bệnh<br /> phẩm, phương pháp phát hiện, chất thử, giá trị<br /> ngưỡng và giai đoạn bệnh khác nhau(10).<br /> <br /> Số liệu từ một số nghiên cứu cho thấy tỷ lệ<br /> biểu lộ EGFR trong UTP KTBN từ 51,1% - 71%.<br /> Biểu lộ EGFR rất yếu hoặc không biểu lộ ở các<br /> mô phổi lành và ở UTP tế bào nhỏ, nhưng có sự<br /> tăng mức biểu lộ ở các tổn thương tiền ác tính.<br /> Tỷ lệ biểu lộ EGFR thay đổi theo giai đoạn tổn<br /> thương: tăng từ biểu mô lành đến ung thư biểu<br /> mô tại chỗ và ung thư vi xâm nhập. Sự khác biệt<br /> có ý nghĩa thống kê giữa loạn sản nhẹ và nặng.<br /> Tỷ lệ biểu lộ EGFR ở giai đoạn I là 50,0%; ở giai<br /> đoạn III là 53,8% và ở giai đoạn IV là 48,9%(7).<br /> <br /> Trong những năm gần đây, các nhà nghiên<br /> cứu về UTP đều quan tâm đến mối liên quan<br /> giữa biểu lộ EGFR và khả năng đáp ứng với hóa<br /> chất. Dựa trên những hiểu biết về EGFR, người<br /> ta đã nghiên cứu sản xuất ra những thuốc mới<br /> có tác dụng điều trị đích phân tử (target<br /> therapy), trong đó 2 thuốc ức chế thụ thể phát<br /> triển biểu bì (EGFR inhibitors) là erlotinib<br /> (Tarceva) và gefitinib (Iressa) đã được phê chuẩn<br /> ở nhiều nước và đang dẫn đầu về tỷ lệ đáp ứng<br /> lâm sàng ở khoảng 10-30% UTP KTBN thất bại<br /> sau hóa trị liệu dòng thứ nhất(3,12).<br /> <br /> Tuy vậy, tỷ lệ biểu lộ EGFR theo giai đoạn<br /> bệnh của UTP KTBN chưa thống nhất giữa<br /> các nghiên cứu, có thể do cỡ mẫu nghiên cứu<br /> khác nhau và các kỹ thuật xét nghiệm khác<br /> nhau. Vấn đề này cần được tiếp tục nghiên<br /> cứu thêm.<br /> Về liên quan giữa biểu lộ EGFR với týp<br /> MBH của UTP KTBN, mặc dù các số liệu còn<br /> khá dao động giữa các nghiên cứu, song kết<br /> quả nghiên cứu của chúng tôi cũng phù hợp<br /> với nhận xét của nhiều tác giả nước ngoài:<br /> nhìn chung, tỷ lệ biểu lộ của EGFR thường<br /> cao nhất trong UTBMTBV (khoảng 58-89%),<br /> sau đó đến UTBMT (39-65%), thấp nhất trong<br /> UTBMTBL (38-39%)(7,10).<br /> Mặc dù biểu lộ EGFR trong UTP KTBN<br /> tương đối hay gặp nhưng ý nghĩa tiên lượng<br /> của nó vẫn chưa rõ ràng. Nghiên cứu của Hilbe<br /> W và CS (2003) và một số tác giả không thấy có<br /> mối liên quan giữa biểu lộ EGFR với tiên lượng<br /> UTP KTB, trong khi một số tác giả khác lại cho<br /> rằng biểu lộ EGFR có liên quan với thời gian<br /> sống thêm ngắn của BN(2, 7, 10). Theo Meert AP<br /> (2002), biểu lộ EGFR không có ý nghĩa tiên<br /> lượng đối với UTBMT nhưng với UTBMTBV thì<br /> có tiên lượng xấu(7). Nakamura H và CS (2006)<br /> tổng hợp từ 18 công trình nghiên cứu, với<br /> khoảng 3.000 BN UTP KTBN đã không thấy ý<br /> nghĩa tiên lượng của EGFR. Tác giả cho rằng có<br /> sự khác nhau giữa một số nghiên cứu về ý nghĩa<br /> <br /> 148<br /> <br /> Rosell R. và CS (2009), nghiên cứu số<br /> lượng lớn UTP KTBN (2.105 BN) được điều trị<br /> bằng erlotinib, thấy kết quả rất đáng khích lệ,<br /> với thời gian sống trung bình là 27 tháng và<br /> thời gian sống không bệnh là 14 tháng(12).<br /> Hotta K. và CS (2007) nhận thấy những BN<br /> UTP KTBN có đột biến EGFR thì nhạy cảm<br /> với gefitinib và có thời gian sống không bệnh<br /> tiến triển dài hơn so với những trường hợp<br /> không có đột biến EGFR(3). Một số tác giả khác<br /> cũng thấy rằng tỷ lệ đáp ứng với gefitinib của<br /> UTP KTBN có EGFR(+) từ 55 - 75% và thời<br /> gian sống không bệnh khoảng 9 tháng(4, 13).<br /> <br /> KẾT LUẬN<br /> Qua nghiên cứu 62 trường hợp ung thư phổi<br /> không tế bào nhỏ, chúng tôi rút ra kết luận sau:<br /> tỷ lệ biểu lộ của p53 là 41,94% và của EGFR là<br /> 69,35%. Chưa thấy có sự khác biệt rõ rệt về tỷ lệ<br /> biểu lộ của cả 2 dấu ấn này giữa các týp mô<br /> bệnh học và giai đoạn của ung thư phổi không<br /> tế bào nhỏ.<br /> <br /> TÀI LIỆU THAM KHẢO<br /> 1.<br /> <br /> 2.<br /> <br /> Cheng YL, Lee SC, Harn HJ, et al. (2003). Prognostic prediction<br /> of the immunohistochemical expression of p53 and p16 in<br /> resected non-small cell lung cancer. Cardio-Thoracic Surgery, 23:<br /> 221 - 228.<br /> Hilbe W, Dirnhofer S, Eisterer W, et al. (2003).<br /> Immunohistochemical typing of non-small ceel lung cancer on<br /> cryostat sections: correlation with clinical parameters and<br /> prognosis. J Clin Pathol., 56: 736 - 741.<br /> <br /> Chuyên Đề Giải Phẫu Bệnh<br /> <br />