Nghiên cứu vấn đề chi phí không chính thức nhằm cải thiện chỉ số năng lực cạnh tranh cấp tỉnh (PCI) của Khánh Hòa

Tạp chí Khoa học - Công nghệ Thủy sản<br /> <br /> Số 4/2014<br /> <br /> THOÂNG BAÙO KHOA HOÏC<br /> <br /> NGHIÊN CỨU VẤN ĐỀ CHI PHÍ KHÔNG CHÍNH THỨC<br /> NHẰM CẢI THIỆN CHỈ SỐ NĂNG LỰC CẠNH TRANH CẤP TỈNH (PCI)<br /> CỦA KHÁNH HÒA<br /> STUDING UNOFFICAL COSTS TO ENHANCE PROVINCIAL<br /> COMPETITIVENESS INDEX (PCI) OF KHANH HOA<br /> Lê Thị Hồng Yến1, Nguyễn Thị Hà Trang2<br /> Ngày nhận bài: 11/4/2014; Ngày phản biện thông qua: 16/6/2014; Ngày duyệt đăng: 01/12/2014<br /> <br /> TÓM TẲT<br /> Nghiên cứu tập trung phân tích thực trạng dựa trên dữ liệu của VCCI và điều tra khảo sát các doanh nghiệp trên địa<br /> bàn tỉnh để xác định các nguyên nhân cơ bản của vấn đề chi phí không chính thức mà các doanh nghiệp và nhà đầu tư phải<br /> tri trả của tỉnh Khánh Hòa. Kết quả phân tích thực trạng cho thấy chỉ số "Chi phí không chính thức” xếp ở vị trí tương đối<br /> thấp, khoảng 30 - 40/63 tỉnh/thành. Để cải thiện chỉ số thành phần này, theo khảo sát 700 doanh nghiệp trên địa bàn tỉnh,<br /> chính quyền tỉnh Khánh Hòa nên chú trọng vào các vấn đề: (i) Công khai hóa các thông tin, quy trình thủ tục hành chính<br /> cho doanh nghiệp và các nhà đầu tư; (ii) Tiếp tục đẩy mạnh cải cách hành chính; (iii) Đào tạo, luân chuyển cán bộ công<br /> chức và xây dựng cơ chế hợp lý để gia tăng thu nhập hợp pháp; (iv) Xây dựng chương trình đào tạo hàng năm cho doanh<br /> nghiệp; (v) Thực hiện nghiêm chương trình phòng chống tham nhũng.<br /> Từ khóa: PCI, chi phí không chính thức, Khánh Hòa<br /> <br /> ABSTRACT<br /> Based on data from VCCI and the enterprise’s survey in Khanh Hoa province, this study analyzes the current status of<br /> unoffical costs for enterprises and investers to indentify main causes. Results from VCCI show that the index of information<br /> access and transparancy for enterprises and investers is rather low, around the 30 - 40/63 of provinces/cities. To improve<br /> this index, the results from the survey of 700 enterprises say that Khanh Hoa should focus on problems: (i) Publicizing<br /> information and administrative procedure and processing for enterprises and investers; (ii) Speeding up administrative<br /> reform; (iii) Training, rotating staff and establishing mechanism for increasing legal earned income for staff; (iv) Buiding<br /> training program for enterprises; and (v) Implementing seriously program against corruption.<br /> Keywords: PCI, unofficial costs, Khanh Hoa<br /> I. ĐẶT VẤN ĐỀ<br /> Ngày nay, chính quyền cấp tỉnh đã được giao<br /> quyền tự chủ trong các quyết định điều hành kinh<br /> tế địa phương thì việc các tỉnh cạnh tranh với nhau<br /> để thu hút đầu tư là một điều tất yếu. Cải thiên môi<br /> trường kinh doanh để thu hẹp khoảng cách giàu<br /> nghèo, đẩy nhanh tốc độ tăng trưởng ở các tỉnh tụt<br /> hậu và duy trì tăng trưởng ở các tỉnh năng động<br /> để nâng cao năng lực cạnh tranh của mỗi tỉnh, và<br /> sâu xa hơn là để tăng cường năng lực cạnh tranh<br /> quốc gia đã thúc đẩy sự ra đời của chỉ số năng lực<br /> cạnh tranh cấp tỉnh (PCI) trong năm 2005. Hiện tại,<br /> <br /> 1<br /> <br /> chỉ số PCI, được Phòng Thương mại và Công<br /> nghiệp Việt Nam (VCCI) công bố thường niên, đã<br /> là một thước đo uy tín để theo dõi và đánh giá tình<br /> hình điều hành kinh tế và cải cách hành chính của<br /> chính quyền địa phương. Trong bảng tổng hợp chỉ<br /> số PCI của cả nước qua các năm, chúng ta dễ nhận<br /> thấy sự thay đổi vị trí xếp hạng liên tục của các tỉnh<br /> trong cả nước. Như vậy, chính quyền của rất nhiều<br /> tỉnh đã và đang nỗ lực điều điều chỉnh chính sách<br /> hỗ trợ phát triển khu vực kinh tế tư nhân nhằm cải<br /> thiện chỉ số năng lực cạnh tranh cấp tỉnh (PCI) của<br /> địa phương mình [1-2].<br /> <br /> ThS. Lê Thị Hồng Yến, 2 Nguyễn Thị Hà Trang: Khoa Kinh tế - Trường Đại học Nha Trang<br /> <br /> 76 • TRƯỜNG ĐẠI HỌC NHA TRANG<br /> <br /> Tạp chí Khoa học - Công nghệ Thủy sản<br /> <br /> Số 4/2014<br /> <br /> Trong các tỉnh miền Trung, Khánh Hòa là một<br /> trong các địa phương có nhiều nỗ lực cải thiện chỉ<br /> số PCI, tuy nhiên theo nhận định chung thì sự thay<br /> đổi trong những năm qua vẫn chưa tương xứng<br /> với tiềm năng và thế mạnh của địa phương. Một<br /> trong những yếu tố làm cho PCI của Khánh Hòa ít<br /> được cải thiện là chỉ số thành phần “Chi phí không<br /> chính thức” vẫn chưa được đánh giá cao trong<br /> mối tương quan chung của cả nước. Đây là chỉ số<br /> thành phần dù không chiếm tỷ trọng lớn trong chỉ<br /> số năng lực cạnh tranh cấp tỉnh (PCI) nhưng có<br /> ảnh hưởng đến nhiều chỉ số thành phần khác và<br /> đặc biệt ảnh hưởng đến sự bền vững của việc cải<br /> thiện môi trường đầu tư và tăng trưởng kinh tế địa<br /> phương trong dài hạn [4].<br /> Để xây dựng các giải pháp quản lý có hiệu quả<br /> nhằm hạn chế được vấn đề chi phí không chính<br /> thức đối với doanh nghiệp và nhà đầu tư của tỉnh<br /> Khánh Hòa, nghiên cứu này sẽ tập trung phân tích<br /> thực trạng dựa trên dữ liệu của VCCI và điều tra<br /> khảo sát các doanh nghiệp trên địa bàn tỉnh để xác<br /> định các nguyên nhân cơ bản cho vấn đề chi phí<br /> không chính thức của tỉnh Khánh Hòa.<br /> II. CƠ SỞ LÝ THUYẾT VÀ PHƯƠNG PHÁP<br /> NGHIÊN CỨU<br /> <br /> 2. Dữ liệu và phương pháp nghiên cứu<br /> 2.1. Dữ liệu nghiên cứu<br /> Nghiên cứu sử dụng dữ liệu thứ cấp từ các tài<br /> liệu, báo cáo của VCCI giai đoạn 2005 - 2012 và dữ<br /> liệu sơ cấp được thu thập từ các doanh nghiệp hoạt<br /> động trên địa bàn tỉnh Khánh Hòa năm 2013. Quy<br /> mô mẫu gồm 700 doanh nghiệp được xác định theo<br /> công thức của Yamane (1967): n = N/(1+N*e2) cho<br /> một tổng thể hữu hạn đã được xác định trước (với<br /> n: số lượng mẫu cần xác định cho nghiên cứu, N:<br /> mẫu tổng thể của địa bàn nghiên cứu; e: mức độ<br /> chính xác mong muốn). Các doanh nghiệp được<br /> khảo sát ở các địa bàn sẽ được chọn theo tỷ lệ<br /> tương ứng với tỷ trọng số lượng, loại hình doanh<br /> nghiệp và ngành nghề sản xuất kinh doanh trên<br /> địa bàn đó. Phương pháp điều tra khuyết danh với<br /> Phiếu phỏng vấn phát cho doanh nghiệp và được<br /> thu lại một tuần sau đó [3].<br /> 2.2. Phương pháp nghiên cứu<br /> Nghiên cứu sử dụng các phương pháp (i)<br /> chuyên gia: thực hiện trong phỏng vấn sâu với<br /> chuyên gia VCCI, doanh nghiệp, nhà khoa học; (ii)<br /> điều tra xã hội học: sử dụng trong thực hiện điều<br /> tra doanh nghiệp thuộc các ngành kinh tế; (iii) tổng<br /> hợp, thống kê, so sánh, quy nạp [3].<br /> <br /> III. KẾT QUẢ NGHIÊN CỨU VÀ THẢO LUẬN<br /> Chỉ số thành phần ”Chi phí không chính thức”<br /> 1. Cơ sở lý thuyết<br /> chỉ chiếm trọng số ở mức trung bình (10%) trong<br /> Nghiên cứu sử dụng cơ sở lý thuyết về chỉ số<br /> 9 chỉ số thành phần cấu thành chỉ số năng lực cạnh<br /> năng lực cạnh tranh cấp tỉnh (PCI) được thiết kế và<br /> tranh cấp tỉnh, PCI [1-3]. Nhưng đây lại là chỉ số<br /> điều tra hàng năm của Phòng Thương mại và Công<br /> quan trọng, có ảnh hưởng lớn đến cảm nhận của<br /> nghiệp Việt Nam (VCCI) ở tất cả các tỉnh/thành<br /> doanh nghiệp và nhà đầu tư đối với môi trường kinh<br /> trong cả nước kể từ năm 2005. Cụ thể, chỉ số thành<br /> doanh. Chỉ số này liên quan rất chặt chẽ với thành<br /> phần “Chi phí không chính thức” phân tích chi phí<br /> phần Tính minh bạch và tiếp cận thông tin (chiếm<br /> mà DN phải bỏ ra để chi trả các khoản phí không<br /> trọng số tới 20%). Vì vậy, về mặt dài hạn, cải thiện<br /> chính thức, tiền phạt và các khoản phí bất thường<br /> chỉ số này sẽ có ý nghĩa rất lớn đối với việc gia tăng<br /> khác trong điều kiện hoạt động kinh doanh bình<br /> năng lực cạnh tranh và phát triển bền vững kinh tế<br /> thường [1-3].<br /> của Tỉnh.<br /> Bảng 1. Điểm số và thứ hạng của chỉ số<br /> Năm<br /> <br /> 2005<br /> 2006<br /> 2007<br /> 2008<br /> 2009<br /> 2010<br /> 2011<br /> 2012<br /> 2013<br /> <br /> Chỉ số PCI<br /> <br /> Chi phí không chính thức<br /> <br /> Điểm số<br /> <br /> Thứ hạng<br /> <br /> Điểm số<br /> <br /> Thứ hạng<br /> <br /> 54,08<br /> 55,33<br /> 52,42<br /> 52,12<br /> 58,66<br /> 56,75<br /> 59,11<br /> 58,82<br /> 57,49<br /> <br /> 29<br /> 17<br /> 40<br /> 36<br /> 30<br /> 40<br /> 34<br /> 24<br /> 34<br /> <br /> 6,43<br /> 6,51<br /> 5,38<br /> 6,66<br /> 5,69<br /> 6,49<br /> 6,33<br /> 6,73<br /> 6,52<br /> <br /> 20<br /> 26<br /> 63<br /> 31<br /> 38<br /> 24<br /> 43<br /> 26<br /> 34<br /> <br /> Nguồn: Tổng hợp từ báo cáo PCI thường niên của VCCI [4]<br /> <br /> TRƯỜNG ĐẠI HỌC NHA TRANG • 77<br /> <br /> Tạp chí Khoa học - Công nghệ Thủy sản<br /> Theo đánh giá của VCCI, năm 2006, chỉ số<br /> tổng hợp PCI của Khánh Hòa đạt vị thế tương đối<br /> cao so với mặt bằng chung cả nước ở vị thứ 17 với<br /> 55, 33 điểm đánh giá. Giai đoạn 2007 - 2011, chỉ số<br /> PCI của Khánh Hòa giao động từ thứ 30 - 40 trong<br /> 63 tỉnh thành của cả nước. Năm 2012, Khánh Hòa<br /> có sự tăng trưởng tốt về thứ hạng với vị trí 24/63<br /> tỉnh/thành trong cả nước, cao nhất trong vòng 6<br /> năm trở lại đây. Dù vậy, Khánh Hòa lại trở về vị trí<br /> thường thấy của mình ở thứ hạng từ 30 - 40, cụ thể<br /> là 34, trong năm 2013.<br /> Trong chỉ số tổng hợp PCI của Khánh Hòa, Chi<br /> phí không chính thức (CPKCT) là lĩnh vực yếu của<br /> tỉnh Khánh Hòa. Điểm số CPKCT của Khánh Hòa<br /> luôn luôn thấp hơn 7,00. Do vậy, kết quả xếp hạng<br /> của chỉ số này từ năm 2006 đến 2011 đều thấp hơn<br /> 20 (riêng năm 2005, Khánh Hòa xếp thứ 20). Năm<br /> 2011, tỉnh Khánh Hòa chỉ xếp hạng 43/63 tỉnh/thành.<br /> Năm 2012 đạt thứ 26 nhưng lại giảm điểm và rơi<br /> xuống vị trí thứ 34/63 tỉnh thành trong cả nước.<br /> Như vậy, phân tích về kết quả chỉ số CPKCT của<br /> Khánh Hòa trong giai đoạn 2006 - 2012 cho thấy,<br /> cứ qua mỗi năm xếp thứ hạng thấp, Khánh Hòa lại<br /> có sự nỗ lực thay đổi để gia tăng thứ hạng, nhưng<br /> rồi sau đó, lại phải đối diện với việc giảm điểm và<br /> kéo theo đó là vị trí xếp hạng tụt xuống ở năm kế<br /> tiếp. Điều này phản ánh thực tế, trong nhiều năm<br /> qua, chính quyền tỉnh Khánh Hòa dù rất cố gắng,<br /> nhưng sự nỗ lực vẫn chưa liên tục, và thực sự vẫn<br /> chưa tìm được hướng giải quyết triệt để nhằm cải<br /> thiện điểm số CPKCT. Kết quả này phản ảnh một<br /> thực tế là các nỗ lực cải thiện điểm và thứ hạng<br /> đối với chỉ số này của Khánh Hòa là chưa liên tục,<br /> thống nhất và bền vững.<br /> Khi xem xét cụ thể hơn chỉ số thành phần chi<br /> phí không chính thức, Khánh Hòa đã cải thiện tốt<br /> được tiêu chí “doanh nghiệp trả hoa hồng để đạt<br /> được các hợp đồng từ các cơ quan Nhà nước”. Cụ<br /> thể từ giai đoạn 2005 - 2009 tỷ lệ các doanh nghiệp<br /> đồng ý với nhận định này ở mức khá cao, qua đến<br /> năm 2010, Khánh Hòa đã tích cực giảm được so<br /> với năm 2009 với tỷ lệ 46,59% doanh nghiệp đồng<br /> ý với nhận định này. Đến năm 2011, Khánh Hòa<br /> đã tạo được bước ngoặc khi vừa giảm được tỷ lệ<br /> doanh nghiệp đồng ý với nhận định này rất nhiều so<br /> với 2 năm trước, vừa thấp hơn so với mức trung vị<br /> cả nước. Năm 2012, con số này của Khánh Hòa là<br /> 35,62% thấp hơn mức trung vị cả nước là 40,38%.<br /> Với tiêu chí “cán bộ tỉnh sử dụng các quy định<br /> riêng để trục lợi”, trong hai năm 2006 và 2007, tiêu<br /> chí này của Khánh Hòa luôn bị đánh giá là cao hơn<br /> mức trung vị cả nước và biên độ ngày càng nới rộng.<br /> <br /> 78 • TRƯỜNG ĐẠI HỌC NHA TRANG<br /> <br /> Số 4/2014<br /> Nhưng giai đoạn 2008 - 2011, mặc dù tiêu chí này<br /> của Khánh Hòa vẫn bị đánh giá là cao hơn so với<br /> mức trung vị cả nước nhưng biên độ đã thu hẹp lại<br /> từ 2% - 4%. Hy vọng trong những năm tiếp theo,<br /> Khánh Hòa sẽ có các giải pháp mạnh hơn để có thể<br /> cải thiện được tiêu chí này.<br /> Kết quả đánh giá của VCCI năm 2012 cho<br /> thấy, tỷ lệ doanh nghiệp ở Khánh Hòa cho rằng DN<br /> trong ngành trả chi phí không chính thức là 52,73%,<br /> trong khi đó năm 2011 là 59,55%; điều này có nghĩa<br /> là cứ 10 doanh nghiệp được hỏi thì có khoảng 5<br /> doanh nghiệp công nhận có tồn tại chi phí không<br /> chính thức theo khảo sát của VCCI.<br /> Kết quả khảo sát với 700 DN trong nghiên cứu<br /> này cho thấy có gần một nửa số doanh nghiệp cho<br /> rằng họ phải trả chi phí không chính thức hàng năm<br /> cho các hoạt động của doanh nghiệp. Kết quả này<br /> là tương đối đồng nhất với kết quả điều tra của<br /> VCCI đối với chỉ số này của Khánh Hòa. Cuộc khảo<br /> sát này cũng cho thấy phần lớn các doanh nghiệp<br /> thường phải trả các chi phí không chính thức phổ<br /> biến nhất, gồm:<br /> - Các thủ tục về đất đai<br /> - Tiếp cận các khoản vốn vay của nhà nước<br /> - Chi phí không chính thức cho hoạt động thanh<br /> tra/kiểm tra<br /> - Giảm thiểu thời gian làm thủ tục hành chính<br /> - Đạt được các hợp đồng với cơ quan nhà nước<br /> và tăng tốc độ giải ngân<br /> - Lại quả cho cán bộ ngân hàng<br /> - Xin các giấy phép kinh doanh khác<br /> - Làm thủ tục đăng ký kinh doanh<br /> Bên cạnh đó các doanh nghiệp cũng cho biết<br /> thêm các loại chi phí chính thức khác mà doanh<br /> nghiệp thường phải chi trong quá trình hoạt động<br /> như: (i) bồi dưỡng cho cán bộ chính quyền địa<br /> phương nơi doanh nghiệp hoạt động; (ii) bồi dưỡng<br /> cho kiểm toán; (iii) mua quà cáp để tạo mối quan hệ<br /> với cán bộ.<br /> Như vậy, các doanh nghiệp trong tỉnh đang<br /> phải chịu những loại chi phí không chính thức làm<br /> gánh nặng chi phí kinh doanh của họ tăng lên.<br /> Vậy hiệu quả của việc chi ra những loại chi phí<br /> này có đạt được các kỳ vọng như mong muốn<br /> của doanh nghiệp hay không. Kết quả khảo sát<br /> doanh nghiệp cho thấy có tới trên 63% số doanh<br /> nghiệp cho rằng họ đạt được mục đích khi chi ra<br /> các khoản chi phí không chính thức (24,6% luôn<br /> luôn; 38,5% trong phần lớn trường hợp). Chỉ có<br /> 11,3% số doanh nghiệp trả lời không hoặc ít khi<br /> đạt được mục đích như mong muốn. Còn lại là<br /> không có ý kiến.<br /> <br /> Tạp chí Khoa học - Công nghệ Thủy sản<br /> Tóm lại, các loại chi phí không chính thức đang<br /> có một vị trí nhất định trong hoạt động của các<br /> doanh nghiệp trên địa bàn tỉnh Khánh Hòa. Nhìn<br /> chung việc cải thiện chỉ số chi phí không chính thức<br /> còn khá hạn chế và chưa liên tục, bền vững. Hầu<br /> như các tiêu chí bị đánh giá là cao hơn mức trung<br /> vị của cả nước, mặc dù đã có cải thiện qua các<br /> năm, phản ánh tình trạng tồn tại các khoản chi trả<br /> phi chính thức còn rất phổ biến. Những tồn tại này<br /> đang có những tác động xấu đến môi trường hoạt<br /> động của các doanh nghiệp, làm hạn chế năng lực<br /> cạnh tranh của tỉnh. Những nguyên nhân sau đây<br /> giải thích tại sao chi phí không chính thức vẫn còn<br /> rất phổ biến tại Khánh Hòa.<br /> (1) Doanh nghiệp (DN) gặp khó khăn khi tìm<br /> kiếm các thông tin về thủ tục đăng ký kiểm duyệt<br /> (ĐKKD) trên website của Sở Kế hoạch - Đầu tư<br /> (KH-ĐT) tỉnh Khánh Hòa và các Sở, ban ngành có<br /> liên quan. Hiện nay, trên website của Sở KH-ĐT tỉnh<br /> Khánh Hòa vẫn chưa đăng tải và có đường link một<br /> cách đầy đủ đến các thông tin cần thiết để các DN<br /> có thể tự tìm kiếm cũng như hiểu rõ hơn về thủ tục<br /> ĐKKD, đặc biệt là trình tự làm thủ tục đăng ký kinh<br /> doanh. Mặc dù Phòng ĐKKD của Sở KH-ĐT tỉnh<br /> Khánh Hòa có niêm yết các thông tin hướng dẫn về<br /> thủ tục ĐKKD nhưng không phải DN nào cũng đọc<br /> hiểu các thông tin trên. Chính vì vậy, doanh nghiệp<br /> thường tìm đến bên môi giới để có thể giải quyết hồ<br /> sơ một cách nhanh nhất.<br /> (2) Các DN hoạt động kinh doanh cần đến các<br /> giấy phép con nhưng thời gian chờ đợi quá dài.<br /> Trong thực tế, giấy phép có rất nhiều loại như: Giấy<br /> chứng nhận, chứng chỉ hành nghề, giấy đăng ký,<br /> thẻ, phê duyệt, bằng,… cũng có thể là quyết định<br /> hành chính như văn bản xác nhận, quyết định, giấy<br /> xác nhận, văn bản chấp thuận. Thông thường các<br /> loại giấy phép con được quy định trong các nghị định<br /> và phần lớn là do các Bộ quản lý chuyên ngành đặt<br /> ra trên cơ sở các luật, pháp lệnh. Nội dung các quy<br /> định này không tránh khỏi thiên hướng tạo thuận lợi<br /> cho bộ, ngành, đẩy khó khăn cho DN. Giấy phép<br /> thể hiện điều kiện kinh doanh của ngành nghề kinh<br /> doanh đòi hỏi phải có giấy phép. Vì vậy, về mặt pháp<br /> lý, những ngành nghề kinh doanh hoặc hoạt động<br /> kinh doanh đòi hỏi phải được quản lý bằng giấy phép<br /> và điều kiện hoặc tiêu chí làm căn cứ để cấp hoặc<br /> không cấp giấy phép phải do luật, pháp lệnh hoặc<br /> nghị định hoặc quyết định của Thủ tướng Chính phủ<br /> quy định. Chính các loại giấy phép con này lại chiếm<br /> thời gian rất lớn của DN so với việc ĐKKD.<br /> (3) Việc tiếp cận và am hiểu các thủ tục hành<br /> chính là vấn đề khó khăn đối với hầu hết các DN<br /> <br /> Số 4/2014<br /> trên địa bàn tỉnh Khánh Hòa. Thực sự, trong quá<br /> trình hoạt động kinh doanh, bất cứ DN nào cũng<br /> phải thường xuyên đối mặt với các thủ tục hành<br /> chính. Vấn đề hiện nay là có quá nhiều thủ tục hành<br /> chính còn khó hiểu, rườm rà mà không phải bất cứ<br /> DN nào cũng có thể hiểu một cách thấu đáo nhất. Vì<br /> vậy, để tiết kiệm thời gian, công sức và đạt được kết<br /> quả một cách nhanh nhất doanh nghiệp xem chi phí<br /> không chính thức như là một công cụ hữu hiệu để<br /> giải quyết vấn đề này.<br /> (4) DN gặp phải nhũng nhiễu từ phía các cán bộ<br /> công chức (CBCC) khi đến các cơ quan nhà nước.<br /> DN vừa và nhỏ có những hạn chế rất lớn trong việc<br /> nắm bắt các thông tin cũng như tìm lời giải đáp cho<br /> những khó khăn và vướng mắc khi gặp phải. Nhiều<br /> vấn đề phức tạp, các doanh nghiệp không nắm bắt<br /> hết các quy định là cơ hội để một bộ phận cán bộ<br /> có thể gây sách nhiễu đối với doanh nghiệp. Bên<br /> cạnh đó, chế độ đãi ngộ chưa thỏa đáng cho đội<br /> ngũ CBCC, sự chênh lệch về tiền lương và chế độ<br /> ưu đãi nói chung giữa khu vực nhà nước với khu<br /> vực ngoài quốc doanh dẫn đến việc phát sinh động<br /> cơ tham nhũng đối với CBCC. Đồng thời, khi tiền<br /> lương và những lợi ích vật chất có được từ công<br /> việc hiện tại không đủ để thỏa mãn những nhu cầu<br /> thiết yếu của bản thân và gia đình, người có chức<br /> vụ, quyền hạn dễ có xu hướng tìm kiếm những lợi<br /> ích bất chính do chính chức vụ và quyền hạn của<br /> họ tạo ra.<br /> (5) Tính minh bạch, công khai còn yếu kém<br /> trong khâu mời thầu, đấu thầu và triển khai thực<br /> hiện gói thầu. Theo quy định, các gói thầu thường<br /> được công khai rộng rãi trên các báo và các website<br /> của các Sở, ban ngành. Tuy nhiên, các chủ đầu tư<br /> càng “úp mở” thông tin về gói thầu bao nhiêu thì các<br /> nhà thầu càng phải tốn nhiều khoản phí “không tên”,<br /> để rồi sau đó, sẽ được hạch toán vào giá gói thầu.<br /> Sự thiếu minh bạch thông tin là kết quả tiêu cực khi<br /> những quy định về Hồ sơ mời thầu, điều kiện tham<br /> gia của nhà thầu…v.v chưa được quy định chặt<br /> chẽ, cụ thể và công khai ngay từ giai đoạn mời thầu.<br /> Như vậy, vấn nạn tham nhũng đã bắt đầu từ giai đạn<br /> mời thầu. Chuyển sang giai đoạn đấu thầu, chính<br /> các DN và các chủ đầu tư có mối quan hệ thường<br /> “cấu kết” với nhau để mang lại lợi ích cho cả hai<br /> bên. Trong giai đoạn triển khai thực hiện gói thầu<br /> (hậu đấu thầu), hiện nay việc giải ngân khi thực hiện<br /> gói thầu vẫn thiếu tính minh bạch dẫn tới việc sử<br /> dụng vốn đầu tư kém hiệu quả, gây lãng phí, nhất<br /> là các dự án có sử dụng vốn Ngân sách Nhà nước.<br /> <br /> TRƯỜNG ĐẠI HỌC NHA TRANG • 79<br /> <br /> Tạp chí Khoa học - Công nghệ Thủy sản<br /> IV. KẾT LUẬN VÀ KIẾN NGHỊ<br /> 1. Kết luận<br /> Đây là chỉ số thành phần có trọng số trung bình<br /> (10%), nhưng Khánh Hòa bị xếp hạng tương đối<br /> thấp (khoảng thứ 40/63 tỉnh thành) trong giai đoạn<br /> 2009 - 2013. Thực sự, các loại chi phí không chính<br /> thức đang có một vị trí nhất định trong hoạt động<br /> của các doanh nghiệp trên địa bàn tỉnh Khánh Hòa.<br /> Nhìn chung việc cải thiện chỉ số chi phí không chính<br /> thức còn khá hạn chế và chưa liên tục, bền vững.<br /> Để cải thiện môi trường kinh doanh và phát triển<br /> kinh tế bền vững trong dài hạn, Khánh Hòa cần chú<br /> trọng và dành nhiều nỗ lực cải thiện chỉ số này.<br /> Kết quả nghiên cứu cho thấy phần lớn các<br /> doanh nghiệp trong tỉnh cho rằng chi phí không chính<br /> thức phát sinh trong các công việc liên quan đến<br /> (i) thực hiện các thủ tục hành chính - đặc biệt đối với<br /> các “giấy phép con” khi mà các doanh nghiệp Khánh<br /> Hòa thường tham gia kinh doanh trong lĩnh vực dịch<br /> vụ; (ii) thanh/kiểm tra; (iii) vay vốn; (iv) đấu thầu các<br /> hợp đồng của nhà nước. Các doanh nghiệp cũng<br /> thường chủ động chi phí cho quà cáp vào các dịp<br /> lễ tết để kết thân với cán bộ công chức. Nguyên<br /> nhân chủ yếu của vấn đề chi phí không chính thức<br /> là: (i) thủ tục hành chính rườm rà, khó hiểu và việc<br /> <br /> Số 4/2014<br /> công khai, hướng dẫn các thủ tục này chưa rõ ràng,<br /> đầy đủ; (ii) các doanh nghiệp ngại mất thời gian và<br /> thực sự, các doanh nghiệp vừa và nhỏ có trình độ<br /> hạn chế nên ngại đến cơ quan công quyền, thích<br /> làm tắt; (iii) một bộ phận cán bộ công chức còn<br /> nhũng nhiễu; (iv) công tác mời thầu, đấu thầu vẫn<br /> còn nhiều kẽ hở, thiếu minh bạch.<br /> 2. Kiến nghị<br /> Kết quả nghiên cứu cho thấy tính cấp thiết và<br /> các vấn đề trọng điểm mà Khánh Hòa cần phải thực<br /> hiện để nâng cao chỉ số năng lực cạnh tranh cấp<br /> tỉnh, PCI, từ đó xây dựng được hình ảnh tích cực<br /> hơn trong “con mắt” của doanh nghiệp và nhà đầu<br /> tư. Để cải thiện chỉ số thành phần “Chi phí không<br /> chính thức”, trong những năm tiếp theo, chính<br /> quyền tỉnh Khánh Hòa nên chú trọng vào các vấn<br /> đề: (i) công khai hóa các thông tin, quy trình thủ tục<br /> hành chính cho doanh nghiệp và các nhà đầu tư;<br /> (ii) Tiếp tục đẩy mạnh cải cách hành chính; (iii) Đào<br /> tạo, luân chuyển, nâng cao chất lượng cán bộ công<br /> chức và xây dựng cơ chế hợp lý để gia tăng thu<br /> nhập hợp pháp; (iv) Xây dựng chương trình đào tạo<br /> hàng năm cho doanh nghiệp; (v) Thực hiện nghiêm<br /> chương trình phòng chống tham nhũng.<br /> <br /> TÀI LIỆU THAM KHẢO<br /> 1.<br /> <br /> Phan Nhật Thanh, 2010. Nghiên cứu nâng cao chỉ số năng lực cạnh tranh cấp tỉnh (PCI) của tỉnh Hải Dương, Luận văn Tiến sỹ.<br /> <br /> 2.<br /> <br /> Nguyễn Trường Sơn, 2009. Điều tra, khảo sát đánh giá thực trạng, đề xuất giải pháp nâng cao chỉ số năng lực cạnh tranh cấp<br /> tỉnh (PCI) của tỉnh Quảng Ngãi, Đề tài cấp tỉnh, Sở KHCN Quảng Ngãi.<br /> <br /> 3.<br /> <br /> Võ Tấn Thái và ctv, 2014. Nâng cao chỉ số năng lực cạnh tranh cấp tỉnh (PCI) của Khánh Hòa giai đoạn 2012 - 2020, Đề tài<br /> cấp tỉnh, đã nghiệm thu tháng 04, 2014, Sở KHĐT Khánh Hòa.<br /> <br /> 4.<br /> <br /> Phòng Thương mại và Công nghiệp Việt Nam, Báo cáo Chỉ số Năng lực cạnh tranh cấp tỉnh của Việt Nam từ năm 2005<br /> đến 2012.<br /> <br /> 80 • TRƯỜNG ĐẠI HỌC NHA TRANG<br /> <br />