Nghiên cứu về chỉ định và điều trị nội khoa áp xe ruột thừa

TẠP CHÍ KHOA HỌC, Đại học Huế, Số 18, 2003<br /> <br /> <br /> <br /> <br /> NGHIÊN CỨU VỀ CHỈ ĐỊNH VÀ ĐIỀU TRỊ<br />                               NỘI KHOA  ÁP XE RUỘT THỪA                         <br />          Lê Lộc<br />                                                                           B ệnh vi ện Trung  ương Hu ế  <br /> Nguyễn Nam Hùng<br />                                                                                  Tr ường Trung h ọc Y t ế Th ừa Thiên Huế<br /> <br />  ĐẶT VẤN ĐỀ <br />  Áp xe ruột thừa là một hình thái diễn tiến của viêm ruột thừa cấp tính. Điều trị <br /> áp ­ xe ruột thừa hiện nay phổ  biến là mổ  dẫn lưu mủ  hoặc chọc hút mủ  dưới  <br /> hướng dẫn của siêu âm. Theo nghiên cứu của Lê Lộc qua 97 bệnh nhân được chọc  <br /> hút dưới hướng dẫn của siêu âm đã cho thấy kết quả tốt, tiếp theo bước nghiên cứu  <br /> đó chúng tôi đã tiến hành nghiên cứu các chỉ định và kết quả điều trị nội khoa đối với <br /> áp xe ruột thừa, nhằm mục đích:<br /> ­ Nghiên cứu đặc điểm lâm sàng, cận lâm sàng của áp ­ xe ruột thừa<br /> ­ Đánh giá kết quả điều trị áp ­ xe ruột thừa bằng kháng sinh.<br /> ĐỐI TƯỢNG VÀ PHƯƠNG PHÁP NGHIÊN CỨU<br />  Gồm 111 bệnh nhân  ở  mọi lứa tuổi, với 43 nam và 68 nữ  được chẩn đoán và <br /> điều trị  áp xe ruột thừa tại Khoa Ngoại Tiêu hóa Bệnh viện Trung  ương Huế, từ <br /> tháng 1/2000 đến 1/2003. Trong 111 bệnh nhân được nghiên cứu về  đặc điểm lâm <br /> sàng,  cận   lâm   sàng  (công   thức   bạch   cầu,   siêu   âm   ),   kháng   sinh   điều   trị <br /> (Cephalosporin thế  hệ  thứ  3 với liều 2 ­ 3g/ ngày đối với người lớn và liều 50 ­  <br /> 200mg/kg đối với trẻ em; Metronidazole 1,5g/ngày đối với người lớn và 30 ­ 40mg/kg  <br /> cho trẻ em).<br />          Kết quả sau điều trị được đánh giá dựa vào các triệu chứnh lâm sàng (sốt, đau ở <br /> vùng áp xe, khối gồ) giảm; các triệu chứng cận lâm sàng: bạch cầu giảm; hình dáng, <br /> kích thước, cấu trúc bên trong  ổ  áp xe trên siêu âm giảm hoặc trở  thành khối viêm.  <br /> Xác định tiêu chuẩn để cho bệnh nhân ra viện.<br /> KẾT QUẢ NGHIÊN CỨU<br /> <br /> 61<br />  Qua nghiên cứu điều trị  nội khoa 111 bệnh nhân áp ­ xe ruột thừa chúng tôi  <br /> nhận thấy: có 43/111 (39%) nam; 68/111 (61%) nữ, vào viện đều có sốt (63,1%) và  <br /> đau trên khối áp xe, thăm khám lâm sàng và siêu âm ghi nhận giới hạn, kích thước,  <br /> mật độ, độ di động như sau:<br /> 1. Ghi nhận khi vào viện:<br /> Bảng 1: Nhiệt độ<br /> <br /> Nhiệt độ lúc vào viện Số bệnh nhân Tỷ lệ (%)<br />  380C5 9 8.2<br /> <br /> Bảng 2: Mạch<br /> <br /> Tần số mạch (l/ph) Số bệnh nhân Tỷ lệ %<br /> 61 ­ 80 55 49.5<br /> 80 ­ 100 46 41.4<br /> > 100 10 9.1<br /> <br /> Bảng 3: Tính chất đau khi ấn vào hố chậu phải khối áp xe<br /> <br /> Mức độ đau Số bệnh nhân Tỷ lệ %<br /> Không đau 0 0.0<br /> Đau vừa 68 61.3<br /> Đau chói 43 38.7<br /> <br /> Bảng 4: Công thức Bạch cầu<br /> <br /> Tỷ lệ % Số lượng BC Số bệnh nhân<br /> 35.1  9000/mm3 72<br /> <br /> Bảng 5: Kích thước ổ áp­xe trên siêu âm<br /> <br /> Kích thước ổ áp ­ xe (mm) Số bệnh nhân Tỷ lệ %<br />  81 9 8.1<br /> <br /> <br /> 2. Kết quả sau điều trị:<br /> Bảng 6: Sau 3 ngày điều trị (chỉ theo dõi 109 BN vì có 2 BN ra viện trước 3 ngày).<br /> <br /> Triệu chứng Số bệnh nhân Tỷ lệ %<br /> Nhiệt độ và tần số mạch giảm 111 100.0<br /> lớn hơn 1 0.9<br /> Kích thước khối gồ <br /> không đổi 33 30.3<br /> qua khám lâm sàng<br /> nhỏ hơn 75 68.8<br /> tăng lên 0 0.0<br /> Đau khi ấn vào HCP giảm đi 80 73.4<br /> hết đau 31 28.4<br /> tăng lên 1 0.9<br /> Kích thước ổ áp­xe <br /> giảm đi 90 82.6<br /> trên siêu âm<br /> thành khối viêm 18 16.5<br /> Bảng 7: Sau 7 ngày điều trị (chỉ theo dõi 60 BN, 51BN đã ra viện)<br /> <br /> Triệu chứng Số bệnh nhân Tỷ lệ %<br /> Nhiệt độ và tần số mạch giảm 60 100.0<br /> lớn hơn 0 0.0<br /> Kích thước khối gồ <br /> không đổi 0 0.0<br /> qua khám lâm sàng<br /> nhỏ hơn 60 100.0<br /> giảm đi 5 8.3<br /> Đau khi đè vào HCP<br /> hết đau 55 91.7<br /> <br /> Kích thước ổ áp­xe  giảm đi 30 50.0<br /> trên siêu âm thành khối viêm 30 50.0<br /> <br /> <br /> <br /> <br /> 63<br />  Hình 1: Áp ­ xe ruột thừa Hình 2: Áp ­ xe ruột thừa giai đoạn ổn định  <br /> (trước điều trị) (sau 5 ngày điều trị )<br /> BÀN LUẬN<br /> 1. Về đặc điểm lâm sàng: Chúng tôi nhận thấy có 100% bệnh nhân có đau tự <br /> nhiên và thường xuyên  ở  vùng bị  áp ­ xe tương tự  như  ghi nhận của Liu C.D. và <br /> cs [10]. Các triệu chứng kèm theo như buồn nôn, nôn, ỉa lỏng, mót rặn giả lỵ, táo bón, <br /> tiểu buốt các triệu chứng cơ  năng này không thường xuyên có trên bệnh nhân trong <br /> nhóm nghiên cứu [7],[8],[9],[10]. Trong nhóm nghiên cứu có 36.9% bệnh nhân không  <br /> sốt, 54.9% bệnh nhân sốt nhẹ và 8.2% sốt cao có thể  giải thích điều này là do bệnh <br /> nhân dùng thuốc trước đó. Tất cả bệnh nhân đều ghi nhận có xuất hiện khối gồ  và <br /> đau khi ấn vào điều này phù hợp với các nghiên cứu khác [1],[2],[3],[4]. <br /> 2. Về cận lâm sàng, hầu hết các công trình nghiên cứu đều có nhận xét chung <br /> về tăng số lượng bạch cầu chúng tôi cũng ghi nhận như vậy [1],[2],[3],[4], bạch cầu  <br /> > 9000/mm3 gặp 64.9% trường hợp. Vị trí của áp xe ngoài hố chậu phải, còn có các vị <br /> trí bất thường khác như  sau manh tràng, sau hồi tràng, sau đại tràng hoặc sau phúc <br /> mạc, tiểu khung, dưới gan, hố chậu trái [2],[5],[9]. Kết quả siêu âm có 97/111 bệnh <br /> nhân (87.4%) có ổ áp ­ xe nằm ở hố chậu phải, tương ứng với vị trí bình thường của  <br /> ruột thừa. Có 9/111 bệnh nhân (8.1%)  ổ  áp ­ xe nằm sau manh tràng và 5/111 bệnh <br /> nhân (4.5%) ổ áp­xe nằm ở vị trí khác như tiểu khung (3), túi cùng Douglas (1), dưới  <br /> gan (1). Chúng tôi gặp 100% ổ áp ­ xe có ghi nhận dịch lợn cợn hồi âm bên trong ổ áp <br /> ­ xe. Có 22/113 ổ áp ­ xe (19.5%) thấy có hơi bên trong, điều này chứng tỏ có sự hiện <br /> diện của vi khuẩn sinh hơi trong ổ áp ­ xe.<br /> 3. Về  kết quả  điều trị: tất cả  bệnh nhân nhập viện đều được điều trị  với <br /> phác đồ phối hợp 2 kháng sinh: Cephalosporine thế hệ thứ 3 với liều 2 ­ 3g/ngày đối  <br /> với   người   lớn   và   50   ­   200mg/ngày   cho   trẻ   em   phối   hợp   với   Metronidazole   liều  <br /> 1.5g/ngày cho người lớn và 30 ­ 40mg/ngày cho trẻ em. Kết quả điều trị  được đánh  <br /> giá dựa trên lâm sàng và kết quả kiểm tra siêu âm cũng như công thức bạch cầu. Số <br /> ngày điều trị thay đổi tùy bệnh nhân, sớm nhất là 2 ngày, muộn nhất là 21 ngày.<br /> Qua kết quả nghiên cứu và theo dõi 111 bệnh nhân trên, chúng tôi nhận thấy  <br /> và đề  ra một số  tiêu chuẩn để  cho bệnh nhân ra  viện như  sau: Bệnh nhân hết sốt <br /> hoặc chỉ  còn sốt nhẹ