Những rào cản đối với các doanh nghiệp Việt Nam khi tham gia vào chuỗi giá trị dệt may toàn cầu

<br /> <br /> chính sách & thị trường tài chính- tiền tệ <br /> <br /> Những rào cản đối với các doanh nghiệp<br /> Việt Nam khi tham gia vào chuỗi giá trị<br /> dệt may toàn cầu<br /> Ngô Dương Minh<br /> Ngày nhận: 28/09/2017 <br /> <br /> Ngày nhận bản sửa: 03/11/2017 <br /> <br /> Ngày duyệt đăng: 22/03/2018<br /> <br /> Dệt may Việt Nam là một trong những ngành đóng vai trò quan trọng<br /> trong tăng trưởng kinh tế, thúc đẩy xuất khẩu và giải quyết việc làm<br /> cho người dân Việt Nam. Nhưng, một thực tế là ngành dệt may của<br /> nước ta đơn thuần chỉ gia công cho nước ngoài, trong khi hầu hết<br /> nguyên phụ liệu của ngành dệt may đều phải nhập khẩu khiến cho<br /> ngành Dệt may Việt Nam khó phát triển bền vững. Vậy, doanh nghiệp<br /> Việt Nam đang đứng ở đâu giữa thị trường dệt may rộng lớn cùng<br /> hàng loạt những tên tuổi như Mỹ, Trung Quốc, EU... Bài viết sẽ tập<br /> trung vào việc định vị dệt may Việt Nam trong chuỗi giá trị dệt may<br /> toàn cầu, cũng như chỉ rõ những rào cản gia nhập chuỗi của các<br /> doanh nghiệp dệt may Việt Nam.<br /> Từ khóa: dệt may, chuỗi giá trị, doanh nghiệp Việt Nam, toàn cầu<br /> hóa<br /> <br /> 1. Đặt vấn đề<br /> rong bối cảnh<br /> toàn cầu hóa<br /> ngày càng phát<br /> triển mạnh,<br /> mỗi nền kinh<br /> tế quốc gia trở thành một bộ<br /> phận không tách rời của kinh<br /> tế toàn cầu, và có xu hướng bị<br /> chi phối bởi các tập đoàn kinh<br /> tế với mạng lưới công ty con,<br /> chi nhánh dày đặc được đặt<br /> © Học viện Ngân hàng<br /> ISSN 1859 - 011X<br /> <br /> tại nhiều quốc gia khác nhau.<br /> Trên phạm vi quốc tế, các giá<br /> trị của một ngành kinh doanh<br /> nào đó được hình thành từ<br /> những công đoạn khác nhau<br /> tại nhiều quốc gia trên thế giới<br /> sẽ trở thành giá trị gia tăng<br /> toàn cầu. Theo cách nhìn này,<br /> các công ty đa quốc gia sẽ<br /> đóng vai trò như những mắt<br /> xích quan trọng và chi phối<br /> sự phát triển của chuỗi giá trị.<br /> Việc phân tích hoạt động kinh<br /> <br /> 34<br /> <br /> doanh của doanh nghiệp theo<br /> quan điểm chuỗi giá trị chính<br /> là một phương pháp hữu hiệu<br /> để đánh giá tốt nhất năng lực<br /> cạnh tranh cũng như vai trò và<br /> phạm vi ảnh hưởng của quốc<br /> gia trong chuỗi giá trị toàn<br /> cầu.<br /> Ở Việt Nam, dệt may là một<br /> trong những ngành công<br /> nghiệp chủ lực và được chú<br /> trọng phát triển, nhằm phục vụ<br /> cho quá trình công nghiệp hóa,<br /> Tạp chí Khoa học & Đào tạo Ngân hàng<br /> Số 190- Tháng 3. 2018<br /> <br />  CHÍNH SÁCH & THỊ TRƯỜNG TÀI CHÍNH - TIỀN TỆ <br /> <br /> hiện đại hóa đất nước. Trong<br /> suốt thời gian Việt Nam tham<br /> gia vào sân chơi toàn cầu,<br /> ngành dệt may đã tận dụng<br /> cơ hội và phần nào chuyển<br /> hóa thách thức thành những<br /> kết quả đáng ghi nhận của<br /> ngành. Cụ thể, dệt may hiện là<br /> mặt hàng xuất khẩu hàng đầu<br /> của Việt Nam và có tốc độ<br /> tăng trưởng cao qua các năm.<br /> Hàng dệt may của Việt Nam<br /> đã được xuất khẩu đi hơn 180<br /> nước và vùng lãnh thổ trên thế<br /> giới và đã có mặt ở hầu hết<br /> những thị trường lớn như Nhật<br /> Bản, EU, Bắc Mỹ, các nước<br /> Đông Âu, Trung Đông… Sự<br /> đón nhận của các thị trường<br /> này chứng tỏ hàng dệt may<br /> của Việt Nam bước đầu đã có<br /> khả năng cạnh tranh về giá cả<br /> và chất lượng trên thị trường<br /> quốc tế. Tuy nhiên, nếu phân<br /> tích sâu hơn thì dệt may Việt<br /> Nam vẫn có quá ít lợi thế và<br /> quá nhiều bất lợi cho sự phát<br /> triển bền vững, đặc biệt là<br /> trong khả năng tiếp cận và<br /> tham gia vào chuỗi giá trị toàn<br /> cầu. Nhìn chung, các doanh<br /> nghiệp dệt may Việt Nam<br /> vẫn chủ yếu tập trung vào các<br /> khâu gia công, cắt may, trong<br /> khi vẫn chưa thể tham gia vào<br /> những khâu tạo ra giá trị gia<br /> tăng cao hơn trong chuỗi giá<br /> trị.<br /> Xuất phát từ thực tế đó, trên<br /> cơ sở lý thuyết về chuỗi giá<br /> trị dệt may toàn cầu, bài viết<br /> tập trung làm rõ 2 vấn đề: (1)<br /> Vị trí của các doanh nghiệp<br /> dệt may Việt Nam trong chuỗi<br /> giá trị toàn cầu, và (2) Những<br /> rào cản nào ngăn dệt may Việt<br /> Nam gia nhập sâu hơn vào<br /> chuỗi giá trị dệt may toàn cầu.<br /> <br /> Tạp chí Khoa học & Đào tạo Ngân hàng<br /> <br /> 2. Lý thuyết về chuỗi giá trị<br /> dệt may toàn cầu<br /> Chuỗi giá trị có thể được thực<br /> hiện trong phạm vi một khu<br /> vực địa lý hoặc trải rộng trong<br /> phạm vi nhiều quốc gia và trở<br /> thành chuỗi giá trị toàn cầu<br /> (global value chain). Điều<br /> này có nghĩa là, các doanh<br /> nghiệp từ nhiều quốc gia trên<br /> thế giới sẽ đóng vai trò như<br /> những mắt xích quan trọng và<br /> có thể chi phối sự phát triển<br /> của chuỗi giá trị. Theo tài liệu<br /> nghiên cứu về chuỗi giá trị<br /> của Kaplinsky (2000), chuỗi<br /> giá trị bao gồm các hoạt động<br /> cần thiết của một chu trình sản<br /> xuất sản phẩm hoặc dịch vụ kể<br /> từ giai đoạn nghiên cứu sáng<br /> chế, qua các giai đoạn khác<br /> nhau của quá trình sản xuất,<br /> phân phối đến người tiêu dùng<br /> cuối cùng, cũng như xử lý rác<br /> thải sau khi sử dụng.<br /> Từ lý thuyết về chuỗi giá trị,<br /> Gereffi (2001) đã xây dựng<br /> lý thuyết về chuỗi cung ứng,<br /> và cho rằng có hai yếu tố liên<br /> quan đến việc tạo ra giá trị<br /> hay quyết định dạng chuỗi<br /> cung ứng của một ngành:<br /> - Thứ nhất là chuỗi cung ứng<br /> do phía cung tạo ra. Đây là<br /> những chuỗi hàng hóa mà<br /> trong đó tác nhân chính các<br /> nhà sản xuất lớn, thường là<br /> những nhà sản xuất xuyên<br /> quốc gia đóng vai trò trung<br /> tâm trong việc phối hợp các<br /> mạng lưới sản xuất quốc tế<br /> (bao gồm cả những liên kết<br /> về phía trước và phía sau<br /> chuỗi giá trị). Các ngành công<br /> nghiệp thâm dụng vốn và công<br /> nghệ như sản xuất xe hơi, máy<br /> bay, điện tử là đặc trưng của<br /> <br /> chuỗi cung ứng do phía cung<br /> quyết định.<br /> - Thứ hai là chuỗi cung ứng<br /> do phía cầu hay người mua<br /> quyết định. Đây là đặc trưng<br /> của những ngành công nghiệp<br /> sản xuất hàng tiêu dùng thâm<br /> dụng lao động như ngành may<br /> mặc, giày dép, và các hàng<br /> thủ công khác. Các nhà bán<br /> lẻ lớn, các nhà buôn và các<br /> nhà sản xuất có thương hiệu<br /> là những tác nhân chính đóng<br /> vai trò cốt yếu trong việc hình<br /> thành các mạng lưới sản xuất<br /> được phân cấp tại nhiều quốc<br /> gia xuất khẩu. Đặc điểm chính<br /> của chuỗi giá trị do người mua<br /> quyết định là sự hợp nhất theo<br /> mạng lưới để thúc đẩy sự phát<br /> triển của các khu chế xuất và<br /> thực hiện thuê gia công toàn<br /> cầu của các nhà bán lẻ.<br /> Ngành dệt may là một minh<br /> họa kinh điển của chuỗi giá<br /> trị do người mua quyết định.<br /> Sự dễ dàng trong việc thành<br /> lập các doanh nghiệp dệt may,<br /> cùng với sự phổ biến của chủ<br /> nghĩa bảo hộ của các nước<br /> phát triển trong ngành này, đã<br /> dẫn tới sự hình thành đa dạng<br /> của các nhà xuất khẩu tại các<br /> quốc gia đang phát triển. Việc<br /> tạo ra sản phẩm cuối cùng<br /> phải qua nhiều công đoạn và<br /> mỗi công đoạn bao gồm nhiều<br /> khác biệt về các yếu tố như<br /> vị trí địa lý, kỹ năng và điều<br /> kiện lao động, công nghệ,<br /> quy mô và loại hình doanh<br /> nghiệp. Những đặc điểm này<br /> cũng ảnh hưởng đến việc phân<br /> phối tiềm năng và lợi nhuận<br /> trong chuỗi giá trị. Các nhà<br /> sản xuất với thương hiệu nổi<br /> tiếng, các nhà buôn, nhà bán<br /> lẻ lớn đóng vai trò then chốt<br /> <br /> Số 190- Tháng 3. 2018<br /> <br /> 35<br /> <br />  CHÍNH SÁCH & THỊ TRƯỜNG TÀI CHÍNH - TIỀN TỆ <br /> Hình 1. Giá trị gia tăng đóng góp vào sản phẩm trong chuỗi<br /> giá trị dệt may<br /> <br /> Nguồn: Hiệp hội Dệt may Việt Nam (2010)<br /> <br /> trong việc thiết lập mạng lưới<br /> sản xuất và định hình việc tiêu<br /> thụ hàng loạt thông qua các<br /> thương hiệu mạnh (Gereffi,<br /> 2001). Các nhà nghiên cứu đã<br /> biểu diễn chuỗi giá trị dệt may<br /> thế giới hiện nay gồm 5 mắt<br /> xích chính (Hình 1).<br /> Mắt xích 1- Thiết kế: Công<br /> đoạn thiết kế là một mắt xích<br /> quan trọng trong chuỗi giá<br /> trị của hàng may xuất khẩu,<br /> bởi vì kiểu dáng và mẫu mã<br /> sẽ quyết định giá trị của sản<br /> phẩm. Đây cũng là khâu có tỷ<br /> suất lợi nhuận cao trong chuỗi<br /> giá trị và rất thâm dụng tri<br /> thức. Các nước đi trước trong<br /> ngành công nghiệp dệt may,<br /> sau khi đã dịch chuyển hoạt<br /> động sản xuất sang các nước<br /> đi sau, thường chỉ tập trung<br /> vào khâu nghiên cứu và thiết<br /> kế sản phẩm mới nhằm tạo ra<br /> những thương hiệu nổi tiếng<br /> cũng như để đạt được tỷ suất<br /> lợi nhuận cao nhất. Việc cạnh<br /> tranh thương hiệu đang rất<br /> khốc liệt trên thị trường dệt<br /> may thế giới, các thương hiệu<br /> <br /> 36 Số 190- Tháng 3. 2018<br /> <br /> cạnh tranh nhau bằng các mẫu<br /> thiết kế đẹp, sáng tạo. Yếu<br /> tố quan trọng để thâm nhập<br /> và trụ vững được ở mắt xích<br /> này đòi hỏi các doanh nghiệp<br /> cần có các nhà thiết kế có khả<br /> năng nắm được xu hướng, thị<br /> hiếu thời trang của người mua<br /> toàn cầu.<br /> Mắt xích 2- Sản xuất nguyên<br /> phụ liệu: Đây là mắt xích<br /> quan trọng hỗ trợ cho ngành<br /> may mặc phát triển và là khâu<br /> thâm dụng đất đai và vốn. Đối<br /> với hàng may mặc, giá trị của<br /> phần nguyên phụ liệu chiếm<br /> tỷ trọng lớn và quyết định đến<br /> chất lượng sản phẩm. Nguyên<br /> phụ liệu trong ngành dệt may<br /> thường chia thành hai phần:<br /> nguyên liệu chính và phụ liệu.<br /> Nguyên liệu chính là thành<br /> phần chính tạo nên sản phẩm<br /> may mặc, chính là các loại<br /> vải. Phụ liệu là các vật liệu<br /> đóng vai trò liên kết nguyên<br /> liệu, tạo thẩm mỹ cho một sản<br /> phẩm may mặc.<br /> Mắt xích 3- Cắt & May: Đây<br /> là mắt xích thâm dụng lao<br /> <br /> động nhất nhưng lại có tỉ suất<br /> lợi nhuận thấp nhất. May là<br /> khâu mà các nước mới gia<br /> nhập ngành thường chọn để<br /> thâm nhập đầu tiên vì nó<br /> không đòi hỏi đầu tư cao về<br /> công nghệ và thâm dụng lao<br /> động. Những nước đang tham<br /> gia ở khâu này thường thực<br /> hiện việc gia công lại cho<br /> các nước gia nhập trước, đây<br /> chính là đặc điểm chung của<br /> khâu sản xuất trong ngành<br /> dệt may thế giới. Đối với các<br /> doanh nghiệp tham gia hoạt<br /> động may, tỷ lệ giá trị thu về<br /> trong phân khúc may cũng sẽ<br /> khác nhau tùy theo phương<br /> thức sản xuất và xuất khẩu là<br /> CMT, FOB, ODM hay OBM.<br /> Mắt xích 4- Mạng lưới xuất<br /> khẩu: Đây là khâu thâm dụng<br /> tri thức, gồm các công ty may<br /> mặc có thương hiệu, các văn<br /> phòng mua hàng, và các công<br /> ty thương mại của các nước.<br /> Một trong những đặc trưng<br /> đáng lưu ý nhất của chuỗi<br /> dệt may do người mua quyết<br /> định là sự tạo ra các nhà buôn<br /> với các nhãn hiệu nổi tiếng,<br /> nhưng không thực hiện bất cứ<br /> việc sản xuất nào. Các công<br /> ty này đóng vai trò trung gian<br /> kết hợp chuỗi cung ứng giữa<br /> các nhà may mặc, các nhà<br /> thầu phụ với các nhà bán lẻ<br /> toàn cầu.<br /> Mắt xích 5- Thương mại hóa:<br /> Mắt xích này bao gồm mạng<br /> lưới marketing và phân phối<br /> sản phẩm, đây cũng là khâu<br /> thâm dụng tri thức. Các nhà<br /> bán lẻ nổi tiếng trên thế giới<br /> đang nắm giữ khâu này và thu<br /> được nguồn lợi nhuận rất lớn.<br /> Đây là mắt xích có suất sinh<br /> lợi cao nhất, do các công ty<br /> <br /> Tạp chí Khoa học & Đào tạo Ngân hàng<br /> <br />  CHÍNH SÁCH & THỊ TRƯỜNG TÀI CHÍNH - TIỀN TỆ <br /> <br /> lớn trên thế giới nắm giữ và<br /> họ thường tạo ra các rào cản<br /> gia nhập ngành nên các quốc<br /> gia mới gia nhập chuỗi giá trị<br /> rất khó để thâm nhập được<br /> khâu này.<br /> <br /> về giá trị gia tăng trong chuỗi<br /> giá trị theo mô hình đường<br /> cong nụ cười thì đây là khâu<br /> sẽ cho lợi nhuận cao, kéo theo<br /> đó nâng giá trị gia tăng trong<br /> các mặt hàng dệt may xuất<br /> khẩu của Việt Nam. Tuy nhiên<br /> khâu nghiên cứu và thiết kế<br /> sản phẩm lại là khâu yếu nhất<br /> của các doanh nghiệp Việt<br /> Nam. Đa phần các công đoạn<br /> thiết kế cho các sản phẩm may<br /> ở nước ta được thực hiện tại<br /> những nước có ngành công<br /> nghiệp thời trang phát triển<br /> như Anh, Pháp, Mỹ, Hồng<br /> Kông… Sau đó, các mẫu thiết<br /> kế được chuyển về Việt Nam,<br /> các công ty may của nước ta<br /> chỉ gia công theo đúng mẫu<br /> mã đơn đặt hàng.<br /> Mặc dù chưa đảm nhận được<br /> công việc thiết kế nhưng<br /> trong thời gian qua, đã có<br /> một số nhà sản xuất của Việt<br /> Nam cố gắng xây dựng và<br /> đưa thương hiệu của mình<br /> vào sản phẩm xuất khẩu như<br /> May Phương Đông xuất khẩu<br /> sản phẩm F-House, May Việt<br /> Tiến xuất khẩu San Sciaro<br /> và Manhattan, Công ty Thời<br /> trang Việt Nam với thuơng<br /> hiệu Nino Maxx, Công ty<br /> <br /> 3. Định vị dệt may Việt Nam<br /> trong chuỗi giá trị toàn cầu<br /> Tiếp cận và tham gia vào<br /> những khâu tạo ra giá trị gia<br /> tăng cao trong chuỗi giá trị<br /> hay chuỗi cung ứng toàn cầu<br /> là một trong những hướng<br /> đi mới và bền vững cho các<br /> ngành sản xuất tại các quốc<br /> gia hiện nay. Chiếm từ 4%5% thị phần dệt may toàn cầu,<br /> ngành dệt may của Việt Nam<br /> đã góp phần tạo ra việc làm và<br /> mang lại kim ngạch xuất khẩu<br /> cao. Tuy nhiên, chỗ đứng<br /> của Việt Nam hiện nay trong<br /> chuỗi giá trị dệt may toàn cầu<br /> là khâu cắt may, khâu tạo ra<br /> giá trị gia tăng thấp nhất trong<br /> chuỗi giá trị.<br /> Đi sâu hơn vào chuỗi giá trị<br /> dệt may toàn cầu, mức độ<br /> tham gia của Việt Nam trong<br /> các mắt của chuỗi giá trị cụ<br /> thể như sau:<br /> Khâu thiết kế: Theo lý thuyết<br /> <br /> Scavi có Corel... Tuy nhiên,<br /> các thương hiệu xuất khẩu<br /> của Việt Nam cũng mới chỉ<br /> đang ở giai đoạn thăm dò thị<br /> trường. Đối với hàng may<br /> xuất khẩu, các doanh nghiệp<br /> của Việt Nam phải sản xuất<br /> theo mẫu thiết kế của những<br /> người đặt hàng nước ngoài,<br /> giá trị gia tăng từ khâu thiết<br /> kế thời trang lại thuộc về các<br /> hãng may mặc nước ngoài<br /> khiến cho giá trị xuất khẩu<br /> của hàng dệt may Việt Nam<br /> rất hạn chế.<br /> Khâu sản xuất nguyên phụ<br /> liệu: Đối với công đoạn sản<br /> xuất nguyên phụ liệu, một<br /> kịch bản tương tự lại diễn ra<br /> đối với ngành may xuất khẩu<br /> Việt Nam, dù cho tình hình có<br /> khả quan hơn đôi chút.<br /> Hiện nay, Việt Nam mới chỉ<br /> cung cấp được 0,3% nhu cầu<br /> về bông, 40% nhu cầu xơ,<br /> còn lại là phải nhập khẩu từ<br /> Hoa Kỳ, Trung Quốc và Đài<br /> Loan... Sản lượng sợi đạt 1,4<br /> triệu tấn/năm nhưng hơn 70%<br /> trong đó là xuất khẩu; mặt<br /> khác lại phải nhập khẩu gần<br /> 0,1 triệu tấn sợi chỉ số cao<br /> từ Trung Quốc, Hàn Quốc,<br /> Đài Loan… Khâu dệt vải tạo<br /> <br /> Bảng 1. Số liệu xuất nhập khẩu ngành dệt may<br /> Năm<br /> <br /> 2014<br /> <br /> 2015<br /> <br /> 2016<br /> <br /> Đơn vị: tỷ USD<br /> 8 tháng đầu<br /> năm 2017<br /> <br /> Nhập khẩu bông các loại<br /> <br /> 1,443<br /> <br /> 1,623<br /> <br /> 1,7<br /> <br /> 1,63<br /> <br /> Nhập khẩu xơ, sợi dệt các loại<br /> <br /> 1,558<br /> <br /> 1,519<br /> <br /> 1,6<br /> <br /> 1,17<br /> <br /> Nhập khẩu vải các loại<br /> <br /> 9,423<br /> <br /> 10,154<br /> <br /> 10,5<br /> <br /> 7,35<br /> <br /> Nhập khẩu nguyên phụ liệu dệt may<br /> <br /> 4,689<br /> <br /> 5,003<br /> <br /> 5,1<br /> <br /> 3,63<br /> <br /> 20,911<br /> <br /> 22,802<br /> <br /> 23,8<br /> <br /> 16,86<br /> <br /> 81,83% 80,25% 79,41%<br /> <br /> 81,73%<br /> <br /> Kim ngạch xuất khẩu dệt may<br /> Tỷ trọng nguyên phụ liệu đầu vào trên kim ngạch xuất khẩu<br /> <br /> Nguồn: Tổng cục Hải quan (2014, 2015, 2017) và Bộ Công thương (2016)<br /> <br /> Tạp chí Khoa học & Đào tạo Ngân hàng<br /> <br /> Số 190- Tháng 3. 2018<br /> <br /> 37<br /> <br />  CHÍNH SÁCH & THỊ TRƯỜNG TÀI CHÍNH - TIỀN TỆ <br /> <br /> Bảng 2. Các phương thức xuất khẩu chính trong ngành dệt may Việt Nam<br /> Phương thức<br /> CMT (Cut- MakeTrim)<br /> <br /> Nội dung<br /> <br /> Tỷ lệ<br /> <br /> Người mua cung cấp cho doanh nghiệp gia công toàn bộ đầu vào để sản<br /> xuất sản phẩm bao gồm: nguyên liệu, vận chuyển, mẫu thiết kế và các yêu 65%<br /> cầu cụ thể. Nhà sản xuất chỉ thực hiện việc cắt may và hoàn thiện sản phẩm<br /> <br /> OEM/FOB (Original<br /> Các doanh nghiệp thực hiện theo phương thức này sẽ thu mua nguyên liệu<br /> Equipment<br /> đầu vào từ một nhóm các nhà cung cấp do khách mua chỉ định.<br /> Manufacturing) cấp 1<br /> 25%<br /> Các doanh nghiệp thực hiện theo phương thức này sẽ nhận mẫu thiết kế sản<br /> OEM/FOB cấp 2<br /> phẩm từ khách mua nước ngoài và chịu trách nhiệm tìm nguồn nguyên liệu,<br /> sản xuất và vận chuyển nguyên liệu và thành phẩm tới cảng của khách mua.<br /> ODM (Original<br /> Đây là phương thức sản xuất xuất khẩu bao gồm khâu thiết kế và cả quá<br /> design<br /> trình sản xuất từ thu mua vải và nguyên liệu, cắt, may, hoàn tất, đóng gói và 9%<br /> Manufacturing)<br /> vận chuyển.<br /> Đây là phương thức sản xuất được cải tiến dựa trên hình thức ODM, song ở<br /> OBM (Original brand<br /> phương thức này các hãng sản xuất tự thiết kế và ký các hợp đồng cung cấp 1%<br /> Manufacturing)<br /> hàng hóa trong và ngoài nước cho thương hiệu riêng của mình.<br /> Nguồn: Bộ Công thương (2016)<br /> <br /> ra khoảng 2,8 tỉ mét vải/năm<br /> (chiếm 30% nhu cầu), vẫn<br /> phải nhập khẩu 6,1 tỷ mét vải<br /> từ các nước như Trung Quốc,<br /> Hàn Quốc, Đài Loan là những<br /> nước không tham gia các Hiệp<br /> định thương mại tự do lớn như<br /> TPP, EVFTA, VJEPA (chiếm<br /> hơn 70%). Về phụ liệu may,<br /> trong nước hiện đã có các<br /> cơ sở sản xuất một số chủng<br /> loại phụ liệu chính như chỉ<br /> may, bông tấm, mex dính, cúc<br /> nhựa, khóa kéo, băng chun,<br /> nhãn mác, bao bì... nhưng<br /> cũng chỉ đáp ứng được một<br /> phần nhu cầu của thị trường<br /> trong nước, phần còn lại vẫn<br /> phải nhập khẩu.<br /> Như vậy, dệt may xuất khẩu lệ<br /> thuộc lớn vào nguồn nguyên,<br /> phụ liệu nhập khẩu, mà chủ<br /> yếu không phải từ các nước<br /> ký các FTA với các thị trường<br /> xuất khẩu chủ lực của ngành<br /> dệt may Việt Nam. Việc<br /> không chủ động được nguyên,<br /> phụ liệu trong nước, phải phụ<br /> thuộc vào các nhà cung cấp<br /> <br /> 38 Số 190- Tháng 3. 2018<br /> <br /> nước ngoài đã làm hạn chế<br /> khả năng cạnh tranh của các<br /> doanh nghiệp dệt may Việt<br /> Nam, khiến giá trị gia tăng<br /> trong sản phẩm dệt may còn<br /> thấp.<br /> Qua đó, có thể thấy rằng cả<br /> một ngành công nghiệp dệt<br /> may Việt Nam gần như hoàn<br /> toàn phụ thuộc vào nước<br /> ngoài. Do quá phụ thuộc vào<br /> nguyên liệu nhập khẩu, nên<br /> mỗi khi giá nguyên liệu tăng,<br /> lập tức ảnh hưởng đến giá trị<br /> gia tăng của chuỗi giá trị xuất<br /> khẩu dệt may của Việt Nam.<br /> Khâu cắt may và xuất khẩu:<br /> Ngành dệt may Việt Nam<br /> hiện nay gần như chỉ tham gia<br /> vào khâu cắt may sản phẩm,<br /> được đánh giá là tạo ra giá trị<br /> gia tăng thấp nhất. Xuất khẩu<br /> tuy có tạo ra giá trị gia tăng<br /> nhưng giá trị này chỉ cao khi<br /> tự thiết kế, sản xuất và bán,<br /> trong khi các doanh nghiệp<br /> Việt Nam chủ yếu là xuất<br /> khẩu gia công. Các phương<br /> thức may và xuất khẩu của<br /> <br /> Việt Nam hiện nay thể hiện ở<br /> Bảng 2.<br /> Có thể thấy phương thức<br /> thực hiện chủ yếu là CMT<br /> (gia công xuất khẩu). Toàn<br /> bộ khâu này (cắt may, hoàn<br /> thiện, đóng gói, vận chuyển...)<br /> chiếm giá trị 5- 7% trong<br /> chuỗi giá trị toàn cầu (bao<br /> gồm cả các thủ tục xuất nhập<br /> khẩu). Vì thế, tuy sản phẩm<br /> dệt may của Việt Nam được<br /> xuất đi nhiều nơi hay Việt<br /> Nam có tên trong top 10 nước<br /> xuất khẩu dệt may lớn nhất<br /> thế giới nhưng giá trị thu về<br /> rất thấp. Nội dung mối quan<br /> hệ này được tóm tắt trong<br /> Bảng 3.<br /> Bên cạnh đó, chính vì Việt<br /> Nam chỉ xuất khẩu dưới<br /> phương thức CMT hoặc FOB<br /> 1 nên những doanh nghiệp<br /> may xuất khẩu của Việt Nam<br /> không chịu rủi ro trong quá<br /> trình xuất khẩu, đương nhiên<br /> là mức giá xuất khẩu, theo đó<br /> cũng thấp hơn nhiều. Nghiệp<br /> vụ xuất khẩu của những doanh<br /> <br /> Tạp chí Khoa học & Đào tạo Ngân hàng<br /> <br />