Nội dung và việc sử dụng bản đồ địa lí địa phương tổng hợp và giảng dạy ở các trường trung học trong cả nước

Chia sẻ: Trần Dự Trữ | Ngày: | Loại File: PDF | Số trang:5

Thêm vào BST

Báo xấu

21
lượt xem 1
download

Download Vui lòng tải xuống để xem tài liệu đầy đủ

Đổi mới nội dung, chương trình học cho tất cả các khối, cấp học, chú trọng đầu tư hơn nữa nhằm nâng cao chất lượng giáo dục và đào tạo tức là nâng cao tầm nhận thức của học sinh lên một tầm cao mới, tạo động cơ quan trọng thúc đấy đất nước phát triển. Mời các bạn cùng tham khảo bài viết để nắm chi tiết hơn nội dung nghiên cứu

Chủ đề:

Bình luận(0) Đăng nhập để gửi bình luận!

Lưu

Nội dung Text: Nội dung và việc sử dụng bản đồ địa lí địa phương tổng hợp và giảng dạy ở các trường trung học trong cả nước

Kû yÕu Héi th¶o khoa häc Khoa §Þa lÝ – Tr−êng §HSP Hµ Néi, 5/2005 Néi dung vµ viÖc Sö DôNG B¶N §å §ÞA LÝ §ÞA PH¦¥NG TæNG HîP VµO GI¶NG D¹Y ë C¸C TR¦êNG TRUNG HäC TRONG C¶ N¦íC Th.S NguyÔn Ngäc ¸nh Khoa §Þa lÝ - Tr−êng §HSP Hµ Néi I. §Æt vÊn ®Ò Nh÷ng n¨m ®Çu cña thÕ kû XXI, nÒn gi¸o dôc vµ ®µo t¹o cña ViÖt Nam cã rÊt nhiÒu chuyÓn biÕn vµ ®æi míi, ®Æc biÖt lµ ë cÊp häc trung häc (trung häc c¬ së vµ trung häc phæ th«ng). §¶ng vµ Nhµ n−íc còng nh− Bé Gi¸o dôc vµ §µo t¹o ®· cã nh÷ng chñ tr−¬ng ®æi míi ph−¬ng ph¸p d¹y häc, lÊy häc sinh lµm trung t©m, ng−êi thÇy ®ãng vai trß chñ ®¹o. §æi míi néi dung, ch−¬ng tr×nh häc cho tÊt c¶ c¸c khèi, cÊp häc, chó träng ®Çu t− h¬n n÷a nh»m n©ng cao chÊt l−îng gi¸o dôc vµ ®µo t¹o, tøc lµ n©ng cao tÇm nhËn thøc cña häc sinh lªn mét tÇm cao míi, t¹o ®éng c¬ quan träng thóc ®Èy ®Êt n−íc ph¸t triÓn. Thùc tr¹ng trong c¸c tr−êng trung häc ë n−íc ta cßn gÆp rÊt nhiÒu khã kh¨n nh−: ®éi ngò gi¸o viªn hÇu hÕt ®· quen víi ph−¬ng ph¸p gi¶ng d¹y truyÒn thèng, c¸c dông cô vµ ®å dïng d¹y häc thiÕu mét c¸ch trÇm träng. C¸c bµi gi¶ng mang nÆng tÝnh lý thuyÕt vµ Ýt tµi liÖu tham kh¶o, dông cô minh ho¹ cho bµi gi¶ng cßn thiÕu. §Æc biÖt lµ ®èi víi m«n häc ®Þa lÝ vµ b¶n ®å, ë c¸c tr−êng phæ th«ng thiÕu h¼n nguån tµi liÖu minh chøng cho kiÕn thøc chuyªn ngµnh. H¬n n÷a, lµ ®èi víi m«n häc ®Þa lý ®Þa ph−¬ng, c¸c tµi liÖu vÒ ®Þa ph−¬ng ch−a ®Çy ®ñ. Nh− vËy, häc sinh chØ h×nh dung theo lêi gi¶ng cña thÇy mµ kh«ng cã mét c¸ch nh×n kh¸i qu¸t vµ cô thÓ vÒ ®Þa ph−¬ng m×nh. KÕt qu¶ lµ chÊt l−îng bµi gi¶ng sÏ kÐm hiÖu qu¶, viÖc n¾m b¾t kiÕn thøc cña häc sinh bÞ h¹n chÕ. Kh¾c phôc vÊn ®Ò nµy, kh«ng cßn c¸ch nµo kh¸c chóng ta ph¶i trang bÞ cho c¶ gi¸o viªn vµ häc sinh nh÷ng tµi liÖu cÇn thiÕt võa ®¸p øng ®−îc yªu cÇu gi¶ng d¹y võa tiÕt kiÖm ng©n s¸ch cña Nhµ n−íc, ®ã lµ trang bÞ cho c¸c tr−êng phæ th«ng: hÖ thèng c¸c b¶n ®å ®Þa lÝ tæng hîp víi ph¹m vi l·nh thæ nh−: c¶ n−íc, cÊp tØnh, thËm chÝ tíi cÊp huyÖn. Néi dung trªn mét b¶n ®å ph¶i cã ®Çy ®ñ c¸c yÕu tè vÒ tù nhiªn còng nh− kinh tÕ - x·, nh−ng møc ®é kh¸i qu¸t kh¸c nhau. Gi¶i ph¸p nµy sÏ lµm gi¶m chi phÝ cho gi¸o dôc vµ ®µo t¹o mét l−îng ®¸ng kÓ mµ vÉn ®¸p øng ®−îc cÇu gi¶ng d¹y vµ häc tËp cña gi¸o viªn vµ häc sinh trong giai ®o¹n hiÖn nay. 143
II. Kh¸i qu¸t vÒ b¶n ®å ®Þa lÝ ®Þa ph−¬ng tæng hîp B¶n ®å tæng hîp (Synthetic Map) lµ d¹ng cña b¶n ®å chuyªn ®Ò, nã kh«ng thÓ hiÖn cho nh÷ng chØ sè cô thÓ, nh÷ng chØ sè ban ®Çu mµ th−êng lµ nh÷ng chØ sè ®Æc tr−ng, nh÷ng chØ sè ®· ®−îc tæng hîp tõ nhiÒu chØ sè cô thÓ kh¸c. Do vËy, b¶n ®å tæng hîp cã tÝnh kh¸i qu¸t ho¸ cao h¬n b¶n ®å ph©n tÝch. B¶n ®å tæng hîp thÓ hiÖn nh÷ng nÐt tæng thÓ cã tÝnh quy luËt vµ quan hÖ ®Þa lÝ cña kh«ng gian ho¹ ®å. Mçi mét kh«ng gian nhÊt ®Þnh chóng ta ®Òu cã thÓ x©y dùng ®−îc c¸c b¶n ®å tæng hîp riªng. B¶n ®å ®Þa lÝ ®Þa ph−¬ng tæng hîp thÓ hiÖn nh÷ng chØ sè tæng hîp, ®Æc tr−ng cña mét ®Þa ph−¬ng cô thÓ, nã cã néi dung mang tÝnh chÊt tæng hîp, bao qu¸t toµn bé sù vËt hiÖn t−îng mét c¸ch chung nhÊt. Tøc lµ b¶n ®å ®Þa lý ®Þa ph−¬ng tæng hîp cã tÝnh kh¸i qu¸t cao, nªu lªn ®−îc nh÷ng nÐt tæng thÓ cã tÝnh quy luËt, ®ång thêi thÓ hiÖn c¸c mèi quan hÖ gi÷a c¸c hîp phÇn tù nhiªn, kinh tÕ - x· héi cña ®Þa ph−¬ng Êy. 1. Néi dung cña b¶n ®å ®Þa lÝ ®Þa ph−¬ng tæng hîp C¨n cø vµo ®Æc ®iÓm, môc ®Ých vµ ý nghÜa cña viÖc nghiªn cøu ®Þa lÝ ®Þa ph−¬ng, c¨n cø vµo kÕt qu¶ nghiªn cøu cña ®Ò tµi “Thµnh lËp b¶n ®å ®Þa lÝ tæng hîp tØnh Ninh B×nh b»ng c«ng nghÖ GIS phôc vô c«ng t¸c gi¶ng d¹y vµ nghiªn cøu ®Þa lÝ ®Þa ph−¬ng”. Néi dung cña b¶n ®å ®Þa lý ®Þa ph−¬ng tæng hîp ph¶i thÓ hiÖn ®−îc ba néi dung chÝnh lµ: ®iÒu kiÖn tù nhiªn, tµi nguyªn thiªn nhiªn; d©n c− - v¨n ho¸ vµ kinh tÕ. Ba néi dung nµy ®−îc ®Æt trong mét l·nh thæ cã sù thèng nhÊt cao vµ x¸c ®Þnh. a. §iÒu kiÖn tù nhiªn vµ tµi nguyªn thiªn nhiªn §Ó tiÕp cËn néi dung nµy chóng ta cÇn ®Þnh vÞ c¸c hÖ thèng tù nhiªn trong ph¹m vi mét l·nh thæ nhÊt ®Þnh víi sù thèng nhÊt cao cña mét tæng hîp thÓ tù nhiªn. C¸c hÖ thèng nµy gåm: ®Þa chÊt, ®Þa h×nh, khÝ hËu, thuû v¨n, thæ nh−ìng, ®éng thùc vËt, tµi nguyªn kho¸ng s¶n ®Þa ph−¬ng, c¶nh quan tù nhiªn. C¸c néi dung nµy cã thÓ ®−îc kh¸i qu¸t qua s¬ ®å sau: §KTN vµ TNTN chÊt vµ l·nh thæ §iÒu kiÖn ®Þa §éng- thùc vËt C¸c c¶nh quan Tµi nguyªn vµ Thæ nh−ìng kho¸ng s¶n Thuû v¨n §Þa h×nh KhÝ hËu tù nhiªn S¬ ®å 1: C¸c §KTN vµ TNTN trong nghiªn cøu ®Þa lÝ ®Þa ph−¬ng. 144
b. YÕu tè d©n c− Trªn b¶n ®å ®Þa lÝ tæng hîp cÇn thÓ hiÖn ®−îc sù ph©n bè cña d©n c−, c¸c h×nh thøc quÇn c−, kÕt cÊu nam n÷, kÕt cÊu theo løa tuæi, kÕt cÊu d©n téc, nghÒ nghiÖp, ®é tuæi... Néi dung nghiªn cøu d©n c− ®−îc kh¸i qu¸t qua s¬ ®å 3. D©n c− §Æc ®iÓm ph©n §éng lùc ph¸t D©n c− vµ bè d©n c− KÕt cÊu d©n sè triÓn d©n sè nguån lao ®éng Gia t¨ng tù nhiªn C¸c ®iÓm d©n c− Nguån lao ®éng Gia t¨ng c¬ giíi MËt ®é d©n sè Theo giíi tÝnh Sö dông L§ Theo tuæi S¬ ®å 2: Néi dung nghiªn cøu d©n c− trong b¶n ®å ®Þa lÝ ®Þa ph−¬ng c. YÕu tè kinh tÕ – chÝnh trÞ YÕu tè kinh tÕ – chÝnh trÞ ®−îc biªn tËp trong b¶n ®å ®Þa lÝ ®Þa ph−¬ng tæng hîp lµ c¸c thÓ tæng hîp kinh tÕ ®Þa ph−¬ng ®ã, ®¹t trong mèi quan hÖ cña c¸c vÊn ®Ò kinh tÕ – chÝnh trÞ cña c¶ n−íc. Néi dung nµy ®−îc ®Ò cËp víi ba nhãm ngµnh lín lµ: c«ng nghiÖp vµ tiÓu thñ c«ng nghiÖp; n«ng, l©m, ng− nghiÖp; th−¬ng m¹i vµ dÞch vô. Néi dung nµy ®−îc kh¸i qu¸t qua s¬ ®å sau: Néi dung nghiªn cøu ®Þa lý kinh tÕ CN vµ N«ng, Giao Th−¬ng Thñ l©m, th«ng m¹i vµ CN ng− vËn t¶i dich vô S¬ ®å 3: Néi dung kinh tÕ chÝnh trÞ trong b¶n ®å ®Þa ph−¬ng tæng hîp 145
Nh− vËy, c¬ së nghiªn cøu ®Ó thµnh lËp b¶n ®å ®Þa lÝ ®Þa ph−¬ng tæng hîp cã thÓ kh¸i qu¸t bëi m« h×nh sau: Thµnh lËp c¸c B¶n ®å §L§P §Þa lý D©n c− §Þa lý kinh tÕ §KTN,TNTN S¬ ®å 4: HÖ thèng néi dung nghiªn cøu nh»m thµnh lËp b¶n ®å ®Þa lÝ ®Þa ph−¬ng tæng hîp trªn toµn l∙nh thæ cña ®Þa ph−¬ng 2. Sö dông b¶n ®å ®Þa lÝ ®Þa ph−¬ng tæng hîp §Ó sö dông vµ khai th¸c tèt c¸c th«ng tin trong b¶n ®å, ng−êi sö dông ph¶i cã kiÕn thøc c¬ b¶n vÒ b¶n ®å, hiÓu ®−îc nguyªn t¾c thÓ hiÖn cña b¶n ®å ®ã lµ: B¶n ®å ph¶n ¸nh mét c¸ch trung thùc ®Þa bµn nghiªn cøu, c¸c th«ng tin ®óng ®¾n chÝnh x¸c, thÓ hiÖn mét c¸ch t−¬ng øng gi÷a thùc tÕ vµ trªn b¶n ®å qua mét tû lÖ nhÊt ®Þnh. Tr−íc khi sö dông b¶n ®å nµy cÇn n¾m ch¾c mét sè yªu cÇu sau: + X¸c ®Þnh râ môc ®Ých sö dông b¶n ®å. + T×m ®óng b¶n ®å mang th«ng tin liªn quan ®Õn nhu cÇu c«ng viÖc cña m×nh. + BiÕt ®−îc môc ®Ých thµnh lËp cña b¶n ®å lµ g×? + NhËn ®Þnh râ tû lÖ b¶n ®å vµ hiÓu ®−îc b¶n chÊt cña tû lÖ b¶n ®å. + N¾m ®−îc néi dung cña b¶ng chó gi¶i, biÕt ®−îc b¶n chÊt cña b¶ng chó gi¶i. B¶ng chó gi¶i lµ "ch×a kho¸", lµ "cöa sæ" ®Ó "nh×n" b¶n ®å vµ ®Ó khai th¸c th«ng tin tõ b¶n ®å. + X¸c ®Þnh ph−¬ng h−íng cña b¶n ®å vµ liªn hÖ víi thùc tÕ. 146
+ Ngoµi ra, ng−êi sö dông b¶n ®å kh«ng chØ khai th¸c ®−îc c¸c th«ng tin mµ b¶n ®å cung cÊp, sö dông chóng mét c¸ch hiÖu qu¶ nhÊt cho viÖc gi¶ng d¹y vµ häc tËp mµ cÇn ph¶i tæng hîp nh÷ng th«ng tin khai th¸c ®−îc, nh»m n©ng cao sù hiÓu biÕt cña m×nh. III. KÕt luËn ViÖc thµnh lËp b¶n b¶n ®å ®Þa lÝ ®Þa ph−¬ng tæng hîp lµ mét qu¸ tr×nh nghiªn cøu rÊt kÜ l·nh thæ vÒ c¸c yÕu tè ®iÒu kiÖn tù nhiªn, tµi nguyªn thiªn nhiªn; ®Þa lý d©n c− vµ ®Þa lÝ kinh tÕ – chÝnh trÞ. Trªn c¬ së nghiªn cøu nµy c¸c nhµ b¶n ®å ®· tæng hîp, kh¸i qu¸t hãa, m· hãa c¸c th«ng tin b»ng ng«n ng÷ b¶n ®å nh»m môc ®Ých tæng hîp nhÊt, ®Çy ®ñ nhÊt cho mét l·nh thæ nghiªn cøu. Cho nªn b»ng mét b¶n ®å ®Þa lÝ ®Þa ph−¬ng tæng hîp c¸c gi¸o viªn còng nh− häc sinh cã ®Çy ®ñ c¸c th«ng tin ®¸p øng yªu cÇu gi¶ng d¹y, häc tËp ®Þa lÝ, ®Þa lÝ ®Þa ph−¬ng, b¶n ®å ë c¸c tr−êng phæ th«ng. H¬n thÕ n÷a, viÖc trang bÞ hÖ thèng b¶n ®å ®Þa lÝ ®Þa ph−¬ng tæng hîp cho c¸c tr−êng trung häc trong c¶ n−íc lµ mét viÖc lµm ®óng ®¾n, cÇn thiÕt ph¶i lµm ngay, ®Ó ®¶m b¶o cho chÊt l−îng gi¸o dôc vµ ®µo t¹o ë c¸c tr−êng trung häc trong c¶ n−íc, ®Æc biÖt lµ trong gi¶ng d¹y vµ häc tËp m«n ®Þa lÝ nãi chung vµ ®Þa lÝ ®Þa ph−¬ng nãi riªng, gãp phÇn n©ng cao chÊt l−îng ®µo t¹o phæ th«ng, x©y dông mét nÒn t¶ng v÷ng ch¾c cho thÕ hÖ trÓ tiÕn nhanh h¬n trong c«ng cuéc x©y dùng ®Êt n−íc. Tµi liÖu tham kh¶o 1. NguyÔn Ngäc ¸nh, luËn v¨n “Thµnh lËp b¶n ®å ®Þa lÝ tæng hîp tØnh Ninh B×nh b»ng c«ng nghÖ GIS phôc vô nghiªn cøu vµ gi¶ng d¹y ®Þa lÝ ®Þa ph−¬ng”. Hµ Néi, 10/2003. 2. L©m Quang Dèc. B¶n ®å gi¸o khoa. Nxb §HSP, n¨m 2003. 3. Lª Huúnh, L©m Quang Dèc. B¶n ®å ®Þa h×nh vµ ®o vÏ ®Þa ph−¬ng. Nxb §HSP HN,1992. 4. §Æng V¨n §øc, “HÖ th«ng tin ®Þa lÝ”. Nxb Khoa häc vµ Kü thuËt Hµ Néi, 2003. 5. NguyÔn ThÕ ThËn, TrÇn C«ng Yªn, “H−íng dÉn dông phÇn mÒm GIS Arc/info. Nxb Hµ Néi 2000. 6. Vò BÝch V©n, Gi¸o tr×nh “B¶n ®å ®iÖn to¸n”. Tr−êng §¹i häc Má §Þa chÊt Hµ Néi. 147