intTypePromotion=1
zunia.vn Tuyển sinh 2024 dành cho Gen-Z zunia.vn zunia.vn
ADSENSE

Phạm Đình Trọng với sự tồn vong của triều đình Lê-Trịnh giữa thế kỷ thứ XVIII

Chia sẻ: Cothumenhmong Cothumenhmong | Ngày: | Loại File: PDF | Số trang:5

25
lượt xem
2
download
 
  Download Vui lòng tải xuống để xem tài liệu đầy đủ

Bài viết nghiên cứu về hai nhân vật lịch sử Phạm Đình Trọng và Nguyễn Hữu Cầu xuất hiện trong cuộc giao tranh giữa nông dân và phong kiến điển hình của giai đoạn lịch sử giữa thế kỷ 18.

Chủ đề:
Lưu

Nội dung Text: Phạm Đình Trọng với sự tồn vong của triều đình Lê-Trịnh giữa thế kỷ thứ XVIII

PiiAM eiivsi Tiioi\G \6i siJ T 6 ] \ V O I \ G CUA<br /> /v"<br /> ^'<br /> TRIEU DirVII LE-TRII\II GIIJA TIDE KY TIHJ XVIII<br /> <br /> VAN TAO'<br /> <br /> <br /> <br /> ndng dan d nhieu nUdc phUdng Ddng. Day<br /> D anh nhan Pham Dinh Trgng dUdc<br /> Khdm dinh Viet sd thong giam<br /> CUcfng muc - vie't tat la C M (Qud'c sU quan<br /> la thdi ky che do phong kien da lam vao<br /> khung hoang. Kinh te hang hda va giao<br /> trieu Nguyen bien soan, tap II, Nxb. Giao thdng, thudng mai dang phat trien. Chii<br /> due, 1998, tr. 544-545) ghi rd: Pham Dinh nghia tu ban, tien de eua each mang tU san<br /> Trgng ngUdi xa Khinh Dao, huyen Giap dang phat sinh.<br /> Sdn (sau thuge huyen Kinh Mdn, Hai Rieng d Dai Viet, xa hdi phong kien dan<br /> Dudng) dd Tie'n si khoa Ky Mui (1739) nam suy tan, khdi nghia ndng dan ndi len la mgt<br /> Vinh Huu, trieu Le Y Tdng. Ong xua't than tat yeu lich sd. Tuy chUa manh dUdc de'n<br /> va nhap the d xa hdi Dai Viet vao giUa the' mUc lat dd dUde ngai vang phong kien, lap<br /> ky XVIII, khi mau thuan giiia ndng dan va nen xa hgi mdi theo hUdng dan chu tU san,<br /> phong kien phat trien len mdt dinh cao, thi cCing la mdt each "phan dng" bang vii<br /> bieu hien thanh mdt eao trao ndng dan khi bude trieu dinh phong kien phai cai<br /> khdi nghia ma tieu bieu la cude khdi nghla each, cai td de cdu van sU diet vong. Ddi<br /> Nguyen Hiiu Ciu. Chinh liic nay sii ton sdng ndng dan tam thdi dUde cai thien<br /> vong cua trieu dinh Le-Trinh trUdc cao trdo Mat khac, vi ehUa di tdi dUde each mang tU<br /> khdi nghla nong ddn lgi dugc bdo ddm san dan chu ma van cd ye'u cau quan ly da't<br /> bdng tdi ndng ciia danh tiidng Phgm Dinh nUdc, giii gin cho ky dudc ddc lap dan tdc<br /> Trgng. De danh gia dung sU that ve Pham trUdc cac ke thu xam ludc Ddng, Tay dang<br /> Dinh Trgng can hieu biet sau ve dd'i thu nhdm ngd, nen lich sd ddi hdi phai cd mdt<br /> khdng dgi trdi chung cua dng la Nguyen nha nude dan tdc du manh de chd'ng ngoai<br /> Hiiu Cau - ngudi danh thang nhieu tUdng xam. Vi vay ma trieu dinh Le-Trinh tdn tai<br /> tai eua Le - Trinh ma chi thua cd Pham cdn la can thiet, cdn la hdp ly va cin cd<br /> Dinh Trgng. Hai nhan vat lich sd nay xua't ngUdi bad ve. Cd nha trie't hge tam cd the<br /> hien trong eugc giao tranh giiia ndng dan gidi da ndi "Cai gi tdn tai la hdp ly", tdc den<br /> va phong kien cd the coi la dien hinh cua khi nd khdng tdn tai nd mdi la bat hdp ly.<br /> giai doan lich sU giiia the ky XVIII. Pham Dinh Trgng da ddng dUdc vai trd bao<br /> Nhin rgng ra trong lich sd the' gidi, the ve "tinh hdp ly" dd chd den cud'i the ky<br /> ky XVIII dUdc coi la the ky cua khdi nghla XVIII, khi khdi nghia ndng dan Tay Sdn<br /> <br /> <br /> • GS. Vien Sd hoc<br /> 20 Rghien cmi Lich si. so 11.2009<br /> <br /> hung manh nd'i len khien trieu dinh Le- Ne'u cai each tai chinh cua Trinh CUdng<br /> Trinh thUe sU hi cham ddt. da tam thdi cdu van dUde tinh the, thi de'n<br /> nam 1729 Trinh CUdng qua ddi, con ca la<br /> Thiic te lich sii da cho t h a y :<br /> Trinh Giang - ngUdi ma dai t h i n Nguyin<br /> Td the ky thd XVII, kinh te hang hoa va Cong Hang da nhan xet la "NgUdi u toi,<br /> giao thdng, thUdng mai qud'c gia va qud'c te' Udn hen" (CM, tr. 472), da tU dgng len no'i<br /> cua Dai Viet da phat trien hdn trUde, bieu ngoi va tU tien phong lam Dai nguyen soai,<br /> hien d sU phdn vinh eua Kinh ky, phd' thUdng su, Uy vUdng (CM, tr. 487). Trinh<br /> Hien... Day cUng la luc vua chua phong Giang trf dgng bd vua nay, lap vua khac,<br /> kien an chdi xa xi, tang cUdng bdn rut thue giet hai cdng than nhu Nguyen Cdng Hang<br /> ma eua nhan dan; tri thuy, thuy ldi hi bd (488) TrUdng NhUng (CM, tr. 496). Khdng<br /> tre, thien tai han, lut ldi lien tiep xay ra, chi la'n quyen mdi ngdy mgt qua, ma cdn<br /> ddi sd'ng ndng dan vd eung cUc khd'. Nha't la dam due chdi bdi, cung quan chua chien<br /> ke tu chua Trinh Giang trd di, xa hdi Dai xay dung ke tie'p. Dung chua He Thien, bit<br /> Viet lam vao khung hoang tram trgng. Mau dan cac huyen Giap Sdn, Thuy Dudng,<br /> thuan ndi tai cua xa hdi phong kien Le- Ddng Trieu, Kim Thanh va dan xd Thanh<br /> Trinh bdc Id tren nhieu mat: Hoa lam cdng viec nay. TCf dUdng, phu de d<br /> eae lang ngoai thich nhu Til Dudng va Mi<br /> Ve kinh te, td the ky XVI-XVII, kinh te<br /> Thii xay dUng cue ky nguy nga dep de. Bay<br /> hang hoa da mdt thdi phdn vinh nay lai bi<br /> tdi hau ha trong cung toa ra bd'n phUdng<br /> cd che td' chdc - xa hdi phong kien thdi<br /> bat la'y vat lieu, vi bgn nay de hiep ha khie,<br /> Trinh Giang lai kim ham. Ve chinh tri, cai<br /> nen ngUdi lam rudng, ngUdi di budn ma't<br /> manh thdi Le - Trinh la cd dUde saeh lUdc<br /> he't nghe nghiep. Nhan dan di dan den cho<br /> ngoai giao mem deo tranh dUdc nan ngoai<br /> khdng the chiu nd'i (CM, tr. 495). Vi vay,<br /> xam phUdng Bic, giii dUdc dgc lap dan tgc<br /> kinh te suy thoai, cua cai ngay mgt hao<br /> va toan ven lanh thd' (nhd ngoai giao ma<br /> mdn. Chda lai phai ban quan mua tUdc, ha<br /> gianh lai dUde khu md ddng Tu Long).<br /> lenh: "Quan va dan neu ai nop tien se dUdc<br /> NhUng ve ndi tri thi cd ehe song trung lanh<br /> thang chUe, hoae bd lam quan, cac quan<br /> dao Le-Trinh, cdng vdi sU suy thoai, ye'u<br /> vien trong trieu ban td luc pham trd xud'ng,<br /> kem cua vua Le va sU an chdi, truy lac, sa<br /> ai nop 600 quan tien se dUde thang chdc<br /> dga cua chua Trinh khien thue khoa nang<br /> mdt bac; nhan dan ai nop 2.800 quan dUdc<br /> ne, thien tai, dich benh xay ra nhUng<br /> bd' thu tri phu; nop 1.800 quan dUdc bd' thu<br /> khdng kh6'ng che' dUdc. Ddi sd'ng cile khd'<br /> tri huyen"). Trinh Giang dd an chdi trac<br /> cua ndng dan di ddi vdi sU chia re, be canh<br /> tang nen ngay cang td'i tam me muoi, xep<br /> trong hoang tgc va vUdng phu, khien cung<br /> dat cdng viec l i n Ion, sai lam" (CM, 499)<br /> dinh rdi loan, xa hdi lam vao khung hoang<br /> sau mie ehdng benh tam than bat dinh,<br /> toan dien. Khdi nghia ndng dan nd'i len<br /> hoang hd't khdng thUdng... (CM, tr. 508).<br /> thanh mgt cao trao ma tieu bieu la khdi<br /> Chinh sU bao ngUde, thue khda nang ne"<br /> nghla cua quan He - Nguyin Hiiu Cau. Dd<br /> (CM, 509) Dan tinh cUc kho. Khdi nghia<br /> nhu met su phdn dng bang vii lue vdi trieu<br /> nd'i len d nhieu ndi.<br /> dinh Le - Trinh. Tuy ehUa lat dc dUde thi<br /> cung la eanh bao ve sU diet vong cua nd<br /> Su phdn Ung bdng vd liic ay da tac dgng<br /> ne'u khdng cai to', cai each.<br /> manh me tdi cung dinh. VUdng trieu do<br /> Pham Binh Trong voi sir fdn vong... 21<br /> <br /> <br /> Trinh Thai phi la Vu Thi ddng d i u phai cai quan, chiem cd Dd Sdn, Van Ddn. Ong lai<br /> td, dUa Trinh Doanh la em Trinh Giang len ed sU ho trd cua cac eugc khdi nghia ndng<br /> thay de trU hoan nan trong eung phu. Nhd dan nd'i len k h i p ndi. Mat Ddng cd Hoang<br /> VEly ma tam thdi cdu van dudc trieu dinh Cdng Chat, mat Tay cd Nguyin Danh<br /> Le-Trinh. PhUdng, mat Nam cd Le Duy Mat...<br /> Nguyin Danh PhUdng nd'i day d Sdn Tay.<br /> Trinh Doanh la ngUdi sang sud't, qua<br /> Hg Mac ve danh chiem Thai Nguyen, vay<br /> quyet, cd tai van vd "dUa ra 15 dieu cd tinh<br /> Cao Bing. Hoang Cdng Cha't nd'i day b<br /> cai each" (CM, tr. 513-514), lai thi hanh<br /> Khoai Chau. So vdi Hoang Cdng Cha't,<br /> chinh saeh khoan hdng gdm 4 dieu nen quy<br /> Nguyin Danh PhUdng, Le Duy Mat ngUdi<br /> tu dugc q u i n tuan, tam thdi d'n dinh dUde<br /> nao ciing n i m vai ba van quan, thi HUu<br /> trieu chinh. Dac biet ve van hca-xa hdi,<br /> Ciu Id Met hiet hdn cd. Hiiu Cau la ngUdi<br /> trieu dinh Le-Trinh da cd' gang phat huy<br /> manh khoe, nhanh nhen, chien dau hang,<br /> truyen thd'ng khoa cd, dao tao nhan tai qua<br /> tri mUu quyen bie'n tram dUdng, nhieu lin<br /> khoa bang, nang cao Uu the van hoa, van<br /> bi ma'y vdng vay, chi mdt minh mdt ngUa<br /> minh cua dan tdc, tranh dUde nan ngoai<br /> vUdt vay xdng ra, rdi mdt vai hdm sau lai cd<br /> xam. Cd the ndi chUa bao gid cac danh<br /> quan chung hang van. Bdi vi dng tdng<br /> nhan van hoa cd tam cd lai xua't hien nhieu<br /> danh cUdp khe thdc cua chinh quyen dia<br /> nhu dudi thdi Le-Trinh. Va chinh hg da<br /> phUdng, la'y eua nha giau chia eho dan<br /> duy tri dao quan t h i n gdp p h i n cdu van<br /> ngheo, nen khi keu ggi dng nghla thi "nha't<br /> vUdng trieu Le-Trinh cham di tdi chd diet<br /> hd bach dng". Khi ra tran, mdt minh cUdi<br /> vong.<br /> ngUa, elm sieu dao, di lai nhu bay, quan si<br /> Pham Dinh Trgng la mdt dien hinh khdng ai la khong sd hai chay dat, de'n<br /> "van v6 song toan" ciing xua't hien trong nhieu tUdng eua Le-Trinh ciing phai tranh<br /> tinh hinh dd. Ong la ngUdi ed tai can tri uy phong cua Ciu...<br /> mUu, sau khi thi dd tie'n si, len tham dU<br /> Trcng eugc chien keo dai giUa Pham<br /> vao cd mUu viec binh, cam quan tdng thd'ng<br /> Dinh Trgng va Nguyen HUu Ciu hai ngUdi<br /> lanh quan cac dao, di de'n dau, dep dUde rd'i<br /> deu trd' he't tai nang (1). NhUng eu6'i cung<br /> loan d day. Nhd ed cdng danh dep nen tU<br /> phin thing da thudc ve trieu dinh Le-<br /> chdc hieu thao (chanh tha't pham) thang<br /> Trinh ma edng lao xuat sac da dUde ghi ve<br /> len chdc thi lang (chanh tam pham), rdi<br /> Pham Dinh Trgng. Nam Tan Mui (1751),<br /> lam ThUdng thu Bg Binh, Hai quan c6ng,<br /> thang Gieng, mua xuan, Pham Dinh Trgng<br /> sung lam Doc xua't xU Nghe An<br /> bat dUde Hiiu Cau d Nghe An, dude thang<br /> Cdn dd'i thu cua dng la quan He - chdc Ta Thi lang Bg Cdng (CM, tr. 551).<br /> Nguyen Hiiu Ciu, tdng la dd dang cua Trinh Doanh tang dng 4 chii "Van v6 toan<br /> Nguyin Cd, nay tu tap chiem cU Dd Sdn. tai", ban cho bien ngach khac chii "Ddng<br /> Trinh Bang dd'c lanh thuy quan tie'n danh, hUu cdng thin" (NgUdi cdng than dUde cung<br /> nhung hi Nguyin HQu Cau gia vd chay nude cung hudng phuc lanh), phong cho<br /> trd'n roi ldi dung thuy trieu va gid manh thai ap vai nghin hd... SI phu khdng ai la<br /> tap kich b i t dude Trinh Bang giet che't. khdng tudng men nghi phong, thai do (CM,<br /> Thanh the HUu Cau lly Idng, tU xUng la tr. 624) cua dng. Ong mat sdm chi tho 40<br /> Dong dgo tdng quoc bdo ddn dgi tUdng tud'i. Bi kich ve cai che't yeu cua dng ciing<br /> 22 Rghien cmi Lich sJr. sd 11.2009<br /> <br /> lai la he qua tieu cUc cua trieu dinh Le- Ngay nay ke't hdp quan diem dan tgc vdi<br /> Trinh khi di xud'ng, d i u dng dUde truy tang quan diem giai cap chu nghia duy vat lich<br /> ham Thai bao. sd, sd hge van can tdn vinh hai nhan vat<br /> lich sd cung thdi diem nay: Nguyen Hiiu<br /> Cdu dai dien cho lUc lUdng ndng dan doi<br /> Nhin ehung lai, xa hgi Dai Viet thdi Le<br /> lap vdi phong kie'n mang tinh cha't phan<br /> Trinh giiia the' ky XVIII tuy lam vao khung<br /> dng xa hgi do'i vdi chu trUdng va chinh saeh<br /> hoang t r i m trgng nhUng chUa den do cham<br /> cua trieu dinh Le-Trinh, buge trieu dinh<br /> ddt dUde che dg phong kien, vi chUa cd lUc<br /> neu mudn tdn tai, phai tien hanh cai each,<br /> lUdng san xuat mdi, dai dien che phUdng<br /> cai td, duy tri sdc sd'ng cua dan, tiep tuc<br /> thUe san xua't tu ban ehu nghla ra ddi.<br /> phat trien kinh te, van hda xa hgi, tie'p tuc<br /> Khdi nghia ndng dan d i u sau rgng de'n dau<br /> ciing ehUa thoat khdi dUde he tU tudng bao ve dUde dgc lap dan tgc. Phgm Dinh<br /> phdng kien ma quy md lai mdi chi bd hep d Trgng dai dien cho lUc lUdng phong kie'n<br /> vung ddng b i n g Bac Bg, chua cd t i m vdc dang cdn tdn tai, cd tai "van vd kiem toan"<br /> toan qud'c nhu khdi nghla Tay Sdn sau nay. nhu sd da ghi, gdp phan dac lUc vao sU tdn<br /> Cho nen thang ldi cua trieu dinh phong vong cua Dai Viet trong lich su dan tdc va<br /> kien Le-Trinh trudc khdi nghla ndng dan la tren trUdng qud'c te' khi chUa ed lUc lUdng<br /> quyet dinh khach quan cua lich sd, ma san xuat mdi, dai dien eho phUdng thdc san<br /> ngUdi gdp phan quye't dinh vao t h i n g ldi dd xua't mdi - phUdng thilc san xua't tU ban<br /> la Pham Dinh Trgng. chu nghla len thay the.<br /> <br /> <br /> <br /> CHU THICH<br /> (1). Tham khao tu lieu ve qua trinh giao chien thay 5 dao quan, ed 10 dai tudng, 64 liet hieu, binh<br /> gifla hai ddi thu: Pham Dinh Trong va Nguyin linh hdn 12.700 ngUdi truy dud'i bit (CM, tr. 576).<br /> Hflu Ciu mdi tha'y rd dUdc tai nang cua ca hai TrUdng Khudng cung Hoang Ngu Phiic danh nhau<br /> ngudi ma lich sU eung ghi la "kiet hiet". vdi Hflu Ciu bi bai tran. Quan 6 bon dao khong<br /> phai danh ma tu vd. The diia Hflu Cau lai Idn len.<br /> Hii bat diu nd'i len, Nguyen Hflu Cau dem<br /> Dai phong hoa dat d eae dinh nui bao tin nguy cip<br /> quan cUdp huyen Thanh Ha vay ham Hoang Cdng<br /> ve den sdng Nhi.<br /> Ky hang tuin. Hoang Ngu Phuc dem quan de'n cflu<br /> vien (CM, tr. 567-568). Nguyin Hflu Ciu ehuyen Trinh Doanh qud traeh TrUdng Khudng, trieu<br /> ra Do Sdn. ve bd' dung Dinh Van Giai lam Thd'ng lanh thUdng<br /> Hoang Ngu Phuc vay ham Hflu Ciu d Do Sdn, tudng quan, kiem dd'c xua't quan 4 dao, cUng boi<br /> Hflu Ciu danh lai giet che't U tudng la Trinh Ba tung Ngd Dinh Oanh dem quan di danh. The lUc<br /> Kliam tai tran, pha vay di gap len Kinh Bic danh Hflu Ciu Iflng lly khien ndng dan h ndi khae cung<br /> chiem dude tran thanh, tung liia dot doanh trai nlian dd nd'i day... lam nao ddng ca nhan dan b bac<br /> Dinh Cam. Dd'c dong Vu PhUdng De bd an tin sdng Cai.<br /> ehay, kinh thanh nhd'n nhao kinh sd. De'n thang 7 Trinh Doanh sai hieu ly Nguyin The Khai vao<br /> mua thu Hoang Ngu Phue va TrUdng Kliudng mdi trai Nguyen Hflu Ciu du bao triet bo quan linh di.<br /> thu phuc lai dUdc thanh Kinh Bic (CM, tr. 573- Hflu Ciu khdng nhan menh lenh lai thdng vdi giae<br /> 574). Hflu Ciu bd ehay. Trieu dinh phai dUa ra ca ten la Lan 16n lut den Duyen Ha danh up Sdn<br /> Pham Binh Trong vdri sir ton vong. 23<br /> <br /> <br /> Nam nhUng khdng t h i n g lai hdp sUc vdi giae cd lai dflng danh C i u vdi. TrUdc kia, Hflu C i u nhieu<br /> tien quan sat den Son Nam. Tran tUdng thay Hflu l i n bi Dinh Trong danh bai ben dao ma me Dinh<br /> C i u vo'n sd Dinh Trong nen sai Dinh Trong di Trong quang xud'ng sdng. Dinh Trgng khdc Idc to'<br /> danh. Hflu C i u hi Dinh Trong danh bai d C i m cao vdi Trinh Doanh the quye't chi giet Hflu C i u .<br /> Giang lai ban vdi do dang rang: "Ta mdi bi thua, Doanh rat khen chi khi Dinh Trong. Khi Phi Sang<br /> tin thdng trdn dUa vi, tat nhieu a kinh sU khong dem clii du den, Dinh Trong ndi:<br /> phdng bi, ta dem quan ddnh up, the ndo cUng<br /> "Nguai Idm tudng d ngoai chien trUdng, co khi<br /> thdng dugc" ben dem quan b a n dem di ga'p den<br /> khong chiu menh lenh cua vua. Toi vdi HUu Cdu<br /> ben Bo De thi trdi da sang. Trinh Doanh tU lam<br /> cung khong doi trdi chung, toi dd tiing noi d trUdc<br /> tudng chd'ng cU d ben sdng phia Nam. P h a m Dinh<br /> chua thuong. A^ay ong tu nhdn menh lenh di chieu<br /> Trong dUde tin, dem he't quan linh dud'i theo, lai<br /> hdng, toi tu nhdn menh lenh di giet gidc, ne'u gap<br /> danh t h i n g dUdc, Hflu C i u bo trd'n.<br /> duac the CO the ddnh duac giae, thi toi cdng khong<br /> TU sau khi t h u a t r a n d Bo De, Hflu C i u hdp lue vi cd ong de'n chieu hdng md ngdn ngai'" ( C M . tr.<br /> vdi Heang Cdng Chat danh pha eae huyen T h i n 588-589). Phi Sang den quan doanh Hflu Ciu, bay<br /> Khe, T h a n h Q u a n (Thai Binh). Dinh Van Giai ra td du chi eiia ehUa Trinh lai dem cau ndi eiia Dinh<br /> quan eiing bi Hflu C i u danh bai bi Trinh Doanh Trong bao cho Hflu C i u biet. C i u ehuyen ehUa ndi<br /> qud traeh, lai cif Ngu Phuc, Dam Xuan Vue, dflt ldi thi Dinh Trong ap de'n danh up, Hflu C i u<br /> Nguyen Danh Le vay danh Hflu C i u d doanh trai dai bai phai chay trd'n.<br /> Thi C i u . Nguyin Hflu C i u thua, qua sdng de ehay Sau tran giao chien d cac sdng Ma Nao va<br /> len Xudng Giang. Ngu Phuc va Pham Dinh Trong Hudng Nhi, Hflu C i u bi t h u a chay vao T h a n h Hda,<br /> danh pha dUdc N g u y i n Hflu Cau d t h a n h Xudng roi vao Nghe An nUdng nhd Nguyin Dien. Dien<br /> Giang. Hflu c i u ehay ra Yen Quang. Ong sai dd giup cho binh linh, lUdng thUc... Dinh Trong dem<br /> dang ten la Huu dem nhieu vang bac dut lot cho dai binh dud'i, quan evia Hflu C i u tan vd. C i u chay<br /> ngudi quyen t h i n la Dd The Giai va ndi giam la ra bien gap gid bao, an trd'n trong nui Hoang Mai,<br /> Nguyin PhUdng Dinh xin d i u hang. Trinh Doanh Nghe An, bi P h a m Dinh Si, thudc tUdng cua Dinh<br /> y cho, ban hieu la N i n h Ddng tudng quan va phong Trong bat dUdc, ddng cui giai ve quan thU Trinh<br /> tude Hudng nghia hau, cdn tudng hieu ciia C i u Doanh (CM, tr. 608-609). Lue dd Danh PhUdng<br /> deu dUdc t h a n g lam quan, lai ban thudng ra't hau eung vfla bi bat. Trinh Doanh md tiec Idn d quan<br /> roi ha lenh trieu ve kinh si(, NhUng thUe ra Hflu thU Xuan Hi de khao tudng si, sai Hflu C i u thd'i<br /> C i u khdng cd y d i u hang, thudng la'y cd la bi Dinh sao, Danh PhUdng rdt rUdu, t a m quan vui mUng...<br /> Trong ngan ddn de to' cao ve trieu. Trinh Doanh (CM, tr. 610). Hflu C i u lap mUu vUdt nguc, bi Id,<br /> sai thiem tri Nguyen Phi Sang dem lenh den phii lien hi dem giet ca cung vdi Danh PhUdng ( C M , tr.<br /> du va trieu ve, mat khac du bao Dinh Trong hoan 611).<br />
ADSENSE

CÓ THỂ BẠN MUỐN DOWNLOAD

 

Đồng bộ tài khoản
2=>2