Phân tích bài thơ Bài ca ngắn đi trên bãi cát của Cao Bá Quát

VĂN MẪU LỚP 11 TỔNG HỢP 10 BÀI PHÂN TÍCH BÀI THƠ BÀI CA NGẮN ĐI TRÊN BÃI CÁT CỦA CAO BÁ QUÁT BÀI MẪU SỐ 1: Cao Bá Quát là một trong những nhà thơ nối tiếng sống trong một xã hội coi trọng người Nam hơn người Bắc. Chính điều này đã gây nên nhiều điều bất bình xảy ra trong nhà Nguyễn. Ông là người có bản lĩnh, có cá tính trong cuộc sống thời ấy. Bài thơ “Bài ca ngắn đi trên bãi cát có thể được tác giả làm trong khi đi thi Hội, là thời điểm ông rất muốn thi thố tài năng, thực hiện ý chí của mình. Nó biểu lộ sự chán ghét cũa một người trí thức đối với con đường danh lợi tầm thường đương thời và niềm khao khát thay đổi cuộc sống. Bãi cát lại bãi cát dài, Đi một bước như lùi một bước Mặt trời đã lặn, chưa dừng được, Lữ khách trên đường nước mắt rơi. Không học được tiên ông phép ngủ, Trèo non, lội suối, giận khôn vơi! Xưa nay, phường danh lợi, Tất tả trẽn đường đời. Đầu gió hơi men thơm quán rượu, Người say vô số, tỉnh bao người? Bãi cát dài, bãi cát dài ơi! Tính sao đây? Đường bằng mờ mịt, Đường ghê sợ còn nhiều, đâu ít? Hãy nghe ta hát khúc “đường cùng”, Plúa bắc núi Bắc, núi muôn trùng, Phía nam núi Nam, sóng dào dạt. Anh đứng làm chi trên bãi cát? Mới vào bài thơ ta thấy cụm từ “bãi cát” được lặp lại hai lần: “Bãi cát lại bãi cát dài". Bãi cát ớ đây là hình ảnh được tác giả tả thực gợi lên một không gian khó khăn, dài thăm thẳm. Thông thường chúng ta đi trên cát rất khó, không giống như đi trên đường đất bình thường, chân bước tới cứ bị trượt về sau. Trên bãi cát ấy là một con đường rộng lớn, mờ mịt, rất khó mà xác định phương hướng như đứng ớ bên này nhìn qua bên kia chân trời. Đó không chỉ là ruột con đường thực, mà là con đường hiểu theo nghĩa tượng trưng cho một con đường xa xôi, mờ mịt. Để tìm được chân lí, tìm được cái đích thực sự có ý nghĩa cho cuộc đời thì con người phải vượt qua nhiều khó khăn, gian khổ đầy thử thách. Trên bãi cát ấy có hình ảnh một con người (tác giả), người đi trên bãi cát. Một con người nhỏ bé, lẻ loi, cô độc đi trên một bãi cát rộng, dài bao la, quanh quanh hình ảnh con người ấy. Bước chân của người đi cát rất khó khăn, như giậm chân tại chỗ “Đi một bước như lùi một bước”. Ta thấy được nỗi chán nản, bất mãn của tác giả khi thấy mình hành hạ thân xác để theo đuổi con đường công danh. “Bãi cát lại bãi cát dài, Đi một bước như lùi một bước Mặt trời đã lặn, chưa dừng được, Lữ khách trên đường nước mắt rơi.“ Người đi trên bài cát ở đây lòng ai oán vì con đường công danh của mình mãi chưa tới đích, không đành lòng làm một kẻ “ngủ quên” để có cớ mà rời bỏ đường di. Không học được tiên ông phép ngủ, Trèo non, lội suối, giận khôn vơi! Xưa nay, phường danh lợi, Tất cả trên dường đời. Đầu gió hơi men thơm quán rượu, Người say vô số, tỉnh bao người? Tác giả còn nói đến sự cám dỗ của công danh đối với người đời. Nhận định mang tính khái quát về những kẻ ham danh lợi đều phải chạy ngược chạy xuôi, hình ảnh đó được tác giả minh hoạ bằng những hình ảnh thực tế của cuộc sống là ở đâu có quán rượu ngon người nhậu đều đổ xô đến, có được máy ai tỉnh táo để thoát ra khỏi sự cám dỗ của rượu. Từ đó tác giả cũng muốn liên tường đến người đọc vấn đề danh lợi cũng là một thứ rượu dễ làm thay đổi lòng người. Ông khinh bỉ những phường danh lợi tầm thường kia, nhưng cũng nhận ra sự cô độc của mình. Phải chăng, con đường mà ông dấn thân vào, lí tưởng mà ông đeo đuổi, chỉ là điều vô ích, chẳng ai thèm để ý, quan tâm. Ông không có người ủng hộ, đồng hành. Niềm xúc động ấy đã đưa tác giả trở về với hiện thực. Điều này chuẩn bị cho kết luận của ông đó là cần phải thoát ra khỏi cơn say danh lợi vô nghĩa. Nếu đi tiếp thì rất có thể ông cũng chỉ là một trong phường danh lợi mà ông từng khinh miệt, phê phán. Nhưng nếu dừng lại, ông cũng không biết mình sẽ đi đâu. về đâu. Có cả một khối mâu thuẫn đang đè nặng lên tâm hồn của tác giả lúc này. Sự dằn vặt ấy là sự nuối tiếc vì đường đau khổ, mờ mịt nhưng lại quá đẹp đè, cao sang. Thôi thì đành đứng chôn chân trên bãi cát vậy. Người đi trên cát bỗng nhiên dừng lại. Bãi cát dài, bãi cát dài ơi! Tính sao đây? Đường bằng mờ mịt, Đường ghê sợ còn nhiều, đâu ít? Hãy nghe ta hút khúc “đường cùng”, Phía bắc núi Bắc, núi muốn trùng, Phía nam núi Nam, sóng dào dạt. Anh đứng làm chi trên bãi cát? Nỗi băn khoăn choáng váng lấp đầy tâm hồn. Và lần đầu tiẽn, người đã phân vân tự hỏi, vậy là thế nào, có nên đi tiếp, hay từ bỏ nó “Tính sao đây? Đường bằng mờ mịt". Nếu đi tiếp, cũng không biết phải đi như thế nào. Bởi vì, “Đường bằng thì mờ mịt Đường ghê sợ thì nhiều!” vì thế, có lẽ đã đến bước đường cùng? Nỗi bế tắc và tuyệt vọng phù trùm lên cả người đi, cả bãi cát dài. Người đi chỉ còn có thể cất lên tiếng hát về con đường cùng của mình, về sự tuyệt vọng của mình. Tóm lại bài thơ “Bài ca ngắn đi trên cát" được thể hiện theo cách đa chiều. Khi thì được miêu tả như một khách thể, khi thì lại như một người đối thoại. Thậm chí tác giả còn cho ẩn chủ thể. Mục đích là nhằm có những tâm trạng khác nhau, thái độ khi đứng trước những hoàn cảnh khác nhau. Nó biểu lộ sự chán ghét của một người trí thức đối với con đường danh lợi và niềm khao khát thay đổi cuộc sống. BÀI MẪU SỐ 2: Chúng ta biết đến Cao Bá Quát như là ngôi sao sáng trên bầu trời văn học Việt Nam, ông không chỉ là người nổi tiếng học giỏi mà còn có biệt tài viết chữ đẹp nhưng lại gặp nhiều khó khăn trắc trở trong con đường công danh. Ông có nhiều đóng góp lớn cho nền văn học Việt Nam ,đặc biệt qua một số bài thơ tiêu biểu ta cũng thấy được hồn thơ cũng như tâm niệm của tác giả gửi gắm qua những vấn thơ. Bài ca ngắn đi trên bãi cát” là một trong số đó, với ẩn ý bãi cát trải dài đó, hay chính con đường công danh mà nhiều người lúc bấy giờ theo đuổi nhưng mờ mịt, đầy thử thách Bài thơ được viết khi tác giả có dịp đi qua miền trung, bất chợt thấy những bãi cát đã nảy lên ý tưởng, cảm xúc dâng trào khiến tác giả không cầm lòng được. Mở đầu bài thơ “ Bài ca ngắn đi trên bãi cát là hình ảnh người đi khó nhọc trên bãi cát: “Bãi cát lại bãi cát dài, Đi một bước như lùi một bước.” Những hình ảnh tả thực hiện ra, đó là hình ảnh về những bãi cát nối tiếp nhau, không biết điểm kết thúc, cứ thế miên man. Từ lại” được tác giả sử dụng như càng thêm sự vô tận của những bãi cát. Chỉ thấy một màu cát trăng , với cái nắng cà còn tạo ra nhiều viễn cảnh mà con người ta có thể tưởng tượng nếu đứng trong hoàn cảnh đó. Câu thơ thứ hai lại càng làm độc giả như chứng kiến những bước chân của chính mình trên bãi cát đó vậy . biện pháp so sánh đã được tác giả sử dụng thật hợp lí ở đây, “ đi một bước như lùi một bước”,bãi cát đó con người cất công đi nhưng càng khó khăn càng mệt nhọc bấy nhiêu. Rồi dù trời đã tối, nhưng lữ khách vẫn đi, nước mắt rơi chính là những nhọc nhằn chứ thể kiềm lại được. Hình ảnh con người lúc đó thật kẻ loi, cô đơn và cũng thật nhỏ bé. “Mặt trời đã lặn, chưa dừng được Lữ khách trên đường nước mắt rơi” Bãi cát đó hay chính con đường công danh dù mờ mịt nhưng nhiều người vẫn bị cuốn vào đó, bất lực trước những điều mà mình không thể chống cự lại được, nên Cao Bá quát chỉ biết trách bản thân, hay chính ông đang lấy cái cớ để tâm trí thoải mái hơn. “Không học được tiên ông phép ngủ, Trèo non, lội suối, giận khôn vơi! Xưa nay, phường danh lợi, Tất tả trên đường đời. Đầu gió hơi men thơm quán rượu, Người say vô số, tỉnh bao người ?” Nhà thơ chỉ tiếc rằng bản thân mình không thể học được phép ngủ của tiên ông, cứ sống mà mặc kệ mọi danh lợi,sống một cuộc sống thanh cao, bỏ qua mọi oán hận của thế gian. Dẫu biết con đường công danh là gian nan, là phải “tất tả” ở nơi phường danh lợi, thế nhưng ông một mực vẫn cứ dấn thân vào, càng đi vào, càng thấy hoang mang, không biết lối ra cũng chẳng thể dừng lại. Vất vả chính là vì chạy theo công danh,phải cố bước, nó như hơi men, cuốn con người vào đó, cho nên” người say vô số,tỉnh bao người?”. Nhà thơ tỉnh, nhưng rồi tỉnh nhưng vẫn với nỗi băn khoăn không biết con đường này có nên đi tiếp hay không? Những câu thơ lần nữa lại vang lên như một lời than thở Bãi cát dài, bãi cát dài ơi! Tính sao đây ? Đường bằng mờ mịt, Đường ghê sợ còn nhiều, đâu ít ? Hãy nghe ta hát khúc “đường cùng” Phía bắc núi Bắc, núi muôn trùng, Phía nam núi Nam, sóng dào dạt Anh đứng làm chi trên bãi cát ?” Người lữ khách trên bãi cát vô tận đó loay hoay, cô độc, chỉ biết hỏi nơi bãi cát vô tri xem phải làm sao với con đường khó khăn này. Đường bằng thì mờ mịt, mà đường gập ghềnh ghê sợ cũng còn nhiều,con đường nào cũng nhiều cạm bẫy. Đường công danh cũng vậy, biết bao chông gai, cạm bẫy luôn rình rập con người ta. Làm thế nào để được sống như mình muốn ,bước đi thỏa nguyện trên con đường ấy đây? Một cảm giác tuyệt vọng, bất lực trào dâng trong lòng người khách độc hành, chỉ biết cất lên khúc hát “đường cùng” để bày tỏ tâm trạng. Lữ khách chỉ biết nhìn về bốn bề, nhưng xung quanh người chỉ thấy sóng, thấy núi, chưa có một con đường nào để người lữ khách có thể bước đi cả. Dẫu biết không có một lối đi không một định hướng ràng nhưng làm sao có thể bước tiếp trên một hướng đi mù mịt như vậy? Bãi cát ấy, hay chính con đường mà bao người dấn thân vào ấy, mờ mịt thế,câu thơ cuối như dự báo một điều sẽ xảy ra, đó chính là chắc chắn tác giả sẽ chọn cho mình một hướng đi riêng, chứ mãi mãi như thế cũng không có cách giải quyết. Bài thơ mang lời tâm sự, nỗi băn khoăn của một trí thức có tư tưởng, có hoài bão lớn,ông sẽ không bao giờ cam chịu bó buộc của chế độ phong kiến bất công, đồng thời cũng là báo hiệu cho sự thức tỉnh của một con người, một thế hệ. Bài ca ngắn đi trên bãi cát là một thành công của Cao Bá Quát cũng là một bài thơ tiêu biểu thể hiện tâm sự sâu kín của tác giả.