Phân tích giải pháp tài trợ thâm hụt ngân sách của việt nam trong những năm gần đây

Chia sẻ: Nguyenxuan Truong | Ngày: | Loại File: DOC | Số trang:32

Thêm vào BST

Báo xấu

1.155
lượt xem 308
download

Download Vui lòng tải xuống để xem tài liệu đầy đủ

Ngân sách nhà nước, hay ngân sách chính phủ, là một phạm trù kinh tế và phạm trù lịch sử ra đời và gắn liền với quá trình hình thành nhà nước và tồn tại trong nền kinh tế hàng hóa

Chủ đề:

Bình luận(0) Đăng nhập để gửi bình luận!

Lưu

Nội dung Text: Phân tích giải pháp tài trợ thâm hụt ngân sách của việt nam trong những năm gần đây

Phân tích giải pháp tài trợ thâm hụt ngân sách của việt nam trong những năm gần đây Chương I: Tổng quan Ngân sách nhà nước (NSNN) I, khái niệm Ngân sách nhà nước, hay ngân sách chính phủ, là một phạm trù kinh tế và là phạm trù lịch sử, ra đời và gắn liền với quá trình hình thành nhà nước và tồn tại trong nền kinh tế hàng hoá. Quốc hội thực hiên quyền lập pháp về NSNN còn quyền hành pháp giao cho Chính phủ thực hiện. Luật Ngân sách Nhà nước của Việt Nam đã được Quốc hội Việt Nam thông qua ngày 16/12/2002 định nghĩa: Ngân sách Nhà nước là toàn bộ các khoản thu, chi của Nhà nước đã được cơ quan nhà nước có thẩm quyền quyết định và được thực hiện trong một năm để đảm bảo thực hiện các chức năng và nhiệm vụ của nhà nước. NSNN phản ánh các quan hệ kinh tế phát sinh gắn liền với quá trình tạo lập , phân phối và sử dụng quỹ tiền tệ tập trung của Nhà nước khi Nhà nước tham gia phân phối các nguồn tài chính quốc gia nhằm thực hiện các chức năng của nhà nước trên cơ sở luật định II, Thu ngân sách nhà nước Là việc nhà nước dùng quyền lực của mình để tập trung một phần nguồn tài chính quốc gia hình thành quỹ NSNN nhằm thoả mãn các nhu cầu của nhà nước. Các nhân tố về thu nhập GDP bình quân đầu người; Tỉ suất doanh lợi trong nền kinh tế; Tiềm năng đất nước về tài nguyên thiên nhiên; Mức độ trang trải các khoản chi phí của nhà nước; Tổ chức bộ máy thu nộp là các nhân tố ảnh hưởng đến việc thu NSNN. Trong vấn đề thu NSNN thì đặc biệt quan trọng phải kể đến thuế. Đây là nguồn thu chủ yếu của NSNN. Khi NSNN bị thâm hụt thì tăng thu thuế góp phần quan trọng để bù đắp NSNN. III, Chi ngân sách nhà nước
Là việc phân phối và sử dụng quỹ NSNN nhăm đảm bảo thực hiện các chức năng của Nhà nước theo những nguyên tắc nhất định. Việc chi NSNN hợp lý chính là việc NSNN đang thực hiện được vai trò điều tiết vĩ mô của mình. Việc chi NSNN nếu không đảm bảo được cân đối thu chi, nhà nước nếu không có sự cân nhắc, nghiên cứu thận trọng khi chi ngân sách sẽ gây nên tình trạng bội chi dẫn đến thâm hụt NSNN chính là vấn đề bàn đến trong đề tài này. Để hiểu rõ hơn về thâm hụt NSNN, nguyên nhân và ảnh hưởng của thâm hụt NSNN, chúng ta cùng xem xét ở chương II CHƯƠNG II. THÂM HỤT NGÂN SÁCH I. Khái niệm thâm hụt nhân sách nhà nước: Chi tiêu của Chính phủ về hàng hóa và dịch vụ là bộ phận chủ yếu của Chi ngân sách Nhà nước, cũng như thuế là nguồn thuế chủ yếu của thu ngân sách. Chính phủ sử dụng ngân sách để lập kế hoạch và kiểm soát các hoạt động tài khóa của mình. 1. Khái niệm thâm hụt ngân sách: * Thâm hụt ngân sách là trạng thái của cán cân ngân sách; là khi chi tiêu vượt quá nguồn thu từ thuế. Ta ký hiệu: T: Thu ngân sách Nhà nước. G: Chi tiêu của Chính phủ. B: Hiệu số giữa thu và chi ngân sách Nhà nước. B=G–T Ta sẽ có các trường hợp như sau: B > 0: Thặng dư ngân sách Nhà nước. B = 0: Ngân sách Nhà nước cân bằng. B < 0: Thâm hụt ngân sách Nhà nước. Tùy vào tình hình kinh tế và các sự kiện khác nhau, thu và chi thực tế có thể lớn hoặc nhỏ hơn so với dụ kiến. Khi lâm vào tình trạng thâm hụt ngân sách thì Chính phủ phải đi vay công chúng để trả cho những khoản nợ của mình.
Chính phủ vay nợ thông qua phát hành trái phiếu (đó là hình thức ghi nợ IOU) và cam kết trả lại tiền tại một thời điểm trong tương lai. b) Các loại thâm hụt ngân sách: Các lý thuyết kinh tế học hiện đại cho rằng: Ngân sách Nhà nước không nhất thiết lúc nào cũng phải thăng bằng. Vấn đề là quản lý thu chi sao cho ngân sách không bị thâm hụt quá lớn và kéo dài. Khi nền kinh tế vận động theo chu kỳ thì chính chu kỳ kinh doanh tác động không nhỏ đến thâm hụt ngân sách Nhà nước. Thường thì thu ngân sách Nhà nước tăng lên trong thời kỳ nề kinh tế phồn thịnh (giai đoạn mở rộng), và giảm đi trong thời kỳ suy thoái. Ngược lại, chi ngân sách Nhà nước thì tăng trong thời kỳ suy thoái và giảm trong thời kỳ phồn thịnh. Chính vì vậy mà thâm hụt ngân sách Nhà nước càng trầm trọng thời kỳ suy thoái, bất chấp mọi cô gắng của Chính phủ. Để hiểu sâu hơn về vấn đề thâm hụt, chúng ta cần phân biệt 3 khái niệm sau: • Thâm hụt ngân sách thực tế: là thâm hụt khi số chi thực tế vượt số thu thực tế trong một thời kỳ nhất định. • Thâm hụt ngân sách cơ cấu: là thâm hụt tính toán trong trường hợp nếu nền kinh tế đang hoạt động ở mức sản lượng tiềm năng. • Thâm hụt ngân sách chu kỳ: là thâm hụt ngân sách bị động do tình trạng của chu kỳ kinh doanh. Thâm hụt chu kỳ bằng hiệu số của thâm hụt thực tế và thâm hụt cơ cấu. Trong 3 loại thâm hụt trên, thâm hụt cơ cấu phản ánh kết quả hoạt động chủ quan của chính sách tài khóa như: định ra thuế suất, các chương trình thanh toán chuyển nhượng. Vì vậy để đánh giá kết quả của chính sách tài khóa người ta sử dụng thâm hụt này. 2. Nguyên nhân dẫn đến tình trạng thâm hụt ngân sách nhà nước: - Nhóm nguyên nhân thứ nhất là tác động của chu kỳ kinh doanh. Khủng hoảng làm cho thu nhập của Nhà nước co lại, nhưng nhu cầu chi lại tăng lên,
để giải quyết những khó khăn mới về kinh tế và xã hội. Điều đó làm cho mức bội chi NSNN tăng lên. ở giai đoạn kinh tế phồn thịnh, thu của Nhà nước sẽ tăng lên, trong khi chi không phải tăng tương ứng. Điều đó làm giảm mức bội chi NSNN. Mức bội chi do tác động của chu kỳ kinh doanh gây ra được gọi là bội chi chu kỳ. - Nhóm nguyên nhân thứ hai là tác động của chính sách cơ cấu thu chi của Nhà nước. Khi Nhà nước thực hiện chính sách đẩy mạnh đầu tư, kích thích tiêu dùng sẽ làm tăng mức bội chi NSNN. Ngược lại, thực hiện chính sách giảm đầu tư và tiêu dùng của Nhà nước thì mức bội chi NSNN sẽ giảm bớt. Mức bội chi do tác động của chính sách cơ cấu thu chi gây ra được gọi là bội chi cơ cấu. Trong điều kiện bình thường (không có chiến tranh, không có thiên tai lớn,…), tổng hợp của bội chi chu kỳ và bội chi cơ cấu sẽ là bội chi NSNN. 3. Ảnh hưởng của thâm hụt ngân sách nhà nước đối với nền kinh tế: a) Thâm hụt ngân sách và vấn đề thoái lui đầu tư. Các biện pháp của chính sách tài khoá chủ động gây nên thâm hụt cơ cấu và kéo theo hiện tượng tháo lui đầu tư. * Thoái lui đầu tư và thị trường tiền tệ Cơ chế thoái giảm là: Khi Chính phủ tăng chi tiêu cho các dự án của mình trong ngắn hạn, theo mô hình số nhân, nếu không có thay đổi nào trong thị trường tài chính thì GDP sẽ tăng lên ΔG x Số nhân của nền kinh tế. Nhưng khi GDP tăng lên, nhu cầu về tiền giao dịch cũng tăng lên. Mức GDP cao hơn có chiều hướng đi đến thắt chặt tiền tệ (đặc biệt là trong trường hợp NHTW quan tâm đến lạm phát). Lãi suất tăng và thắt chặt tín dụng sẽ có chiều hướng bóp nghẹt hay “thoái lui” đầu tư và những chi tiêu có nhạy cảm với lãi suất. Kết quả là dẫn đến tổng cầu giảm, sản lượng và công ăn việc làm giảm xuống.
Tuy nhiên, cơ chế thoái giảm này chỉ áp dụng cho thâm hụt cơ cấu. Không áp dụng cho thâm hụt chu kỳ (thâm hụt tăng do suy thoái) vì suy thoái gây ra giảm cầu tiền và dẫn đến lãi suất giảm. Thoái lui không được áp dụng trong các cuộc đại suy thoái là một nhắc nhở: không có liên hệ nghiễm nhiên nào giữa thâm hụt và đầu tư. * Tác động của thâm hụt cơ cấu Hầu hết các nhà kinh tế học vĩ mô đều đồng ý rằng: Thoái lui thực sự chỉ là một hiệu ứng phụ của chi tiêu Chính phủ. Tuy nhiên, vẫn có tranh luận trong vấn đề đầu tư bị giảm đi bao nhiêu và những khu vực nào chịu tác động nhiều nhất. Thoái lui hoàn toàn, đây là trường hợp cực đoan nhất của thoái lui khi mà phản ứng tiền tệ là quá mạnh. Giả sử rằng, khi mà NHTW xác định bất kỳ sự tăng lên nào trong sản lượng cũng đều có nguy cơ gây ra lạm phát. Bởi vậy, NHTW sẽ tăng lãi suất lên đủ để bù lại mọi tác động mở rộng của các chương trình Chính phủ. Tuy nhiên, do có phản ứng tiền tệ, nên lãi suất tăng lên, làm giảm đầu tư và xuất khẩu ròng. Vậy, trong trường hợp cực đoan thoái lui 100%, phản ứng này mạnh đến nỗi đường chi tiêu (tổng cầu) mới dịch chuyển xuống quay trở lại vị trí của đường tổng cầu ban đầu. Nói cách khác là thắt chặt tiền tệ đã làm triệt tiêu toàn bộ sự mở rộng tài khóa.
Phản ứng tiền tệ có thể dẫn đến thoái giảm đầu tư hoàn toàn Chi tiêu Chính phủ làm tăng tổng cầu, nhưng lãi suất cao hơn dẫn đến sự giảm sút của đầu tư và xuất khẩu ròng (do việc tăng tỷ giá hối đoái của đồng nội tệ). Cuối cùng lãi suất phải tăng đủ mạnh để giảm đầu tư và xuất khẩu ròng đúng bằng lượng G đã tăng lên. Tóm lại, trong trường hợp cực đoan của phản ứng tiền tệ mạnh, đầu tư bị thoái lui 100% do sự tăng lên trong chi tiêu của Chính phủ. Thoái lui có thể xảy ra khi NHTW có hành động nhằm triệt tiêu tác động mở rộng tài khóa thông qua thắt chặt tiền tệ. Từ đồ thị trên ta có thể thấy 2 bước: Bước 1: Tăng chi tiêu bằng tiền cho hàng hóa và dịch vụ làm dịc chuyể đường tổng cầu (C+I+G+NX) lên đến đường tổng mới (C+I+G’+NX). Bước 2: Phản ứng của tiền tệ làm tăng lãi suất và làm giảm những bộ phận nhạy cảm với lãi suất, dẫn đến tổng cầu giảm xuống đường (C+I”+G’+NX”) và điểm cân bằng mới là điểm E”, đúng với điểm cân bằng lúc ban đầu tại điểm E. Trong trường hợp này đầu tư và xuất khẩu ròng bị chi tieeucuar Chính phủ làm thoái lui hoàn toàn.
Mục đích của việc nghiên cứu cơ chế này là giúp ta có giải pháp để phối hợp giữa các chính sách kinh tế trong việc ổn định hóa nền kinh tế. Nghịch lý của khuyến khích đầu tư: Một trường hợp ực đoan lien quan đến nghịch lý của tiết kiệm, xảy ra khi đầu tư trên thực tế được khuyến khích bằng những thâm hụt lớn. Lập luận này có cơ sỏ như sau: Lãi suất cao không khuyến khích đầu tư. Mặt khác sản lượng cao hơn kích thích đầu tư (theo nguyên tắc gia tốc) do các doanh nghiệp mua nhiều vốn hơn và nhà xưởng hiện tại được tận dụng nhiều hơn. Từ đó đầu tư có thể được chính sách tài khóa kích thích khi năng lực sản xuất còn chua được sử dụng hết. Có thể khuyến khích đầu tư khi nguồn lực chưa được sử dụng hết Đầu tư có thể được khuyến khích bằng thâm hụt cao hơn khi còn các nguồn lực chưa được sử dụng hết và khi đầu tư phản ứng lại với mức sản lượng tăng cao hơn. Khi thực hiện chính sách tài khóa mở rộng (tăng mua sắm hàng hóa và dịch vụ), chi tiêu của Chính phủ tăng từ G lên G’ thì tổng cầu dịch chuyển lên trên tới đường tổng cầu mới là AD’= C+I+G’+NX, sản lượng cân bằng tăng lên. Mức sản lượng cao hơn lại kích đầu tư cao hơn, đầu tư tăng từ I lên I’. Điểm
cân bằng cuối cùng được kết thúc ở E’, chính là giao điểm của đường tổng cầu AD”=C+I’+G’+NX với đường 450. Nghịch lý này có thể xuất hiện khi nguồn lực chưa được sử dụng hết và sản lượng được quyết định bởi tổng cầu chứ không phải bởi phía cung. b) Thâm hụt ngân sách-Một trong những nguyên nhân gây ra lạm phát: Giả định rằng, chia chi tiêu Chính phủ làm hai phần: - Chi tiêu hàng hóa và dịch vụ của Chính phủ (G) - Chi trả lãi (i.B) Trong đó: i: lãi suất danh nghĩa về trái phiếu của Chính phủ. B: giá trị danh nghĩa của các trái phiếu mà chính phủ chưa thanh toán. Những nguồn thu nhập chính của Chính phủ gồm: - Thuế thu nhập (T) chưa khấu trừ các khoản thanh toán chuyển nhượng. - ΔB là lượng trái phiếu phát hành thêm. - Phát hành thêm công nợ bằng tiền của Chính phủ (ΔH)-bộ phận này gọi là cơ sở; ký hiệu là H gồm: + Tiền mặt do Chính phủ nắm giữ. + Tiền dự trữ trong các ngân hàng. Như vậy cả B và H đều là công nợ của Chính phủ. nhưng khác biệt duy nhất giữa B và H là các trái phiếu (B) thì được trả lãi, còn lượng tiền cơ sở (H) thì không. Từ đây ta có thiết lập một phương trình như sau: (G – T) + (i*B)/P = ΔB/P + ΔH/P Trong phương trình trên, (G – T) được gọi là số thâm hụt cơ bản tức là thâm hụt mà Chính phủ phải trang trải, không kể những khoản lãi phải trả cho những trái phiếu chưa đến hạn thanh toán. Do G và T được biểu hiện bằng số tiền thực tế vì vậy để đảm bảo tính thống nhất thì ta chia các số hạng còn lại cho mức giá chung (P).
Qua đây, ta cũng có thể thấy 2 phương pháp có thể dùng để tài trợ thâm hụt ngân sách của Chính phủ đó là: Phát hành thêm trái phiếu của Chính phủ, được biểu thị bằng ΔB và phát hành thêm khối lượng tiền cơ sở, được biểu thị bằng ΔH. Vì vậy, phương trình trên còn được gọi là phương trình biểu thị tài trợ thâm hụt ngân sách của Chính phủ. Ta sẽ xem xét tác động của lạm phát đến thâm hụt ngân sách Nhà nước. Lạm phát làm tăng lãi suất danh nghĩa (i), như vậy các nhân tố trong phương trình trên sẽ có sự biến động. Tuy nhiên, với tác động phân phối lại của cải một cách ngẫu nhiên, thì lạm phát cũng làm dễ dàng hơn cho Chính phủ. Để làm rõ vấn đề này ta sẽ đi từ phương trình biểu thị tài trợ thâm hụt ngân sách ở trên: (G – T) + (i*B)/P = ΔB/P + ΔH/P (G – T) + (i*B)/P = (ΔB/P)*(B/B) + (ΔH/P)*(H/H)  (G – T) + (i*B)/P = (ΔB/B)*(B/P) + (ΔH/H)*(H/P)  Ở đây, trong phương trình này ta có: • (ΔB/B)*(B/P): là tích số giữa tỷ lệ % thay đổi trong trái phiếu (ΔB/B) với giá trị thực tế của những trái phiếu chưa đến hạn thanh toán (B/P). • (ΔH/H)*(H/P): là tích số giữa tỷ lệ % thay đổi trong lượng tiền cơ sở (ΔH/H) với giá trị thực tế của lượng tiền cơ sở (H/P). Nếu ta giả định (B/P) và (H/P) là ổn định và tuân theo quy luật về trạng thái đều đều của mô hình cơ bản Solow về tăng trưởng, thì mức % tăng của trái phiếu (B) giả sử biểu thị bằng chữ (b) và mức % tăng của H biểu thị bằng chữ (h) sẽ phải bằng mức tỉ lệ lạm phát (gp). Nói cách khác, ta sẽ biểu thị các ký hiệu như sau: ΔB/B = b ΔH/H = h ΔP/P = gp Trong đó thì: b = h = gp Thay (gp) vào phương trình và chuyển (i*B)/P sang vế phải ta được: G – T = (gp) * (H/P) – (i – gp) * (B/P)
(gp) * (H/P) biểu thị tích số của mức lạm phát với lượng tiền cơ sở thực tế. Số thu nhập mà Chính phủ thu được từ lạm phát gọi là thuế lạm phát. Nhưng lạm phát không thể xóa bỏ trách nhiệm mà Chính phủ là phải trả lãi cho những trái phiếu chưa đến hạn thanh toán còn đang nằm trong tay công chúng. Trong phương trình vừa biến đổi trên thì Chính phủ chỉ phải lo chi trả tiền lãi thực tế của dịch vụ trái phiếu. Biểu thức (i*B/P – gp*B/P) cho biết khi Chính phủ chi trả cho những người có trái phiếu với lãi danh nghĩa (i) – đồng thời người có trái phiếu lại giao lại cho Chính phủ một phần của (i) để mua những trái phiếu bổ xung đủ để giữ cho những tài sản trái phiếu thực tế (B/P) của họ không thay đổi (vì chúng ta đã giả định ở trên là B/P ổn định). Kết luận: Khi nền kinh tế có lạm phát, Chính phủ được hai cái lợi: Một là: Chính phủ có thêm một nguồn thu nhập đó là thuế lạm phát. Hai là: Chính Phủ có thể được lợi nếu lạm phát làm cho lãi suất danh nghĩa tăng ít hơn bản than mức tăng của lạm phát. c. Tác động của ngân sách nhà nước tới cán cân thương mại. (chưa làm) CHƯƠNG III. ĐỊNH HƯỚNG BÙ ĐẮP THÂM HỤT NGÂN SÁCH Vì mục đích của tài trợ thâm hụt ngân sách là làm cán cân NS cân bằng B=0. Đầu tiên ta sẽ xem xét các lý thuyết về cân đối ngân sách. 1,Các lý thuyết về cân đối ngân sách. Bao gồm 4 học thuyết: Từ cổ điển đến hiện đại + Học thuyết cổ điển về thăng bằng cân sách + Học thuyết ngân sách chu kỳ + Học thuyết đường vòng + Học thuyết về ngân sách cố ý thiếu hụt a, Học thuyết cổ điển về thăng bằng cân sách Theo học thuyết này cân bằng ngân sách rất đơn giản: ‘Mỗi năm số thu phải bằng cố chi” Nội dung cụ thể của học thuyết này là:
Thứ nhất: Sự thăng bằng giữa thu và chi phải có thực, nghĩa là khi thực ngân sách : tổng số các khoản thực thu vào sẽ bằng tổng số các khoản thực chi ra. Thứ hai: Một ngân sách thăng bằng không được dung đến công trái, trừ khi phải xuất tiền ra để thực hiện những nhiệm vụ to lớn của đất nước hay phải tài trợ những khoản chi tiêu bất thường 2. Các biện pháp cụ thể để tài trợ thâm hụt ngân sách a, Các biện pháp Có nhiều cách để chính phủ bù đắp thiếu hụt ngân sách như tăng thu từ thuế, phí, lệ phí; giảm chi ngân sách; vay nợ trong nước, vay nợ nước ngoài; phát hành tiền để bù đắp chi tiêu;... Sử dụng phương cách nào, nguồn nào tùy thuộc vào điều kiện kinh tế và chính sách kinh tế tài chính trong từng thời kỳ của mỗi quốc gia. Về cơ bản, các quốc gia trên thế giới thường sử dụng các giải pháp chủ yếu nhằm xử lý bội chi NSNN như sau: Thứ nhất: Vay ngân hàng (in tiền) Chính phủ khi bị thâm hụt ngân sách sẽ đi vay Ngân hàng Trung ương để bù đắp. Để đáp ứng nhu cầu này, tất nhiên, Ngân hàng trung ương sẽ tăng việc in tiền. Điều này sẽ tạo ra thêm cơ sở tiền tệ. Chính vì vậy, nó được gọi là tiền tệ hoá thâm hụt. Thứ hai: Vay nợ cả trong và ngoài nước. Để bù đắp thâm hụt NSNN, nhà nước có thể vay nợ nước ngoài và trong nước. Vay nợ trong nước được Chính phủ thực hiện dưới hình thức phát hành công trái, trái phiếu. Công trái, trái phiếu là những chứng chỉ ghi nhận nợ của nhà nước, là một loại chứng khoán hay trái khoán do nhà nước phát hành để vay các dân cư, các tổ chức kinh tế - xã hội và các ngân hang. Vay nợ nước ngoài là việc Chính phủ nhận viện trước nước ngoài hoặc vay nợ nước ngoài
từ các chính phủ nước ngoài, các định chế tài chính thế giới như Ngân hàng Thế giới (WB), Quỹ Tiền tệ Quốc tế (IMF), Ngân hàng Phát triển Châu Á (ADB), các tổ chức liên chính phủ, tổ chức quốc tế... Viện trợ nước ngoài là nguồn vốn phát triển của các chính phủ, các tổ chức liên chính phủ, các tổ chức quốc tế cung cấp cho chính phủ của một nứoc nhằm thực hiện các chương trình hợp tác phát triển kinh tế xã hội và hiện nay chủ yếu là nguồn vốn phát triển chính thức ODA. Vay nợ nước ngoài có thể thực hiện dưới các hình thức: phát hành trái phiếu bằng ngoaị tệ mạnh ra nước ngoài, vay bằng hình thức tín dụng... Thứ ba: Tăng thu giảm chi Đây là biện pháp mà Chính phủ bằng những quyền hạn và nhiệm vụ được giao, tính toán hợp lý để tăng các khoản thu như thu từ Thuế.... và cắt giảm chi tiêu. Tuy vậy, vấn đề đặt ra là phải tính toán số tăng thu và giảm chi thế nào để gây ảnh hưởng ít nhất đến tăng trưởng kinh tế à hệ quả từ mô hính số nhân m=1/(1-MPC) ; mt= -MPC/(1-MPC) ; m+mt = 1 (số nhân ngân sách cân bằng) Ý nghĩa : khi chính phủ tăng chi tiêu (G) và tăng thuế (T) một lượng như nhau thì ngân sách không đổi và sản lượng cân bằng sẽ tăng một lượng tương ứng ∆Y = ∆G = ∆T Đối với việc tăng thuế, Nhà kinh tế học Mỹ-Laffer (thập kỷ 70 ) đã đồ thị hoá hai tác động trái ngược nhau của việc tăng thuế thu nhập tuỳ theo mức thuế suất áp dụng.
Có một mức thuế suất tối ưu (t*) cho phép nhà nước đạt được số thu ngân sách từ thuế lớn nhất. Khi thuế suất nằm dưới mức tối ưu này, thì nâng thuế suất cho phép tăng thu ngân sách. Nhưng nếu thuế suất đã cao hơn mức tối ưu này mà lại tiếp tục nâng thuế suất thì số thu ngân sách chỉ giảm đi. Hàm ý của đường cong Laffer là khi thuế suất đang ở mức cao, thì giảm thuế suất sẽ có lợi vì thu ngân sách tăng đồng thời lại khuyến khích khu vực tư nhân hăng hái đầu tư. Đối với cắt giảm chi tiêu công: .Triệt để tiết kiệm các khoản đầu tư công có nghĩa là chỉ đầu tư vào những dự án mang tính chủ đạo, hiệu quả nhằm tạo ra những đột phá cho sự phát triển kinh tế - xã hội, đặc biệt những dự án chưa hoặc không hiệu quả thì phải cắt giảm, thậm chí không đầu tư. Mặt khác, bên cạnh việc triệt để tiết kiệm các khoản đầu tư công, những khoản chi thường xuyên của các cơ quan nhà nước cũng phải cắt giảm nếu những khoản chi này không hiệu quả và chưa thực sự cần thiết. Thứ tư: Sử dụng dự trữ ngoại tệ Quỹ dự trữ ngọai tệ là lượng ngoại tệ mà ngân hàng trung ương hoặc cơ quan hữu trách tiền tệ của một quốc gia hoặc một lãnh thổ nắm giữ dưới dạng ngoại tệ nhằm thanh toán quốc tế hoặc hỗ trợ đồng tiền quốc gia. Chính phủ có thể sử dụng nguồn dự trữ ngoại tệ của quốc gia (bao gồm ngoại tệ mạnh và vàng) để bù đắp thâm hụt NSNN. b, Nhận xét chung các giải pháp
Các giải pháp trên đây được hầu hết các quốc gia lựa chọn để bù đắp thâm hụt ngân sách nhà nước. Mỗi giải pháp nói chung đều có những mặt ưu điểm riêng góp phần tạo hiệu quả giảm thâm hụt NSNN, tuy vậy những mặt ưu điểm là không giống nhau và ưu điểm của biện pháp này nhưng biện pháp khác lại không thể có được. Và những mặt hạn chế còn tồn tại rất nhiều có thể tiềm ẩn những nguy cơ to lớn đối với nền kinh tế nếu áp dụng không phù hợp hoặc quá lạm dụng như: lạm phát sẽ tăng nếu Chính phủ in tiền để tài trợ thâm hụt ngân sách mặc dù biện pháp này nhanh chóng, không phải trả lãi, không phải gánh nợ nần và bị kìm hãm kinh tế như với biện pháp vay nợ trong và ngoài nước của Chính phủ. Xử lý bội chi NSNN bằng giải pháp nào cũng phải có sự trả giá, vấn đề là phải lự chọn sao cho sự trả giá ít nhất và có lợi cho đất nước. Trên đây chúng ta đã xem xét những lý thuyết về NSNN và vấn đ ề cũng như các biện pháp giảm thâm hụt NSNN. Sau đây chúng tôi sẽ trình bày đến nội dung chính của đề tài này.
CHƯƠNG IV. THỰC TRẠNG VÀ CÁC BIỆN PHÁP TÀI TRỢ THÂM HỤT NGÂN SÁCH THỰC TẾ Ở VIỆT NAM Thực trạng thâm hụt ngân sách của Việt Nam những năm I. gần đây Nếu so sánh với thực trạng thâm hụt NSNN vào giai đoạn những năm 80 thi trong những năm gần đây, tình trạng thâm hụt NS của nước ta đã giảm đi đáng kể. BẢNG THÂM HỤT NGÂN SÁCH NHÀ NƯỚC TỪ 2001 – 2010 Đơn vị tính: Tỷ Đồng Số Bội chi Bội chi so với Năm GDP 200 25.885 4,67% 1 200 25.597 4,96% 2 200 29.936 4,9% 3 200 34.703 4,85% 4 200 40.746 4,86% 5 200 48.500 5% 6 200 56.500 5%
7 200 66.200 4,95% 8 200 142.355 6,9% 9 201 119.700 6,2% 0 Giảm thâm hụt ngân sách đạt được là do kết quả của những biện pháp cứng rắn như cắt giảm chi tiêu chính phủ, xóa bỏ dần các loại trợ cấp qua giá, lương, trợ cấp cho xí nghiệp quốc doanh… Tốc độ tăng thu hàng năm bình quân là 18,8%. Tốc độ tăng chi bình quân hàng năm đạt 18,5%. Nhiều năm thâm hụt giảm xuống dưới 5% so với GDP. Đây cũng được coi là thành tựu trong nền kinh tế của nước ta. Chúng tôi đưa ra bảng dưới đây để làm kết quả so sánh: BẢNG THÂM HỤT NGÂN SÁCH NHÀ NƯỚC NĂM TỪ 1987 ĐẾN 1994 Đơn vị tính: Tỷ đồng 1987 198 1989 199 1991 1992 1993 1994 8 0 - Thâm hụt ngân 130, 107 1081 303 1728 3847 7930 7714 sách 4 2 3 - So với GDP (%) 4,9 8,1 8,1 7,9 2,5 3,8 6,3 5,9 Tất nhiên để đạt được thành tựu như vậy, Chính phủ đã có những đổi mới trong quản lý NSNN về hệ thống thuế và chi tiêu NSNN. Tuy nhiên trong tình hình kinh tế hiện nay, tình trạng thâm hụt của NSNN ta vẫn bị đánh giá là cao. Vấn đề thâm hụt NS mới chỉ được thảo luận gần đây, đặc biệt là từ đầu năm 2009, khi nhiều người lo sợ chính sách kích cầu để chông đỡ khủng hoảng kinh
tế đi liền với sự suy giảm các nguồn thu cũng do kho khăn kinh tế sẽ đẩy thâm hụt lên mức rất cao (7% =>10%). Quan sát bảng số liệu thâm hụt NSNN từ năm 2001-2010 ta có những nhận định sau: Từ năm 2005-2009, thâm hụt NSNN có xu hướng tăng, năm 2009 đã giữ trên 5%. Năm 2009,Tổng bội chi ngân sách ước khoảng 115,9 nghìn tỷ đồng, bằng 6,9% GDP, cao hơn nhiều so với mức 4,95% của năm 2008 và kế hoạch đề ra (4,82%). Thực tế thâm hụt còn cao hơn nhiều. Năm 2007, THNS của nước ta là 5% đã được coi là đáng báo động. Vậy mà theo ứơc tính của ngân hàng phát triển Châu Á (ADB) thì thâm hụt ngân sách của Việt Nam theo cách tính quốc tế, không bao gồm tiền trả nợ gốc nhưng bao gồm các khoản chi ngoài dự toán- lên tới 7% GDP. Các chuyên gia tư vấn chính sách quốc tế của Ngân hàng Thế giới (WB), Quỹ Tiền tệ quốc tế (IMF) cũng đã nhiều lần cảnh báo Chính phủ về tỷ lệ thâm hụt ngân sách quá cao và không bền vững.Con số thâm hụt thực cũng được đánh giá cao hơn nhiều so với con số do Chính phủ công bố. IMF cho rằng thâm hụt ngân sách của Việt Nam năm 2009 lên đến 9%, Ngân hàng Phát triển châu Á (ADB) cho là 9,8%, khác với con số 6,9% mà Việt Nam đưa ra. Đến năm 2010, thâm hụt NSNN đã giảm từ 6.9% xuống 6.2% nhưng thâm hụt NSNN của nước ta vẫn ở mức cao
Hình 4: Bội chi ngân sách 2005-2009 Hậu quả: Thâm hụt ngân sách trên quy mô lớn, tốc độ cao được coi là nguyên nhân trực tiếp và quyết định gây ra lạm phát và giá cả tăng cao, tác hại đến sự phát triển kinh tế và đời sống dân cư. Lạm phát cao kỉ luc đã diễn ra vào cuối năm 2007- 2008. Nhưng nếu như năm 2008 là năm chứng kiến một tốc độ lạm phát cao kỉ lục trong vòng hơn một thập kỉ qua thì năm 2009 lại chứng kiến một mức lạm phát ở mức hai con số. Điều ấy cũng cho thấy sự cố gắng của Chính phủ trong việc bù đắp thâm hụt NSNN cũng như kiềm chế lạm phát. Tuy nhiên lạm phát của Việt Nam vẫn luôn ở mức cao trong khu vực và trên thế giới. Ngay cả trong năm 2010, kì vọng chung về mức lạm phát đã là khoảng 10%.
Việc gia tăng thâm hụt ngân sách sẽ có thể dẫn đến giảm tiết kiệm nội địa, giảm đầu tư tư nhân, hay gia tăng thâm hụt cán cân tài khoản vãng lai. Ở Việt Nam, mặc dù thâm hụt ngân sách tăng đột biến trong năm 2007chưa làm suy giảm tiết kiệm nội địa và đầu tư tư nhân nhưng nó đã làm tăng mức thâm hụt tài khoản vãng lai, từ -0,5% năm 2006 lên tới -8% năm 2007. Thâm hụt ngân sách cao và kéo dài còn làm xói mòn niềm tin đối với năng lực điều hành vĩ mô của chính phủ. Nó cũng làm tăng mức lạm phát kỳ vọng của người dân và của các nhà đầu tư vì họ cho rằng Chính phủ trước sau gì cũng sẽ phải in thêm tiền để tài trợ thâm hụt. Tóm lại, thâm hụt ngân sách cao kéo dài sẽ đe dọa sự ổn định vĩ mô, và do vậy, khả năng duy trì tốc độ tăng trưởng nhanh và bền vững của nền. Vì vậy cần thiết phải xem xét các biện pháp tài trợ để giảm THNS. Các chính sách cụ thể của Chính phủ Việt Nam trong việc II. bù đắp thâm hụt Ngân sách Nhà nước và tình hình thực hiện năm 20xx 1, Nội dung các chính sách: Để giảm thâm hụt ngân sách chỉnh phủ cần thục hiện các chính sách để giảm thâm hụt ngân sách Trước tiên ta xét tác động của chính sách tài khóa với vấn đề thâm hụt ngân sách . a, chính sách tài khóa cùng chiều trong trường hợp này chính phủ sẽ giảm chi tiêu để giảm thâm hụt . nhưng như ta đã biết tổng cầu AD tỉ lệ thuận với chi tiêu của chính phủ (G) .Như vậy khi G giảm → AD giảm→ sản lượng (Y) giảm, thu nhập giảm →thuế tiếp tục giảm. mà theo như thống kê trên ta có thể thấy thuế chiếm tới 25% tổng thu ngân sách năm 2008 . Như vậy khi thuế giảm thì thì ngân sách lại thâm hụt trở lại .
Xét một ví dụ : khi thâm hụt ngân sách , chính phủ quyết định giảm chi tiêu 70 nghìn tỉ đồng → AD giảm 70 nghìn tỉ đồng → tổng thu nhập quốc dân giảm 70 nghìn tỉ đồng Giả sử thuế thu nhập cá nhân là 10% Như vậy theo như tổng thu năm 2008 thì ngân sách sẽ mất 141700 tỉ từ thuế thu nhập cá nhân. Mà trên thực tế , 10% thu nhập là mức thấp nhất trong thang tính thuế thu nhập của Việt Nam hiện nay ( mức cao nhất là 35% với người có thu nhập trên 80 triệu đồng /tháng ) Như vậy khoản thu mất đi từ thuế lớn hơn rất nhiều khoản chi tiêu giảm của chính phủ . Nếu Nền kinh tế đang trong thời kỳ suy thoái thì việc áp dụng chính sách này sẽ làm cho suy thoái trầm trọng hơn . Vậy cách giảm G để giảm thâm hụt chỉ là biện pháp tạm thời .Nó chỉ được áp dụng khi cần giảm thâm hụt bằng mọi giá . b, Chính sách tài khóa ngược chiều . Đây là cách tăng G để giảm thâm hụt . G tăng → AD tăng → sản lượng tăng → thu nhập tăng→thu từ thuế tăng → ngân sách được cải thiện Ví dụ :trong trường hợp trên nếu chỉnh phủ không giảm mà tăng G lên thêm 70000 tỉ . Khi đó tổng thu nhập quốc dân tăng thêm 70000 tỉ . như vậy lượng tiền thu thêm từ thuế là 155700 tỉ . Như vậy ngân sách đã được cải thiện . Tuy nhiên có một vấn đề đặt ra ở đây là ngân sách đang thâm hụt thì tiền ở đâu ra để tăng chi tiêu của chính phủ , và nếu có tiền thì đầu tư vào đâu . Khi đó chính phủ sẽ có các biện pháp sau để tài trợ cho ngân sách . 1. vay nợ gồm vay nợ trong nước và viện trợ nước ngoài 2. tăng thu giảm chi 3. sử dụng dự trữ ngoại tệ