Phân tích nghệ thuật mô tả các pho tượng của Huy Cận trong bài thơ "Các vị La Hán chùa Tây Phương"

Đề bài: Phân tích nghệ thuật mô tả các pho tượng của Huy Cận trong bài thơ "Các <br /> vị La Hán chùa Tây Phương"<br /> <br /> Bài làm<br /> <br /> "Các vị  La Hán chùa Tây Phương" là một bài thơ  không chỉ  hay về  nội dung mà còn có  <br /> nhiều đặc sắc về  nghệ  thuật. Mà nghệ  thuật chủ  yếu là mô tả  và khắc họa các pho  <br /> tượng<br /> <br /> Viết về mười tám vị La Hán chùa Tây Phương, người làm thơ đứng trước một khó khăn: <br /> đó là làm thế nào cho người đọc hình dung được một cách sinh động hình  ảnh của từng  <br /> pho tượng lại cũng phải làm cho người đọc có một cái nhìn tổng quát về tất cả mười tám  <br /> pho tượng. Nếu Huy Cận đi theo hướng tả lại lần lượt mười tám pho tượng ấy, mỗi pho <br /> tượng một khổ thơ thì người đọc sẽ  thấy đủ  mặt từng vị  một nhưng bài thơ  sẽ  quá dài,  <br /> không cần thiết. Nhưng nếu đi theo hướng khái quát chung thì người đọc lại không thể <br /> hình dung được một cách sinh động mỗi một pho tượng như thế nào. Trước yêu cầu ấy,  <br /> Huy Cận đã có một giải pháp nghệ thuật hợp lý: phối hợp đặc tả cụ thể với bao quát toàn  <br /> thể. Nhờ đó mà đem đến cho người đọc một cảm nhận khá toàn diện: vừa có riêng vừa có <br /> chung, vừa gần vừa xa. vừa có điểm trọng tâm, vừa có diện mở  rộng, vừa chi li cụ thể,  <br /> lại vừa khái quát tổng thể... đủ  để  cho người đọc hình dung được về  cái thế  giới riêng <br /> của mười tám vị La Hán này.<br /> <br /> Ba khổ thơ đầu nghiêng về đặc tả. Còn ba khổ thơ tiếp theo lại nghiêng về bao quát. Huy <br /> Cận chỉ chọn ba gương mặt tiêu biểu cho ba tâm tính, ba khí chất, ba thời điểm điển hình <br /> của cuộc họp này.<br /> <br /> Pho tượng thứ  nhất xem ra là một tâm tính điềm đạm, bình tĩnh như  là phong thái của <br /> người từng trải. Mặc dù trong lòng rối bời lên một tâm sự  lớn nhưng vẫn có khả  năng  <br /> kiềm chế, tiết chế, không cho cảm xúc lộ  ra ngoài. Pho tượng này hiện ra với dáng điệu  <br /> trầm ngâm, lặng lẽ  suy tưởng một mình. Nhưng bên trong cái dáng lặng lẽ, ít lời  ấy  <br /> người ta vẫn thấy rõ một ngọn lửa lòng, một ngọn hoả tâm đang thiêu đốt:<br />  "Đây vị xương trần chân với tay<br /> <br /> Có chi thiêu đốt tấm thân gầy<br /> <br /> Trầm ngâm đau khổ sâu vòm mắt<br /> <br /> Tự bấy ngồi y cho đến nay".<br /> <br /> Ở khổ thứ hai, nhà thơ miêu tả pho tượng dường như tương phản với vị trên Đây là pho  <br /> tượng có một tâm tính xốc nổi và nông nổi. Tất cả  nhiệt tình bên trong đều tràn cả  ra <br /> ngoài, tất cả những cảm xúc đều hiện ra trong cử chỉ, hành động. Tâm tình của pho tượng <br /> ấy làm toát lên một sự nôn nóng, vội vã, hấp tấp. Phải chăng đây là một người trẻ  tuổi, <br /> còn đầy sức lực:<br /> <br /> "Có vị mắt giương, mày nhíu xệch<br /> <br /> Trán như nổi sóng, biển luân hồi<br /> <br /> Môi cong chua chát, tâm hồn héo<br /> <br /> Gân vặn bàn tay mạch máu sôi".<br /> <br /> Còn vị  thứ  ba lại tiêu biểu cho một tâm tính, một khi chất khác. Vị  này có vẻ  an phận,  <br /> buông xuôi. Sau khi suy nghĩ và cảm thấy những nghĩ suy đã làm cho mình mệt mỏi, cho  <br /> nên có thái độ  phó mặc, ngại đương đầu với những gì quyết liệt, dữ  dội, phức tạp. Tuy  <br /> nhiên, cũng không thể  lảng tránh được, nỗi đau khổ  của cuộc đời cứ  dội đến đôi tai dài <br /> rộng<br /> <br /> "Có vị chân tay co xếp lại<br /> <br /> Tròn xoe tựa thể chiếc thai non<br /> <br /> Nhưng đôi tai rộng dài ngang gối<br /> <br /> Cả cuộc đời nghe đủ chuyện buồn… "<br /> Nhìn vào dáng điệu của ba pho tượng này chúng ta còn thay mỗi tư thế cũng điển hình cho  <br /> một thời khác. Phải chăng vị thứ nhất tiêu biểu cho thời điểm cuộc họp mới bắt đầu, câu  <br /> hỏi vừa mới tung ra, các thành viên còn bình tĩnh và tự tin rằng có thể sẽ tìm kiếm được  <br /> câu trả lời? Còn vị thứ hai lại tiêu biểu cho thời điểm cuộc họp vào lúc ráo riết nhất, căng  <br /> thẳng nhất. Tất cả đều nung nấu, lao tâm khổ  tứ để  tìm kiếm câu trả  lời nhưng mà vẫn <br /> chưa ra. Nhìn vào pho tượng này người ta còn thấy được cả không khí oi ả, bức xúc của <br /> cuộc họp. Vị  cuối cùng phải chăng là thời điểm mà mọi kiếm tìm đến vô vọng rồi? Rõ  <br /> ràng Huy Cận đã chọn ba pho tượng để đặc tả một cách rất chính xác. Ý nghĩa điển hình  <br /> rất cao. Chỉ cần ba pho tượng  ấy thôi đã đủ  cho người đọc hình dung về  tâm trạng của <br /> mười làm pho còn lại.<br /> <br /> Như chúng ta đã biết, Huy Cận đã phát hiện ra dụng ý của các nghệ nhân ngày xưa chỉ là  <br /> mượn đề tài tượng Phật để nói về cuộc đời thực, cho nên mỗi một pho tượng mang một <br /> vẻ  mặt con người Điều đó khiến cho Huy Cận cần phải nhận diện được từng tính cách <br /> của người, thân phận người, gương mặt người trong từng pho tượng gỗ. Làm thế nào để <br /> cho mỗi pho tượng hiện ra là một con người sống động? Đó chính là câu hỏi đầy khó <br /> khăn. Để  trả  lời câu hỏi này, Huy Cận đã sử  dụng một nghệ  thuật rất cổ  truyền nhưng  <br /> cũng rất phù hợp: biến cái tĩnh thành cái động. Các pho tượng này vốn bằng gỗ được đặt <br /> bất động tại chùa Tây Phương Nhưng các nghệ  nhân ngày xưa là những bàn tay tài hoa.  <br /> dường như  đã thổi vào đó sự sống. Cho nên pho tượng nào cũng sống động, mọi đường <br /> nét, hình khối để  diễn tả  gương mặt tượng, dáng điệu tượng đều làm toát lên được đời <br /> sống nội tâm ở bên trong. Đến lượt mình, Huy Cận đã biến những hình tượng điêu khắc  <br /> thành những hinh tượng của thi ca. Một lần nữa, họ hiện ra như những con người thực.  <br /> Mỗi trạng thái tỉnh của tượng đều hoá thành trạng thái động của người. Vị  thứ  nhất thỉ <br /> "trầm ngâm đau khổ", tự bấy ngồi y cho đến nay". Nghĩa là bước vào cuộc họp, vị ấy đã  <br /> chọn một tư thế ngồi và cứ ngồi y nguyên ở đấy suốt hai thế kỷ qua. Có vị thì sau khi suy  <br /> nghĩ đã co mình, tay chân thu lại giống như động tác thu minh của một con người an phận. <br /> Chúng ta có cảm tưởng như  động tác  ấy vừa mới diễn ra. Nhưng sống động nhất có lẽ <br /> vẫn là pho tượng thứ hai. Chúng ta có cảm giác như từ pho tượng toát ra cả hơi ấm của  <br /> sự sống. Bên dưới lồng ngực là trái tim đang đập mãnh liệt, bên dưới làn da, mạch máu <br /> đang chạy, cặp mắt vừa mới giương lên, vầng trán nổi sóng mà nhất là đôi môi và bàn <br /> tay: "môi cong chua chát", "gân vặn bàn tay". Có thể  nói  ở  đây Huy Cận có phần nào bị <br /> ảnh hưởng lối cảm nhận và diễn tả của nhà điêu khắc Rôđanh ở bức tượng "Người suy  <br /> nghĩ". Nhà điêu khắc này đã tà một người suy nghĩ đang trong trạng thái căng thẳng nhất, <br /> không chỉ có trí não hoạt động mà tất cả bắp cơ, mọi đường gân. thớ  thịt đang được tập  <br /> trung dồn vào việc nghỉ  ngơi  ở  pho tượng này cũng thế, Vị  La Hán đang căng toàn thân <br /> một cách ráo riết, quyết liệt mong tìm kiếm được ngay câu trả lời. Đó là cực điểm của sự <br /> suy nghĩ. Cho nên tác giả  đã dồn vào đấy rất nhiều động từ  nhằm thể  hiện một nội tâm <br /> sôi động, bức xúc: "mắt giương", "mày nhíu xệch", "Trán như  nổi sóng"... Qua cách tả <br /> của Huy Cận, mười tám pho tượng đều như thế: Mặt cúi, mặt nghiêng, mặt ngoảnh sau", <br /> "quay theo tám hướng" Tất cà khiến cho không khí trở nên cực kỳ căng thẳng: "cuồn cuộn  <br /> đau thương chảy dưới trời”. Và cho đến bây giờ, hai trăm năm đã trôi qua. không khí ấy <br /> vẫn chưa hề tiêu tan, những vết hằn trên mặt tượng vẫn còn nguyên, chưa chịu giãn ra<br /> <br /> "Các vị La Hán chùa Tây Phương" là một thành công của Huy Cận. Thành công ấy trước  <br /> hết thuộc về tình yêu của tác giả đối với cha ông. Bài thơ thể hiện một sự cảm thông lớn  <br /> đối với nỗi đau khổ, bế tắc trong quá khứ. Nhưng nếu chỉ có một tình thương đơn thuần <br /> thì cũng chưa thể có sáng tạo nghệ thuật.<br /> <br /> Thành công của bài thơ còn thuộc về tài hoa của Huy Cận Ông đã biết phát huy những thủ <br /> pháp nghệ thuật phù hợp để  khắc họa những hình tượng của mình. Nhờ  đó mà giờ  đây,  <br /> bên cạnh mười tám pho tượng của ngành điêu khắc Việt Nam, nên thơ  ca hiện đại Việt <br /> Nam cũng có mười tám vị La Hán được tạc bằng ngôn từ.<br /> <br /> Rất có thể  những người tinh thông Phật giáo viếng thăm chùa Tây Phương sẽ  giải thích  <br /> các pho tượng La Hán kia một cách khác chăng. Nhưng Huy Cận thì không hề quan sát và  <br /> miêu tả  các vị   ấy theo quan điểm Phật giáo. Nhà thơ  không đối thoại với các nhà Phật  <br /> học mà đối thoại với "bác thợ  cả" ngày xưa đã tạc nên 18 pho tượng tuyệt vời này như <br /> những công trình nghệ thuật phản ánh thời đại của mình, đúng vào cái thế kỷ mà Nguyễn <br /> Du viết Truyện Kiêu và Văn Chiêu hồn.<br />