Phân tích và đánh giá hình tượng văn sĩ Hoàng trong tác phẩm Đôi mắt của Nam Cao

Đề bài: Phân tích và đánh giá hình tượng văn sĩ Hoàng trong tác phẩm Đôi mắt của <br /> Nam Cao<br /> <br /> Bài làm<br /> <br /> Nghĩ lại những thành tựu văn học  ở  nước ta từ  sau Cách mạng tháng Tám, đến những  <br /> ngày đầu của cuộc kháng chiến chống Pháp, không ai không nhớ  đến truyện ngắn Đôi <br /> mắt của Nam Cao. Những sáng tác hồi ấy, vừa phục vụ kịp thời, vừa đứng lại được với <br /> thời gian như Đôi mắt phải nói rằng chưa có bao nhiêu.<br /> <br /> Truyện Đôi mắt đã tạo ra được một nhân vật khó quên: văn sĩ Hoàng. Mỗi lần đọc lại tác <br /> phẩm, gặp lại nhân vật này, tôi cứ phải bật cười một mình và thầm thốt lên: chà, cái anh  <br /> chàng này, y như một người có thật mà mình đã gặp ở đâu rồi vậy!<br /> <br /> Những nhân vật có phẩm chất nghệ thuật như vậy, thường giống nhau  ở đặc điểm này: <br /> có những chi tiết có vẻ ngẫu nhiên thậm chí vô nghĩa nữa. Vậy mà không thể hỉnh dung ra  <br /> nhân vật ấy đúng như bản chất của nó. nếu gạt bỏ đi những chi tiết ấy. Nghĩa là rất ngẫu <br /> nhiên mà lại rất tất yếu. Có vẻ vô nghĩa đấy, nhưng không có không được.<br /> <br /> Trong Đôi mắt, Độ  lần nào đến nhà Hoàng cũng bắt gặp một con chó bécgiê. ở  Hà Nội  <br /> cũng thế,  ở  nơi tản cư cũng vậy. Điều  ấy có gì là đặc biệt đâu! Ấy thế  nhưng chúng ta <br /> không thể hình dung ra cái anh văn sĩ kiếm chợ đen này đúng như kiểu người và cung cách <br /> sống của anh ta nếu không có hình ảnh cái con chó giống Đức to lớn ấy. Cũng như anh ta  <br /> nhất thiết phải có thân hình to béo, nặng nể, bước đi thong thả, khệnh khạng, bơi hai <br /> cánh tay ngắn ngủn kềnh kệch ra hai bên; nhất thiết phải mặc bộ quần áo ngủ màu xanh  <br /> nhạt, phủ bên ngoài bộ ria cắt xén ngay ngắn trên mép; nhất thiết phải ngả người ra phía  <br /> sau và kêu lên những tiếng lâm ly trong cổ họng khi nhận ra người bạn cũ; nhất thiết phải <br /> thích Tam quốc chí và khoái nhất nhân vật Tào Tháo; nhất thiết phải cùng cục trong cổ <br /> như con gà trống;.v.v...<br /> <br /> Điều thú vị   ở đây là chi tiết kia không chỉ  làm cho nhân vật trở  thành cụ  thể, sinh động,  <br /> hay nói như các nhà lý luận văn học, không chỉ đóng vai cá thể  hoá, cá tính hóa nhân vật.  <br /> Chúng còn thể hiện một cách sâu sắc bản chất xã hội của tính cách, nghĩa là đem đến cho  <br /> nó giá trị điển hình.<br /> <br /> Phải nói rằng, bản thân việc nuôi chó becgie, cũng như  cái thú nằm trong màn đọc Tam <br /> quốc chí, cái thú ăn mía  ướp hoa bưởi v.v... bản thân nó chả  có "vấn đề" gì hết. Trong <br /> những điều kiện sinh hoạt nào đó, đấy còn có thể xem là những cách giải trí lành mạnh và  <br /> rất văn hoá nữa. Nhưng đặt vào hoàn cảnh cụ thể  của nhân vật Hoàng trong truyện Đôi  <br /> mắt, thì những chi tiết kia quả  đã bộc lộ  cả  một thái độ  sống, hơn nữa, một bản chất <br /> chính trị của một loại trí thức trưởng giả rất khó hòa nhập với cuộc kháng chiến. Vì thế, <br /> không khí của cuộc kháng chiến dù có sôi nổi đến thế nào, đời sống vật chất và tinh thần  <br /> của nhân dân dù có đổi thay dữ  dội đến đâu, vẫn không mảy may tác động đến nề  nếp <br /> sinh hoạt của vợ chồng anh ta. Nghĩa là vẫn cứ phải nuôi con chó bécgiê như thế, vẫn cứ <br /> phải xây một dinh cơ riêng biệt rộng rãi như thế, vẫn cứ nhơn nhơn sống một kiểu sống  <br /> an nhàn như  thế. Ban ngày, nếu không vì quá buồn mà phải tìm đến mấy ông bạn tuần  <br /> phủ đốc học về hưu nào đó để  đánh tổ  tôm, thì chỉ muốn đóng chặt cổng lại để  khỏi bị <br /> quấy nhiễu bởi mấy ông Ủy ban hay tự vệ trong làng đến tuyên truyền kháng chiến. Còn <br /> buổi tối chỉ  một nếp sống "thiêng liêng" không gì phá vỡ  được là... chui vào chăn  ấm,  <br /> buông màn tuyn trắng toát, vừa hút thuốc lá thơm, vừa đọc Tam quốc chí trước khi đánh <br /> một giấc ngon lành đến sáng, anh ta đã sống giữa cuộc kháng chiến mà hoàn toàn cách  <br /> biệt với cuộc kháng chiến cho nên Độ bước vào nhà anh ta, dù ở nơi tản cư, mà như bước  <br /> vào một thế  giới xa lạ  hẳn với bên ngoài, và bao nhiêu hy vọng vận động anh ta đi làm <br /> báo kháng chiến với mình bỗng chốc tan thành mây khói.<br /> <br /> Người ta nói rằng Đôi mắt là chuyện có thật. Khi cuộc kháng chiến chống Pháp mới bùng  <br /> nổ, Nam Cao công tác trong một tờ báo địa phương, quê ông. Hồi  ấy, ông có đi lại thăm  <br /> viếng một nhà văn nào đó ở Hà Nội tản cư ra. Ai đã từng biết lối viết văn của Nam Cao <br /> hẳn thấy điều ấy chẳng có gì lạ. Xưa nay, viết về tầng lớp trí thức, văn nghệ sĩ, hay viết <br /> về nông dân, địa chủ, ông vẫn thường dựa vào người thực, việc thực (Ngòi bút chân thực  <br /> đến nghiêm khắc  ấy không muốn tưởng tượng của mình tung hoành quá tự  do chăng?). <br /> Nhưng sự thực  ấy đã được nhìn từ  chỗ  đứng nào, từ  ánh Seing của những tư  tưởng gì?  <br /> Muốn biết điều này, cần nhớ  rằng, Đôi mắt được viết vào mùa xuân năm 1948 tại Việt  <br /> Bắc, vài tháng sau Nam Cao được kết nạp vào Đảng. Đó cũng là thời điểm quân dân ta  <br /> vừa liên tiếp ghi được những chiến công vang dội: Chợ  Đồn, Chợ  Rã, Bông Lau, Sông <br /> Lô, v.v... bẻ  gãy cuộc tấn công đại quy mô của giặc Pháp lên Việt Bắc thu đông năm  <br /> 1947. Đôi mắt được viết xen kẽ với một tác phẩm khác cũng rất đặc sắc của Nam Cao:  <br /> Nhật kí ở rừng. Đọc tác phẩm này, thấy tâm trạng nhà văn lúc bấy giờ đang náo nức một <br /> niềm tin tưởng và tự hào ở cuộc kháng chiến mà ông đã thực sự góp phần vào, đồng thời  <br /> dạt dào những tình cảm đấy cảm phục trước vẻ đẹp tâm hồn cao cả của đồng bào Việt  <br /> Bắc mà ông lần đầu được tiếp xúc. Ông ghi vào nhật kí ngày 3 ­ 11 ­ 1947: "Gần gũi  <br /> những người Dao đói rách và dốt nát, thấy họ  rất biết yêu cách mạng, làm cách mạng <br /> chân thành, sốt sáng và tận tụy, chúng tôi thấy tin tưởng vô cùng. So sánh họ  với mấy <br /> thằng "bổ  vẩu" mà Khan gọi là tri thức nửa mùa, Khan rất bất bình đối với hạng này. <br /> Chúng nó chẳng yêu một cái gì. Chúng nó chỉ tài chửi đổng".<br /> <br /> Hoàng là một trong những thằng "bổ vẩu” có "tài chửi đổng" ấy chăng? Anh ta chẳng làm  <br /> gì hết, trong khi mọi người nỗ lực tham gia kháng chiến ích kỉ đai hạng nhưng động mở <br /> miệng là chửi thiên hạ  ngu dốt, bần tiện ­ Mà sao những người như  thế lại chúa là hay  <br /> nhân danh đạo đức, nhân nghĩa? Này đây, hãy nghe người vợ  Hoàng phụ  họa với những  <br /> nhận xét của chồng về sự mà chị ta gọi là "thiếu tình nghĩa của người dân quê": "họ  làm <br /> chính chúng tôi cũng đâm lo. Có thể  nói rằng trong một trăm người thì chín mươi chín  <br /> người cho rằng Tây không đời nào dám đánh mình. Mãi đến lúc có lệnh tản cư  tôi vẫn <br /> cho là mình tản cư để dọa nó thôi. Thế rồi, đùng một cái, đánh nhau. Chúng tôi chạy được <br /> người chứ của thì chạy làm sao dược. May mà còn vớt vắt được ít tiền. Một ít hàng để ở <br /> cái trại của chúng tôi  ở ngoại thành. Khéo làm thì ăn được độ  một năm. Đến lúc hết tất  <br /> nhiên là phải khổ  rồi. Chỉ  sợ  đến lúc  ấy họ  lại mỉa lại. Thành thử  bây giờ  lý ra thì có <br /> muốn ăn một con gà chưa đến nỗi không mua nổi mà ăn, nhưng ăn lại sợ  người ta biết,  <br /> sau này người ta nói cho thì nhục. Họ tàn nhẫn lắm cơ bác ạ”<br /> <br /> Tôi chắc, khi ôn lại trong tâm trí mình câu nói ấy, Nam Cao đến lộn ruột lên được. Nhưng <br /> giọng kể chuyện cứ thản nhiên như không. Ấy, bản lĩnh của ngòi bút Nam Cao là thế: ỏng <br /> nén chặt tình cảm của mình lại để cho người đọc tự tìm ra ý nghĩa mà càng thêm phẫn nộ <br /> ­ phẫn nộ  mà cứ phải bật cười ­ trước một thái độ  hết sức ích kỷ  mà cứ  nhơn nhơn và <br /> ngọt xớt như không.<br />