Phật giáo với bảo vệ môi trường ở Việt Nam

1JKLrQ FͩX 7{Q JLiR 6͑   <br /> <br /> <br /> NGÔ VĂN TRÂN(*)<br /> <br /> PHҰT GIÁO VӞI BҦO Vӊ MÔI TRѬӠNG Ӣ VIӊT NAM<br /> Tóm tҳt: Trên c˯ sͧ tri͇t lý Duyên khͧi, Ph̵t giáo cho r̹ng, nhͷng hi͋m<br /> h͕a v͉ môi tr˱ͥng, bi͇n ÿ͝i khí h̵u toàn c̯u, v̭n n̩n nghèo ÿói,... mà<br /> nhân lo̩i ngày nay ÿang ÿ͙i m̿t là chính tͳ h̵u qu̫ cͯa t˱ duy và hành<br /> ÿ͡ng “Tham, Sân, Si” cͯa con ng˱ͥi ÿ͙i vͣi th͇ giͣi t͹ nhiên. Vì v̵y, ÿ͋<br /> b̫o v͏ môi tr˱ͥng s͙ng trong ÿi͉u ki͏n hi͏n nay, theo Ph̵t giáo, c̯n<br /> ph̫i ho̩ch ÿ͓nh ÿ˱ͫc ph˱˯ng thͱc giáo dͭc và ÿ͓nh h˱ͣng s͙ng “thi͏n”<br /> vͣi t͹ nhiên, giúp tín ÿ͛ hình thành thói quen có ý thͱc t͹ giác cao vͣi<br /> nhͷng h͏ qu̫ cͯa hành vi b̫n thân ÿ͙i vͣi môi tr˱ͥng. Bài vi͇t này góp<br /> ph̯n làm rõ giá tr͓ cͯa Ph̵t giáo vͣi b̫o v͏ môi tr˱ͥng ͧ Vi͏t Nam.<br /> Tӯ khóa: Ph̵t giáo, Ph̵t giáo Vi͏t Nam, ÿ̩o ÿͱc Ph̵t giáo, b̫o v͏ môi<br /> tr˱ͥng, v̭n n̩n cͯa môi tr˱ͥng<br /> 1. Dүn nhұp<br /> Ngày nay, toàn cҫu hóa trӣ thành xu thӃ tҩt yӃu cӫa mӑi quӕc gia trong quá<br /> trình phát triӇn. Trong quá trình ÿó, các vùng miӅn, quӕc gia, dân tӝc vӕn có<br /> truyӅn thӕng ÿӝc lұp, tách rӡi ÿang trӣ thành gҳn bó, liên quan vӟi nhau, mӣ<br /> rӝng khҧ năng hӧp tác và phát triӇn. Thӵc tӃ ÿó ÿã ÿem lҥi nhiӅu cѫ hӝi và lӧi<br /> ích cho các quӕc gia. Tuy nhiên, nó cNJng ÿã và ÿang ÿһt ra cho các quӕc gia mӝt<br /> sӕ thách thӭc không nhӓ.<br /> Vҩn nҥn cӫa toàn cҫu hóa ÿӕi vӟi các nѭӟc nghèo và các nѭӟc ÿang phát<br /> triӇn có tính thách thӭc lӟn hѫn: Ĉó là sӵ xung ÿӝt giӳa xu hѭӟng vӑng ngoҥi và<br /> ý thӭc ÿӝc lұp, tӵ chӫ và chӫ quyӅn quӕc gia mà gҳn liӅn vӟi nó là bҧo tӗn bҧn<br /> sҳc văn hóa dân tӝc; là khҧ năng cân bҵng giӳa thu hút ÿҫu tѭ, kích thích kinh tӃ<br /> phát triӇn, ÿa dҥng vӅ cѫ hӝi hӑc hӓi, viӋc làm, xóa ÿói giҧm nghèo vӟi viӋc ÿҧm<br /> bҧo giӳ gìn và phát huy ÿѭӧc các giá trӏ tӕt ÿҽp cӫa truyӅn thӕng, ÿánh thӭc tiӅm<br /> năng con ngѭӡi, tҥo môi trѭӡng cho con ngѭӡi ÿѭӧc rèn luyӋn, phát triӇn toàn diӋn,<br /> mӣ mang dân trí, phát triӇn nhân tài. Ĉây ÿѭӧc coi là nhӳng liӅu thuӕc thӱ ÿӕi<br /> vӟi bҧn năng tӵ vӋ cӫa mӛi dân tӝc khi hӝi nhұp quӕc tӃ.<br /> VӅ phѭѫng diӋn ÿҥo ÿӭc, ÿiӅu nhӭc nhӕi nhҩt hiӋn nay là sӵ xuҩt hiӋn lӕi<br /> sӕng cá nhân, vӏ kӹ, thӵc dөng, vô cҧm, xa rӡi ÿҥo ÿӭc truyӅn thӕng, thұm chí<br /> “bҩt chҩp cҧ ÿҥo lý, tình nghƭa, sӵ lҩn át cӫa ÿӗng tiӅn có sӭc vùi dұp, bóp chӃt<br /> cҧ nhӳng gì thuӝc vӅ tinh thҫn, giá trӏ tinh thҫn”(1). ĈiӅu ÿó làm suy thoái ÿҥo ÿӭc xã<br /> *<br /> <br /> . ThS., Hӑc viӋn Hành chính Khu vӵc MiӅn Trung.<br /> <br /> 1J{ 9ăQ 7UkQ 3KɪW JLiR Y͛L EɠR Yʄ P{ WUɉ͝QJ«<br /> <br /> <br /> <br /> hӝi và lӕi sӕng con ngѭӡi hiӋn nay. Ĉһc biӋt, vì lӧi nhuұn, mӝt sӕ tә chӭc, cá nhân<br /> làm giàu bҵng mӑi giá, gây ô nhiӉm môi trѭӡng, môi sinh, ÿe dӑa trӵc tiӃp ÿӃn ÿӡi<br /> sӕng con ngѭӡi và vҩn ÿӅ sinh tӗn cӫa nhân loҥi.<br /> 2. Mӝt sӕ thách thӭc vӅ môi trѭӡng trên thӃ giӟi và ӣ ViӋt Nam hiӋn nay<br /> Ngày nay, nhân loҥi ÿang ÿӭng trѭӟc nhӳng thách thӭc mang tính sӕng còn<br /> vӅ ô nhiӉm môi trѭӡng. Nguӗn nѭӟc, ÿҩt ÿai, khí quyӇn... có nguy cѫ hӫy hoҥi<br /> cân bҵng cӫa sӵ sӕng. Sӵ mҩt cân bҵng giӳa cuӝc sӕng con ngѭӡi và môi trѭӡng<br /> ÿang ÿҭy các nѭӟc ÿang phát triӇn và các nѭӟc nghèo, trong ÿó có ViӋt Nam,<br /> vào nhӳng thҧm hӑa cӫa thiên nhiên. Các vҩn nҥn vӅ môi trѭӡng trong bӕi cҧnh<br /> toàn cҫu hóa thӇ hiӋn trên mӝt sӕ mһt chӫ yӃu sau:<br /> Thͱ nh̭t, ô nhi͍m môi tr˱ͥng và m̭t cân b̹ng sinh thái: Trong mӝt thӡi<br /> gian dài, trên quan ÿiӇm “phát triӇn”, “tăng trѭӣng hҵng năm vӅ thu nhұp quӕc<br /> dân”, “xóa ÿói giҧm nghèo”, nhiӅu quӕc gia ÿã ÿҭy mҥnh khai thác tài nguyên,<br /> sҧn xuҩt hàng hóa, tăng tӕc ÿӝ phát triӇn công nghiӋp và ÿô thӏ hóa. Vì vұy, nhu<br /> cҫu vӅ nguyên liӋu và chҩt ÿӕt tăng vӑt. Thiên nhiên trӣ thành nguӗn nguyên vұt<br /> liӋu bӏ khai thác vӟi tӕc ÿӝ chѭa tӯng có, là nѫi tiӃp quҧn chҩt thҧi ÿӝc hҥi trong<br /> quá trình sҧn xuҩt. Ĉó là nguyên nhân làm cho sӵ suy thoái môi trѭӡng sӕng<br /> ngày càng khӕc liӋt hѫn bao giӡ hӃt. Sӵ thiӃu hiӇu biӃt cӝng thêm lòng ích kӹ,<br /> thèm khát chiӃm dөng tӵ nhiên, chӍ nhìn thҩy nhӳng lӧi ích trѭӟc mҳt mà quên ÿi<br /> nhӳng lӧi ích lâu dài ÿã khiӃn con ngѭӡi xa rӡi vӟi thiên nhiên, phá hoҥi chính<br /> nhӳng nhân tӕ giúp con ngѭӡi sinh tӗn và phát triӇn bӅn vӳng, gây ra nhӳng<br /> hiӇm hӑa khôn lѭӡng. Riêng “Tҥi ViӋt Nam, hҵng năm rӯng bӏ mҩt khoҧng<br /> 200.000 ha, trong ÿó khoҧng 50.000 ha do khai hoang ÿӇ trӗng trӑt”(2). Rӯng<br /> mҩt, kéo theo lӟp thҧm mөc ÿiӅu hòa dòng chҧy bӏ mҩt, lNJ lөt và nhӳng thҧm hӑa<br /> do nó gây ra ngày càng gia tăng. Nhìn rӝng hѫn, “Theo tӕc ÿӝ phá rӯng hiӋn nay,<br /> vӟi 11 triӋu ha mӛi năm, ÿӃn năm 2040 thӃ giӟi sӁ mҩt ÿi tӯ 17% ÿӃn 35% loài<br /> trong sӕ 10 triӋu. Vào năm 2040, hҵng ngày sӁ có 20-70 loài bӏ tuyӋt chӫng”(3).<br /> Cùng vӟi nҥn phá rӯng, tӕc ÿӝ ÿô thӏ hóa và phát triӇn công nghiӋp diӉn ra<br /> nhanh, làm cho thiên nhiên ӣ nѭӟc ta bӏ khai thác kiӋt quӋ. ChӍ tính trong 5 năm<br /> (2001-2005), “tәng diӋn tích ÿҩt nông nghiӋp cҧ nѭӟc bӏ thu hӗi cho mөc ÿích<br /> khác nhau là khoҧng 366.400 ha, tӭc chiӃm 3,89% tәng diӋn tích ÿҩt nông<br /> nghiӋp ÿang bӏ sӱ dөng. NӃu tính bình quân thì mӛi năm trong khoҧng thӡi gian nói<br /> trên có tӟi 73.288 ha ÿҩt canh tác nông nghiӋp bӏ thu hӗi”(4), trong ÿó “ÿҩt trӗng<br /> lúa giҧm trong 5 năm là 7,6%”(5) và phҫn nhiӅu là ÿҩt tӕt. Mһt khác, nӅn sҧn xuҩt<br /> công nghiӋp “phát triӇn nóng” thiӃu cѫ chӃ kiӇm soát, thҧi ra môi trѭӡng nhiӅu<br /> chҩt ÿӝc hҥi làm ô nhiӉm nguӗn nѭӟc, ÿҩt, không khí, thӵc phҭm... biӃn nhiӅu<br /> nѫi trӣ thành bãi rác công nghiӋp, tiӃp nhұn chҩt thҧi loҥi ÿӝc hҥi, tҥo ra sӵ<br /> hoang mҥc hóa ÿҩt ÿai, làm biӃn ÿәi cҧnh quan và các hӋ sinh thái, ÿe dӑa sӵ tӗn<br /> vong và phát triӇn cӫa sӵ sӕng.<br /> <br /> 13<br /> <br /> <br /> <br /> 1JKLrQ FͩX 7{Q JLiR 6͑   <br /> <br /> Thͱ hai, bi͇n ÿ͝i khí h̵u toàn c̯u: Chính sӵ tăng trѭӣng kinh tӃ “bҩt chҩp<br /> mӑi giá”, ÿҭy nhanh tӕc ÿӝ công nghiӋp hóa và tiêu dùng, kéo theo sӵ tăng<br /> cѭӡng sӱ dөng các nhiên liӋu hóa thҥch nhѭ than ÿá, dҫu mӓ, gia tăng chăn nuôi<br /> ÿҥi gia súc, phá rӯng ÿӇ trӗng trӑt, khai thác, tàn phá các hӋ sinh thái ngұp<br /> mһn,... ÿã làm giҧm nhanh không gian xanh, ÿӗng thӡi tҥo ra nhiӅu khí thҧi CO2<br /> (riêng sҧn xuҩt xi măng tҥo ra 2,5% CO2 toàn cҫu), CH4, NO... trong sinh quyӇn,<br /> là nguyên nhân chính làm nhiӋt ÿӝ trái ÿҩt nóng dҫn lên, tҥo nên hiӋu ӭng nhà<br /> kính ӣ các ÿô thӏ. Hұu quҧ cӫa sӵ biӃn ÿәi khí hұu toàn cҫu ÿã khiӃn tan chҧy<br /> băng ӣ Bҳc cӵc, mӵc nѭӟc biӇn dâng cao xâm nhұp làm mҩt ÿҩt sinh hoҥt, ÿҩt<br /> sҧn xuҩt và làm nhiӉm mһn các vùng ven biӇn, trong ÿó ViӋt Nam là mӝt trong<br /> 10 nѭӟc bӏ ҧnh hѭӣng nһng nӅ nhҩt. BiӃn ÿәi khí hұu còn làm tăng nguy cѫ bão<br /> lөt, hҥn hán, xói mòn và bҥc màu ÿҩt canh tác, làm suy giҧm các nguӗn lӧi tӵ<br /> nhiên tӯ khai thác, ÿánh bҳt, trӗng trӑt, tàn phá thiên nhiên vӟi tӕc ÿӝ không thӇ<br /> phөc hӗi.<br /> Thͱ ba, v̭n n̩n ÿói nghèo và sͱc kh͗e c͡ng ÿ͛ng: HӋ quҧ trӵc tiӃp cӫa tӕc<br /> ÿӝ phát triӇn công nhiӋp và ÿô thӏ hóa quá nhanh, bҩt chҩp lӕi sӕng thân thiӋn<br /> vӟi môi trѭӡng tӵ nhiên là sӵ ÿói nghèo, suy dinh dѭӥng, ÿe dӑa sӭc khӓe cӝng<br /> ÿӗng và cuӝc sӕng cӫa con ngѭӡi, nhҩt là cѭ dân nông nghiӋp, nông thôn.<br /> Trѭӟc nhӳng vҩn nҥn nêu trên, vҩn ÿӅ ÿһt ra ÿӕi vӟi “bҧo vӋ môi trѭӡng”<br /> không chӍ là chӕng ô nhiӉm ÿҩt ÿai, sông suӕi, bҧo vӋ ÿa dҥng sinh hӑc, mà còn<br /> phҧi làm cho môi trѭӡng sӕng phong phú, trҧ lҥi sӵ trong sҥch cӫa thiên nhiên.<br /> Ĉӡi sӕng con ngѭӡi muӕn “phát triӇn bӅn vӳng” phҧi gҳn liӅn vӟi sӵ trong sҥch,<br /> thân thiӋn cӫa môi trѭӡng. ĈӇ “bҧo vӋ môi trѭӡng” cҫn thӵc hiӋn hàng loҥt<br /> nhӳng giҧi pháp ÿӗng bӝ nhѭ: әn ÿӏnh dân sӕ, tiӃt kiӋm nguӗn nguyên liӋu, tăng<br /> hiӋu năng sӱ dөng năng lѭӧng, әn ÿӏnh hӋ sinh thái và xӱ lí tӕt ô nhiӉm môi<br /> trѭӡng. Song, ô nhiӉm môi trѭӡng chӫ yӃu do các viӋc làm thiӃu hiӇu biӃt và<br /> lòng tham muӕn chiӃm dөng khai thác tӵ nhiên bҩt chҩp quy luұt tӵ nhiên, cho<br /> nên cҫn ÿһc biӋt xây dӵng và giáo dөc phә cұp ý thӭc tӵ giác vӅ bҧo vӋ môi sinh,<br /> môi trѭӡng, coi ÿó là trách nhiӋm cӫa mӛi cá nhân, là phҭm chҩt ÿҥo ÿӭc cӫa con<br /> ngѭӡi trong thӡi ÿҥi ngày nay.<br /> 3. Ĉҥo ÿӭc Phұt giáo vӟi ý thӭc và hành ÿӝng bҧo vӋ môi trѭӡng<br /> Trên cѫ sӣ triӃt lý Duyên khӣi, Vô thѭӡng, Vô ngã, NghiӋp báo và Nhân quҧ,<br /> Phұt giáo ÿã xây dӵng nên nhӳng chuҭn mӵc ÿҥo ÿӭc nhѭ tӯ bi, bҩt sát, tҥo<br /> nghiӋp thiӋn… rҩt có ý nghƭa trong ӭng xӱ “thiӋn” vӟi thӃ giӟi tӵ nhiên, vӟi môi<br /> trѭӡng. Các chuҭn mӵc tu hӑc và thӵc hành cӫa Phұt giáo ÿӕi vӟi môi trѭӡng tӵ<br /> nhiên rҩt gҫn vӟi các chuҭn mӵc ÿҥo ÿӭc môi trѭӡng và ÿáp ӭng yêu cҫu xây<br /> dӵng ý thӭc tӵ giác vӅ bҧo vӋ môi trѭӡng cӫa ÿҥo ÿӭc môi trѭӡng hiӋn nay.<br /> Nhҩt quán vӟi triӃt lý Duyên khӣi, Vô thѭӡng, Vô ngã,... Phұt giáo luôn ÿһt<br /> con ngѭӡi trong mӕi quan hӋ phә biӃn vӟi thӃ giӟi. ThuyӃt Duyên khӣi cho rҵng,<br /> <br /> 14<br /> <br /> 1J{ 9ăQ 7UkQ 3KɪW JLiR Y͛L EɠR Yʄ P{ WUɉ͝QJ«<br /> <br /> <br /> <br /> sӵ hình thành và phát triӇn cӫa con ngѭӡi cNJng là sӵ kӃt hӧp nhân duyên cӫa<br /> ÿiӅu kiӋn tӵ nhiên, xã hӝi, tâm lý, sinh lý. Ĉó là sӵ kӃt hӧp cӫa các yӃu tӕ vұt<br /> chҩt (tӭ ÿҥi: Ĉҩt, Nѭӟc, Lӱa, Khí) và các yӃu tӕ tinh thҫn (Thӑ, Tѭӣng, Hành,<br /> Thӭc). Do vұy, tӯ góc ÿӝ tӵ nhiên, con ngѭӡi và giӟi tӵ nhiên vӕn có mӕi quan<br /> hӋ hӳu cѫ, bӅn chһt. Con ngѭӡi không thӇ tӗn tҥi ÿѭӧc nӃu không có thiên nhiên,<br /> môi trѭӡng. Môi trѭӡng là ÿiӅu kiӋn cho sӵ sӕng cӫa con ngѭӡi. Khi môi trѭӡng<br /> bӏ phá hoҥi thì sӵ sӕng cӫa con ngѭӡi cNJng bӏ tәn thѭѫng, bӏ ÿe dӑa.<br /> Phұt giáo ý thӭc rҵng, con ngѭӡi phҧi ÿӕi xӱ vӟi giӟi tӵ nhiên theo nguyên<br /> tҳc trung ÿҥo, phҧi sӕng dӵa vào tӵ nhiên, bҧo tӗn tӵ nhiên ÿӇ tӗn tҥi. Giáo lý<br /> nhà Phұt khuyên con ngѭӡi phҧi sӕng tӯ bi, tránh Tham, Sân, Si, không tҥo<br /> nghiӋp ác, dѭӥng nghiӋp thiӋn, tránh sát sinh, tӭc là phҧi sӕng thân thiӋn vӟi môi<br /> trѭӡng. “Giӟi không sát là giӟi thӭ nhҩt trong ngNJ giӟi và thұp thiӋn. Lӕi sӕng ăn<br /> chay không ăn thӏt cӫa nhà Phұt còn có cѫ sӣ tӯ thuyӃt NghiӋp và Nhân quҧ”(6)<br /> rҩt có ý nghƭa ÿӕi vӟi ý thӭc và hành ÿӝng vӅ môi trѭӡng. Theo Phұt giáo, muӕn<br /> thoát khә, chҩm dӭt vòng luân hӗi, con ngѭӡi phҧi tҥo nghiӋp thiӋn, mà trѭӟc hӃt<br /> là không ÿѭӧc sát hҥi sinh linh, cNJng nhѭ không khuyӃn khích sát hҥi sinh linh.<br /> Ĉó chính là ý thӭc vӅ môi trѭӡng sӕng thiӋn, mang tính nhân bҧn, rҩt có ý nghƭa<br /> giáo dөc vӅ môi trѭӡng trong cuӝc sӕng cӫa chúng ta ngày nay.<br /> Trên tinh thҫn tôn trӑng thiên nhiên, yêu sӵ sӕng, tӯ thӡi kǤ nguyên thӫy,<br /> Phұt giáo ÿã ÿӅ cao sӵ bình ÿҷng giӳa các loài. Chҷng hҥn, khi ÿӅ cұp ÿӃn ÿҥo<br /> ÿӭc, Phұt giáo thѭӡng quan niӋm có ba khía cҥnh: “1/ Ĉҥo ÿӭc phә quát, mӝt<br /> vҩn ÿӅ chung cӫa toàn thӇ loài ngѭӡi; 2/ Ĉҥo ÿӭc là bình ÿҷng thӃ hӋ; 3/ Ĉҥo ÿӭc<br /> vѭӧt qua ranh giӟi loài ngѭӡi, phҧi tính ÿӃn muôn loài”(7). Ba khía cҥnh này rҩt<br /> có ý nghƭa ÿӕi vӟi vҩn ÿӅ bҧo vӋ môi trѭӡng hiӋn nay. Ĉҥo ÿӭc mang tính phә<br /> quát và không bӏ giӟi hҥn bӣi ÿӏa lý là giá trӏ ÿҥo ÿӭc mang tính nhân loҥi.<br /> Chҷng hҥn, thҧm hӑa vӅ sӵ nóng lên cӫa trái ÿҩt, ô nhiӉm môi sinh, biӃn ÿәi khí<br /> hұu ngày nay do các nѭӟc công nghiӋp gây ra trong quá khӭ cNJng nhѭ hiӋn tҥi,<br /> nhѭng không phҧi chӍ có hӑ mà cҧ thӃ giӟi ÿӅu phҧi chӏu trách nhiӋm và chӏu hұu<br /> quҧ. Mһt khác, Phұt giáo luôn ÿӅ cao sӵ bӅn vӳng cӫa môi trѭӡng sӕng, coi sӵ<br /> thiӃu tôn trӑng ÿӕi vӟi môi trѭӡng nhѭ là chѭa ÿҥt tӟi Phұt tính cӫa mӛi ngѭӡi.<br /> Ĉӭc Phұt luôn khuyên răn Phұt tӱ nên “sӕng giҧn dӏ”, “vui vӟi ÿӡi giҧn dӏ”,<br /> “thiӇu dөc tri thúc”, nghƭa là xây dӵng cuӝc sӕng giҧn dӏ, biӃt giӟi hҥn nhu cҫu<br /> cӫa mình trong mӝt chӯng mӵc cҫn thiӃt, biӃt tiӃt kiӋm tài nguyên và năng<br /> lѭӧng, góp phҫn làm giҧm sӭc ép lên môi trѭӡng và hӋ sinh thái tӵ nhiên, ÿó là<br /> tính ÿӃn muôn loài. Giҧm sӵ vô ÿӝ và xa hoa trong tiêu dùng chính là giҧm bӟt<br /> nguyên nhân làm cho tài nguyên thiên nhiên bӏ khai thác bӯa bãi và kiӋt quӋ,<br /> giҧm thiӇu nhӳng tác hҥi mà các thӃ hӋ sau phҧi gánh chӏu do phá vӥ môi trѭӡng<br /> sinh thái, ÿó là bình ÿҷng thӃ hӋ.<br /> <br /> 15<br /> <br /> <br /> <br /> 1JKLrQ FͩX 7{Q JLiR 6͑   <br /> <br /> Phұt giáo ÿӅ cao ý nghƭa nhân ÿҥo ÿӕi vӟi môi trѭӡng, tôn trӑng sӵ sӕng cӫa cҧ<br /> con ngѭӡi lүn loài vұt Tөc ăn chay và giӟi cҩm sát sinh và làm hҥi thú vұt là mӝt<br /> trong nhӳng giӟi cҩm căn bҧn thӇ hiӋn nguyên tҳc bình ÿҷng cӫa Phұt tӱ ÿӕi vӟi sӵ<br /> sӕng cӫa muôn loài. ViӋc tôn trӑng sӵ sӕng không chӍ vì tӯ bi, vì niӅm tin vào luân<br /> hӗi, nghiӋp báo mà còn theo tinh thҫn “bình ÿҷng” và “tính ÿӃn muôn loài”, nên ý<br /> thӭc mӑi loài ÿӅu ÿѭӧc sӕng, môi trѭӡng sӕng là cӫa muôn loài chӭ không phҧi chӍ<br /> dành cho con ngѭӡi. Con ngѭӡi còn cҫn tӯ bӓ quan ÿiӇm xem mình là sinh loài có<br /> quyӅn ÿӏnh ÿoҥt ÿѭӧc sӵ sӕng cӫa tҩt cҧ các loài khác. Kinh Tͳ Bi ÿã thӇ hiӋn lý<br /> tѭӣng bình ÿҷng vӅ sӵ sӕng: “NguyӋn cho tҩt cҧ các loài sinh vұt trên trái ÿҩt ÿӅu<br /> ÿѭӧc sӕng an lành, nhӳng loài yӃu, nhӳng loài mҥnh, nhӳng loài cao, nhӳng loài<br /> thҩp, nhӳng loài lӟn, nhӳng loài nhӓ, nhӳng loài ta có thӇ nhìn thҩy, nhӳng loài ta<br /> không thӇ nhìn thҩy, nhӳng loài ӣ gҫn, nhӳng loài ӣ xa, nhӳng loài ÿã sinh ra và<br /> nhӳng loài sҳp sinh. NguyӋn cho ÿӯng loài nào sát hҥi loài nào, ÿӯng ai coi nhҽ<br /> tính mҥng cӫa ai, ÿӯng ai vì giұn hӡn hoһc ác tâm mà mong cho ai bӏ ÿau khә và<br /> khӕn ÿӕn”(8).<br /> Lӕi ăn chay, không sát sinh trong truyӅn thӕng Phұt giáo không chӍ nhѭ hành<br /> ÿӝng tu dѭӥng ÿӇ kiӇm soát Tham, Sân, Si (xét theo mӭc ÿӝ: Thân, Khҭu, Ý) cӫa<br /> bҧn thân trong quá trình ÿҥt tӟi giҧi thóat, giác ngӝ, mà còn ÿѭӧc quy thành “tính<br /> thiӋn” tӵ giác, tӯ bi, vӏ tha cӫa các Phұt tӱ. Tinh thҫn ăn chay, “bҩt sát” cӫa Phұt<br /> giáo rҩt gҫn tӟi ý thӭc vӅ ÿҥo ÿӭc môi trѭӡng hiӋn ÿҥi khi chuҭn hóa lӕi sӕng<br /> ӭng xӱ thân thiӋn vӟi môi trѭӡng thành giá trӏ ÿҥo ÿӭc cӫa con ngѭӡi giác ngӝ.<br /> Trong ÿiӅu kiӋn cө thӇ hiӋn nay ӣ ViӋt Nam, phù hӧp vӟi nhӳng chính sách<br /> cӫa Ĉҧng và Nhà nѭӟc vӅ bҧo vӋ môi trѭӡng vì phát triӇn bӅn vӳng, lӕi sӕng<br /> thân thiӋn vӟi môi trѭӡng cӫa Phұt giáo ÿã góp phҫn tҥo ra nhӳng nhұn thӭc mӟi<br /> nѫi cӝng ÿӗng vӅ quan niӋm sӕng có trách nhiӋm bҧo vӋ môi trѭӡng, bҧo vӋ sinh<br /> thái mӝt cách tӵ giác. Phұt giáo chӍ rõ, sӵ khӫng hoҧng sinh thái, ô nhiӉm môi<br /> trѭӡng là hӋ quҧ cӫa viӋc con ngѭӡi làm giàu bҵng mӑi giá, phi ÿҥo ÿӭc, và ÿiӅu<br /> ÿó sӁ ÿѭa xã hӝi con ngѭӡi ÿӃn chӛ suy thoái toàn diӋn.<br /> Vӟi tѭ cách là mӝt tôn giáo truyӅn thӕng cӫa ngѭӡi ViӋt Nam, Phұt giáo ÿã<br /> ÿóng vai trò tích cӵc trong viӋc hình thành nӃp sӕng và ý thӭc tham gia bҧo vӋ<br /> môi trѭӡng hiӋn nay bҵng nhiӅu cách, thӇ hiӋn cө thӇ trên các mһt sau:<br /> • M͡t là, lӕi sӕng giҧn dӏ, tiӃt kiӋm, cân bҵng, “thiӇu dөc tri túc” cӫa Phұt tӱ<br /> sӁ góp phҫn làm giҧm sӭc ép vào môi trѭӡng và hӋ sinh thái tӵ nhiên.<br /> • Hai là, Giáo hӝi Phұt giáo ViӋt Nam ÿҭy mҥnh công tác tuyên truyӅn,<br /> giáo dөc Phұt tӱ nhұn thӭc mӕi liên hӋ mұt thiӃt giӳa con ngѭӡi vӟi thӃ giӟi tӵ<br /> nhiên qua giáo lí duyên khӣi và vô ngã, tӯ ÿó gây dӵng niӅm tin vӅ mӝt ÿҥo ÿӭc<br /> ӭng xӱ “thiӋn” vӟi tӵ nhiên, môi trѭӡng nhҵm tiӃn tӟi mӝt thӃ giӟi chung an<br /> bình, tӕt ÿҽp. Nhân ngày Phұt ÿҧn năm 2011, Hòa thѭӧng Thích Phә TuӋ - Pháp<br /> chӫ Giáo hӝi Phұt giáo ViӋt Nam ÿã gӱi ÿi thông ÿiӋp vӅ vҩn nҥn môi trѭӡng và<br /> <br /> 16<br /> <br />