Phát triển cộng đồng trong việc xóa đói giảm nghèo trình bày những nội dung cơ bản như sau: Việt Nam thực hiện mục tiêu xóa đói giảm nghèo, phương thức phát triển cộng đồng, phương pháp phát triển cộng đồng trong việc xóa đói giảm nghèo. Mời các bạn cùng tham khảo.
AMBIENT/
Chủ đề:
Nội dung Text: Phát triển cộng đồng trong việc xóa đói giảm nghèo - ThS. Lê Thị Mỹ Hiền
- Kỷ yếu Hội thảo ngày CTXH thế giới 2009 - "Nhân viên xã hội - Tác nhân của sự thay đổi"
PHÁT TRIỂN CỘNG ĐỒNG
TRONG VIỆC XÓA ĐÓI GIẢM NGHÈO
ThS. Lê Thị Mỹ Hiền
Phó Trưởng Khoa Xã Hội học
GĐ Trung tâm Thực hành CTXH - ĐH Mở TP Hồ Chí Minh
I. VIỆT NAM THỰC HIỆN MỤC TIÊU XÓA ĐÓI GIẢM NGHÈO
Mục tiêu đầu tiên trong 8 Mục tiên Thiên niên kỷ là Giảm nghèo đói. Từ sau khi
ký Tuyên bố Thiên niên kỷ, Việt Nam đã cụ thể hóa bằng các chương trình hành động
quốc gia, các chiến lược phát triển kinh tế xã hội 5 năm, 10 năm.
Theo đánh giá của quốc tế, Việt Nam là một “câu chuyện thành công” trong việc
thực hiện các mục tiêu thiên niên kỷ (MDGs), là một quốc gia xuất sắc trong xóa đói
giảm nghèo.Tỉ lệ hộ nghèo của Việt Nam giảm từ 58,1% (năm 1993) xuống còn 24,1%
(2004) tương đương 20 triệu người. So với Mục tiêu Thiên niên kỷ là “Giảm ½ tỉ lệ dân
có mức thu nhập dưới 1USD/ngày; giảm ½ tỉ lệ người dân thiếu đói”, thì Việt Nam
đạt sớm hơn 10 năm so với Liên Hiệp Quốc đề ra1. Tỉ lệ nghèo Việt Nam tiếp tục giảm,
năm 2006 còn 16%, năm 2007 còn 14,7%.
Theo Thứ trưởng Đàm Hữu Đắc, tuy tỷ lệ hộ nghèo giảm nhanh nhưng chưa bền
vững, điều kiện sống và sản xuất ở các xã nghèo, xã miền núi còn gặp nhiều khó khăn;
khoảng cách chênh lệch về thu nhập, mức sống giữa thành thị và nông thôn, giữa đồng
bằng và miền núi, giữa nhóm hộ giàu và hộ nghèo có xu hướng gia tăng… Như vậy, việc
giảm nghèo của Việt Nam vẫn còn nhiều thách thức ở chặng đường phía trước.
Bên cạnh nỗ lực không ngừng của nhà nước, các tổ chức quốc tế đã góp phần
đáng kể trong công cuộc xóa đói giảm nghèo tại Việt Nam.
Năm 2007, ngân hàng Thế giới (WB) đã đã phê duyệt khoản tín dụng chính sách
phát triển 50 triệu USD để hỗ trợ Việt Nam thực hiện giai đoạn 2 Chương trình 135,
giúp xóa đói giảm nghèo ở các cộng đồng dân tộc ít người và vùng sâu, vùng xa, trong
1.644 xã nghèo nhất và 2.500 làng nghèo nhất2.
Đại học Đồng Tháp 18
- Kỷ yếu Hội thảo ngày CTXH thế giới 2009 - "Nhân viên xã hội - Tác nhân của sự thay đổi"
Tương tự đánh giá của các tổ chức quốc tế khác, Bộ Phát triển quốc tế Anh
(DFID) cho rằng Việt Nam là một trong những nước có thành tựu về xóa đói giảm
nghèo mạnh nhất thế giới. Năm 2009 DFID viện trợ 2 khoản, bao gồm 20 triệu bảng
cho Chương trình tín dụng hỗ trợ giảm nghèo (PRSC) và 17 triệu bảng cho chương
trình đảm bảo chất lượng trường học giúp trẻ em đến trường cả ngày (SEQAP)3.
II. PHƯƠNG THỨC PHÁT TRIỂN CỘNG ĐỒNG
Theo Liên Hiệp Quốc, 1956: “Phát triển cộng đồng là những tiến trình qua đó
nỗ lực của dân chúng kết hợp với nỗ lực của chính quyền để cải thiện các điều kiện
kinh tế, xã hội, văn hóa của các cộng đồng và giúp các cộng đồng này hội nhập và đồng
thời đóng góp vào đời sống quốc gia”
Và theo Nguyễn Thị Oanh, cố Thạc sĩ Phát triển cộng đồng, thì “PTCĐ là một
tiến trình làm chuyển biến cộng đồng nghèo, thiếu tự tin thành cộng đồng tự lực thông
qua việc giáo dục gây nhận thức về tình hình, vấn đề hiện tại của họ, phát huy các khả
năng và tài nguyên sẵn có, tổ chức các hoạt động tự giúp, bồi dưỡng và củng cố tổ
chức, tiến tới tự lực, phát triển”.
Phát triển cộng đồng chính là ứng dụng phương thức công tác xã hội để làm việc
với cộng đồng. Với các giá trị: i/ An sinh cho tất cả mọi người; ii/ Công bằng xã hội;
và iii/ Tinh thần trách nhiệm, phát triển cộng đồng nhằm đạt được:
- Sự tham gia tối đa, bình đẳng của người dân vào suốt tiến trình thay đổi, phát
triển của cộng đồng.
- Các thiết chế được củng cố cho việc chuyển biến xã hội.
- Cả điều kiện vật chất lẫn tinh thần của người dân, của cộng đồng được cải thiện.
III. PHƯƠNG PHÁP PHÁT TRIỂN CỘNG ĐỒNG TRONG VIỆC XÓA
ĐÓI GIẢM NGHÈO
3.1. MỘT VÀI ĐẶC ĐIỂM CỦA CỘNG ĐỒNG NGHÈO
- Cơ sở hạ tầng kỹ thuật, dịch vụ xã hội thiếu hoặc yếu kém.
- Kinh tế không phát triển.
- Nhu cầu cơ bản của người dân chưa được đáp ứng đầy đủ.
Đại học Đồng Tháp 19
- Kỷ yếu Hội thảo ngày CTXH thế giới 2009 - "Nhân viên xã hội - Tác nhân của sự thay đổi"
- Người dân thiếu cơ hội tiếp cận khoa học, kỹ thuật, những tài nguyên, những
nguồn dịch vụ chính thống.
- Tâm lý thiếu tự tin, ỷ lại.
- Người dân không tham gia ra quyết định.
3.2. NHẬN DIỆN CỘNG ĐỒNG BẰNG ĐÁNH GIÁ NGHÈO CÓ SỰ
THAM GIA
Để có được bức tranh tổng thể về tình trạng nghèo đói của cả nước, những cuộc
đánh giá nghèo đói có sự tham gia của người dân đã được tiến hành.
Năm 2003, Nhóm hành động chống đói nghèo hỗ trợ cho các đánh giá nghèo
có sự tham gia của cộng đồng (Participatory Poverty Assessment -PPAs) ở 43 xã thuộc
12 tỉnh của Việt Nam. Các đánh giá nghèo sử dụng khung nghiên cứu và phương pháp
nghiên cứu chung để tìm hiểu những vấn đề nghèo đói mà các số liệu định lượng đã
không mô tả được hết.
Các đánh giá nghèo còn được xem như nhũng công cụ xây dựng năng lực cho các
quy trình lập kế hoạch với định hướng vì người nghèo ở các cấp chính quyền địa phương.
Các nhóm hộ dân được thành lập như những nhóm cung cấp thông tin, các
nhóm đã thảo luận để phân loại mức sống, đưa ra các tiêu chí hộ nghèo :
Trong đánh giá nghèo của tỉnh Lào Cai, nhóm cán bộ xã Phong Niên cho biết “ năm
1999, nghèo có nghĩa là lương thực không đủ ăn, nhà không có mà ờ, quần áo, chăn màn
thiếu, đẻ nhiều con. Còn nay, năm 2003, người nghèo cũng có nhà, có lương thực tạm đủ
ăn, chỉ thiếu vốn, số con giảm, biết khoa học kỹ thuật,…”. Về giáo dục, y tế, nhóm thảo
luận của người dân cho thấy nhận thức đã cải thiện nhiều, tình trạng “nghèo vì cố lo chi phí
cho con ăn học”, khác những năm trước “không cho con ăn học vì nghèo”.
Phương pháp đánh giá có sự tham gia tỏ ra rất hữu ích ở cả nông thôn và thành
thị, cả quy mô lớn và nhỏ. Nhiều dự án đã bắt đầu bằng các đánh giá nhanh có sự tham
gia của người dân (Participatoty Rapid Appraisal-PRA). Chẳng hạn, dự án 415 – Nâng cấp
đô thị và làm sạch kênh Tân Hóa-Lò Gốm tại TP Hồ Chí Minh, nhóm tác viên đã cùng với
người dân và chính quyền địa phương thực hiện khảo sát “Xác định vấn đề và đánh giá
tiềm năng, nhu cầu của cộng đồng dân cư Phường 11- Quận 6” theo phương pháp đánh
Đại học Đồng Tháp 20
- Kỷ yếu Hội thảo ngày CTXH thế giới 2009 - "Nhân viên xã hội - Tác nhân của sự thay đổi"
giá nhanh có sự tham gia - PRA. Để thu thập được nhiều ý kiến khác nhau của tất cả các
tầng lớp dân cư, đồng thời chú ý nhiều vào các những người nghèo nhất trong cộng đồng,
14 nhóm dân được phân bổ như sau: 4 nhóm rất nghèo, 2 nhóm nghèo, 2 nhóm trung bình,
2 nhóm khá, 2 nhóm thanh niên, 2 nhóm trẻ em.
Qua kết quả khảo sát, đánh giá cộng đồng, người dân nhận ra những mặt mạnh, yếu,
những vấn đề gì bức xúc trong cộng đồng, những vấn đề cần ưu tiên giải quyết trước.
3.3. TĂNG NĂNG LỰC CỘNG ĐỒNG
Tài sản, nội lực của cộng đồng
Theo lối tiếp cận nội lực cộng đồng, bất kỳ cộng đồng nào cũng có tài sản, hoặc
“vốn” của cộng đồng, gồm 5 loại “vốn” chính sau:
- Con người
- Tài nguyên thiên nhiên
- Vật chất, hạ tầng kỹ thuật
- Tài chính
- Mối quan hệ xã hội
i. Con người là nguồn vốn đặc biệt, quan trọng của cộng đồng. Con người với sức
khỏe, trí tuệ, tính năng động, sáng tạo, kiến thức truyền thống, bản địa, sẽ giúp cho vấn đề
của cộng đồng được giải quyết nếu được tổ chức thành những cơ cấu phù hợp.
ii. Tài nguyên thiên nhiên như đất đai, hoặc không gian sinh sống, nước, các loại
động, thực vật, rừng, biển, ... nếu được sử dụng đúng cách sẽ đảm bảo môi trường, đảm
bảo cho sự phát triển bền vững của cộng đồng. Hiện nay, không ít người dân ở các nông
thôn xa xôi đã được tổ chức thành nhóm, được hướng dẫn, huấn luyện về kỹ thuật để có
thể khai thác nguồn nhiên liệu thiên nhiên vô tận như sức nước, sức gió, năng lượng
mặt trời để giảm đi chi phí cho gia đình.
iii. Cơ sở hạ tầng kỹ thuật và xã hội như đường xá, cầu cống, các công trình công
cộng nếu được bảo quản, sử dụng một cách có trách nhiệm, phát huy hết tác dụng thì sẽ
tiết kiệm được tiền của người dân và nhà nước. Một số cộng đồng, với sự hỗ trợ kỹ
thuật, kinh phí, vật chất của các tổ chức phát triển, đã tự cải thiện được tình trạng xuống
cấp, thiếu thốn về cơ sở hạ tầng. Chẳng hạn, tại Tp Đà Nẵng, dự án phát triển cộng
Đại học Đồng Tháp 21
- Kỷ yếu Hội thảo ngày CTXH thế giới 2009 - "Nhân viên xã hội - Tác nhân của sự thay đổi"
đồng, đã hỗ trợ vốn vay để người dân cùng nhau sửa chữa, xây dựng mới 590 công
trình vệ sinh, 523 giếng nước, 39 bếp Biogas,14 đường kiệt, 95 hộ xây dựng nhà mới,
500 hộ dân khu chung cư làm ống nước thải, lưới chắn rác, nâng cấp cống thoát nước,
xây bể chứa nước tập thể 4.
iv. Nhiều người vẫn lầm tưởng rằng người nghèo không có tiền để dành. Nếu biết tổ
chức, biết khơi dậy thì sẽ có nguồn vốn tài chính đáng kể từ người dân trong cộng đồng.
Đã có những nhóm tiết kiệm-tín dụng, hoặc “ngân hàng khu phố” do chính người dân hình
thành, tự tổ chức, điều hành và giúp nhau đồng vốn để tránh tình trạng vay nặng lãi bên
ngoài. Ngân hàng khu phố có khi lên tới vài trăm triệu, thậm chí cả tỉ đồng.
v. Ngoài giá trị về mặt kinh tế từ các hoạt động cùng nhau phát sinh trong cộng
đồng thì mặt xã hội thể hiện rất rõ khi thành viên trong các nhóm quan tâm lẫn nhau, giúp
nhau khi ốm đau, hoạn nạn; chia sẻ kinh nghiệm làm ăn, nuôi dạy con cái, cùng với nhau
xây dựng, sử dụng, bảo quản những công trình của cộng đồng… Qua đó, vốn xã hội càng
được tăng cường, củng cố, mối quan hệ cộng đồng càng ngày càng chặt chẽ.
Tăng năng lực cộng đồng
Để có thể phát huy hết nội lực và quản lý tốt tài sản sẵn có trong cộng đồng thì
cộng đồng cần được củng cố năng lực thường xuyên. Hình thức tăng năng lực cho cộng
đồng hữu hiệu nhất là các tập huấn chính thức, không chính thức, cùng với những hình
thức khác như hội thảo, chia sẻ kinh nghiệm. Hiện nay, việc học hỏi, chia sẻ kinh
nghiệm về công tác xóa nghèo không chỉ bó hẹp trong khuôn khổ một làng, xã, hoặc
khu phố, phường, mà còn vươn ra các cộng đồng lân cận, xa hơn nữa là các khu vực
trong cả nước và đến tận các nước khác trong khu vực. Chính vì thế, các nguồn lực
cộng đồng được vận dụng tối đa để phục vụ cho chính cộng đồng của mình và cộng
đồng bè bạn khắp nơi.
Kỹ năng, năng lực của lãnh đạo cộng đồng, của người dân vì thế tăng lên, các
nhóm, các tổ chức trong cộng đồng có thể tham gia lập kế hoạch hành động cộng đồng
để giải quyết những vấn đề tồn tại cũng như phát sinh trong cộng đồng.
Đại học Đồng Tháp 22
- Kỷ yếu Hội thảo ngày CTXH thế giới 2009 - "Nhân viên xã hội - Tác nhân của sự thay đổi"
Việc lập kế hoạch với sự tham gia của người dân, bao gồm phụ nữ và nam giới, ở cấp
cơ sở sẽ giúp cho các cấp ra quyết định một cách hiệu quả, đáp ứng đúng nhu cầu ưu
tiên của cộng đồng.
3.4. CỘNG ĐỒNG TỰ LỰC
Tự lực là tình trạng cộng đồng hoàn toàn chủ động quyết định, giải quyết các
vấn đề phát sinh trong cộng đồng. Thông qua việc xây dựng, sử dụng, quản lý những
nguồn tài sản, nội lực của chính cộng đồng, người dân tự tin để tự quản và đảm nhận
những việc trong cộng đồng mà không cần sự trợ giúp từ bên ngoài.
Một con hẻm hoặc chiếc cầu vừa hư; nguồn nước sạch có nguy cơ bị ô nhiễm;
trẻ em có nguy cơ bỏ học; cần vốn hoặc kinh nghiệm mới để làm ăn; cộng đồng cần
phục hồi sau cơn bão; hoặc cần phòng ngừa những thiên tai, tệ nạn,... Với những sự
việc luôn có thể xảy ra hoặc biến đổi thì một cộng đồng vững mạnh thật sự có thể tự tổ
chức, bàn bạc, giải quyết.
Có không ít hợp tác xã thành công, mang lại thu nhập, cuộc sống ổn định cho
thành viên, hoặc chứng tỏ hiệu quả hoạt động để có thể kêu gọi đầu tư từ các nguồn
khác cho sự phát triển tổ chức. Hợp tác xã rác dân lập P11 Q6 TP HCM là một điển
hình cho sự giúp nhau vượt nghèo, các thành viên tham gia ngày càng có thêm kinh
nghiệm quản lý và phát triển hoạt động do thường xuyên tổ chức họp, chia sẻ ý kiến.
Tiết kiệm-tín dụng là hoạt động rất phổ biến và có ý nghĩa cả về mặt kinh tế và
mặt xã hội đối với các cộng đồng nghèo. Hoạt động này cũng minh chứng cho khả năng tự
lực của các cộng đồng. Trong báo cáo quý 3/2009 của các cộng đồng thuộc 10 phường
tham gia dự án phát triển cộng đồng tại TP Đà Nẵng, có những số liệu như sau:
Hoạt động Số người Số tiền (đ) Ghi
(từ T1-T9/2009) chú
Tín dụng nhận hỗ trợ từ tổ chức tài trợ enda 32 69.600.000 (1)
Tiết kiệm của người dân nghèo tại các khu 1.644 1.177.000.000 (2)
vực dự án
Tổng cộng 1.676 1.246.600.000
Đại học Đồng Tháp 23
- Kỷ yếu Hội thảo ngày CTXH thế giới 2009 - "Nhân viên xã hội - Tác nhân của sự thay đổi"
So sánh giữa (1) và (2) cho thấy: Tiền huy động tiết kiệm của người dân gấp 17
lần tiền tín dụng hỗ trợ của dự án; hoặc tiết kiệm của người dân chiếm 94%, trong khi
nguồn tín dụng bên ngoài chỉ chiếm 6%. Điều này chứng tỏ một tiềm năng vô cùng to
lớn trong cộng đồng, và cộng đồng hoàn toàn có thể tự lực khi không còn nguồn tài
chính hỗ trợ từ bên ngoài nữa.
IV. LỜI KẾT
Trong công cuộc xóa đói, giảm nghèo, người dân vừa là chủ thể vừa là tác nhân
chính trong việc thay đổi hoàn cảnh của chính gia đình và cộng đồng. Được tổ chức tốt, tạo
điều kiện, cơ hội tham gia thật sự cho người dân thì tình trạng yếu kém của cộng đồng sẽ
được nhận diện, cộng đồng được tăng năng lực, phát huy tối đa nội lực và tiến tới tự
lực, chủ động quyết định và giải quyết những vấn đề này sinh trong cộng đồng.
Suy ngẫm về phương châm “dân biết, dân bàn, dân làm, dân kiểm tra” và lời của
Bác Hồ “khó trăm lần không dân cũng chịu, khó vạn lần dân liệu cũng xong”, thì
phương thức phát triển cộng đồng tỏ ra rất phù hợp để giải quyết vấn đề của các cộng
đồng nghèo.
Đại học Đồng Tháp 24
Thêm vào BST
Báo xấu
Download
Vui lòng tải xuống để xem tài liệu đầy đủ
