ĐẠI HỌC HUẾ
TRƢỜNG ĐẠI HỌC SƢ PHẠM
NGUYỄN VĂN TÚ
PHÁT TRIỂN TƢ DUY SÁNG TẠO CHO HỌC SINH
THÔNG QUA VIỆC SỬ DỤNG BÀI TẬP SÁNG TẠO
TRONG DẠY HỌC CHƢƠNG “ĐỘNG LỰC HỌC CHẤT ĐIỂM”
VẬT LÝ 10 TRUNG HỌC PHỔ THÔNG
Chuyên ngành : LÍ LUẬN VÀ PHƢƠNG PHÁP DẠY HỌC MÔN VẬT LÝ
: 60 14 0111
Mã số
LUẬN VĂN THẠC SĨ GIÁO DỤC HỌC
NGƢỜI HƢỚNG DẪN KHOA HỌC:
TS. NGUYỄN THANH HẢI
Thừa Thiên Huế, năm 2017
i
LỜI CAM ĐOAN
Tôi xin cam đoan đây là công trình nghiên cứu của riêng tôi, các số liệu và
kết quả nghiên cứu nêu trong luận văn này là trung thực, đƣợc các đồng tác giả
cho phép sử dụng và chƣa từng đƣợc công bố trong bất kỳ một công trình nào
khác.
Tác giả luận văn
Nguyễn Văn Tú
ii
LỜI CẢM ƠN
Để hoàn thành luận văn này, tôi xin chân thành cảm ơn Ban giám hiệu, Phòng
Đào tạo sau đại học, Khoa Vật lí trường Đại học Sư phạm – Đại học Huế và quý
Thầy, Cô giáo trực tiếp giảng dạy, giúp đỡ trong suốt quá trình học tập.
Tôi xin bày tỏ lòng biết ơn chân thành và sâu sắc nhất đến TS. Nguyễn Thanh
Hải đã tận tình hướng dẫn và giúp đỡ tôi trong suốt thời gian thực hiện luận văn.
Tôi xin chân thành cảm ơn Ban Giám Hiệu cùng quý thầy cô giáo tổ Vật lí
trường THPT Trần Quang Diệu đã tạo mọi điều kiện thuận lợi trong suốt quá trình
thực nghiệm sư phạm.
Xin được cảm ơn toàn thể đồng nghiệp, bạn bè và gia đình đã quan tâm, động
viên giúp đỡ tôi trong suốt quá trình học tập và thực hiện đề tài.
Xin chân thành cảm ơn!
Huế, tháng 09 năm 2017
Tác giả
Nguyễn Văn Tú
iii
MỤC LỤC
Trang
Phụ bìa ......................................................................................................................... i
LỜI CAM ĐOAN ...................................................................................................... ii
LỜI CẢM ƠN ........................................................................................................... iii
MỤC LỤC ................................................................................................................... 1
DANH MỤC CÁC CHỮ VIẾT TẮT ......................................................................... 5
DANH MỤC BẢNG, BIỂU ĐỒ, HÌNH. .................................................................... 6
MỞ ĐẦU ..................................................................................................................... 7
1. Lý do chọn đề tài ..................................................................................................... 7
2. Lịch sử vấn đề nghiên cứu ...................................................................................... 9
3. Mục tiêu của đề tài ................................................................................................ 11
4. Giả thuyết khoa học .............................................................................................. 11
5. Nhiệm vụ nghiên cứu ............................................................................................ 11
6. Đối tƣợng nghiên cứu ............................................................................................ 11
7. Phạm vi nghiên cứu ............................................................................................... 12
8. Phƣơng pháp nghiên cứu ....................................................................................... 12
8.1. Phƣơng pháp nghiên cứu lí thuyết ..................................................................... 12
8.2. Phƣơng pháp thực tiễn ....................................................................................... 12
8.3. Phƣơng pháp thực nghiệm sƣ phạm ................................................................... 12
8.4. Phƣơng pháp thống kê toán học ......................................................................... 12
9. Những đóng góp mới của đề tài ........................................................................... 13
10. Cấu trúc luận văn ................................................................................................ 13
NỘI DUNG ............................................................................................................... 14
1
CHƢƠNG 1. CƠ SỞ LÍ LUẬN VÀ THỰC TIỄN CỦA VIỆC PHÁT TRIỂN TƢ
DUY SÁNG TẠO CHO HỌC SINH TRONG DẠY HỌC VẬT LÝ THÔNG QUA
VIỆC SỬ DỤNG BÀI TẬP SÁNG TẠO ................................................................. 14
1.1. Tƣ duy và tƣ duy sáng tạo .................................................................................. 14
1.1.1. Tƣ duy ......................................................................................................... 14
1.1.2. Tƣ duy sáng tạo ........................................................................................... 14
1.1.3. Các đặc trƣng cơ bản của tƣ duy sáng tạo .................................................. 17
1.1.4. Vai trò của tƣ duy sáng tạo đối với việc học tập môn Vật lý ..................... 19
1.2. Bài tập sáng tạo và vai trò của nó đối với việc phát triển tƣ duy sáng tạo trong
dạy học vật lý ............................................................................................................ 20
1.2.1. Khái niệm về bài tập sáng tạo ..................................................................... 20
1.2.2. Đặc điểm và phƣơng pháp giải bài tập sáng tạo ......................................... 21
1.2.3. Vị trí của bài tập sáng tạo trong hệ thống bài tập vật lí .............................. 25
1.2.4 Vai trò của bài tập sáng tạo đối với việc phát triển tƣ duy sáng tạo cho học
sinh ........................................................................................................................ 29
1.3. Một số vấn đề về việc sử dụng bài tập sáng tạo để phát triển tƣ duy sáng tạo cho
học sinh ..................................................................................................................... 30
1.3.1. Quy trình chung của việc lựa chọn các bài tập sáng tạo gắn với việc phát
triển tƣ duy sáng tạo trong dạy học vật lý ............................................................. 30
1.3.2. Quy trình tổ chức dạy học theo hƣớng sử dụng bài tập sáng tạo để phát
triển tƣ duy sáng tạo cho học sinh ........................................................................ 32
1.4. Thực trạng về vấn đề sử dụng bài tập sáng tạo để phát triển tƣ duy sáng tạo cho
học sinh trong dạy học vật lý ở trƣờng phổ thông hiện nay ...................................... 35
1.4.1. Đánh giá thực trạng ..................................................................................... 35
1.4.2. Những thuận lợi và khó khăn của việc sử dụng bài tập sáng tạo để phát
triển tƣ duy sáng tạo cho học sinh trong dạy học vật lý hiện nay......................... 38
1.5 Kết luận chƣơng 1 ............................................................................................... 39
2
CHƢƠNG 2. LỰA CHỌN VÀ SỬ DỤNG BÀI TẬP SÁNG TẠO TRONG DẠY
HỌC CHƢƠNG “ĐỘNG LỰC HỌC CHẤT ĐIỂM” VẬT LÝ 10 NÂNG CAO
TRUNG HỌC PHỔ THÔNG THEO HƢỚNG PHÁT TRIỂN TƢ DUY SÁNG
TẠO CHO HỌC SINH ............................................................................................. 41
2.1. Cấu trúc và đặc điểm nội dung chƣơng “Động lực học chất điểm” Vật lý 10
nâng cao trung học phổ thông ................................................................................... 41
2.1.1. Cấu trúc nội dung ........................................................................................ 41
2.1.2. Đặc điểm kiến thức ..................................................................................... 42
2.2. Lựa chọn bài tập sáng tạo chƣơng “Động lực học chất điểm” Vật lý 10 nâng
cao trung học phổ thông ............................................................................................ 44
2.2.1. Một số lƣu ý khi vận dụng quy trình lựa chọn bài tập sáng tạo gắn với việc
phát triển tƣ duy trong dạy học vật lý ................................................................... 44
2.2.2. Lựa chọn một số bài tập sáng tạo tiêu biểu thuộc chƣơng “Động lực học
chất điểm” Vật lý 10 nâng cao trung học phổ thông ............................................ 45
2.3.1. Một số lƣu ý khi vận dụng quy trình tổ chức dạy học theo hƣớng sử dụng
bài tập sáng tạo để phát triển tƣ duy sáng tạo cho học sinh .................................. 54
2.3.2. Thiết kế tiến trình dạy học một số bài học cụ thể ....................................... 56
2.4 Kết luận chƣơng 2 ............................................................................................... 68
Chƣơng 3. THỰC NGHIỆM SƢ PHẠM .................................................................. 70
3.1. Mục đích và nhiệm vụ của thực nghiệm sƣ phạm ............................................. 70
3.1.1. Mục đích thực nghiệm sƣ phạm ................................................................. 70
3.1.2. Nhiệm vụ thực nghiệm sƣ phạm ................................................................. 70
3.2. Nội dung và phƣơng pháp thực nghiệm sƣ phạm .............................................. 71
3.2.1. Đối tƣợng và thời gian thực nghiệm sƣ phạm ............................................ 71
3.2.2. Nội dung thực nghiệm sƣ phạm .................................................................. 71
3.2.3. Phƣơng pháp thực nghiệm sƣ phạm ........................................................... 71
3
3.3. Kết quả thực nghiệm sƣ phạm............................................................................ 73
3.3.1. Kết quả định tính ......................................................................................... 73
3.3.2. Kết quả định lƣợng ..................................................................................... 74
3.3.3. Kiểm định giả thuyết thống kê .................................................................... 78
3.4.Kết luận chƣơng 3 ............................................................................................... 79
KẾT LUẬN VÀ KIẾN NGHỊ................................................................................... 81
TÀI LIỆU THAM KHẢO ......................................................................................... 84
PHỤ LỤC .................................................................................................................. 87
4
DANH MỤC CÁC CHỮ VIẾT TẮT
STT Viết tắt Viết đầy đủ
BT Bài tập 1
BTST Bài tập sáng tạo 2
VL vật lí 3
DHVL Dạy học vật lí 4
GV Giáo viên 5
HS Học sinh 6
TDST Tƣ duy sáng tạo 7
8 PPDH Phƣơng pháp dạy học
9 THPT Trung học phổ thông
10 TN Thực nghiệm
11 TNSP Thực nghiệm sƣ phạm
5
DANH MỤC BẢNG, BIỂU ĐỒ, HÌNH
* Danh mục bảng
Bảng 1.1: Bảng phân biệt bài tập luyện tập và bài tập sáng tạo
Bảng 2.1: Số lƣợng BTST sử dụng trong chƣơng “Động lực học chất điểm
Bảng 3.1: Số liệu học sinh các nhóm TN và ĐC
Bảng 3.2: Bảng thống kê điểm số (Xi) của bài kiểm tra
Bảng 3.3: Bảng phân phối tần suất
Bảng 3.4: Bảng phân phối tần suất tích luỹ
Bảng 3.5: Bảng tổng hợp các tham số thống kê
* Danh mục biểu đồ
Đồ thị 3.1: Thống kê điểm số Xi của bài kiểm traĐồ thị
Đồ thị 3.2: Phân phối tần suất
Đồ thị 3.3: Phân phối tần suất tích luỹ
* Danh mục hình
Hình 1.1: Sơ đồ phân loại hệ thống bài
Hình 1.2: sơ đồ phân loại BTST
HÌnh 2.1: Sơ đồ cấu trúc chƣơng động lực học chất điểm
6
MỞ ĐẦU
1. Lý do chọn đề tài
Tƣ duy sáng tạo là bậc cao nhất của hoạt động trí tuệ con ngƣời, có tầm quan
trọng vô cùng đặc biệt đối với sự phát triển các nền văn minh của loài ngƣời. Có
TDST không chỉ giúp con ngƣời giải quyết đƣợc các vấn đề nảy sinh trong cuộc
sống mà còn làm giàu thêm kho tàng tri thức của nhân loại. Vì vậy nó luôn đƣợc
xem là mục đích giáo dục toàn cầu. Bởi thế nhiều nhà khoa học đã cho rằng: “Hoạt
động sáng tạo có ảnh hưởng to lớn không chỉ đến sự tiến bộ khoa học, mà còn đến
toàn bộ xã hội nói chung, và dân tộc nào biết nhận ra được những nhân cách sáng
tạo một cách tốt nhất, biết phát triển họ và biết tạo ra được một cách tốt nhất cho
họ những điều kiện thuận lợi nhất, thì dân tộc đó sẽ có được những ưu thế lớn
lao…” [3].
Trong những năm qua chúng ta đã và đang thực hiện đổi mới nền giáo dục
nƣớc nhà một cách toàn diện về mục tiêu, nội dung, phƣơng pháp, phƣơng tiện dạy
học và cách thức đánh giá kết quả học tập. trong đó dạy học hƣớng tới phát triển
năng lực tƣ duy của ngƣời học là nhiệm vụ quan trọng của tất cả các môn học ở
trƣờng phổ thông hiện nay. Dạy học vật lí ở trƣờng phổ thông đã xác định rõ bốn
nhiệm vụ, trong đó nhiệm vụ phát triển trí tuệ là nhiệm vụ có tính chất quyết định.
Sự quan trọng đó đã đƣợc thể hiện trong Nghị quyết số 29-NQ/TW - Hội nghị
ban chấp hành Trung ƣơng lần thứ 8 khóa XI về đổi mới căn bản, toàn diện giáo
dục và đào tạo xác định rõ: “Đối với giáo dục phổ thông, tập trung phát triển trí
tuệ, thể chất, hình thành phẩm chất, năng lực công dân, phát hiện và bồi dưỡng
năng khiếu, định hướng nghề nghiệp cho học sinh. Nâng cao chất lượng giáo dục
toàn diện, chú trọng giáo dục lý tưởng, truyền thống, đạo đức, lối sống, ngoại ngữ,
tin học, năng lực và kỹ năng thực hành, vận dụng kiến thức vào thực tiễn…” [6].
Nhằm đáp ứng đƣợc nhu cầu phát triển của xã hội hiện tại và tƣơng lai. Điều
2, Luật giáo dục năm 2005 đã chỉ rõ: “Mục tiêu giáo dục là đào tạo con người Việt
Nam phát triển toàn diện, có đạo đức, tri thức, sức khoẻ, thẩm mỹ và nghề nghiệp,
trung thành với lý tưởng độc lập dân tộc và chủ nghĩa xã hội;....” [4].
7
Trong điều 27 Luật giáo dục đã xác định rõ: “Mục tiêu của giáo dục phổ thông
là giúp học sinh phát triển toàn diện về đạo đức, trí tuệ, thể chất, thẩm mỹ và các kỹ
năng cơ bản, phát triển năng lực cá nhân, tính năng động và sáng tạo, hình thành
nhân cách con người Việt Nam xã hội chủ nghĩa, xây dựng tư cách và trách nhiệm
công dân; chuẩn bị cho học sinh tiếp tục học lên hoặc đi vào cuộc sống lao động,
tham gia xây dựng và bảo vệ Tổ quốc” [4].
Trong chƣơng trình giáo dục phổ thông tổng thể năm 2017 đã xác định rõ:
“ Chương trình giáo dục phổ thông hình thành và phát triển cho học sinh những
năng lực cốt lõi sau:
a) Những năng lực chung được tất cả các môn học và hoạt động giáo dục (sau
đây gọi chung là môn học) góp phần hình thành, phát triển: năng lực tự chủ và tự
học, năng lực giao tiếp và hợp tác, năng lực giải quyết vấn đề và sáng tạo.
b) Những năng lực chuyên môn được hình thành, phát triển chủ yếu thông qua
một số môn học nhất định: năng lực ngôn ngữ, năng lực tính toán, năng lực tìm
hiểu tự nhiên và xã hội, năng lực công nghệ, năng lực tin học, năng lực thẩm mỹ,
năng lực thể chất…” [15]
Thực tiễn dạy học hiện nay, đối với việc dạy và học vật lý, thông qua đánh giá
của nhiều chuyên gia giáo dục, có thể thấy việc dạy và học vật lý ở một số trƣờng
THPT còn nhiều hạn chế, đó là việc đổi mới PPDH còn chậm, các hình thức dạy
học theo lối “thông báo - tái hiện”, "thuyết trình một chiều" vẫn còn tồn tại, việc sử
dụng các PPDH tích cực và vận dụng một cách linh hoạt các dạng BT trong DH vẫn
còn là vấn đề đáng phải quan tâm và tiếp tục đổi mới. Trong đó việc sử dụng loại
BTST để phát triển TDST cho học sinh chƣa đƣợc coi trọng trong DHVL, ít khi
đƣợc thực hiện hoặc nếu có thực hiện thì cũng mang tính hình thức, chƣa phát huy
đƣợc hiệu quả tích cực của nó. Điều này ảnh hƣởng không nhỏ đến sự phát triển tƣ
duy sáng tạo của HS.
vấn đề phát triển năng lực tƣ duy cho ngƣời học chƣa đƣợc giáo viên quan tâm
đúng mức, để phát triển năng lực tƣ duy đặc biệt là năng lực tƣ duy sáng tạo cho
ngƣời học, chúng ta cần có những biện pháp cụ thể trong quá trình dạy học. Trong
dạy học nói chung và dạy học vật lí nói riêng chúng ta có nhiều hƣớng khác nhau để
8
phát triển năng lực tƣ duy sáng tạo cho ngƣời học, trong đó sử dụng bài tập sáng tạo
vật lí trong dạy học cũng là một hƣớng. Thông qua bài tập sáng tạo học sinh có thể
gạt bỏ những hiểu biết về kiến thức thông thƣờng và những kinh nghiệm trong quá
khứ để suy nghĩ khỏi bị lệ thuộc, làm cho tính sáng tạo không bị hạn chế. Từ đó có
thể tránh đƣợc sự sơ cứng của bộ não và rèn luyện thành thói quen xem xét một sự
vật hay một vấn đề từ nhiều khía cạnh khác nhau, đồng thời chịu khó tƣ duy, động
não từ đó sẽ có những cách giải quyết hay những phát hiện bất ngờ. có thể nói rằng
BTST trong vật lý đã tạo điều kiện thuận lợi để TDST trong vật lý đƣợc bộc lộ ra và
phát triển tốt
Có thể nói, việc tăng cƣờng sử dụng các BTST là một hƣớng đi tốt trong quá
trình đổi mới PPDH ở trƣờng phổ thông, góp phần nâng cao chất lƣợng dạy và học bộ
môn Vật lí, đáp ứng những yêu cầu của xã hội. Bên cạnh đó, việc phát triển năng lực,
đặc biệt là năng lực tƣ duy sáng tạo đóng vai trò rất quan trọng trong quá trình dạy
học. Ngƣời học có đƣợc tƣ duy sáng tạo nghĩa là nền GD của chúng ta đã thực sự
thành công trong việc tạo ra thế hệ mới đáp ứng đƣợc nhu cầu xã hội hiện nay.
Nhận thức đƣợc tầm quan trọng và ý nghĩa của việc đổi mới PPDH trong giai
đoạn hiện nay. Căn cứ vào các chủ trƣơng của Đảng, Nhà nƣớc, bộ GD về vấn đề
đổi mới PPDH và khả năng của bản thân, với mong muốn góp phần nâng cao chất
lƣợng dạy và học môn Vật lí, chúng tôi chọn đề tài: " Phát triển tư duy sáng tạo
cho học sinh thông qua việc sử dụng bài tập sáng tạo trong dạy học chương
“Động lực học chất điểm Vật lí10 Trung học Phổ Thông "
2. Lịch sử vấn đề nghiên cứu
Trong những năm qua, vấn đề đổi mới PPDH theo hƣớng phát huy tích cực,
chủ động, sáng tạo của HS và việc tổ chức hoạt động nhận thức cho HS đã đƣợc
nhiều tác giả quan tâm và nghiên cứu nhiều hƣớng khác nhau. Với những ƣu điểm
của mình, phát triển tƣ duy sáng tạo cho HS thông qua việc sử dụng loại BTST
trong DHVL đã đƣợc không ít tác giả đề cập đến trong các đề tài luận văn thạc sĩ,
các tài liệu dƣới dạng sách tham khảo và các bài báo khoa học.
Với việc sử dụng BTST, một số tác giả đã tiếp cận theo nhiều hƣớng khác
nhau, dƣới đây là một số cách tiếp cận tiêu biểu:
9
Đề tài: "Xây dựng hệ thống bài tập sáng tạo dùng cho DH phần Nhiệt học lớp
10 Trung học phổ thông" (2011), tác giả Võ Văn Thế đã đề cập đến việc xây dựng
và sử dụng hệ thống BTST nói chung, tuy nhiên tác giả chƣa đề cập cách sử dụng
BTST để phát triển tƣ duy sáng tạo cho HS; tác giả Võ Thị Hoàng Anh cũng đề cập
đến cách xây dựng BTST trong đề tài: "Xây dựng hệ thống bài tập sáng tạo dùng
cho DH chương “Tĩnh học vật rắn” Vật lí 10 Trung học phổ thông" (2010), nhƣng
vẫn chƣa lồng ghép BTST để phát triển TDST cho HS; Các tác giả Võ Thị Hoa (đề
tài "Xây dựng và sử dụng hệ thống bài tập vật lí DH phần Quang hình học, Vật lí 11
nâng cao Trung học phổ thông theo PP luận sáng tạo Triz" (2010), Nguyễn Thị
Xuân Bằng (đề tài "Xây dựng hệ thống bài tập sáng tạo dùng cho DH phần cơ học
vật lí 10 chương trình nâng cao" (2008), Phạm Thị Thùy Bích (đề tài "Xây dựng và
sử dụng bài tập sáng tạo DH phần “dòng điện không đổi” vật lí 11 THPT chương
trình nâng cao" (2008), Hoàng Thị Thanh Vân (đề tài "Xây dựng và sử dụng bài tập
sáng tạo trong DH phần dao động và sóng cơ học ở trường trung học phổ thông"
2007)... cũng đã chú trọng đến việc xây dựng các BTST theo các chủ đề kiến thức
khác nhau và định hƣớng sử dụng chúng trong DHVL ở nhiều khía cạnh với nhiều
mức độ khác nhau. Tuy nhiên, do những mục tiêu nghiên cứu của mình, các tác giả
nêu trên chƣa đặt vấn đề sử dụng loại nhằm phát triển TDST cho HS.
Ngoài các đề tài nghiên cứu nêu trên, một số tác giả cũng đã xây dựng các
BTST dƣới dạng sách tham khảo nhƣ: “Tâm lý học sáng tạo” của Nguyễn Huy Tú,
“Tâm lý học sáng tạo” của Đức Uy, "Những bài tập sáng tạo về vật lí trung học phổ
thông" của Nguyễn Đình Thƣớc; "Những bài toán nghịch lý và ngụy biện vui về vật
lí" của M. E. Tunchinxki; “Những bài tập hay về thí nghiệm Vật lý”. V Langue
NXBGD Hà Nội (1998); “Tuyển tập các bài tập Vật lí nâng cao”. Nguyễn Danh
Bơ NXB Nghệ An (2004).
Một số bài báo nghiên cứu khoa học nhƣ Phạm Thị Phú, Nguyễn Đình
Thƣớc, “Bài tập sáng tạo về vật lí ở trƣờng trung học phổ thông”, Tạp chí Giáo dục,
(163), tr 34-37(2007), Nguyễn Đình Thƣớc, “ Áp dụng nguyên lí mâu thuẫn của
Triz giải bài tập sáng tạo về vật lý ở trƣờng phổ thông”, Tạp chí Giáo dục, (232), tr
10
41-42 (2011)… cũng đã có những nghiên cứu cơ bản về bài tập sáng tạo trong
DHVL.
Thông qua những tài liệu mà chúng tôi đƣợc biết, thì chúng tôi chƣa phát hiện
thấy đề tài nghiên cứu nào về việc phát triển tƣ duy sáng tạo cho học sinh thông
qua việc sử dụng bài tập sáng tạo trong dạy học chƣơng “Động lực học chất điểm”
Vật lí10 THPT.
3. Mục tiêu của đề tài
Xác định và vận dụng đƣợc quy trình tổ chức dạy học có sử dụng BTST để
phát triển TDST cho HS.
4. Giả thuyết khoa học
Nếu các giờ học thuộc chƣơng “Động lực học chất điểm” Vật lý 10 THPT có
sử dụng các BTST đã đƣợc lựa chọn đúng quy trình và thực hiện theo tiến trình dạy
học đã đƣợc đề xuất thì sẽ phát triển đƣợc tƣ duy sáng tạo cho HS, góp phần nâng
cao chất lƣợng dạy học VL.
5. Nhiệm vụ nghiên cứu
- Nghiên cứu cơ sở lí luận và thực tiễn của việc sử dụng BTST để phát triển
TDST của học sinh.
- Đánh giá thực trạng của việc sử dụng BTST theo hƣớng phát triển TDST của
HS trong dạy học vật lý ở một số trƣờng THPT hiện nay.
- Đề xuất quy trình và vận dụng để lựa chọn đƣợc các BTST gắn với việc phát
triển TDST cho học sinh trong dạy học chƣơng “Động lực học chất điểm” Vật lý 10
THPT.
- Đề xuất quy trình tổ chức dạy học có sử dụng BTST để phát triển TDST cho
HS.
- Thiết kế một số bài giảng cụ thể của chƣơng “Động lực học chất điểm” Vật
lý 10 THPT có sử dụng các BTST theo hƣớng phát triển TDST cho HS.
- Thực nghiệm sƣ phạm để đánh giá hiệu quả của đề tài.
6. Đối tƣợng nghiên cứu
Hoạt động dạy học chƣơng “Động lực học chất điểm” Vật lý 10 THPT có sử
dụng các BTST theo hƣớng phát triển TDST cho HS.
11
7. Phạm vi nghiên cứu
Do hạn chế về thời gian quy định cho một luận văn, đề tài chỉ tập trung
nghiên cứu trong phạm vi:
- Nội dung kiến thức chỉ đề cập chƣơng “Động lực học chất điểm” Vật lý 10
nâng cao THPT.
- Địa bàn TNSP tại trƣờng THPT Trần Quang Diệu tỉnh Quảng Ngãi.
8. Phƣơng pháp nghiên cứu
8.1. Phƣơng pháp nghiên cứu lí thuyết
- Nghiên cứu các văn kiện của Đảng, các văn bản của nhà nƣớc và của ngành
về đổi mới giáo dục phổ thông phát triển tƣ duy, tƣ duy ST của HS.
- Nghiên cứu các sách, bài báo, luận văn, luận án, tạp chí chuyên ngành liên quan.
- Nghiên cứu cơ sở lý luận về tâm lý học, giáo dục học và lý luận DHVL của
việc tổ chức dạy học theo hƣớng phát huy tính tích cực và sáng tạo của HS.
- Nghiên cứu các BTST trong quá trình DHVL
- Nghiên cứu chƣơng trình, SGK, sách bài tập, tài liệu tham khảo chƣơng
“Động lực học chất điểm” Vật Lý 10 nâng cao THPT
8.2. Phƣơng pháp thực tiễn
- Điều tra thực trạng việc sử dụng các BTST gắn với việc phát triển ST cho
học sinh trong DHVL ở một số trƣờng THPT hiện nay.
- Lấy ý kiến GV về việc lựa chọn và sử dụng các BTST trong DHVL nhằm
phát triển tƣ duy ST của HS.
8.3. Phƣơng pháp thực nghiệm sƣ phạm
Tiến hành dạy TNSP ở trƣờng phổ thông để kiểm tra giả thuyết khoa học và
đánh giá hiệu quả của đề tài.
8.4. Phƣơng pháp thống kê toán học
Sử dụng phƣơng pháp thống kê toán học nhằm xử lí số liệu và trình bày kết
quả thực nghiệm sƣ phạm.
12
9. Những đóng góp mới của đề tài
- Về mặt lí luận, luận văn bổ sung thêm về cơ sở lí luận của việc phát triển
TDST cho học sinh thông qua việc sử dụng BTST, đồng thời làm rõ hơn vai trò của
BTST trong dạy học vật lí ở trƣờng THPT.
- Về mặt thực tiễn, luận văn đề xuất các biện pháp và xây dựng tiến trình dạy
học theo hƣớng phát triển TDST cho HS.
10. Cấu trúc luận văn
Cấu trúc luận văn gồm:
MỞ ĐẦU
NỘI DUNG
Chƣơng 1. Cơ sở lí luận và thực tiễn của việc phát triển tƣ duy sáng tạo cho
học sinh trong dạy học vật lý thông qua việc sử dụng bài tập sáng tạo
Chƣơng 2. Lựa chọn và sử dụng bài tập sáng tạo trong dạy học chƣơng “Động
lực học chất điểm” Vật lý 10 nâng cao THPT theo hƣớng phát triển tƣ duy ST cho
HS
Chƣơng 3. Thực nghiệm sƣ phạm
KẾT LUẬN
TÀI LIỆU THAM KHẢO
PHỤ LỤC
13
