Tài liệu "Phục hồi chức năng cho người động kinh" cung cấp cho học viên những nội dung về đại cương, quy trình chẩn đoán, phục hồi chức năng và điều trị, theo dõi và tái khám cho bệnh nhân động kinh. Mời các bạn cùng tham khảo!
AMBIENT/
Chủ đề:
Nội dung Text: Phục hồi chức năng cho người động kinh
- PHỤC HỒI CHỨC NĂNG CHO NGƢỜI ĐỘNG KINH
I. ĐẠI CƢƠNG
- Theo Tổ chức Y tế thế giới: động kinh là một bệnh mạn tính, có nhiều
nguyên nhân khác nhau, đặc trƣng là sự lặp đi lặp lại của các cơn do sự phóng
điện quá mức của các tế bào thần kinh não bộ, dù cho các triệu chứng lâm sàng
và cận lâm sàng kết hợp có thể khác nhau.
- Động kinh là bệnh phổ biến ở các nƣớc trên thế giới: Tỷ lệ mắc giao
động khoảng 0,5% dân số. Cả hai giới và các lứa tuổi đều có thể có các cơn
động kinh. Ở Việt Nam tỷ lệ khoảng 0,33%. Ở trẻ em động kinh có tầm quan
trọng đặc biệt do tỷ lệ mắc bệnh cao trong đó động kinh tự phát lành tính chiếm
khoảng 50%, loại này đáp ứng tốt với điều trị.
II. CHẨN ĐOÁN
1. Các công việc của chẩn đoán
1.1. Hỏi bệnh: hỏi gia đình hoặc bản thân ngƣời bệnh về các dấu hiệu tiền
triệu cơn động kinh cũng nhƣ lúc xảy ra cơn động kinh.
1.2. Khám và lƣợng giá chức năng
1.2.1. Động kinh cơn lớn
Xảy ra đột ngột kèm theo mất ý thức hoàn toàn. Diễn biến chia 3 giai đoạn:
- Giai đoạn co cứng: dài 10 - 20 giây. Toàn thân co cứng, bắt đầu ở cơ gấp
sau đến cơ duỗi. Mất ý thức và ngừng hô hấp, bệnh nhân bất tỉnh, mặt tím tái,
tăng tiết đờm rãi, co cứng giảm dần chuyển sang co giật.
- Giai đoạn co giật: kéo dài khoảng 30 giây, có thể đến hơn 1 phút, các cơ
giật mạnh, có nhịp, bắt đầu ở chân, tay, cổ mặt, răng cắn chặt rồi giật rung các
cơ toàn thân, cƣờng độ lúc đầu mạnh, nhanh sau đó thƣa dần, mặt tím, nhãn cầu
đảo ngƣợc, sùi bọt mép, đại tiểu tiện không tự chủ.
- Giai đoạn sau cơn: kéo dài vài phút, bệnh nhân bất động, các cơ duỗi,
vẫn mất ý thức hoàn toàn, đồng tử giãn, sau đó bệnh nhân hô hấp trở lại, thở bù
mạnh và nhanh, thở phì phì, sắc mặt dần dần hồng hào, ý thức u ám rồi tỉnh hẳn.
Bệnh nhân không nhớ việc gì đã xảy ra, mệt mỏi, một số trƣờng hợp đau đầu,
đau toàn thân và ngủ thiếp đi.
1.2.2. Cơn mất trƣơng lực
Đột ngột giảm hoặc mất trƣơng lực toàn thân, kéo dài vài giây, đôi khi vài
phút, trong cơn mất ý thức. Cơn mất trƣơng lực làm bệnh nhân gục đầu về phía
trƣớc, có thể gây ngã, ngƣời mềm nhẽo, hay gặp ở trẻ em.
409
- 1.2.3. Các cơn động kinh khác
- Cơn vắng ý thức điển hình (hay gặp ở trẻ nhỏ): cơn ngắn, khởi đầu và
kết thúc đột ngột, rối loạn ý thức, cơn kéo dài từ 2,5 giây đến 1 phút.
- Cơn vắng ý thức không điển hình
Triệu chứng lâm sàng không đặc trƣng. Thƣờng gặp ở trẻ chậm phát triển
trí tuệ, khởi phát và kết thúc từ từ, thời gian cơn dài hơn loại vắng ý thức điển
hình.
- Cơn giật cơ
Biểu hiện giật các cơ, chủ yếu các cơ lớn và cơ gấp 2 bên cơ thể, có thể
thành nhịp hoặc không thành nhịp, cơn xảy ra ngắn, đôi khi không mất ý thức.
- Cơn co giật
Hay gặp ở trẻ nhỏ, đôi khi trong bệnh cảnh sốt cao co giật. Thƣờng co giật
cả hai bên. Thời gian co giật không cố định, có biến đổi ý thức, ý thức mù mờ
sau cơn.
- Các cơn động kinh cục bộ
+ Các cơn động kinh cục bộ đơn giản: không mất ý thức, có nhiều loại
cơn tuỳ thuộc chức năng phần não bị tổn thƣơng.
+ Các cơn động kinh cục bộ phức tạp: mất ý thức ngay từ đầu hoặc sau
cơn.
1.3.Chỉ định xét nghiệm cận lâm sàng
Hình ảnh điện não ghi trong cơn: có sóng bệnh lý của động kinh
2. Chẩn đoán xác định
- Cơn động kinh: dễ chẩn đoán nếu thầy thuốc chứng kiến cơn. Thƣờng
phải dựa vào gia đình mô tả chi tiết cơn động kinh vì ngƣời bệnh thƣờng đến
khám ngoài cơn. Cần bám sát đặc điểm nêu trong định nghĩa kết hợp ghi điện
não đồ.
Cơn động kinh chỉ là một triệu chứng, bị một cơn động kinh không có
nghĩa là mắc bệnh động kinh.
- Hội chứng và bệnh động kinh: cần thực hiện các bƣớc sau:
+ Xác định cơn động kinh và loại cơn.
+ Tuổi bắt đầu xuất hiện cơn (loại cơn và nguyên nhân thƣờng liên quan
tới tuổi)
+ Đặc điểm điện não đồ ngoài cơn và trong cơn nếu có.
410
- + Hỏi bệnh tìm nguyên nhân kết hợp khám và xét nghiệm cận lâm sàng:
chụp cắt lớp vi tính, chụp cộng hƣởng từ...
+ So sánh các dữ liệu thu đƣợc với bảng phân loại hội chứng và bệnh
động kinh để xếp vào một loại bệnh tƣơng ứng.
3. Chẩn đoán phân biệt
- Cơn rối loạn phân ly (hysteria), cơn ngất, cơn hạ đƣờng huyết, cơn đột
quỵ thiếu máu não cục bộ thoảng qua, cơn loạn nhịp tim chậm, cơn migraine.
III. PHỤC HỒI CHỨC NĂNG VÀ ĐIỀU TRỊ
1. Mục tiêu
- Phát hiện đƣợc ngƣời động kinh ở cộng đồng.
- Hƣớng dẫn cho nhân viên chăm sóc sức khoẻ ban đầu và thân nhân gia
đình biết cách xử trí khi một ngƣời lên cơn động kinh.
- Hƣớng dẫn ngƣời bệnh biết cách tự phục hồi và đề phòng tàn tật, tham
gia các công việc của gia đình và xã hội.
- Bảo đảm an toàn, hoà nhập xã hội và sắp xếp việc làm cho ngƣời động kinh.
2. Các phƣơng pháp và kỹ thuật phục hồi chức năng
2.1. Phát hiện đƣợc ngƣời động kinh ở cộng đồng
Ngƣời có các biểu hiện của động kinh cần đƣợc hƣớng dẫn đến cơ sở y tế
chuyên khoa để chẩn đoán xác định động kinh.
2.2. Hƣớng dẫn cho nhân viên chăm sóc sức khoẻ ban đầu và thân
nhân gia đình biết cách xử trí khi một ngƣời lên cơn động kinh
- Hƣớng dẫn cho cộng đồng cách xử trí ngƣời bị lên cơn động kinh:
+ Đƣa ngƣời bệnh vào chỗ an toàn, nới lỏng quần áo
+ Đặt ngƣời bệnh nằm nghiêng để nƣớc bọt, đờm dãi chảy ra ngoài, chăm
sóc ngƣời bệnh.
- Không đƣợc làm những điều sau khi ngƣời bệnh đang lên cơn động kinh:
+ Không cho ngƣời bệnh ăn, uống kể cả uống thuốc.
+ Không ngăn cản động tác lên cơn của ngƣời bệnh.
Nếu khi lên cơn, bệnh nhân bị thƣơng do ngã, bỏng... vết thƣơng nhẹ:
băng và chăm sóc vết thƣơng, nếu nặng: chuyển đến trung tâm y tế điều trị.
Hƣớng dẫn cho nhân viên chăm sóc sức khoẻ ban đầu và thân nhân gia
đình đảm bảo cho ngƣời bệnh uống thuốc đúng chỉ định, đủ liều, đúng thời gian,
không đƣợc quên hoặc tự động ngừng thuốc.
411
- Theo dõi ngƣời bệnh về thời gian xuất hiện cơn, thời gian kéo dài cơn,
trong quá trình dùng thuốc có biểu hiện bất thƣờng phải kịp thời báo cáo cho cán
bộ y tế.
2.3. Hƣớng dẫn ngƣời bệnh
- Ngƣời động kinh phải làm đƣợc những việc thông thƣờng mà ngƣời
cùng lứa tuổi làm đƣợc: trẻ em đƣợc vui chơi, đi học, tự chăm sóc mình; ngƣời
lớn làm đƣợc các công việc trong gia đình, có việc làm và tham gia mọi hoạt
động của xã hội.
- Hƣớng dẫn ngƣời bệnh tự chăm sóc: tự ăn uống, vệ sinh cá nhân, đi lại
an toàn... nếu họ cảm thấy khó khăn khi thực hiện một thao tác thì chia nhỏ
thành từng bƣớc chi tiết hơn, luôn động viên khen ngợi khi họ hoàn thành một
bƣớc, một thao tác.
2.4. Bảo đảm an toàn, hoà nhập xã hội và sắp xếp việc làm cho ngƣời
động kinh.
- Bảo đảm an toàn: hƣớng dẫn ngƣời bệnh và gia đình biết khi lên cơn
động kinh có thể gây nguy hiểm đến tính mạng ngƣời bệnh vì cơn động kinh xảy
ra đột ngột, ngã ở bất cứ nơi nào... Thức ngủ đúng giờ để não hoạt động nề nếp
- Hoà nhập xã hội: ngƣời động kinh là thành viên của cộng đồng. Trẻ em
đƣợc vui chơi, đi học, tham gia mọi hoạt động mà các bạn cùng lứa tuổi có thể
làm. Ngƣời lớn có thể làm đƣợc các công việc trong gia đình, có việc làm tăng
thu nhập và tham gia mọi hoạt động của xã hội.
- Chế độ sinh hoạt của ngƣời động kinh: Tránh các hoạt động trên cao,
dƣới nƣớc, gần lửa, không lái tàu xe đề phòng cơn bất ngờ gây tai nạn. Tránh
làm việc ngoài nắng chói gây kích thích thị giác và mất mồ hôi làm mất nƣớc,
điện giải. Tránh nhịn đói, tuyệt đối kiêng rƣợu, các chất có độ cồn cao.
- Sắp xếp việc làm cho ngƣời động kinh: qua lao động giúp ngƣời bệnh
hoà nhập với xã hội, cảm thấy vui vẻ, phấn khởi và có thể cơn động kinh xuất
hiện ít hơn.
+ Không sắp xếp công việc theo ca vì là làm đảo lộn sinh hoạt của họ dễ
xuất hiện cơn động kinh. Không bố trí làm việc ban đêm
+ Không bố trí làm việc trên cao, dƣới nƣớc, gần lửa, gần chỗ nguy hiểm.
+ Không làm những việc gây căng thẳng thần kinh.
3. Điều trị thuốc
3.1. Nguyên tắc điều trị cơn động kinh
- Chỉ điều trị khi đã xác định chắc chắn loại cơn động kinh và hội chứng.
412
- - Nếu chỉ có cơn trên điện não thì không chẩn đoán động kinh và không
điều trị.
- Chọn các loại thuốc đặc trị cho từng loại cơn theo thứ tự ƣu tiên. Bắt đầu
bằng liệu trình đơn trị liệu. Liều thuốc tăng dần cho đến khi đạt liều hữu hiệu,
duy trì liều đó hàng ngày đến khi cắt cơn cuối cùng.
- Chọn thuốc phù hợp với lứa tuổi, thể trạng cơ thể.
- Khi cần kết hợp 2 loại thuốc kháng động kinh, không dùng loại tăng
nồng độ độc tính của nhau trong máu nhƣ: gardenan+deparkin,
gardenan+primidon...
+ Nếu động kinh có loạn thần thì phải kết hợp thuốc chống loạn thần.
+ Không ngừng thuốc và thay đổi thuốc đột ngột.
+ Thời gian điều trị thuốc kháng động kinh ít nhất hai năm nếu không có cơn
động kinh trên lâm sàng và điện não đồ bình thƣờng. Không dừng thuốc đột ngột mà
giảm dần liều, mỗi quý giảm ¼ liều dùng ngày rồi dừng hẳn nếu không tái phát.
IV. THEO DÕI VÀ TÁI KHÁM
- Hƣớng dẫn cho ngƣời nhà nhận thức đƣợc tầm quan trọng của dùng
thuốc đúng chỉ định, đúng liều, đúng thời gian. Bệnh phải đƣợc điều trị theo
tuyến chuyên khoa.
- Hƣớng dẫn ngƣời bệnh và gia đình phòng ngừa những tai nạn có thể xảy
ra trong cơn động kinh.
- Trong trƣờng hợp bệnh nặng, khó kiểm soát: đƣa ngƣời bệnh vào bệnh
viện điều trị dài hạn kết hợp liệu pháp lao động, phục hồi chức năng.
413
Thêm vào BST
Báo xấu
Download
Vui lòng tải xuống để xem tài liệu đầy đủ
