Quản trị tài chính doanh nghiệp và hệ công cụ quản trị tài chính

QUẢN TRỊ TÀI CHÍNH DOANH NGHIỆP VÀ HỆ CÔNG CỤ <br /> QUẢN TRỊ TÀI CHÍNH<br /> <br /> Quản trị tài chính (QTTC) doanh nghiệp (DN) chính là toàn bộ các hoạt động của DN  nhằm  <br /> thiết lập định chế. Trước hết, là các định chế  tài chính nội bộ, tổ  chức bộ  máy quản trị  và  <br /> kiểm soát tài chính, khai thác và sử dụng tốt mọi nguồn tài lực từ bên trong và bên ngoài DN  <br /> phục vụ cho sản xuất kinh doanh của DN với mục tiêu cơ bản là tiết kiệm, hiệu quả, bảo vệ  <br /> tốt lợi ích hợp pháp của DN và các chủ thể liên quan.<br /> <br /> Tiêu chí đánh giá độ hoàn thiện và tin cậy của hệ thống QTTC DN là:<br /> <br /> Có định chế tốt, đảm bảo tính hợp pháp, tính phù hợp với đặc điểm tổ  chức, quản lý  <br /> và sản xuất kinh doanh của DN, phù hợp với môi trường tài chính và trình độ  của bộ <br /> máy tài chính, kế toán của DN.<br /> <br /> Có bộ  máy tinh gọn, hiệu lực, có giám đốc tài chính giỏi và kế  toán trưởng cùng bộ <br /> máy hạch toán phù hợp đủ sức làm tham mưu và QTTC.<br /> <br /> Có môi trường kiểm soát nội bộ (KSNB) hữu hiệu.<br /> <br /> DN có chiến lược phát triển phù hợp, có năng lực kinh doanh, có uy tín và môi trường <br /> kinh doanh phù hợp cho việc mở rộng các quan hệ tài chính.<br /> <br /> Một DN có bộ máy QTTC tốt là DN có sự công khai, minh bạch về tài chính, có hiệu <br /> quả sử dụng vốn ngày càng cao và có khả năng thích ứng với mọi biến động dù phức  <br /> tạp của thị trường tài chính.<br /> <br /> Mục tiêu của QTTC DN<br /> <br /> Mục tiêu dài hạn: Xác định các định hướng giải pháp và con đường chủ  yếu để  tạo  <br /> lập nguồn vốn, phù hợp với chiến lược phát triển đặc biệt, chiến lược ngành hàng,  <br />  chiến lược thị  trường của DN và đặt ra các mục tiêu chính trong các bước phát triển <br /> của DN về mặt tài chính.<br /> <br /> Đặc biệt lưu ý khi thẩm định, phê chuẩn các quyết định đầu tư có tính chiến lược, dài hạn.<br /> <br /> Mục tiêu ngắn hạn: Đảm bảo nguồn vốn cho hoạt động, đảm bảo khả  năng chi tiêu,  <br /> thanh toán, thực thi tốt quyền và nghĩa vụ  tài chính của DN, thực hiện an toàn, tiết  <br /> kiệm và hiệu quả trong chi tiêu tài chính.<br /> <br /> Nội dung của QTTC DN<br /> <br /> Quản trị TSCĐ bao gồm TSCĐ hữu hình và TSCĐ vô hình. Trong đó, có nội dung quản <br /> trị  hiện vật, quản trị  giá trị, tính và phân bổ  khấu hao TSCĐ, sửa chữa, nâng cấp và <br /> thanh lý TSCĐ. Đây là một công việc quan trọng và khó khăn, bao gồm các giải pháp  <br /> về phân định trách nhiệm quản lý, sử dụng, về hạch toán khấu hao và cả  quản trị về <br /> mặt kỹ thuật, công nghệ.<br /> <br /> Quản trị tài sản lưu động và vốn lưu động: bao gồm việc nghiên cứu khả năng chuyển  <br /> đổi của TSLĐ, cơ cấu và phân loại TSLĐ, quản trị hàng hóa tồn kho, lập và sử dụng <br /> quỹ  dự  phòng giảm giá hàng tồn kho, cách thức tổ  chức chu chuyển vốn lưu động, <br /> khả năng phân tích vòng quay và hiệu quả sử dụng vốn lưu động.<br /> <br /> Quản trị vốn bằng tiền bao gồm việc lập kế hoạch tiền mặt (tiền VNĐ và ngoại tệ),  <br /> kế hoạch vay, trả nợ, việc tổ chức quản lý và kiểm soát quỹ tiền mặt tại hội sở chính <br /> và các chi nhánh, tổ  chức việc giao dịch, kết nối ngân hàng trong và ngoài nước, chế <br /> độ đảm bảo an toàn tiền khi giao dịch, nhất là giao dịch điện tử.<br /> <br /> Quản trị  tín dụng thương mại và quá trình tham gia thị  trường tài chính bao gồm các  <br /> phương thức bán hàng, thu tiền, sử dụng các công cụ tín dụng thương mại, chính sách  <br /> vay nợ  và thu nợ, vấn đề  bao thanh toán và mua bán thương mại, việc sử  dụng và  <br /> quản trị các công cụ tài chính.<br /> Quản trị  nguồn vốn của DN bao gồm quản trị các nguồn vốn tự  có, nguồn tín dụng  <br /> ngân hàng và tín dụng thương mại, nguồn cổ phiếu và trái phiếu công ty, nguồn từ lợi <br /> nhuận dùng để tái đầu tư.<br /> <br /> Quản trị  quyết định đầu tư, phân tích tính chi phí đầu tư  là cách thức tính toán toàn <br /> diện tiềm lực vốn, khả năng đầu tư, nhất là đầu tư XDCB quy mô lớn. Trong vấn đề <br /> này, phải đặc biệt chú ý phân tích sâu về doanh lợi và rủi ro trong các hoạt động đầu <br /> tư.<br /> <br /> Quản trị rủi ro tài chính kinh doanh, nhận diện và xử lý các rủi ro tiềm tàng trong sản  <br /> xuất, kinh doanh, nhằm giảm thiểu thiệt hại và tài trợ rủi ro.<br /> <br /> Phân tích tài chính là công cụ hữu hiệu trong giải pháp QTTC. Việc phân tích, giúp nhà <br /> quản trị nhìn nhận đúng thực trạng tài chính, những yếu tố tích cực và tiêu cực, thông  <br /> qua những tính toán và phân tích khoa học, nhằm nhận diện nguyên nhân và tìm các <br /> giải pháp phát huy ưu điểm, hạn chế sai lầm, để công tác tài chính được đảm bảo độ <br /> an toàn, sự phát triển liên tục và bền vững.<br /> <br /> Tăng cường hệ  thống KSNB, đặc biệt là kiểm toán nội bộ  (KTNB), nhằm làm cho  <br /> công tác nội kiểm luôn hoàn thiện cả  về tổ  chức, hoạt động, cảnh báo và ngăn chặn  <br /> rủi ro, giảm thiểu tác hại của rủi ro, hướng công tác tài chính đạt mục tiêu hiệu quả <br /> và sự tăng trưởng bền vững.<br /> <br /> Tăng cường phân cấp quyền và trách nhiệm, đề cao trách nhiệm vật chất, sử dụng có  <br /> hiệu quả  đòn bẩy kinh tế. Quyền, trách nhiệm và lợi ích vật chất là khâu, hay đúng <br /> hơn là mặt hợp thành trách phận và động lực kinh tế cho hoạt động kinh tế nói chung <br /> và QTTC nói tiêng. Duy trì, bồi bổ  động lực lành mạnh song song với việc gia tăng <br /> thẩm quyền, trách nhiệm cho từng bộ phận, từng thành viên sẽ tạo ra sự đồng thuận  <br /> trong QTTC, nhờ đó mà quản trị tỏ rõ hiệu lực, hiệu quả cao. Điều này còn giúp nâng  <br /> cao hiệu năng quản trị của toàn bộ hệ thống.<br /> Chức năng QTTC DN<br /> <br /> Chức năng thứ nhất của QTTC DN là chức năng thích ứng với nhu cầu hình thành, tạo <br /> lập, phân phối và sử dụng vốn một cách có hiệu quả, đúng pháp luật và hợp lý nhất,  <br /> phù hợp với môi trường tài chính.<br /> <br /> Chức năng thứ  hai là chức năng giám đốc, kiểm soát tài chính, thông qua việc tác  <br /> nghiệp trong phân chia, kiểm soát sử dụng, đánh giá hiệu quả tài chính, góp phần lành  <br /> mạnh hóa các quan hệ  tài chính, hướng vào việc tiết kiệm và nâng cao hiệu quả  chi  <br /> dùng các nguồn lực tài chính có hạn của DN.<br /> <br /> Giải pháp QTTC DN<br /> <br /> Kiểm soát và tham gia với Hội đồng quản trị, Ban Giám đốc điều hành về  việc lựa  <br /> chọn và ra các quyết định đầu tư. Trước hết, là đầu tư xây dựng cơ bản và liên doanh <br /> liên kết.<br /> <br /> Xác định đúng đắn nhu cầu về số lượng, thời gian về vốn và khai thác mọi khả năng  <br /> có thể  để  huy động vốn với chi phí thấp nhất, phục vụ  cho việc triển khai các hoạt <br /> động sản xuất, kinh doanh của DN.<br /> <br /> Phân bổ  và sử  dụng có hiệu quả  số  vốn hiện có, kiểm soát chặt chẽ  mọi khoản chi <br /> (tính kế  hoạch, tính hợp lý, tính tiết kiệm), đảm bảo khả  năng thanh toán của DN.  <br /> Đặc biệt, lưu ý đáp ứng các khoản chi cho thực thi các mục tiêu cơ bản, trọng tâm của  <br /> DN, chú trọng lợi ích của người lao động, ưu tiên thanh toán các khoản nợ tới hạn, thu  <br /> hồi kịp các khoản cho vay, tạm ứng, xử lý tốt quan hệ với chủ nợ, khách nợ.<br /> <br /> Kiểm soát việc thực thi chính sách lợi nhuận của DN, kiểm tra việc ra quyết định và  <br /> sử dụng quỹ DN, quỹ dự phòng, quỹ phúc lợi, khen thưởng, quỹ phát triển tái đầu tư... <br /> đảm bảo sự minh bạch, công khai, hợp lý, công bằng và hài hòa lợi ích.<br />  Nhận diện và đề  xuất các giải pháp xử  lý các quan hệ  tài chính, chú trọng lợi ích  <br /> trước mắt, lợi ích lâu dài, chú trọng sự phát triển bền vững, ổn định và gia tăng doanh <br /> lợi cho DN.<br /> <br /> Hoàn thiện hệ thống KSNB, hướng mọi sự kiểm soát vào việc phát hiện, ngăn ngừa,  <br /> giảm thiểu tác hại của các rủi ro tài chính.<br /> <br /> Hoàn thiện và hiện đại hóa hệ  thống thông tin hiện đại về  tài chính, sử  dụng phần  <br /> mềm QTTC và kế toán hiện đại trong QTTC DN.<br /> <br /> Hệ công cụ sử dụng trong QTTC DN<br /> <br /> 1. Thứ nhất: Các định chế, các quy tắc quản lý DN và QTTC<br /> <br /> Các định chế về tổ  chức và hoạt động cùng các nội quy, quy tắc quản lý nguồn tài lực của  <br /> DN rất đa dạng, bao gồm các quy phạm pháp luật liên quan đến DN, các chế định, chính sách  <br /> về  tài chính, kế toán DN, các quy tắc về quản lý và khai thác nguồn thu, phân bổ, sử  dụng,  <br /> bảo vệ  tài sản, quy chế  chi tiêu và hạch toán... đều hiện hữu như  các công cụ  định hướng,  <br /> chỉ lối và giám sát tài chính.<br /> <br /> Không ngừng hoàn thiện bộ quy chế, quy tắc đối với tài chính DN là việc lớn có sự tham gia  <br /> của Nhà nước, nhiều ngành. Song, bản thân DN phải am hiểu, tuân thủ  và sử  dụng chúng <br /> như công cụ để che chắn, bảo vệ quyền và lợi ích chính đáng của mình.<br /> <br /> Ngoài ra, DN phải cụ thể hóa mọi chế độ, chính sách và kế hoạch tài chính của mình thành  <br /> những quy tắc, nội quy để  chỉ  dẫn và khuôn khổ  hóa mọi hoạt động, nhất là các hoạt động <br /> liên quan đến sự hình thành và sử dụng nguồn lực tài chính. Có như vậy, hoạt động của DN  <br /> mới đạt tới sự hợp pháp, cộng sinh được với môi trường tài chính chung, tận thu mọi nguồn <br /> lực và sử dụng chúng một cách hiệu quả.<br /> <br /> Bản thân các quy trình, quy tắc QTTC luôn phải được đổi mới theo hướng cập nhật chế độ,  <br /> chính sách, thiết thực, tiết kiệm và có hiệu quả cao.<br /> 2. Thứ hai: Kế hoạch dài hạn và ngắn hạn về tài chính và dự toán thu, chi<br /> <br /> Sử  dụng thông minh công cụ  kế  hoạch, biết điều phối và biết điều chỉnh kế  hoạch là đòn  <br /> bẩy lợi hại nhất cho sự phát triển bền vững tài chính DN.<br /> <br /> Các bộ phận trọng tâm của kế hoạch tài chính DN là kế hoạch nguồn vốn, kế hoạch đầu tư <br /> tài chính, kế  hoạch phân bổ, sử  dụng nguồn lực, dự  toán chi cho sản xuất kinh doanh, kế <br /> hoạch vay nợ  và trả  nợ, kế  hoạch lợi nhuận và phân phối lợi nhuận, việc lập các quỹ  dự <br /> phòng và kế hoạch bảo tồn, phát triển vốn.<br /> <br /> Trong các công cụ  kế  hoạch, dự toán cho các công trình đầu tư  XDCB, dự  toán chi cho các  <br /> chương trình, mục tiêu mang tính dự án như liên doanh, liên kết, đổi mới công nghệ, đổi mới  <br /> sản phẩm, dự  toán chi tiêu hàng quý, năm... có vai trò hết sức quan trọng. Phải thực hiện  <br /> đúng quy trình lập, thẩm định, xét duyệt, thực hiện và kiểm tra thực hiện của dự toán. Đây là <br /> cách hữu hiệu nhất của QTTC.<br /> <br /> 3. Thứ  ba: Các công cụ  tiền tệ, giá cả, định mức kinh tế  kỹ  thuật và các công cụ  tài chính  <br /> liên quan đến DN<br /> <br /> Muốn QTTC tốt, phải đặc biệt am hiểu và sử dụng linh hoạt các công cụ tiền tệ, các thước <br /> đo về  giá trị, hiện vật, về  hàm thử  biểu của thị  trường tài chính. Đây là những tác nghiệp  <br /> trong hoạt động quản trị chỉ được thực hiện khi nhà quản trị, am hiểu thị trường, giá cả, am <br /> hiểu thước đo chi phí và thu nhập liên quan đến DN, phát huy thế và lực của công ty, lại né  <br /> tránh và hạn chế các thua thiệt khi thị trường biến động.<br /> <br /> Khi quyết định mua, bán, nhập, xuất, can dự  hay rút lui khỏi thị  trường nào đó, nhà QTTC <br /> phải là những chuyên gia đầy bản lĩnh, am tường và quyết đoán. Công cụ của họ không có gì <br /> khác là thông tin về tiền tệ, giá cả, về các chuẩn chi phí, về các công cụ tài chính và công cụ <br /> phái sinh.<br /> <br /> 4. Thứ tư: Đòn bẩy kinh tế<br /> Lợi ích kinh tế (bao gồm lợi ích cho DN, cho nhóm người và cá nhân) luôn là động lực mạnh <br /> mẽ giúp các chủ thể tích cực tham gia vào quá trình kinh tế, làm này sinh doanh lợi và tạo ra  <br /> lợi ích cho cộng đồng và bản thân từng người.<br /> <br /> Sử dụng các đòn bẩy kinh tế, đặc biệt là đòn bẩy tiền lương, tiền thưởng, phúc lợi DN và sự <br /> quan tâm chăm sóc đến người lao động thực sự, sẽ đưa lại động lực to lớn cho sản xuất kinh  <br /> doanh. Nhà quản trị nói chung và nhà QTTC nói riêng, rất nên am hiểu và sử dụng thuần thục <br /> công cụ này. Muốn sử dụng tốt đòn bẩy lợi ích, phải công khai, minh bạch, dân chủ và thực <br /> sự công bằng, tránh sự tùy tiện, lạm dụng để làm tiêu tan những tư duy tích cực vốn có của  <br /> các đòn bẩy kinh tế.<br /> <br /> 5. Thứ năm: Phân tích tài chính<br /> <br /> Việc thường xuyên phân tích tài chính, nêu ra các tiêu chí sinh động về  tình hình và kết quả <br /> sử dụng nguồn tài lực trong kinh doanh sẽ làm cho tài chính luôn bám sát mục tiêu phục vụ <br /> kinh tế, nâng cao hiệu quả kinh doanh. Phân tích tài chính chỉ đạt tới kết quả khi nó dựa trên <br /> một hệ  thống phương pháp khoa học, dựa vào các nguồn tài liệu và thông tin tin cậy, xác  <br /> thực. Đặc biệt, phải chỉ rõ những vật chất của tổ chức, cá nhân nào. Từ đó, sẽ kiến nghị các  <br /> giải pháp, nhằm phát huy thế mạnh, hạn chế yếu kém, xử  lý các cá nhân, tổ  chức vi phạm,  <br /> nhằm bảo vệ lợi ích của DN.<br /> <br /> Phân tích tài chính, tự  nó sẽ  giúp hiệu chỉnh hoạt động sản xuất kinh doanh và hoạt động  <br /> quản trị DN, hướng tới hiệu quả cao và bền vững.<br /> <br /> 6. Thứ sáu: Hệ thống KSNB<br /> <br /> Hệ thống KSNB (bao gồm hạt nhân trung tâm là KTNB), sẽ là công cụ thường xuyên, được  <br /> cài đặt vào trong toàn bộ các thiết chế quản trị, được duy trì đều đặn và được thực hiện theo <br /> những quy tắc, chuẩn mực, giúp cho việc kiểm soát các dòng tiền vào, ra, các hoạt động thu,  <br /> chi một cách chặt chẽ và hiệu lực.<br /> Bộ máy kiểm soát bao gồm Ban kiểm soát, Ban KTNB, Phòng tài chính ­ kế toán, Ban thanh  <br /> tra công nhân viên chức... sẽ  tạo ra một mạng lưới chặt chẽ nhất, giúp cho công tác kiểm <br /> soát tài chính được thực thi. Đây là công cụ quan trọng hàng đầu của QTTC. Bỏ qua công cụ <br /> này, tài chính sẽ rối loạn, bị xâm hại và tất nhiên không thể thực thi được chức năng của nó.<br /> <br /> 7. Thứ bảy: Hệ thống thông tin kinh tế ­ tài chính<br /> <br /> Trong xã hội hiện đại, thông tin trở thành một nguồn lực của DN. Về một phương diện khác,  <br /> thông tin là một công cụ  hàng đầu của quản trị. Trước hết, là đối với QTTC, nhà quản trị <br /> không thể làm gì khi không có thông tin (mù thông tin). Họ  chỉ có thể  đánh giá, nhận xét, ra  <br /> các quyết định khi có đầy đủ các thông tin đích thực, khách quan, đủ tin cậy.<br /> <br /> Những thông tin quan trọng cho QTTC có được, là từ kế  toán tài chính, kế  toán quản trị, từ <br /> ngân hàng dữ liệu phong phú của DN. Khi kết nối được với các trung tâm thông tin uy tín từ <br /> thị  trường tài chính. Kế  toán tài chính và kế  toán quản trị, sẽ giúp tập hợp, phân tích những  <br /> thông tin quan trọng nhất, bản chất nhất về tình hình tài chính. Nó được ngôn ngữ  của phân <br /> tích làm sáng tỏ, sẽ là công cụ hữu hiệu và lợi hại nhất cho sự cân nhắc và ra quyết định của  <br /> nhà quản trị.<br /> <br /> Nếu tài chính DN là cơ thể sống, thì thông tin là nguồn năng lượng, là thức ăn, là nước uống  <br /> cho cơ thể đó. Nhà QTTC phải biết tổ chức tập hợp, hình thành và kiểm soát thông tin, cũng  <br /> như  biết phân hạng và sử  dụng thông tin cho những nước cờ  kinh doanh và quản trị  của  <br /> mình.<br /> <br /> Hoàn thiện tổ chức bộ máy, tổ chức công tác hạch toán kế toán và hạch toán nghiệp vụ, xây <br /> dựng hệ thống thông tin tư liệu về tài chính, về  kinh tế, về  thị trường là điều kiện tối cần  <br /> thiết giúp cho công tác QTTC luôn có cơ sở tin cậy, Nhờ đó, hiệu lực, hiệu quả  quản trị sẽ <br /> được nâng cao./.<br /> <br /> Theo Tạp chí Kế toán & Kiểm toán – Bài của Ths. Nguyễn ánh Tuyết ** Kiểm toán Nhà  <br /> nước Khu vực X<br />