Rừng trồng và sinh kế hộ gia đình tại Miền Trung Việt Nam

Chủ đề 2: Các hệ thống canh tác bền vững<br /> <br /> <br /> Rừng trồng và sinh kế hộ gia đình tại Miền Trung Việt Nam<br /> <br /> Thu-Ba Huỳnh1, Hoàng Huy Tuấn2, Lê Thu Hà2, Rodney Keenan1<br /> <br /> Cơ quan<br /> 1<br /> Trường Lâm nghiệp và Khoa học hệ sinh thái, Đại học Melbourne, Australia.<br /> 2<br /> Đại Học Nông Lâm Huế.<br /> <br /> Tác giả đại diện<br /> HỘI THẢO VỀ PHÁT TRIỂN TÂY BẮC<br /> <br /> <br /> <br /> <br /> huynht@unimelb.edu.au<br /> <br /> Từ khóa<br /> Rừng trồng quy mô hộ gia đình, sinh kế, tác động của rừng trồng<br /> <br /> Giới thiệu<br /> Việt Nam đã nổi lên từ một trong số các nước nghèo nhất trên thế giới<br /> thành nền kinh tế có mức thu nhập trung bình đang phát triển nhanh<br /> chóng. Trong khi các chính sách giảm nghèo đã thành công từ thế kỷ trước,<br /> dự báo đến năm 2020, bản chất của thách thức giảm nghèo đang thay đổi<br /> 126 với các hộ nghèo còn lại chủ yếu là người dân tộc thiểu số (Ngân hàng Thế<br /> giới năm 2017). Tại Việt Nam, sản xuất lâm nghiệp dựa vào trồng rừng sản<br /> xuất (trồng rừng kinh tế) đóng vai trò quan trọng trong phát triển kinh tế<br /> và xóa đói giảm nghèo (Bộ NN&PTNT, 2015). Thách thức chính của Việt<br /> nam và các quốc gia khác tại khu vực Đông Nam Á là tối đa hóa lợi ích từ<br /> trồng rừng cho các hộ gia đình, cho bảo vệ môi trường và toàn bộ nền<br /> kinh tế. Đại học Melbourne và các đối tác nghiên cứu tại Australia, Lào và<br /> Việt Nam đang triển khai dự án nghiên cứu “Hoàn thiện chính sách rừng<br /> trồng nhằm cân bằng nhu cầu giữa hộ gia đình, công nghiệp chế biến gỗ<br /> và môi trường ở Lào và Việt Nam” do ACIAR tài trợ. Dự án có ba mục tiêu:<br /> (1) xây dựng chính sách và thể chế đối với phát triển rừng trồng; (2) phân<br /> tích các tác động tích cực và tiêu cực đối với xã hội, kinh tế và môi trường<br /> với các cách tiếp cận phát triển rừng trồng khác nhau và (3) tạo ra mạng<br /> lưới nghiên cứu chính sách nhằm xây dựng năng lực phân tích chính sách<br /> rừng trồng, cũng như năng lực xây dựng và thực hiện chính sách.<br /> <br /> Tiếp cận nghiên cứu<br /> Theo kết quả kiểm kê rừng năm 2016, tỉnh Thừa Thiên Huế có 70.830,8<br /> ha rừng trồng, trong đó có 24.170,9 ha được quản lý bởi hộ gia đình1; tỉnh<br /> <br /> 1<br /> UBND tỉnh Quảng Tri. (2017). Quyết định số 07/QĐ-UBND ngày 04/01/2017 về<br /> việc phê duyệt kết quả kiểm kê rừng tỉnh Quảng Trị.<br />  Chủ đề 2: Các hệ thống canh tác bền vững<br /> <br /> <br /> Quảng Trị có 91.431,0 ha rừng trồng, trong đó có 32.391.4 ha được quản<br /> lý bởi hộ gia đình2. Hầu hết các hộ gia đình trồng các loài Keo (chủ yếu là<br /> Keo lai) với chu kỳ kinh doanh ngắn (4-5 năm) để cung cấp nguyên liệu<br /> cho sản xuất dăm, giấy. Khung sinh kế bền vững (Scoones, 1998) được áp<br /> dụng để thực hiện nghiên cứu này. Để giải quyết mục tiêu thứ hai, chúng<br /> tôi đã tiến hành điều tra hộ gia đìnhvà thảo luận nhóm. Tổng số 150 hộ gia<br /> đình được chọn ngẫu nhiên ở 6 thôn tại tỉnh Thừa Thiên Huế (100 hộ) và<br /> Quảng Trị (50 hộ) để điều tra. Một cuộc thảo luận nhóm (với đại diện từ<br /> 15-20 hộ gia đình) đã được tổ chức tại mỗi thôn. Mục đích là định lượng<br /> các “nguồn vốn” sinh kế và sự đóng góp của rừng trồng cho kinh tế hộ<br /> gia đình, phúc lợi cộng đồng và môi trường. Dữ liệu ở cấp độ hộ gia đình<br /> <br /> <br /> <br /> <br /> NÚI CƠ HỘI CHO PHÁT TRIỂN<br /> được phân tích và kết hợp với dữ liệu từ các hợp phần khác của dự án<br /> (như chính sách, chuỗi cung ứng và phân tích trên toàn nền kinh tế) nhằm<br /> hỗ trợ xây dựng các lựa chọn chính sách và các khuyến nghị.<br /> <br /> <br /> <br /> <br /> 127<br /> <br /> <br /> <br /> <br /> Hình 1: Thành phần sinh kế hộ gia đình Hình 2: Khảo sát/Phỏng vấn hộ gia đình tại<br /> huyện Nam Đông, Tỉnh Thừa Thiên Huế<br /> Kết quả<br /> Rừng trồng đem lại những đóng góp đáng kể về kinh tế, xã hội và phúc<br /> lợi cho sinh kế của các hộ gia đình được khảo sát. Tính bình quân, hầu<br /> hết các hộ gia đình có 3-4 ha đất rừng. Rừng trồng và tiền công lao động<br /> từ trồng rừng là hai nguồn thu nhập chính. Tính trung bình, bán gỗ tạo<br /> nguồn thu hơn 5 triệu VND/năm/hộ (chiếm 25% tổng thu nhập hộ gia<br /> đình hàng năm, Hình 1). Thu nhập tăng lên với những hộ được giao đất<br /> để trồng rừng. Do đó nguồn thu nhập chính của hộ nghèo vàhộ có ít đất<br /> hoặc không có đất để trồng rừng là nguồn tiền làm thuê từ trồng rừng,<br /> <br /> 2<br /> UBND tỉnh Thừa Thiên Huế. (2016). Quyết định số 2478/QĐ-UBND ngày<br /> 18/10/2016 về việc phê duyệt kết quả kiểm kê rừng trên địa bàn tỉnh Thừa Thiên<br /> Huế.<br />  Chủ đề 2: Các hệ thống canh tác bền vững<br /> <br /> <br /> chăm sóc rừng trồng, và khai thác rừng trồng. Xấp xỉ 90% những người<br /> được hỏi cho rằng cuộc sống của họ được cải thiện hơn 5 năm trước đây,<br /> với 82% thu nhập từ rừng trồng, đây cũng là nguồn thu nhập chính để cải<br /> thiện sinh kế.. Khoảng 26% hộ gia đình được phỏng vấn chưa hài lòng với<br /> quá trình giao đất lâm nghiệp và mong muốn có nhiều đất hơn nữa để<br /> trồng rừng.<br /> <br /> Thảo luận và kết luận<br /> Rừng trồng nói chung có tác động tích cực đối với sinh kế và cuộc sống<br /> của các hộ gia đình được khảo sát. Ngoài nguồn vốn tài chính, các lợi<br /> HỘI THẢO VỀ PHÁT TRIỂN TÂY BẮC<br /> <br /> <br /> <br /> <br /> ích có được bao gồm nguồn vốn vật chất (tức là tài sản hộ gia đình) và<br /> nguồn vốn xã hội (thông qua sự hợp tác, và trao đổi giữa các thành viên<br /> cộng đồng liên quan đến trồng, chăm sóc rừng…) . Các hộ gia đình có<br /> mức độ an toàn tài chính tốt hơn và được sở hữu đất (được trao quyền<br /> sử dụng đất), cho phép dễ tiếp cận hơn với các khoản vay vốn ngân hàng<br /> và tiếp cận đất đai trong tương lai của con cái họ. Điều thú vị là, những<br /> người trả lời phỏng vấn đề cập đến nhiều tác động tâm lý tích cực từ việc<br /> trồng rừng. Hy vọng tương lai tốt đẹp hơn thường được đề cập đến như<br /> là nguồn cảm hứng từ việc trồng rừng và nâng cao sự tự tin và tự trọng,<br /> vị thế xã hội và khả năng ảnh hưởng tích cực đến các thành viên khác ở<br /> 128 cộng đồng.<br /> <br /> Khuyến nghị chính sách3<br /> - Chính phủ có thể hỗ trợ phát triển trồng rừng bằng cách cung cấp diễn<br /> đàn đối thoại chính sách liên quan đến rừng trồng, giao đất giao rừng<br /> giữa các , các cơ quan quản lý nhà nước chuyên ngành, Chính quyền địa<br /> phương và các hộ gia đình .<br /> <br /> - Các chính sách trồng rừng thuận lợi cho hộ nghèo cần phải vượt ra khỏi<br /> mục tiêu cải thiện thu nhập và bao gồm các giải pháp nhằm cải thiện các<br /> nguồn vốn sinh kế, đặc biệt là năng lực ra quyết định tốt hơn ở cấp độ hộ<br /> gia đình.<br /> <br /> Nghiên cứu này sẽ tạo khuôn khổ đánh giá lợi ích và các tác động khác<br /> nhau của trồng rừng đối với sinh kế địa phương, nắm bắt được những<br /> chính sách về quyền sở hữu tài sản. Khuôn khổ này cũng được sử dụng tại<br /> các khu vực khác ở Việt Nam, bao gồm Tây Bắc, nơi đói nghèo và các vấn<br /> đề về tài sản vẫn còn tồn tại, đặc biệt là với đồng bào dân tộc thiểu số.<br /> <br /> <br /> 3<br /> Danh sách đầy đủ các đáp ứng chính sách có trong Tài liệu Dự án “Trồng rừng tại Việt nam: Khuôn khổ<br /> chính sách”. Có thể tải xuống từ trang web dự án tại http://lao-vietplantation.org/<br />  Chủ đề 2: Các hệ thống canh tác bền vững<br /> <br /> <br /> Tài liệu tham khảo<br /> 1. Bộ NN& PTNT. (2015). Báo cáo phát triển ngành Lâm nghiệp, 2014. Hà nội,<br /> Việt Nam, Bộ Nông nghiệp và Phát triển Nông thôn.<br /> 2. Ngân Hàng Thế giới (2017). Duy trì bền vững thành công: Những ưu tiên cho<br /> phát triển bao trùm và bền vững, Hà nội, Việt Nam, Ngân Hàng Thế giới<br /> 3. Scoones, I. (1998). Khuôn khổ sinh kế nông nghiệp bền vững cho phân tích.<br /> <br /> <br /> <br /> <br /> NÚI CƠ HỘI CHO PHÁT TRIỂN<br /> 129<br />