Sáng kiến kinh nghiệm: Một số biện pháp quản lí của hiệu trưởng nhằm nâng cao hiệu quả sử dụng thiết bị giáo dục ở trường tiểu học

Chia sẻ: Trương Gia Bảo | Ngày: | Loại File: PDF | Số trang:19

Thêm vào BST

Báo xấu

52
lượt xem 6
download

Download Vui lòng tải xuống để xem tài liệu đầy đủ

Mục đích của sáng kiến là đề xuất và lý giải một số biện pháp quản lý nhằm nâng cao hiệu quả sử dụng TBGD ở trường tiểu học. Mời các bạn tham khảo chi tiết nội dung chính của sáng kiến.

Chủ đề:

Bình luận(0) Đăng nhập để gửi bình luận!

Lưu

Nội dung Text: Sáng kiến kinh nghiệm: Một số biện pháp quản lí của hiệu trưởng nhằm nâng cao hiệu quả sử dụng thiết bị giáo dục ở trường tiểu học

CỘNG HÒA XÃ HỘI CHỦ NGHĨA VIỆT NAM Độc lập - Tự do - Hạnh phúc NỘI DUNG SÁNG KIẾN 1. Tên sáng kiến: Một số biện pháp quản lí của hiệu trưởng nhằm nâng cao hiệu quả sử dụng thiết bị giáo dục ở trường tiểu học. 2. Lĩnh vực áp dụng sáng kiến: Lĩnh vực quản lí giáo dục. 3. Tình trạng và giải pháp đã biết: 3.1. Đặc điểm tình hình nhà trường. Trường Tiểu học xã Mường Mô đóng chân trên địa bàn xã Mường Mô – xã thuộc vùng 135, địa bàn rộng, dân cư phân bố rải rác không đều, điều kiện kinh tế nghèo nàn, lạc hậu, người dân chủ yếu sống bằng nghề trồng nương rãy. Trường quản lí 11 điểm bản, trong đó có 7 điểm bản mở lớp học. Cơ sở vật chất phòng lớp học cơ bản đủ phục vụ cho việc dạy – học của nhà trường( 5 phòng học kiên cố, 11 phòng bán kiên cố, 8 phòng học tạm). Năm học 2012 – 2013 nhà trường có 20 lớp học, với 286 học sinh, cơ bản đủ phòng học, bàn ghế, bảng chống lóa cho học sinh; có các phòng chức năng như phòng Hiệu trưởng, 1 phòng phó hiệu trưởng, 1 phòng Hội đồng( các phòng chức năng khác không có, không có phòng thư viên, thiết bị). Phòng thư viện – thiết bị tuy chưa có song nhà trường đã tận dụng nhà ở công vụ( chưa sử dụng đến) để làm phòng thư viện và phòng được bố trí gọn gàng, khoa học, ngăn nắp. Tuy số lượng và chất lượng chưa thực sự đầy đủ nhưng cơ bản đáp ứng được yêu cầu dạy – học của đơn vị. Tóm lại, tuy cơ sở vật chất của nhà trường còn nghèo nàn, chưa thực sự đáp ứng được những tiêu chuẩn của yêu cầu đổi mới trong giai đoạn hiện nay nhưng khuôn viên và cảnh quan sư phạm nhà trường tương đối hợp lý, đảm bảo môi trường sư phạm “Xanh - Sạch - Đẹp”. Về đội ngũ CB, GV, NV của nhà trường trong năm học 2012- 2013 là 36 đồng chí( trong đó: BGH 3 đồng chí, GV 29 đồng chí, NV 4 đồng chí), có đủ giáo viên chuyên ngành thể dục, âm nhạc, mĩ thuật, tiếng Anh và Tổng phụ trách Đội, giáo viên đảm bảo tỉ lệ trên lớp theo quy định 1,5 giáo viên/lớp đối với 12 lớp dạy 2 buổi/ ngày và 1,2giáo viên/lớp đối với 8 lớp dạy thêm buổi/tuần. Hầu hết đội ngũ được đào tạo đúng chuyên ngành, có kinh nghiệm trong công tác quản lí và dạy học( hiệu trưởng làm công tác quản lí 6 năm; hiệu phó 3 năm; tuổi nghề của hiệu trưởng và hiệu phó 10 năm; giáo viên trung bình 13 năm trong nghề). Hàng năm tỉ lệ giáo viên giỏi cấp trường chiếm 50% trở lên, 7 giáo viên giỏi cấp huyện, không có giáo viên yếu về chuyên môn. Về số lượng và chất lượng học sinh: * Số lượng học sinh BẢNG 3: SỐ LƯỢNG HỌC SINH STT Khối lớp Số lớp Số học sinh 1 Khối 1 5 65 1
2 Khối 2 5 55 3 Khối 3 4 55 4 Khối 4 4 62 5 Khối 5 2 47 Tổng số 20 284 ( Nguồn : Báo cáo thống kê đầu năm học 2012-2013, trong đó có 7 HS khuyết tật) BẢNG 4: CHẤT LƯỢNG GIÁO DỤC Học lực Hạnh kiểm t.Số Năm học Giỏi Khá TB Yếu Đ CĐ HS SL % SL % SL % SL % SL % SL % 2010-2011 249 22 8,8 90 36 130 52,2 7 2,8 249 100 0 0 2011-2012 254 44 17 90 35 109 40,2 11 4,3 254 100 0 0 2012-2013 277 49 17,7 94 33,9 112 40,4 22 7,9 255 92,1 22 7,9 ( Nguồn: Báo cáo sơ kết, tổng kết hàng năm) Qua số liệu thống kê ở trên và qua thực tiễn cho thấy: Chất lượng giáo dục học sinh hàng năm của nhà trường chưa thực sự cao, tỷ lệ học sinh khá, giỏi hàng năm chiếm tỉ lệ trên 40%, tỷ lệ học sinh xếp loại hạnh kiểm thực hiện đầy đủ 5 nhiệm vụ của học sinh đạt trên 92%. Ngoài ra hàng năm nhà trường đều có học sinh đạt giải trong các kỳ thi học sinh giỏi cấp huyện( năm học 2012 – 2013 có 6 em đạt giải học sinh giỏi cấp huyện, 2 học sinh đạt giải trong kì thi toán tuổi thơ, có từ 2 đến 4 học sinh đạt giải nét chữ đẹp cấp huyện). Tuy nhiên, có nhiều học sinh nắm và nhớ kiến thức một cách máy móc, thụ động. Khả năng thực hành và vận dụng kiến thức vào thực tế còn yếu, khả năng giao tiếp cũng còn nhiều hạn chế bất cập. Vấn đề này đòi hỏi cán bộ quản lý giáo viên nhà trường cần đẩy mạnh hơn nữa việc tiếp thu hình thức dạy học theo tinh thần đổi mới nội dung chương trình và đổi mới phương pháp dạy học. 3.2. Thực trạng về TBGD và công tác quản lý, sử dụng TBGD ở Trường Tiểu học xã Mường Mô: * Thực trạng về trang bị TBGD : Việc trang bị TBGD ở Trường Tiểu học xã Mường Mô chủ yếu là do cấp phát từ trên xuống theo chỉ tiêu, kế hoạch định sẵn. Nhà trường không mua sắm nhiều mà thường phát động, tổ chức thi đồ dùng dạy học và huy động giáo viên tự làm nhưng không đáng kể. Những TBGD được cấp phát chủ yếu là những TBGD thô sơ, đơn giản như: tranh ảnh, sách giáo khoa, một số bộ mẫu chữ viết, bảng nỉ, bộ dụng cụ học nhạc, bộ dụng cụ đo đạc,… Tuy nhiên những TBGD được cấp số lượng còn quá ít, không đủ cho các lớp, các cơ sở. Hiện nay, nhà trường chỉ có mỗi khối lớp 2 bộ đồ dùng dạy học được cấp phát từ năm 2005, đến nay một vài bộ đã xuống cấp và thất thoát chi tiết. Việc cấp phát thiết bị tin học còn nhiều hạn chế, toàn trường chỉ có 2 bộ máy vi tính( 1 dùng cho kế toán, 1 dùng chung cho BGH thực hiện công tác quản lí và sử dụng các phần mềm quản lí như seqap, Bu ca, Vemis và phần mềm phổ cập… 2
Do TBGD được cấp còn thiếu nhiều như vậy nên hàng năm nhà trường cũng có kế hoạch mua sắm thêm một số trang thiết bị phục vụ cho các hoạt động giáo dục trong nhà trường như tăng âm, loa máy, đầu video,…nhưng những thiết bị này chỉ phục vụ cho các hoạt động ngoại khoá, các buổi lễ, hội nghị là chủ yếu, chưa có tác dụng thiết thực đối với từng tiết dạy. Ngoài ra hàng năm nhà trường cũng đã tổ chức thi làm đồ dùng dạy học nhưng những đồ dùng do giáo viên tự làm cũng chỉ là những tranh vẽ đơn giản, bảng tính, các mẫu vật để giới thiệu, minh họa âm vần lớp 1, nhưng hiệu quả sử dụng chưa cao, chỉ đáp ứng được kiến thức của 1 tiết dạy nào đó, độ bền lại kém nên không thể sử dụng được lâu dài. Ở điểm lẻ do cách xa khu trung tâm khoảng ít nhất là 1,5km và xa nhất là 20km, không đảm bảo về an ninh nên TBGD không để tại lớp( nhiều phòng học tạm). Các giáo viên chủ nhiệm ở điểm lẻ, 1 tuần đến khu trung tâm 1 đến 2 lần để sinh hoạt chuyên môn và dự họp có rất ít thời gian xuống thư viện để mượn TBGD, còn các giáo viên dạy hát nhạc, mỹ thuật thì lại ngại mang TBGD từ khu trung tâm về điểm lẻ. Vì vậy các lớp ở điểm lẻ học sinh rất ít được học với TBGD, giáo viên dạy chay là chủ yếu. Tóm lại, việc trang bị TBGD của nhà trường chủ yếu dựa vào nguồn NSNN cấp phát, số lượng còn thiếu, không có các TBGD hiện đại nên giáo viên chưa có cơ hội được tiếp xúc với các thiết bị này vì thế không biết cách sử dụng. TBGD tự làm không đáng kể, giá trị sử dụng chưa cao do đó chưa đáp ứng được nhu cầu cần thiết cho việc dạy học trong giai đoạn hiện nay. * Thực trạng về sử dụng TBGD: Hiện nay nhà trường chủ yếu sử dụng các TBGD được cấp phát. Qua tìm hiểu thực trạng nhà trường thấy rằng: TBGD được sử dụng nhiều nhất và có hiệu quả nhất là ở các môn Toán và Tiếng Việt lớp 1. Do học sinh lớp 1 còn nhỏ đòi hỏi giải thích kiến thức bằng trực quan là dễ hiểu nhất nên những bộ chữ học vần, bộ học toán, những tranh ảnh minh hoạ được sử dụng rất hiệu quả. Ngược lại, TBGD các môn TN– XH, môn thể dục, các môn nghệ thuật ít được sử dụng, thậm chí có những giáo viên trong suốt năm học không sử dụng các TBGD này lần nào. Ở các lớp 2,3,4 TBGD được sử dụng chủ yếu nhất là các bảng gài, bảng nỉ, bộ chữ dạy tập viết, bộ biểu diễn toán. Các bộ tranh đạo đức, TN – XH, mỹ thuật, thủ công, các bộ tranh dạy tập làm văn, tập đọc, kể chuyện,… rất ít được sử dụng. Các TBGD môn Hát nhạc, Mỹ thuật do giáo viên dạy các môn này là giáo viên chuyên biệt, các TBGD này không để ở tủ mỗi lớp học nên giáo viên rất ngại sử dụng. Giáo viên hát nhạc lên lớp chủ yếu sử dụng đàn ócgan nhỏ( dùng miệng thổi) nhà trường có sẵn còn các bộ dụng cụ học nhạc dân tộc, bộ kèn, thanh phách, mõ, song loan, trống hầu như ít sử dụng đến. Đặc biệt là các đĩa CD âm nhạc lớp 3, 4 , băng đĩa dạy các môn học lớp 1 hầu như không giáo viên nào sử dụng( vì không có thiết bị lắp điện lên trên lớp và nếu mua pin thì quá tốn kém). 3
Như vậy, tình trạng dạy chay, học chay vẫn còn phổ biến, giáo viên vẫn quen với nếp cũ, lên lớp chủ yếu là thuyết trình, giảng giải, thầy đọc – trò chép, thầy giảng – trò nghe. Giáo viên còn ngại sử dụng TBGD , còn cho rằng sử dụng TBGD mất thời gian, tốn công chuẩn bị, dành thời gian sử dụng TBGD để giảng giải và cho học sinh luyện tập vẫn hơn. TBGD chỉ được sử dụng có hiệu quả trong các giờ hội giảng, hội thi, trong các đợt thanh tra, kiểm tra của cấp trên và nhà trường. Cũng có giáo viên sử dụng TBGD dạy học nhưng hiệu quả lại chưa cao: có giáo viên chỉ đưa ra coi như giới thiệu TBGD chứ chưa khai thác được nội dung kiến thức, chưa giúp học sinh nhận biết kiến thức thông qua quan sát, thực hành trên TBGD; Có giáo viên chưa biết cách sử dụng TBGD hợp lý, đặt TBGD trên bàn hoặc treo trên bảng từ đầu đến cuối tiết học làm học sinh phân tán tư tưởng, không chú ý vào nội dung bài học. Sử dụng TBGD như thế không những không pháy huy được tác dụng của TBGD, không phát huy được khả năng tư duy độc lập, sáng tạo, tính tự giác, tích cực hoạt động của học sinh mà còn làm giảm hiệu quả sư phạm của TBGD, làm giảm chất lượng giáo dục của giờ học. * Thực trạng việc bảo quản TBGD: Tuy là trường được đặt ngay trung tâm của xã, gần đường giao thông, nhưng cũng nằm trong tình trạng chung như một số trường khác, cơ sở vật chất còn nghèo nàn, nhà trường còn thiếu nhiều phòng chức năng, phòng thiết bị chung với phòng thư viện và phòng đọc sách của giáo viên, học sinh( đều sử dụng linh hoạt và tự tạo). Ở từng lớp đã được trang bị đồ dùng học tập cho học sinh, một số TBGD phục vụ các môn Toán, Tiếng Việt mà giáo viên thường sử dụng, còn rất nhiều TBGD được để trong phòng thiết bị, thư viện. Các bộ tranh ảnh không có đủ chỗ để treo, có những bộ cuộn tròn để trong tủ, có bộ thì treo chồng lên nhau trên tường. Vì vậy, khi muốn lấy một TBGD nào đó thì rất khó khăn, mất thời gian. Các TBGD do không được bảo quản đúng cách, phòng thư viện không đảm bảo nên rất dễ bị ẩm mốc, hỏng hóc, có khi còn bị mối mọt, một số thiết bị bằng gỗ bị cong vênh không còn giá trị sử dụng. Cán bộ phụ trách thiết bị, thư viện không có nghiệp vụ về công tác TBGD ( học không đúng chuyên ngành), nên nghiệp vụ chuyên môn còn nhiều hạn chế, thời gian dành cho công việc bố trí, sắp xếp và bảo quản các TBGD chưa được nhiều. Nhà trường chưa có điều kiện để trang bị các phương tiện chống ẩm mốc, chống mối mọt và phương tiện phòng cháy, chữa cháy. Cuối mỗi năm học nhà trường đều có tổ chức kiểm kê nhưng cũng chỉ làm dưới hình thức đếm, rà soát lại xem có thiết bị nào thiếu, thiết bị nào hỏng mà không có kế hoạch bổ sung, sửa chữa, cũng không quy vào tinh thần trách nhiệm của ai. Máy vi tính và các thiết bị điện tử khác không có chế độ bảo quản riêng, không theo đúng quy trình kỹ thuật của nhà sản xuất, chưa có chế độ bảo dưỡng định kỳ nên thường xuyên hỏng hóc, phải sửa chữa. Đặc biệt là nguồn điện không đảm bảo nên thường gây ra hỏng hóc và hiệu quả sử dụng không cao. Nhà trường đã có sổ sách theo dõi mượn, trả TBGD của giáo viên nhưng cán bộ phụ trách thiết bị thư viện chưa quan tâm chú ý. Có giáo viên mượn TBGD mà không ghi vào sổ, có giáo viên mượn nhưng lại không sử dụng hoặc sử dụng không 4
đúng mục đích, có TBGD giáo viên mượn không trả lại gây thất thoát, lãng phí. Nhiều khi giáo viên trả TBGD cũng không được kiểm tra lại mà cứ thế treo lên tường hoặc lại cuộn tròn cất vào tủ, do đó không phát hiện được hư hỏng nên không nêu cao được tinh thần trách nhiệm của giáo viên. Có thể nói, việc bảo quản TBGD ở Trường Tiểu học xã Mường Mô chưa được chú trọng đúng mức, tình trạng hư hỏng, thất thoát, lãng phí dẫn đến kém chất lượng và hiệu quả sử dụng còn xảy ra nhiều. Đây chính là vấn đề đòi hỏi đội ngũ cán bộ quản lý và giáo viên, nhân viên nhà trường cần quan tâm chú ý. * Thực trạng về công tác quản lý TBGD: Hiệu trưởng nhà trường đã có sự quan tâm tới công tác TBGD, đã phân công đồng chí phó hiệu trưởng quản lý, theo dõi công tác thiết bị thư viện nhưng chưa có biện pháp giám sát chặt chẽ. Ban lãnh đạo nhà trường chưa chú ý TBGD để tại các phòng học giáo viên có sử dụng hay không , TBGD để ở thư viện tuy có sổ theo dõi mượn, trả nhưng ban giám hiệu cũng chưa thống kê xem giáo viên nào thường xuyên mượn TBGD, giáo viên nào ít mượn. Các đồng chí trong ban lãnh đạo nhà trường cũng đã chú ý nhắc nhở, động viên giáo viên sử dụng TBGD trong quá trình dạy học, giúp giờ học thêm sinh động hấp dẫn, nâng cao chất lượng giáo dục nhưng việc làm này chưa được tiến hành thường xuyên, đôi khi mới chỉ là “ đánh trống, bỏ dùi”. Chưa đưa việc sử dụng TBGD thành tiêu chí đánh giá xếp loại giáo viên, chưa có những hình thức thi đua khen thưởng thích đáng để giáo viên tích cực sử dụng TBGD. Vì vậy, việc sử dụng TBGD chưa thực sự trở thành nền nếp. Mặt khác việc dạy chay đã gần như là truyền thống, là lối mòn khó phá bỏ, giáo viên rất ngại sử dụng TBGD khi lên lớp mà người quản lý lại ít quan tâm đến việc tìm hiểu lý do, tâm lý giáo viên nên TBGD chưa được sử dụng đúng với vai trò, chức năng của nó. Hàng năm nhà trường đã có kế hoạch đầu tư trang bị CSVC và TBGD nhưng chủ yếu chỉ là kế hoạch về xây dựng CSVC còn TBGD đa số vẫn trông chờ việc cấp phát từ trên. Nhà trường chưa có kế hoạch cụ thể về trang bị, bảo quản và sử dụng TBGD. Chưa chú ý đến việc bồi dưỡng chuyên môn nghiệp vụ cho nhân viên làm công tác thiết bị và bồi dưỡng nâng cao nhận thức cho giáo viên trực tiếp giảng dạy. Nói chung, công tác TBGD ở nhà trường đã được quan tâm song chưa đúng mức, chưa đáp ứng được sự phát triển của nhà trường và yêu cầu của sự đổi mới trong giai đoạn hiện nay. 3.3. Nguyên nhân dẫn đến thực trạng trên: Công tác TBGD của Trường Tiểu học xã Mường Mô còn một số bất cập, hạn chế như trên có thể nói một phần là do điều kiện khách quan nhưng phần lớn vẫn là do những nguyên nhân chủ quan từ phía nhà trường. Những nguyên nhân khách quan và chủ quan có thể được kể đến như sau: * Nguyên nhân khách quan: Để đáp ứng yêu cầu của sự đổi mới giáo dục trong giai đoạn hiện nay, Nhà nước ta cần có nguồn ngân sách đầu tư cho giáo dục lớn hơn rất nhiều song do nguồn 5
ngân sách còn hạn hẹp nên Nhà nước không đủ kinh phí để có thể trang bị đồng bộ TBGD cho tất cả các trường học trên cả nước. Trong hoàn cảnh chung của đất nước như vậy, CSVC và TBGD của các nhà trường phụ thuộc vào ngân sách của các địa phương là chủ yếu. Với xã Mường Mô, là một xã có nền kinh tế lạc hậu, kém phát triển của huyện Nậm Nhùn, xã gồm 1 trường tiểu học, 1 trường THCS, 1 trường Mầm Non nên việc hỗ trợ kinh phí từ phía địa phương cho mỗi nhà trường cũng rất hạn chế( hầu như không có). Đời sống kinh tế của nhân dân cũng ở mức thấp( 60% hộ nghèo), nhận thức của họ về công tác giáo dục còn chưa đầy đủ nên việc vận động nhân dân đầu tư trang bị hệ thống TBGD cho nhà trường rất khó khăn. Việc cấp phát thiết bị còn chậm, không kịp thời, không đúng thời điểm. Chất lượng TBGD thiếu, không đồng bộ và chất lượng thiết bị chưa bảo đảm. Với một hệ thống TBGD thiếu về số lượng, yếu về chất lượng và thời gian cung ứng lại chậm như vậy gây tâm lý không tốt trong giáo viên, làm họ ngại sử dụng vì lo nếu TBGD không đảm bảo sẽ mất thời gian mà lại không mang lại hiệu quả cho giờ học. * Nguyên nhân chủ quan: Nhà trường chưa có một kế hoạch chiến lược hữu hiệu về trang bị, bảo quản và sử dụng TBGD. Do CSVC của nhà trường còn quá nghèo nàn lại trong giai đoạn chuẩn bị di dời tái định cư thủy điện Lai Châu nên trang bị TBGD còn mang tính chắp vá, không có phòng riêng, không có kinh phí để bảo quản TBGD nên việc bảo quản đã khó, việc sử dụng còn khó khăn hơn. Những băng đĩa nhạc do không có đầu video, ti vi, không có đèn chiếu, không có điện… ở các lớp nên không thể sử dụng được; một số TBGD hiện đại khác cũng không có đủ điều kiện về phòng, ánh sáng, các phương tiện kĩ thuật dạy học để sử dụng. Bàn ghế trong từng phòng học vẫn chưa đảm bảo đúng quy cách( hiện đang sử dụng bàn học của sinh viên), chưa có bàn đôi ghế đơn bằng chất liệu nhẹ nên rất khó cho việc tổ chức cho học sinh học nhóm, làm thí nghiệm, vì thế giáo viên cũng ngại sử dụng TBGD. Cán bộ làm công tác TBGD không có nghiệp vụ, ít đầu tư đến công việc nên rất hạn chế trong công tác. Một nguyên nhân quan trọng và chủ yếu đó là sự nhận thức chưa đúng của giáo viên và đội ngũ cán bộ quản lý. Họ chưa nhận thức được vị trí, vai trò, tầm quan trọng của TBGD trong quá trình dạy học. Nếp nghĩ và thói quen dạy chay, ngại đổi mới dường như đã hằn sâu trong họ nên họ rất ngại sử dụng TBGD khi lên lớp. Giáo viên đã kém nhiệt tình sử dụng TBGD , kỹ năng sử dụng kém lại ít có cơ hội được tập huấn. Ban lãnh đạo nhà trường lại chưa có biện pháp quản lý, chỉ đạo hữu hiệu, chưa có quy định cụ thể về việc sử dụng TBGD, còn buông lỏng công tác kiểm tra, đánh giá. TBGD tự làm có nhưng sơ sài, đơn điệu, chất lượng chưa cao. Do những nguyên nhân khách quan và chủ quan trên nên hiệu quả sử dụng TBGD ở Trường Tiểu học xã Mường Mô chưa cao, đòi hỏi phải đổi mới công tác 6
quản lý TBGD bằng những biện pháp hữu hiệu nhằm nâng cao hiệu quả sử dụng TBGD và góp phần quan trọng nâng cao chất lượng giáo dục của nhà trường. 4. Mô tả sáng kiến: 4.1. Mục đích của sáng kiến: Đề xuất và lý giải một số biện pháp quản lý nhằm nâng cao hiệu quả sử dụng TBGD ở trường tiểu học. 4.2. Nội dung của sáng kiến: Qua nghiên cứu lý luận và thực tiễn trong việc nâng cao hiệu quả sử dụng TBGD, tôi nhận thấy rằng TBGD chịu sự chi phối của nội dung và phương pháp dạy học. Nội dung dạy học quy định những đặc điểm cơ bản của TBGD bởi lẽ TBGD phải tính đến một cách toàn diện các đặc điểm của nội dung, chương trình. Mỗi TBGD phải được cân nhắc, lựa chọn để đáp ứng được nội dung, chương trình, đồng thời cũng phải thoả mãn các yêu cầu về khoa học sư phạm , kinh tế, thẩm mỹ và an toàn cho giáo viên và học sinh khi sử dụng nhằm đạt kết quả mong muốn. Như vậy công tác quản lý TBGD càng khó khăn, nặng nề hơn trong thời kì công nghiệp hóa, hiện đại hóa đất nước, đòi hỏi người hiệu trưởng nhà trường phải nắm chắc lý luận về TBGD, có quyết tâm cao chỉ đạo việc trang bị, sử dụng và bảo quản TBGD bằng những biện pháp phù hợp thì mới đem lại hiệu quả cao. Là một hiệu trưởng nhà trường khi đi sâu nghiên cứu đề tài “Một số biện pháp quản lý của hiệu trưởng nhằm nâng cao hiệu quả sử dụng TBGD ở trường tiểu học”, tôi mạnh dạn đưa ra các biện pháp quản lý của người hiệu trưởng với công tác này ở Trường Tiểu học xã Mường Mô, huyện Nậm Nhùn như sau: 4.2.1.Tăng cường đầu tư trang bị TBGD: Với điều kiện CSVC của địa phương và nhà trường trong giai đoạn hiện nay, để nâng cao hơn nữa uy tín và vị thế của nhà trường trong xã hội thì nhà trường không thể chỉ trông chờ vào các TBGD được cấp phát mà cần có kế hoạch đầu tư mua sắm những trang thiết bị, những phương tiện kĩ thuật dạy học, cần phải xây dựng một hệ thống TBGD tương xứng với với tầm phát triển của nhà trường và với yêu cầu của công tác dạy học trong giai đoạn hiện nay. * Xây dựng kế hoạch trang bị TBGD: Để đạt được một hệ thống TBGD hoàn chỉnh đáp ứng yêu cầu của công tác giảng dạy là một việc làm tốn kém và lâu dài, nhà trường cần phải tập trung trí tuệ, công sức của nhiều người để xây dựng kế hoạch dài hạn trong khoảng 5 - 10 năm mới có thể hoàn chỉnh được. Kế hoạch về công tác TBGD cần được xây dựng lồng trong bản kế hoạch chung của nhà trường trong từng năm học, phải đưa thành mục tiêu phấn đấu cần hoàn thành trong chỉ tiêu năm học. Nói chung, người quản lý phải nắm được tình hình và thông tin có liên quan, những thuận lợi, khó khăn phục vụ cho việc lập và thực hiện kế hoạch. Kế hoạch phải nêu ra được hàng loạt các tình huống, các vấn đề và tìm cách giải quyết các vấn đề đó trong bối cảnh thực tế của trường bằng một mô hình các biện pháp khả thi. 7
Với những yêu cầu và xu thế phát triển của thời đại hiện nay, trong điều kiện thực tế của trường tiểu học Mường Mô, hiệu trưởng nhà trường có thể tiến hành xây dựng kế hoạch trang bị TBGD theo các bước như sau: Cuối năm học hiệu trưởng cần chỉ đạo ban lãnh đạo nhà trường cùng cán bộ phụ trách thiết bị thư viện rà soát, kiểm kê lại số lượng, đánh giá chất lượng của từng loại TBGD nhà trường hiện có. Sau đó thăm dò ý kiến của giáo viên, học sinh, hội cha mẹ học sinh, ý kiến của chính quyền địa phương về việc trang bị các thiết bị cần thiết cho hoạt động dạy học của nhà trường. Nhà trường cần dần từng bước đầu tư trang bị từ cơ sở hạ tầng đến TBGD, với mục tiêu phấn đấu hoàn thiện dần, xây dựng từ ít tới nhiều, từ đơn giản đến hiện đại theo kế hoạch từng năm tiến tới xây dựng trường chuẩn Quốc gia đến năm 2015. * Tổ chức thực hiện kế hoạch trang bị: Để thực hiện tốt kế hoạch đã xây dựng, ngay từ đầu năm học hiệu trưởng cần thành lập ban CSVC và TBGD, ban này gồm một phó hiệu trưởng phụ trách hoặc trực tiếp hiệu trưởng phụ trách, cùng với cán bộ thư viện, thiết bị và các tổ trưởng chuyên môn. Nhiệm vụ của ban CSVC, TBGD là phải xây dựng và tổ chức thực hiện kế hoạch về công tác TBGD, xem xét các TBGD cần mua sắm và tổ chức cho giáo viên tự làm hoặc sưu tầm TBGD. - Mua sắm TBGD : Cán bộ phụ trách thiết bị, thư viện giúp hiệu trưởng hệ thống lại những TBGD cần mua sắm xếp theo thứ tự ưu tiên: Rất cần thiết, cần thiết, chưa cần thiết. Sau đó tham khảo giá cả thị trường, tìm hiểu nguồn cung cấp, dự toán kinh phí cần thiết cho từng đợt. Hiệu trưởng xem xét lượng kinh phí nhà trường có thể đầu tư là bao nhiêu, cần xin hỗ trợ là bao nhiêu, cần huy động sức dân là bao nhiêu. Hiệu trưởng lập tờ trình, trình uỷ ban nhân dân xã về kế hoạch mua sắm TBGD, xin trợ cấp kinh phí, và đề nghị được phép huy động sự đóng góp của cha mẹ học sinh. Khi đã có sự đồng ý của chính quyền địa phương, hiệu trưởng tổ chức họp ban đại diện cha mẹ học sinh thông qua kế hoạch để có được sự đồng thuận của cha mẹ học sinh, phát huy truyền thống sẵn có lập quỹ tự nguyện để trang bị TBGD, kêu gọi cha mẹ học sinh, các đoàn thể, các cơ quan, các tổ chức và cá nhân trong địa bàn đóng góp xây dựng. Nói chung, hiệu trưởng cần chủ động về nguồn kinh phí không nên chỉ trông chờ vào sự trợ cấp, đầu tư từ cấp trên mà cần làm tốt công tác xã hội hoá giáo dục để tăng kinh phí đầu tư trang bị TBGD. Song song với việc huy động nguồn kinh phí, nhà trường cần có kế hoạch sử dụng tốt các nguồn kinh phí từ ngân sách nhà nước và vốn tự có đúng mục đích, không cắt xén hay chi dùng cho việc khác và làm tốt công tác xã hội hoá giáo dục để tăng kinh phí đầu tư trang bị TBGD. Có như vậy mới tạo được lòng tin cho nhân dân và các tổ chức, cơ quan chính quyền địa phương. - Tự làm và sưu tầm TBGD : Với điều kiện hiện tại của nhà trường và địa phương thì trang bị TBGD bằng con đường mua sắm không thể ngay một lúc có thể đáp ứng đủ nhu cầu giảng dạy và học tập của giáo vên, học sinh nhà trường, đặc biệt với một địa bàn còn quá nghèo 8
nàn như xã Mường Mô. Do đó, nhà trường cần phát huy tính tích cực, chủ động, sáng tạo của tập thể cán bộ, giáo viên, nhân viên và học sinh trong công tác TBGD. Phát động phong trào tự làm TBGD trong giáo viên, học sinh và huy động cả cha mẹ học sinh tự làm những thiết bị cần thiết phục vụ cho việc học tập của con em mình, thu hút được sự quan tâm của cha mẹ học sinh đối với các hoạt động giáo dục của nhà trường, họ thấy được tầm quan trọng và vai trò của TBGD trong việc nâng cao chất lượng giáo dục và từ đó sẽ ủng hộ nhà trường đầu tư mua sắm những phương tiện kĩ thuật dạy học hiện đại. Hoạt động tự làm TBGD có có tác dụng huy động mọi tiềm năng, trí tuệ và sự sáng tạo của họ, kích thích hứng thú nghề nghiệp của giáo viên, niềm hăng say học tập của học sinh. Thông qua hoạt động này, tầm hiểu biết và nhận thức của giáo viên được mở rộng, thấy được sự cần thiết phải sử dụng TBGD trong quá trình dạy học và làm xuất hiện nhu cầu tự nhiên trong việc sử dụng TBGD. Hoạt động tự làm TBGD còn có tác dụng phục vụ kịp thời cho việc cải tiến, đổi mới phương pháp dạy học. Bởi vì, mỗi giờ học, mỗi nội dung kiến thức đều cần những TBGD tương ứng mà trong các danh mục TBGD tối thiểu được cấp phát không phải lúc nào cũng có đầy đủ. Do đó tự làm TBGD là giáo viên linh hoạt, sáng tạo ra những TBGD phù hợp với nội dung kiến thức mình cần dạy, phù hợp với đối tượng học sinh của lớp mình,… Những TBGD tự làm cần đạt các yêu cầu sau: Đảm bảo tính thực tiễn, tính giáo dục, tính thẩm mỹ, tính sáng tạo và tính kinh tế. Muốn như vậy, hàng năm nhà trường cần tổ chức mở lớp tập huấn, hướng dẫn giáo viên tự làm TBGD. Có thể mua thêm những tài liệu hướng dẫn giáo viên tự làm TBGD để giáo viên tự đọc, tự tìm hiểu sau đó tổ chức các buổi hội thảo chuyên đề trao đổi về phương hướng làm TBGD. Từ đó giáo viên sẽ học tập và biết cách tận dụng những nguyên liệu rẻ tiền, sẵn có để tự làm TBGD. Ngoài việc khuyến khích giáo viên, học sinh và cha mẹ học sinh tự làm TBGD cũng cần khuyến khích họ sưu tầm những tranh ảnh, mô hình, mẫu vật trong thực tế để phục vụ cho hoạt động giáo dục trong nhà trường. Như vậy, việc tự làm TBGD vừa góp phần tích cực xây dựng hệ thống TBGD vừa mang ý nghĩa kinh tế vừa mang ý nghĩa giáo dục sâu sắc. Nhà trường cần tổ chức hoạt động này thường xuyên (mỗi năm 1 lần) để trở thành phong trào sôi nổi trong giáo viên và học sinh. 4.2.2. Nâng cao nhận thức cho đội ngũ giáo viên về tầm quan trọng của TBGD trong việc đổi mới phương pháp nhằm nâng cao chất lượng dạy học: * Nâng cao nhận thức cho đội ngũ cán bộ quản lý: - Nội dung nâng cao nhận thức của cán bộ quản lý: Bất cứ một công việc gì thì vai trò chỉ đạo của người quản lý đều rất quan trọng và có ý nghĩa quyết định. Một khi người cán bộ quản lý có nhận thức đúng và quyết tâm cao thì giáo viên và học sinh sẽ hưởng ứng và quyết tâm thực hiện. Hiện nay, về lý luận cũng như thực tiễn người ta đã bắt đầu công nhận quản lý giáo dục là một nghề, nên để quản lý TBGD đòi hỏi người cán bộ quản lý phải có nhận thức đầy đủ và thực tiễn thuộc lĩnh vực quản lý và có trình độ vững vàng về 9
nghiệp vụ quản lý chuyên ngành. Về vấn đề TBGD, người cán bộ quản lý cần phải thấy rõ: + Do nội dung chương trình, sách giáo khoa đã đổi mới, phương pháp dạy học cũng đổi mới theo, TBGD đã được cung cấp với số lượng tương đối nhiều. Tuy chưa đáp ứng đầy đủ nhu cầu dạy và học trong giai đoạn hiện nay nhưng cũng cần thừa nhận rằng: Trong quá trình phát triển giáo dục Việt Nam, chưa bao giờ có TBGD nhiều và tương đối đầy đủ như hiện nay. Một phần do đổi mới phương pháp dạy học yêu cầu phải có TBGD, một phần do nền kinh tế của đất nước đã cho phép trang bị TBGD cho ngành Giáo dục và Đào tạo. + TBGD góp phần đổi mới phương pháp dạy học. Muốn học sinh hoạt động nhiều hơn, suy nghĩ nhiều hơn thảo luận nhiều hơn thì không thể thiếu TBGD trong quá trình dạy học. Theo tôi, người cán bộ quản lý phải thấm nhuần tinh thần này hơn ai hết. Chỉ có thấm nhuần như thế mới có thể quan tâm đúng mức tới công tác TBGD và quyết tâm chỉ đạo giáo viên sử dụng TBGD. + Người cán bộ quản lý cũng cần quan tâm đến nội dung về TBGD: máy móc, dụng cụ thí nghiệm, mô hình, mẫu vật, hoá chất, tranh ảnh, bản đồ, dụng cụ giáo dục thể chất, âm nhạc, mỹ thuật, thiết bị Nghe – Nhìn; Nguồn gốc, chất lượng, số lượng và sự bảo quản, sử dụng; Sự phân biệt các loại dụng cụ thí nghiệm chứng minh và thực hành; Kinh phí nào để mua TBGD và cho sự bù đắp tiêu hao khi sử dụng; Vai trò của các TBGD tự làm hoặc sưu tầm bởi giáo viên và học sinh; Việc thực hiện công tác kiểm tra, kiểm kê, đánh giá; Các loại sổ sách theo dõi để quản lý TBGD … - Hình thức tổ chức nâng cao nhận thức: Như vậy, người cán bộ quản lý có thể phải cần đến các phương pháp và phương tiện quản lý để quản lý TBGD (ghi chép, phân loại, lập ma trận, sử dụng máy vi tính…). Muốn nâng cao nhận thức về công tác TBGD người cán bộ quản lý cần: + Chủ động thu thập và xử lý thông tin có liên quan thông qua các tài liệu, sách báo, phương tiện thông tin đại chúng. Nghiên cứu kỹ các văn bản hướng dẫn, chỉ đạo của cấp trên, các tài liệu về quản lý giáo dục. + Tham gia các đợt tập huấn chuyên đề, hội thảo, báo cáo khoa học hay các lớp bồi dưỡng cán bộ quản lý giáo dục tập trung, các lớp bồi dưỡng về quản lý hiệu quả TBGD. + Tham quan học tập các trường làm tốt công tác TBGD. + Tăng cường hoạt động thực tiễn trong công việc hàng ngày. + Tập hợp được sự đóng góp trí tuệ của cộng sự. + Ngoài việc nâng cao nhận thức của bản thân, người cán bộ quản lý với trách nhiệm của mình còn cần có biện pháp nâng cao nhận thức cho đội ngũ cán bộ, giáo viên, công nhân viên nhà trường. * Nâng cao nhận thức cho đội ngũ giáo viên: - Nội dung nâng cao nhận thức cho đội ngũ giáo viên: Nhận thức là cơ sở của hành động, nhận thức đúng thì hành động mới đem lại hiệu quả cao. Dân ta có câu: “Tư tưởng không thông thì đeo bình tông không nổi”. Ở đây muốn nhấn mạnh tầm quan trọng của nhận thức. Như vậy, biện pháp “Nâng cao 10
nhận thức cho đội ngũ giáo viên về tầm quan trọng của TBGD trong việc đổi mới phương pháp” là biện pháp có vị trí quan trọng, quyết định hướng đi và hiệu quả của của việc nâng cao chất lượng giáo dục qua việc chỉ đạo giáo viên sử dụng có hiệu quả TBGD. Như phần thực trạng đã đề cập, một trong những nguyên nhân gây nên tình trạng sử dụng TBGD kém hiệu quả là do giáo viên chưa nhận thức đúng đắn về công tác TBGD. Chính vì vậy, để nâng cao hiệu quả sử dụng TBGD thì việc đầu tiên là phải nâng cao nhận thức cho đội ngũ giáo viên về công tác này trong nhà trường. Về lý luận và thực tiễn đã cho thấy: Giáo viên mãi mãi là người làm chủ TBGD, là người trực tiếp tổ chức cho học sinh sử dụng có hiệu quả TBGD. Muốn vậy ngoài lòng yêu nghề, giáo viên cần phải hiểu rõ vị trí, vai trò, tầm quan trọng của TBGD đối với việc đổi mới phương pháp. Bản thân TBGD đã chứa đựng những thông tin cần thiết của nội dung bài học, nó chứa đựng trình độ khoa học kỹ thuật, chứa đựng những yếu tố lịch sử, nó là một thành tố không thể thiếu được trong việc nâng cao chất lượng dạy học. Đặc biệt với học sinh tiểu học, thì TBGD lại càng cần thiết và quan trọng trong quá trình dạy học vì đặc điểm tư duy của học sinh tiểu học chủ yếu là tư duy trực quan hình ảnh. Giáo viên cần nhận thức rõ, phải xác định được nếu không có TBGD thì không thể chuyển tải được kiến thức mới với những môn khoa học thực nghiệm. Khi đã có TBGD thì vấn đề tiếp theo là giáo viên cần có trình độ chuyên môn nghiệp vụ cao, có hiểu biết về TBGD: nội dung, cấu tạo, chức năng của từng thiết bị, kỹ thuật sử dụng TBGD, hiểu biết sâu sắc về phương pháp dạy học, nắm được tâm lý của học sinh… để sử dụng TBGD có hiệu quả. Chất lượng, hiệu quả của đổi mới phương pháp chỉ có thể đem lại từ việc sử dụng hiệu quả TBGD trong quá trình dạy học. - Hình thức tổ chức nâng cao nhận thức cho đội ngũ giáo viên: Ngoài việc nâng cao nhận thức cho giáo viên thông qua các chương trình học tập, bồi dưỡng giáo viên theo chu kỳ, bồi dưỡng thường xuyên,… Về phía nhà trường cần tổ chức nhiều biện pháp và hình thức tổ chức khác nhau như: Ngay từ đầu năm học nhà trường cần tổ chức cho giáo viên học tập các Nghị quyết, Luật giáo dục, điều lệ trường tiểu học, quy chế thiết bị giáo dục trong trường phổ thông để họ nắm vững về đường lối, chính sách, quan điểm về đổi mới phương pháp dạy học gắn liền với đầu tư trang bị và sử dụng TBGD của Đảng và Nhà nước. Nhà trường chủ động đặt thêm một số loại báo, tạp chí như: Tạp chí Giáo dục tiểu học của vụ tiểu học, tạp chí Thiết bị giáo dục của Hiệp hội thiết bị giáo dục Việt Nam,…xây dựng thành tủ sách dùng chung và tổ chức cho giáo viên đọc, trao đổi, thảo luận trong các buổi sinh hoạt chuyên môn. Tổ chức cho giáo viên đi tham quan các trường tiểu học làm tốt công tác TBGD để trao đổi, học hỏi linh nghiệm từ đồng nghiệp. Khuyến khích giáo viên tự học, tự bồi dưỡng nâng cao nhận thức cho bản thân. 4.2.3. Đẩy mạnh việc bồi dưỡng nghiệp vụ sử dụng TBGD, cách khai thác sử dụng TBGD: 11
Sử dụng là mục tiêu cơ bản và là mục tiêu cuối cùng của toàn bộ công tác thiết bị nhà trường. Quan điểm này rất quan trọng và cần được thông suốt trong toàn bộ đội ngũ những người làm công tác TBGD. Nếu TBGD không được sử dụng thì việc đầu tư trang bị, xây dựng hệ thống TBGD cũng trở thành thừa. Bản thân TBGD chỉ là vật vô tri, vô giác, nếu con người không sử dụng thì không thể phát huy được tác dụng và khả năng sư phạm của nó. Nhưng nếu sử dụng sai hoặc không đúng mục đích thì thì có thể sẽ phản tác dụng. Để sử dụng TBGD có hiệu quả đòi hỏi người giáo viên phải có trình độ chuyên môn nghiệp vụ về yêu cầu sử dụng TBGD. Cần hiểu biết về TBGD , kỹ thuật sử dụng chúng và hiểu biết sâu sắc về phương pháp dạy học trực quan.: sử dụng TBGD với mục đích gì, vào lúc nào, trong thời gian bao lâu, học sinh cần tham gia hoạt động như thế nào?… Sử dụng TBGD có hiệu quả để tránh những lãng phí về kinh phí, vật tư- khoa học - kỹ thuật - giáo dục. Sử dụng TBGD còn nhằm phát huy tính tích cực, chủ động, sáng tạo của học sinh trong dạy học. Trong giai đoạn hiện nay, chúng ta đang có xu hướng sử dụng các TBGD hiện đại như: đèn chiếu, băng hình, vi tính,…Khi nhà trường đã trang bị các thiết bị này thì yêu cầu giáo viên phải nắm được tối thiểu về cấu tạo, chức năng và cách vận hành, sử dụng chúng. Công tác TBGD phải làm thường xuyên, liên tục và toàn diện từ khâu trang bị, sử dụng và bảo quản. Trong những vấn đề đó nổi cộm lên là công tác tập huấn cho giáo viên sử dụng TBGD phục vụ cho bài giảng, và tăng cường việc sử dụng TBGD trong dạy học. * Tập huấn kỹ năng, nghiệp vụ sử dụng TBGD cho giáo viên: Nhà trường cần có nhiều hình thức bồi dưỡng nghiệp vụ sử dụng TBGD cho giáo viên: + Với cán bộ phụ trách TBGD cần có chuyên môn nghiệp vụ cao, phải được đào tạo bài bản, do chưa có biên chế giáo viên phụ trách thiết bị nên nhà trường có thể gửi giáo viên đi học các lớp tập huấn dài hạn, hoặc ngắn hạn do các cấp tổ chức. Sau khi cán bộ phụ trách thiết bị đã nắm chắc chuyên môn nghiệp vụ, có kỹ năng sử dụng TBGD có thể về triển khai đại trà cho giáo viên nhà trường. + Trong thời gian bồi dưỡng chuyên môn hè cho giáo viên, nhà trường cũng có thể kết hợp mở lớp tập huấn kỹ năng nghiệp vụ sử dụng TBGD cho toàn bộ giáo viên trong trường, có thể mời các chuyên gia về về báo cáo về các vấn đề chuyên môn, kỹ thuật, học thuật,…và tập huấn cho giáo viên cách sử dụng, vận hành các TBGD hiện đại. + Có thể kết hợp với các trường bạn trong cụm mở những cuộc hội thảo trao đổi kinh nghiệm sử dụng TBGD vừa mang tính học hỏi lẫn nhau, vừa mang tính đoàn kết, giúp đỡ nhau trong chuyên môn, từ đó tạo thành ý thức tự giác, phong trào sử dụng TBGD trong quá trình dạy học. + Trong các buổi sinh hoạt chuyên môn của các tổ, khối, cần đưa nội dung trao đổi nghiệp vụ sử dụng TBGD, có thể làm mẫu, thao giảng với từng môn học, từng tiết học (sử dụng TBGD vào lúc nào, bố trí trình bày sao cho hợp lý, mức độ và cường độ 12
sử dụng ra sao), từ đó đúc rút thành nghiệm. Ban giám hiệu nhà trường cần sưu tầm và xây dựng những bộ tài liệu để hỗ trợ giải quyết các câu hỏi về chuyên môn, kỹ thuật, bồi dưỡng lý luận, nghiệp vụ cho giáo viên. * Bồi dưỡng sử dụng TBGD thường xuyên trong quá trình dạy học: Để nâng cao hiệu quả sử dụng TBGD, khi giáo viên đã có nhận thức đúng đắn về tầm quan trọng của TBGD trong quá trình dạy học, đã có kỹ năng nghiệp vụ sử dụng TBGD thì việc làm tiếp theo hết sức cần thiết đó là làm sao để nâng cao tần suất sử dụng các TBGD, TBGD phải được sử dụng thường xuyên và có hiệu quả, như vậy việc đầu tư trang bị mới không lãng phí vô ích. - Biện pháp hành chính: Nhà trường cần yêu cầu giáo viên nghiêm chỉnh chấp hành các quy chế hiện hành của Bộ Giáo dục và Đào tạo, quy chế quản lý tài sản, tài chính của Nhà nước. Ngay từ đầu năm học, nhà trường cũng cần xây dựng được những quy định về TBGD và sử dụng TBGD nhằm thiết lập được nề nếp, thói quen sử dụng TBGD của giáo viên trong trường. Những quy định này cần được thông qua hội đồng sư phạm nhà trường sau đó làm thành văn bản, trở thành quy định bắt buộc, nếu vi phạm sẽ bi xử lý theo quy định. Việc sử dụng TBGD được xét thành tiêu chí đánh giá thi đua giáo viên. Việc sử dụng TBGD phải được quản lý một cách chặt chẽ, kể cả những TBGD để tại phòng học của các lớp, kể cả các TBGD giáo viên mượn tại phòng thiết bị, hàng tuần tất cả các giáo viên đều phải có phiếu đăng ký sử dụng TBGD trong tuần (nộp cho cán bộ phụ trách thiết bị vào cuối tuần trước). Cán bộ phụ trách thiết bị dán phiếu này ngay tại phòng thiết bị để tiện theo dõi. * Mẫu phiếu đăng ký sử dụng TBGD : Tuần:……………… Từ ngày:…………đến ngày:………… Họ và tên giáo viên:………………………………………………………….. Thứ ngày Tên TBGD cần sử dụng Tên bài dạy Môn Lớp Hai Ba Tư Năm Sáu Mặt khác, hàng ngày giáo viên cần ghi nhật ký sử dụng TBGD vào sổ nhật ký để tiện theo dõi. Cũng cần chú ý nâng cao vai trò của tổ chuyên môn trong việc sử dụng TBGD. Tổ trưởng tổ chuyên môn chính là cánh tay nối dài của hiệu trưởng, tổ trưởng chuyên môn có vai trò theo dõi, nhắc nhở các thành viên trong tổ mình sử dụng TBGD thường xuyên, việc làm này rất có hiệu quả bởi chính trong tổ sẽ biết rõ ngày nào, dạy 13
bài gì, cần sử dụng TBGD nào họ sẽ nhắc nhở nhau và giúp đỡ nhau để cùng sử dụng TBGD có hiệu quả. - Biện pháp thi đua: Biện pháp này sẽ phát huy nhiều tác dụng nếu được sử dụng đúng lúc, đúng mục đích và công bằng, khách quan. Tổ chức tốt phong trào thi đua sử dụng TBGD có hiệu quả trong mỗi tiết dạy hàng ngày. Trong các kỳ hội giảng, thao giảng cũng cần đặt tiêu chí “tiết dạy có sử dụng TBGD hiệu quả” lên hàng đầu. Hiệu trưởng đánh giá giờ giảng của giáo viên, bên cạnh những căn cứ về mục đích, yêu cầu, nội dung kiến thức,…còn phải đánh giá khâu chuẩn bị bài giảng (trong đó có sự chuẩn bị về TBGD )và khâu sử dụng TBGD trong dạy học. Qua đó có thể nhận rõ giáo viên nào có ý thức, có kỹ năng sử dụng TBGD, giáo viên nào còn yếu về kỹ năng nghiệp vụ và có kế hoạch bồi dưỡng thêm ra sao. Sau mỗi đợt thi đua cần có chế độ khen thưởng động viên kịp thời, thoả đáng kể cả về vật chất lẫn tinh thần. Đồng thời cũng cần có biện pháp nhắc nhở hợp lý đối với những giáo viên không có ý thức, ngại sử dụng TBGD. Làm như thế mới tạo được sự công bằng, khách quan, khuyến khích được sự tham gia nhiệt tình, tích cực của mọi giáo viên. Chúng ta biết rằng, nếu TBGD không được sử dụng vào hoạt động dạy học thì hiệu quả sư phạm của nó chỉ là con số không. Khi đó mọi sự trang bị, đầu tư cho công tác TBGD đều vô nghĩa. Do đó cần tăng cường sử dụng một cách thường xuyên, liên tục và hiệu quả cao. 4.2.4. Chỉ đạo tích cực công tác bảo quản TBGD: Hiệu quả sử dụng và khai thác TBGD phụ thuộc vào nhiều yếu tố: Sự quan tâm của lãnh đạo nhà trương đối với việc đổi mới phương pháp dạy và học, đối với công tác tổ chức quản lý nghiệp vụ TBGD, khả năng và trình độ chuyên môn quản lý của cán bộ phụ trách TBGD, sự nhiệt tình và trách nhiệm của các giáo viên trong nhà trường, cách bảo quản, bố trí sắp xếp các TBGD,…Như vậy, Một trong những điều kiện để sử dụng, khai thác có hiệu quả TBGD là TBGD phải được bảo quản tốt. Mặt khác, tất cả các TBGD (từ đơn giản đến phức tạp) đều có thể bị hỏng hóc hay mất mát qua quá trình sử dụng và qua thời gian. Cần tăng cường việc bảo quản TBGD để kéo dài tuổi thọ và giá trị sử dụng của nó. Bảo quản TBGD đạt được hai mục đích: bảo vệ được TBGD, loại trừ hoặc hạn chế về cơ bản những hư hỏng không đáng có và đảm bảo hiệu quả, thuận lợi cho việc sử dụng. Muốn bảo quản TBGD tốt người cán bộ quản lý cần chỉ đạo cán bộ phụ trách thiết bị làm tốt công việc của họ, cần đầu tư xây dựng cơ sở hạ tầng (kho tàng, phòng thiết bị, Phòng học bộ môn,…) và hệ thống sổ sách theo dõi, quản lý. * Lựa chọn cán bộ phụ trách phòng thiết bị: Đây là yếu tố tiên quyết, hàng đầu của mỗi nhà trường khi muốn nâng cao chất lượng sử dụng và hiệu quả khai thác TBGD. Muốn đáp ứng được yêu cầu quản lý và sử dụng có hiệu quả TBGD, Hiệu trưởng cần lưu ý lựa chọn cán bộ phụ trách thiết bị, không phải có đủ một số tư chất sau đây: 14
+ Hiểu được kiến thức chuyên môn, kỹ năng quản lý nghiệp vụ công tác TBGD. + Hiểu rõ tầm quan trọng của công việc chuẩn bị TBGD phục vụ cho việc dạy của thầy và học của trò. Đặc biệt trong giai đoạn hiện nay, chúng ta đang thực hiện đổi mới nội dung chương trình và đổi mới phương pháp dạy học, người cán bộ phụ trách TBGD phải nắm chắc kiến thức chuyên môn, phương pháp dạy học có sử dụng TBGD. + Có tinh thần, thái độ, trách nhiệm cao với công việc, bền bỉ, tỉ mỉ và cần cù làm việc, xây dựng tác phong làm việc khoa học. Có tinh thần đoàn kết thân ái, giữ đúng nguyên tắc xuất nhập các TBGD với thái độ ôn hoà, giúp giáo viên hoàn thành chất lượng các bài lên lớp. Sau khi lựa chọn được cán bộ phụ trách thiết bị, hiệu trưởng cần hướng dẫn họ lập các loại sổ sách và sắp đặt TBGD trong phòng cho khoa học, tiện lợi. * Thiết kế cấu trúc phòng thiết bị và các loại sổ sách cần thiết: Nhà trường cần đầu tư xây dựng phòng thiết bị riêng, phòng thiết bị cần đảm bảo các yêu cầu sau: + Phòng TBGD phải được bố trí ở nơi thoáng mát, cao ráo và sáng sủa, thuận tiện cho việc đi lại của giáo viên và học sinh nhà trường. Phòng phải đảm bảo an toàn, kiên cố, không dột nát, đủ ánh sáng để tránh ẩm mốc trong phòng cần trang bị quạt thông gió, bình cứu hoả, thuốc chống mối mọt, gián, chuột,… + Bên trong phòng phải phân ra nhiều lô hoặc nhiều góc. Mỗi lô dành cho thiết bị của một lớp, mỗi lớp lại chia nhiều ngăn chứa thiết bị, mỗi ngăn là một vị trí thiết bị của từng môn. Sắp xếp như vậy, khi người cán bộ thiết bị hoặc giáo viên cần sử dụng thiết bị của môn nào, của lớp nào có thể tìm thấy ngay không phải mất công tìm kiếm. + Các TBGD được đánh mã số theo sơ đồ. Nghĩa là mỗi thiết bị đã nằm trong phòng thiết bị đều có tên, có mã số và vị trí nhất định. Ngay các dụng cụ hay các lọ đựng hoá chất trong hộp cũng phải có sơ đồ chỉ rõ từng vị trí của các lọ đó. Như vậy rất tiện cho việc lấy ra sử dụng và khi cất cũng để đúng vị trí. Ngăn nắp, khoa học là một trong những nguyên tắc cần thiết của bảo quản. + Áp dụng linh hoạt các kiểu sắp xếp thấp ở ngoài, cao ở trong, bé ở ngoài, to ở trong. Những đồ vụn vặt có thể để trong khay. Những đồ dùng thường xuyên sử dụng thì ưu tiên để ở vị trí dễ lấy nhất như xếp đặt ở phía ngoài, hoặc ở vị trí vừa tầm lấy. Nếu TBGD là tranh ảnh, biểu bảng,…cần được treo vào các giá tự thiết kế gắn trên tường hoặc các giá treo theo từng phân môn. Tranh ảnh hiện nay được trang bị khá nhiều nên ngay từ đầu cần được phân theo chương trình, theo học kỳ, theo từng lớp, từng môn để dễ lấy, tránh sự quá tải cho các giá treo, đảm bảo thẩm mỹ để tạo tâm thế tốt cho giáo viên và học sinh. Tóm lại, TBGD để trong phòng cần thực hiện theo nguyên tắc dễ tìm, dễ thấy và dễ lấy. Sắp xếp TBGD theo nguyên tắc này người phụ trách thiết bị sẽ luôn đáp ứng được nhu cầu của giáo viên và học sinh một cách nhanh nhất. * Xây dựng hệ thống sổ sách: 15
TBGD dạy học khi giáo viên mượn phải được ký vào sổ theo dõi mượn trả. Khi giáo viên trả TBGD cán bộ phụ trách thiết bị cần kiểm tra kỹ, nếu mất mát, hư hỏng cần có biện pháp xử lý kịp thời, cụ thể. Nếu coi thường công việc này sẽ dẫn đến thất thoát thiết bị, xếp đặt lộn xộn và như vậy sẽ mất nhiều công tìm kiếm cho các lần sử dụng tiếp theo. Mẫu sổ theo dõi mượn, trả TBGD: Họ và tên người Mục đích sử Ngày Ký Ngày Ký Tên TBGD mượn dụng mượn tên trả tên Khi nhận các TBGD được cấp , hay thiết bị do nhà trường tự trang bị hoặc TBGD do giáo viên tự làm cán bộ phụ trách thiết bị cũng cần có sổ để nhập TBGD và thống kê được số TBGD hiện có. Mẫu sổ nhập thiết bị: Tên TBGD Tình trạng Người giao Người nhận Ngày được trang Số lượng của TBGD (ký tên) (ký tên) bị Cuối mỗi năm học ban CSVC, TBGD cùng cán bộ phụ trách thiết bị cần kiểm kê lại toàn bộ số TBGD nhà trường có, đánh giá được tình trạng của thiết bị và tần suất sử dụng theo mẫu sổ sau: Sổ theo dõi tình trạng TBGD : Tình trạng Tần suất sử Hiệu quả sử dụng Tên Đề Còn dụng ( Số lần TBGD Mất Hỏng Tốt Khá TB Yếu xuất tốt SD / Năm) Hệ thống sổ sách dùng để giúp cán bộ thiết bị quản lý thiết bị tiện lợi hơn, nếu biết cách ghi chép khoa học thì khi tìm, khi kiểm tra cũng rất dễ dàng. Nhà trường cần trang bị cho phòng thiết bị một máy vi tính để tiện cho việc quản lý hệ thống TBGD trên máy( sử dụng phần mềm quản lí Vemis). 16
4.2.5. Tăng cường công tác kiểm tra đánh giá việc xây dựng, sử dụng và bảo quản TBGD : Kiểm tra gồm điều tra, xem xét, đánh giá quá trình quản lý và sử dụng TBGD có hiệu quả, có phù hợp với mục tiêu, kế hoạch chuẩn mực, quy chế đã đề ra hay không; chỉ ra những lệch lạc, từ đó có thể xác định lại phương hướng, mục tiêu, điều chỉnh, uốn nắn, giúp đỡ nhằm nâng cao chất lượng và hiệu quả sử dụng TBGD. Kiểm tra để tạo lập mối liên hệ thông tin ngược trong quản lý TBGD. Việc sử dụng TBGD trong quá trình dạy học phức tạp, đa dạng, phong phú song không được phép sai lầm. Do đó, hiệu trưởng cần thường xuyên kiểm tra để phát hiện, phòng ngừa, đánh giá chính xác nhằm động viên, nhắc nhở, điều chỉnh kịp thời cho phù hợp với mục tiêu đề ra. Người cán bộ quản lý có thể kiểm tra đột xuất hoặc định kỳ, không nhất thiết phải dự giờ, thăm lớp mới có thể nắm bắt được tình trạng sử dụng TBGD của giáo viên. Hiệu trưởng có thể xem mẫu phiếu đăng ký sử dụng TBGD của giáo viên đã được dăng ký tại phòng thiết bị sau đó có thể đột xuất kiểm tra một vài lớp, một vài giáo viên, qua đó có thể thấy rõ giáo viên có thực sự sử dụng TBGD hay không? Thông qua các buổi kiểm tra chuyên môn hay kiểm tra toàn diện giáo viên, hiệu trưởng có thể nắm bắt được kỹ năng sử dụng, khai thác TBGD của giáo viên, cũng có thể nắm bắt được tình trạng của một số TBGD nhà trường hiện có. Cũng cần kiểm tra công việc của cán bộ phụ trách thiết bị thông qua việc kiểm tra sự sắp xếp phòng thiết bị, thông qua hệ thống sổ sách hay qua trao đổi với giáo viên. Nói chung, có nhiều hình thức để kiểm tra, nhưng quan trọng là sau khi kiểm tra hiệu trưởng cần có những kết luận, đánh giá đúng mức, lấy đó làm cơ sở để xét khen thưởng và kỷ luật một cách phân minh rõ ràng. Thông qua kiểm tra giúp sửa chữa kịp thời hầu hết các lệch lạc có thể xảy ra đồng thời khuyến khích động viên cái tốt, truyền bá những kinh nghiệm hay trong thực tiễn. Làm như vậy mới phát huy được tác dụng của công tác kiểm tra. Kiểm tra góp phần tăng cường hiệu lực quản lý trường học, nó tác động tới ý thức, hành vi và hoạt động của giáo viên, nâng cao tinh thần trách nhiệm, động viên thúc đẩy việc thực hiện nhiệm vụ của cán bộ giáo viên trong công tác.Chủ tịch Hồ Chí Minh đã chỉ rõ: “Nếu tổ chức tốt việc kiểm tra thì cũng như có ngọn đèn pha. Bao nhiêu tình hình, bao nhiêu ưu điểm và khuyết điểm, bao nhiêu cán bộ, chúng ta đều thấy rõ. Có thể chín phần mười khuyết điểm trong công việc của chúng ta là vì thiếu sự kiểm tra. Nếu tổ chức việc kiểm tra được chu đáo, thì công việc của chúng ta nhất định tiến bộ gấp mười, gấp trăm lần”. Như vậy, Người đã chỉ rõ chúng ta không thể buông lỏng công tác kiểm tra, càng không thể buông lỏng kiểm tra trong việc trang bị, sử dụng và bảo quản TBGD. Nếu không làm tốt công tác này thì bao nhiêu tiền của, công sức, trí tuệ đầu tư trang bị TBGD sẽ bị lãng phí vô ích. Vì vậy đối với nhà trường cần tăng cường hơn nữa công tác kiểm tra đánh giá việc xây dựng, sử dụng và bảo quản TBGD góp phần tích cực nâng cao hiệu quả sử dụng TBGD. 17
4.3. Khả năng áp dụng: Đề tài đã được áp dụng trong năm học 2012 – 2013 tại Trường Tiểu học xã Mường Mô, với điều kiện cơ sở vật chất, thiết bị nhà trường còn nghèo nàn, ít được đầu tư, bổ sung hàng năm. Nhưng với sự quan tâm chỉ đạo sát sao của ban giám hiệu và sự ủng hộ của đội ngũ giáo viên, nhân viên và gia đình học sinh nên việc triển khai sử dụng các giải pháp quản lí và sử dụng TBGD đã đem lại hiệu quả rất khả quan làm nâng cao chất lượng dạy – học. Trong những năm học tiếp theo, nhà trường tiếp tục áp dụng các giải pháp trên, rút kinh nghiệm những điểm còn tồn tại, vướng mắc trong năm học qua để có được hiệu quả giáo dục cao hơn. Ngoài ra đề tài có thể ứng dụng và triển khai rộng rãi trong các đơn vị trường tiểu học trên địa bàn huyện nói riêng và các trường trong địa bàn tỉnh Lai Châu. 5. Đánh giá lợi ích thu được hoặc dự kiến có thể thu được do áp dụng giải pháp trong đơn theo ý kiến của tác giả, cá nhân tham gia áp dụng giải pháp lần đầu tại cơ sở. Qua thử nghiệm tại đơn vị nhà trường tôi nhận thấy được hiệu quả như sau: - Làm cho công tác quản lí, bảo quản và sử dụng TBGD có sự chuyển biến rõ rệt về tính khoa học, phát huy được hiệu quả của TBGD hiện có của đơn vị. - Làm thay đổi nhận thức của cán bộ quản lí nhà trường, cán bộ quản lí thư viện và giáo viên về vai trò và tầm quan trọng của TBDG trong việc nâng cao chất lượng giáo dục nói chung và trong công tác dạy – học nói riêng. Tần xuất sử dụng và hiệu quả sử dụng TBGD cao hơn so với những năm học trước, hiệu quả giáo dục của nhà trường được nâng lên, học sinh nắm kiến thức vững vàng, kĩ năng thực hành và vận dụng thực tế cao. - Làm thay đổi cách nghĩ, cách làm, cách quản lí trước đây của hiệu trưởng và giáo viên là chỉ trông chờ vào việc cấp phát TBGD từ cấp trên xuống đến nay đã biết vận dụng công tác xã hội hóa giáo dục, thu hút các nguồn lực đầu tư từ địa phương, sự đóng góp của phụ huynh, đặc biệt phát huy nội lực của CB, GV, NV và học sinh trong đơn vị trong việc tự làm đồ dùng dạy – học. Nói tóm lại TBGD là điều kiện không thể thiếu trong quá trình dạy học. Vai trò và những khả năng sư phạm của nó đã được lý luận dạy học khẳng định. Hiệu trưởng phải là người có nhận thức đầy đủ về ý nghĩa, vị trí, vai trò của TBGD trong mọi quá trình sư phạm của nhà trường, đồng thời làm cho các thành viên của hội đồng sư phạm và học sinh thấy rõ mối quan hệ giữa TBGD với phương pháp và chất lượng dạy học. Hiệu trưởng là người chịu trách nhiệm quản lý toàn diện TBGD, đồng thời là người có trách nhiệm bảo quản, sử dụng và phát huy hiệu quả của TBGD trong mọi vấn đề đặt ra bằng mọi biện pháp. Trước hết, hiệu trưởng phải thực thi thẩm quyền của mình, nghiêm chỉnh thực hiện quy định của Nhà nước và của các cấp quản lý, thực hiện dân chủ hoá trường học, phát huy tinh thần làm chủ, sáng tạo, chủ động của đội ngũ giáo viên và học sinh, đề xuất, phân công hợp lý, động viên vật chất và tinh thần cán bộ giáo viên để họ hoàn thành công việc. 18
Làm tốt công tác xã hội hoá giáo dục, tranh thủ sự ủng hộ của nhân dân và chính quyền địa phương, huy động mọi nguồn lực để từng bước xây dựng và hoàn thiện hệ thống TBGD đáp ứng nhu cầu đổi mới giáo dục trong giai đoạn hiện nay. Trang bị TBGD phải tiến hành đồng bộ với việc xây dựng cơ sở hạ tầng và các điều kiện để sử dụng phương tiện kĩ thuật dạy học hiện đại. Cần bồi dưỡng nâng cao nhận thức, tập huấn kỹ năng nghiệp vụ sử dụng, khai thác TBGD, tăng cường biện pháp hành chính trong việc sử dụng và bảo quản TBGD,…Tổ chức tốt các phong trào hội giảng hội học, phong trào tự làm và sưu tầm TBGD . Thực hiện chế độ kiểm tra, kiểm kê theo định kỳ và đột xuất, đặc biệt khi có những thay đổi về tổ chức, biến động do chủ quan hay khách quan. Thông qua kiểm tra đánh giá chính xác và khen thưởng chính đáng những tập thể và cá nhân có thành tích cao, kịp thời nhắc nhở, giúp đỡ giáo viên chưa có ý thức sử dụng TBGD, điều chỉnh kịp thời những thiếu sót, bất hợp lý trong công tác quản lý, làm cơ sở để xây dựng kế hạch lần sau. Mường Mô, ngày 15 tháng 06 năm 2013 TÁC GIẢ ĐĂNG KÝ THỦ TRƯỞNG ĐƠN VỊ SÁNG KIẾN TÁC GIẢ ĐĂNG KÝ SÁNG KIẾN (Họ, tên và chữ ký) (Họ, tên, chữ ký và đóng đâu) 19