Sáng kiến kinh nghiệm THCS: Một số biện pháp trong việc bảo quản vốn tài liệu tại thư viện trường THCS Nguyễn Lân

Chia sẻ: _ _ | Ngày: | Loại File: DOCX | Số trang:15

Thêm vào BST

Báo xấu

93
lượt xem 10
download

Download Vui lòng tải xuống để xem tài liệu đầy đủ

Sáng kiến kinh nghiệm THCS "Một số biện pháp trong việc bảo quản vốn tài liệu tại thư viện trường THCS Nguyễn Lân" được nghiên cứu với nội dung bảo quản vốn tài liệu tại thư viện trường THCS Nguyễn Lân. Lưu giữ những di sản văn hóa của nhân loại, kéo dài tuổi thọ của sách. Đưa ra một số biện pháp nhằm bảo quản vốn tài liệu tốt hơn, hiệu quả hơn, khoa học hơn. Mời các bạn cùng tham khảo chi tiết tài liệu tại đây.

Chủ đề:

Bình luận(0) Đăng nhập để gửi bình luận!

Lưu

Nội dung Text: Sáng kiến kinh nghiệm THCS: Một số biện pháp trong việc bảo quản vốn tài liệu tại thư viện trường THCS Nguyễn Lân

MỤC LỤC I. ĐẶT VẤN ĐỀ 1. Lý do chọn đề tài Sách, báo có vị trí đặc biệt quan trọng đối với đời sống xã hội như Neil Gaiman đã nói: “Mỗi cuốn sách là một giấc mơ mà bạn cầm trên tay” . G.V.Leibniz cũng nói rằng: “Thư viện là kho tàng chứa tất cả của cải tinh thần của loài người”. Thư viện trường học có vị trí vai trò, nhiệm vụ và chức năng vô cùng quan trọng . Mà hoạt động chủ yếu của giáo viên và học sinh trong nhà trường phổ thông là giảng dạy và học tập. Cả hai hoạt động này đều sử dụng công cụ là sách báo. Sách báo chỉ có thể được quản lý tốt và phát huy được tác dụng tích cực của nó. Với nhà trường sách, báo lại có ý nghĩa quan trọng vì nó là người bạn gần gũi nhất, là học liệu cần thiết nhất của thầy và trò. Học sinh cần có sách giáo khoa, sách bài tập, sách tham khảo để học tập và luyện tập. Giáo viên cần có sách giáo khoa, sách nghiệp vụ, sách tham khảo để giảng dạy và bồi dưỡng chuyên môn, không ngừng nâng cao kiến thức. Ngoài ra các loại báo, 1
tạp chí...ở Thư viện cũng là nguồn tài liệu tham khảo hết sức quan trọng đối với giáo viên và học sinh trong nhà trường. Thư viện là nơi lưu giữ các di sản thành văn của nhân loại ra đời cách đây mấy ngàn năm. Các tài liệu đã được nhiều thế hệ thu thập và tổ chức thành kho tài liệu. Vì thế tài liệu cần được bảo quản để tránh hư hỏng, mất mát và có thể sử dụng được lâu dài. Công tác bảo quản vốn tài liệu mang một ý nghĩa rất quan trọng đối với xã hội nói chung và hoạt động thư viện nói riêng. Công tác bảo quản gìn giữ di sản thành văn của dân tộc, gìn giữ vốn tài liệu thư viện, góp phần vào việc tăng cường nguồn lực thông tin và khả năng đáp ứng các yêu cầu của bạn đọc, góp phần tiết kiệm ngân sách cho thư viện. Bảo quản vốn tài liệu là một trong những khâu quan trọng trong quy trình xử lý nghiệp vụ của cán bộ thư viện. Số lượng tài liệu ngày càng tăng mà kho để sách thì có hạn. Mặc dù cán bộ thư viện đã áp dụng các biện pháp bảo quản và sử dụng các trang thiết bị bảo quản tài liệu nhưng cùng với thời gian, điều kiện khí hậu, thời tiết, môi trường đã tác động mạnh mẽ đến quá trình hủy hoại và tự hủy hoại của bản thân vốn tài liệu đặc biệt là những tài liệu quý hiếm. Trước thực trạng đó nên tôi luôn băn khoăn, trăn trở làm thế nào để bảo quản, lưu giữ và sử dụng vốn tài liệu được lâu dài cho thế hệ hôm nay và mai sau. Đó chính là lí do mà tôi chọn đề tài sáng kiến kinh nghiệm “Một số biện pháp trong việc bảo quản vốn tài liệu tại thư viện trường THCS Nguyễn Lân”. 2. Mục tiêu, nhiệm vụ của đề tài Mục tiêu: Bảo quản vốn tài liệu tại thư viện trường THCS Nguyễn Lân. Lưu giữ những di sản văn hóa của nhân loại, kéo dài tuổi thọ của sách. Nhiệm vụ: Đưa ra một số biện pháp nhằm bảo quản vốn tài liệu tốt hơn, hiệu quả hơn, khoa học hơn. 3. Đối tượng nghiên cứu Việc bảo quản vốn tài liệu tại trường THCS Nguyễn Lân. 4. Giới hạn nghiên cứu Tôi tiến hành nghiên cứu sáng kiến kinh nghiệm: “Một số biện pháp trong việc bảo quản vốn tài liệu tại thư viện Trường THCS Nguyễn Lân” qua các năm học 20202021, 20212022. 2
5. Phương pháp nghiên cứu Khi thực hiện đề tài này tôi đã sử dụng một số nhóm phương pháp như: a. Nhóm phương pháp nghiên cứu lý luận Phương pháp nghiên cứu tài liệu, các văn bản pháp quy về thư viện. Phương pháp phân tích – tổng hợp tài liệu. b. Nhóm phương pháp nghiên cứu thực tiễn Phương pháp điều tra Phương pháp tổng kết kinh nghiệm Phương pháp khảo sát c. Phương pháp thống kê toán học II. GIẢI QUYẾT VẤN ĐỀ 1. Cơ sở lý luận Vốn tài liệu thư viện là những tài liệu được sưu tầm, tập hợp theo nhiều chủ đề, nội dung nhất định được xử lý theo nguyên tắc, quy trình khoa học của nghiệp vụ thư viện để tổ chức phục vụ người đọc đạt hiệu quả cao và được bảo quản. Bảo quản vốn tài liệu là quá trình áp dụng các biện pháp khoa học kỹ thuật nhằm đảm bảo sự toàn vẹn hiện trạng vật lý bình thường của tài liệu có trong kho và kéo dài tuổi thọ cho tài liệu. Mục đích là để phục vụ các yêu cầu học tập và nghiên cứu, sử dụng tài liệu trước mắt và lâu dài. 2. Thực trạng vấn đề nghiên cứu Do các yếu tố khách quan và chủ quan đã làm cho một vài cuốn sách bị hư hỏng (bị cong, rách, ẩm mốc, côn trùng gặm nhấm…) đặc biệt là những cuốn sách có giá trị, là một cán bộ thư viện tôi thiết nghĩ làm thế nào để bảo quản được số vốn tài liệu này được lâu dài, sắp xếp vốn tài liệu khoa học để công tác phục vụ bạn đọc đạt hiệu quả cao. Do đó tôi đã nghiên cứu đề tài sáng kiến kinh nghiệm: “Một số biện pháp trong việc bảo quản vốn tài liệu tại thư viện trường THCS Nguyễn Lân” nhằm tìm ra những giải pháp, biện pháp tối ưu nhất để bảo quản vốn tài liệu của thư viện trường THCS Nguyễn Lân được lâu dài. Hàng ngày, có khoảng 50100 lượt bạn đọc. Đa số các em học sinh ham đọc sách, yêu sách, thích tìm tòi khám phá. Số vòng quay của sách tăng lên đáng kể, sách được luân chuyển nhiều. Bên cạnh đó một số bạn đọc chưa có ý thức khi tham gia đọc sách, chưa biết bảo quản và gìn giữ 3
sách. Vì vậy đã làm cho một số cuốn sách bị hư hỏng và thất thoát. Sau khi được giáo dục ý thức bảo quản sách, vai trò của sách và việc gìn giữ sách thì các em đã có ý thức khi tham gia đọc sách. Tình trạng sách bị rách, bị hư hỏng, bị mất hạn chế đi rất nhiều. Nước ta là một nước có khí hậu nhiệt đới ẩm gió mùa, theo thời gian giấy có thể bị giòn, bị ố vàng, đổi màu, mực có thể phai, bụi bẩn bám trên tài liệu, các loại côn trùng, nấm mốc phá hỏng tài liệu… Do đó cần phải nghiên cứu tìm ra những biện pháp nhằm bảo quản vốn tài liệu chống và hạn chế ảnh hưởng của các tác nhân đối với sự hủy hoại và tự hủy hoại các tài liệu của thư viện. Chính vì vậy công tác bảo quản vốn tài liệu là một công việc hết sức quan trọng trong hoạt động của thư viện, có ý nghĩa lớn giúp cho thư viện tồn tại và phát triển. 3. Nội dung và hình thức giải pháp 3.1. Mục tiêu giải pháp Tìm ra những giải pháp bảo quản vốn tài liệu tốt hơn tại thư viện trường THCS Nguyễn Lân. Sử dụng tài liệu được lâu dài, ít mất mát, hư hỏng, lưu giữ được vốn tài liệu của thư viện nhờ đó tiết kiệm được kinh phí bổ sung, gìn giữ di sản thành văn của dân tộc. 3.2. Nội dung, cách thức thực hiện giải pháp Trường THCS Nguyễn Lân là một ngôi trường mới được thành lập năm 2019. Được sự quan tâm đầu tư, chỉ đạo sát sao của Phòng GD&ĐT, các cấp chính quyền địa phương, ban lãnh đạo nhà trường, Thư viện trường THCS Nguyễn Lân được đầu tư cơ sở vật chất khang trang, bổ sung thêm nhiều vốn tài liệu hàng năm, xây dựng và phát triển đạt danh hiệu Thư viện Tiên tiến Thành phố. Trong quá trình sử dụng sách báo, vốn tài liệu có rất nhiều yếu tố tác động đến vốn tài liệu làm cho vốn tài liệu nhanh bị hư hỏng. Trước hết cán bộ thư viện cần phải xác định được nguyên nhân làm cho vốn tài liệu bị hư hỏng đó là do điều kiện tự nhiên, môi trường (khí hậu nhiệt đới ẩm gió mùa, các loại nấm mốc, côn trùng…). Tác động do người đọc sử dụng nhiều lần, sử dụng chưa đúng cách, chưa khoa học và chưa biết cách bảo quản vốn tài liệu. Vì vậy cần hạn chế những yếu tố làm hư hỏng sách. Do đó bảo quản vốn tài liệu phải được xem xét ngay từ khâu chọn vị trí giá sách trong kho sách bởi vì nó gắn liền với thư viện trong suốt 4
quá trình hoạt động và tồn tại. 3.2.1. Lập kế hoạch bảo quản vốn tài liệu Kế hoạch bảo quản là một quá trình đòi hỏi phải xác định các yêu cầu cụ thể đối với việc quản lý các tài liệu thu thập được, xác định các trường hợp cần ưu tiên và cũng cần phải xác định rõ các nguồn vốn để thực thi. Mục đích của việc lập kế hoạch bảo quản tài liệu là xác định được một quy trình hoạt động cho phép thư viện lập được một chương trình bảo quản cho cả hiện tại và tương lai. Hơn nữa quá trình này còn giúp cho các cơ quan xác định rõ những việc phải làm và những việc không bao giờ nên làm nhờ đó vốn tài liệu được phân bổ một cách hợp lý. Kế hoạch bảo quản dựa trên các nhu cầu của thư viện và các hoạt động đặt ra để đáp ứng các yêu cầu đó. Kế hoạch bảo quản bao gồm hai bước: Khảo sát đánh giá các nhu cầu có tính then chốt đối với việc lập kế hoạch bảo quản và phải được tiến hành trước khi soạn thảo kế hoạch. Khảo sát phải đánh giá được các chủ trương việc thực hiện và các điều kiện của cơ quan có ảnh hưởng đến công tác bảo quản, phải nêu được tình trạng chung của toàn bộ vốn tài liệu, chỉ ra được những gì cần làm để cải thiện tình trạng đó cũng như bằng cách nào để bảo quản vốn tài liệu đó lâu dài. Khảo sát phải xác định được các yêu cầu bảo quản cụ thể (điều kiện bảo quản, môi trường bảo quản, hệ thống bảo vệ và sử dụng…), phải đề xuất được các hoạt động đáp ứng được các yêu cầu đó và ưu tiên thực hiện các hoạt động được đề xuất. Việc thiết lập một kế hoạch bảo quản dài hạn phải được thực hiện bằng văn bản và phải được đưa ra ngay từ đầu năm học. Kế hoạch bảo quản phải phác thảo được những yêu cầu bảo quản của cơ quan và phải vạch ra được quy trình hoạt động cụ thể theo từng tháng, quý để đáp ứng được những yêu cầu của việc bảo quản tài liệu; phải thể hiện được vai trò và tầm quan trọng của việc bảo quản, ghi lại những hoạt động bảo quản trong hiện tại và quá khứ cũng như những nỗ lực trong tương lai. Kế hoạch đó đưa ra một khuôn mẫu để thực hiện những mục tiêu đề ra, duy trì sự liên tục, tính nhất quán qua thời gian của một chương trình bảo quản. Kế hoạch bảo quản phải dễ hiểu và phải bao quát được toàn bộ các nguồn tài liệu của nhà trường. Tùy từng nhà trường có những kế hoạch khác nhau dài hạn, phức tạp và chi tiết, có những kế hoạch ngắn gọn, đơn giản. Tuy nhiên 5
tất cả mọi kế hoạch đều phải dựa trên kết quả khảo sát đánh giá nhu cầu của từng cơ quan cụ thể. 3.2.2. Giáo dục ý thức bảo quản tài liệu cho bạn đọc Để phòng thư viện và phòng đọc hoạt động có hiệu quả, đi vào nề nếp thì đầu tiên người cán bộ thư viện phải xây dựng nội quy phòng thư viện, phòng đọc. Tất cả bạn đọc đến thư viện phải thực hiện đầy đủ, tuân thủ theo đúng nội quy đã đề ra. Bạn đọc sử dụng sách nhiều lần làm sách nhanh cũ, nhanh hỏng, một số bạn đọc ý thức kém khi tham gia đọc sách, hay gấp sách, xé sách, viết bẩn, tẩy xóa lên tài liệu, không giữ vệ sinh chung cho kho sách… Do đó cán bộ thư viện cẩn phải kiểm tra thường xuyên tài liệu khi bạn đọc trả sách và mượn sách. Tổ chức chuyên đề trước cờ với nội dung hướng dẫn bạn đọc sử dụng sách báo, tài liệu đúng cách và tầm quan trọng của việc bảo quản vốn tài liệu. + Phải rửa tay thật sạch trước khi tiếp xúc với tài liệu + Không mang đồ ăn, thức uống vào trong phòng thư viện và không để đồ ăn dính vào sách. + Không gấp trang, đánh dấu vào tài liệu, không viết, vẽ bậy vào tài liệu, không cắt xé, tẩy xóa… + Tài liệu phải được cất giữ trên giá, xếp sách vào kho đúng cách, không đặt tài liệu dưới đất tránh ẩm ướt, không đặt sách ở những chỗ có ánh nắng trực tiếp bởi nó sẽ làm sách bị cong, vênh, giấy bị phai màu, ố vàng, trang sách bị giòn… Thường xuyên giáo dục nâng cao ý thức giữ gìn, bảo quản tài liệu cho bạn đọc thông qua các tiết sinh hoạt chủ điểm, ngoại khóa, lồng ghép trong các tiết học, các buổi phát thanh măng non… Đối với bạn đọc thiếu ý thức, vi phạm nội quy phòng đọc, phòng thư viện, quy chế bảo quản tài liệu thì cán bộ thư viện sẽ áp dụng các biện pháp hành chính (tùy theo mức độ, giá trị của tài liệu) để giảm thiểu tối đa tình trạng tài liệu bị mất mát, hư hỏng, thất thoát trong quá trình sử dụng và giữ cho sách được lâu bền. Ngoài ra cán bộ thư viện phải có tinh thần trách nhiệm cao trong việc 6
bảo quản vốn tài liệu. 3.2.3. Vệ sinh trong phòng thư viện, kho sách Nước ta là một nước có khí hậu nhiệt đới ẩm gió mùa, theo thời gian bụi bẩn sẽ bám lên sách, tủ(kệ) để sách, bàn ghế…Do đó, chúng ta cần phải thường xuyên vệ sinh kho sách, phòng thư viện sạch sẽ, sắp xếp khoa học, tạo môi trường trong lành cho các em học sinh đến đọc sách, học tập và cho giáo viên đến để nghiên cứu, giúp kích thích nhu cầu hứng thú đọc, số vòng quay của sách tăng lên, sách được luân chuyển nhiều. Do phòng thư viện và phòng đọc chung vì vậy cán bộ thư viện cần phải mở cửa thường xuyên tạo sự lưu thông không khí trong phòng với bên ngoài tránh ẩm thấp. 3.2.4. Phòng thư viện, kho bảo quản tài liệu Có môi trường không khí trong sạch, ở nơi khô ráo, thoáng mát, sạch sẽ (phòng thư viện phải cách xa khu nhà vệ sinh, nơi đổ rác…). Thư viện được xây dựng ở vị trí trung tâm thuận lợi cho việc khai thác và sử dụng tài liệu của bạn đọc cũng như công tác phục vụ của cán bộ thư viện. * Thiết bị bảo quản tài liệu Thiết bị bảo quản vốn tài liệu bao gồm tủ, giá, kệ… Việc lựa chọn thiết bị để bảo quản tài liệu trong các thư viện là vấn đề quan trọng trong công tác bảo quản vốn tài liệu. Nhiều vật dụng sẵn có và đang thịnh hành có chứa những chất liệu làm sản sinh những tác dụng phụ đã góp phần làm hư hỏng tài liệu. Ngoài ra một số những điểm đặc trưng của vật liệu xây dựng cũng phá hủy và góp phần làm hư hỏng tài liệu. Vì thế cần lựa chọn những thiết bị bảo quản vốn tài liệu sao cho phù hợp, đảm bảo, có độ bền cao nhằm giúp cho tài liệu sử dụng được lâu dài. Giá, tủ sách làm bằng gỗ thì nên lựa chọn những loại gỗ tốt ít gây hư hại nhất và có biện pháp phòng ngừa chống mối, mọt. Tủ làm bằng kính cũng được hầu hết các thư viện sử dụng để đựng tài liệu bởi nó có tính thẩm mỹ cao. Tuy nhiên so với gỗ thì tủ làm bằng kính dễ bị nứt, chỉ đựng được những tài liệu mỏng nhẹ, tài liệu mang tính trưng bày (Tủ sách trưng bày). Tủ, giá, kệ sách làm bằng sắt, thép, kim loại là một sự lựa chọn cho kho chứa bởi nó có độ bền, đựng được nhiều loại tài liệu và tạo sự lưu thông không khí tốt. Tuy nhiên giá được làm bằng sắt, thép cần được phủ sơn, bao 7
bọc bên ngoài bằng các tấm kính, có cửa đóng tránh bụi bẩn, rỉ sét, chuột gián… Ngoài việc lựa chọn vật liệu, thiết bị bảo quản cần được làm thật nhẵn, không có cạnh sắc và những chỗ lồi, không gây sự trầy xước, không có các đai ốc và chốt lộ ra. Thiết bị bảo quản phải đủ chắc, đảm bảo yêu cầu bền vững, tiết kiệm diện tích bảo quản để tài liệu không bị uốn cong hoặc vênh khi chứa đầy tài liệu. Các giá cần được chốt với nhau, chốt với sàn để không bị lung lay khi xếp tài liệu lên. Các giá cần được thiết kế 2 mặt (giá đôi), điều chỉnh được để có thể đựng nhiều tài liệu thuộc nhiều kích cỡ khác nhau đặc biệt là những tài liệu có khổ lớn. Thiết bị bảo quản cần được thiết kế cách sàn từ 4 – 6 cm và cách tường 3 – 5 cm để tránh sự xâm nhập của mối mọt, côn trùng, ẩm thấp… * Phương pháp sắp xếp, lưu giữ tài liệu Phương pháp lưu giữ tài liệu không phù hợp có ảnh hưởng trực tiếp đến tuổi thọ của tài liệu. Tài liệu trước khi nhập vào kho phải làm vệ sinh và kiểm tra lại sự chính xác (như số trang, tình trạng tài liệu…) của tài liệu. Sau đó tiến hành xử lý nghiệp vụ thư viện như vào sổ đăng kí, mô tả, phân loại, xếp giá, đưa ra phục vụ bạn đọc…Thông thường tại các thư viện trường học phân loại và sắp xếp tài liệu theo số đăng kí cá biệt và theo môn loại. Tài liệu được xếp lên giá theo từng môn loại và theo từng ngăn sách riêng như sách giáo khoa, sách thiếu nhi, sách tham khảo, sách nghiệp vụ… thuận tiện cho công tác phục vụ bạn đọc và bạn đọc có thể dễ dành lấy sách mà mình cần (thư viện mở). Tài liệu được xếp lên giá theo nguyên tắc từ trái qua phải, từ trên xuống dưới, từ ngoài vào trong, hết giá này đến giá khác. Tình trạng để sách lộn xộn không quy củ cũng như tập trung quá nhiều sách vào một nơi sẽ nhanh chóng gây hư hại cho sách. Việc xử lý sách thông thường đã gây ra hư hại không thể tránh khỏi nhưng nếu xử lý sách ẩu, xử lý không tốt còn dẫn đến những hư hỏng nhanh chóng không khắc phục được. Trong các khu vực để tài liệu không khí nên được lưu thông tốt. Không nên đặt tài liệu dựa sát vào tường mà phải đặt cách tường ít nhất 3 – 5 cm để cho không khí lưu thông một cách dễ dàng xung quanh tài liệu và tránh ngưng đọng hơi ẩm. Nếu bắt buộc phải xếp sách sát tường thì ngăn cách bằng những tấm bìa các tông hoặc bìa nhựa để ẩm mốc không thấm vào sách. Sách phải được dựng đứng trên giá sách, không nên dựng sách tựa 8
nghiêng về phía này hay phía kia vì sẽ làm căng bìa sách, sách sẽ bị cong, nên xếp sách đầy giá để các quyển sách không bị nghiêng. Tuy nhiên không nên xếp sách quá chặt đến mức làm sách dễ nhàu nát, hư hỏng sách khi rút sách ra khỏi giá. Nếu giá sách không đầy thì nên sử dụng ke để giữ sách đứng thẳng. Ke giữ sách phải có bề mặt phẳng, mép rộng để giữ cho bìa sách không bị mòn hoặc trang sách không bị nhàu, rách. Cần tạo cho những cuốn sách một khoảng cách nhất định để tạo sự thông thoáng, ngăn độ ẩm phát sinh từ những cuốn sách. Không xếp sách vượt qua ngoài mép của giá mà phải dùng những giá sách có kích cỡ phù hợp. Không nên xếp sách theo chiều nằm. Nếu sách quá cao, khổ lớn không thể xếp sách dựng đứng được thì nên điều chỉnh ngăn giá sao cho có thể dựng đứng được hoặc rút sách ra khỏi giá hoặc đặt sách theo chiều nằm. Sách khổ lớn không nên đặt cạnh sách khổ nhỏ bởi vì những cuốn sách khổ nhỏ không thể hỗ trợ cho chúng. Sách bìa giấy và sách bìa vải không nên xếp sát trực tiếp với sách bìa da bởi vì axít và dầu trong da khiến cho sách nhanh hỏng. Khi đưa tài liệu ra phục vụ bạn đọc cán bộ thư viện cần phải kiểm tra lại tình trạng của tài liệu. Nếu tài liệu bị hư hỏng thì tiến hành sửa chữa kịp thời. Tài liệu quý hiếm thì không cho bạn đọc sử dụng bản gốc mang về nhà mà khai thác, sử dụng trực tiếp tại phòng thư viện. Cán bộ thư viện phải tiến hành kiểm kê 1 năm một lần để kiểm tra lại số lượng và chất lượng vốn tài liệu trong kho. Từ đó lên kế hoạch bổ sung tài liệu mới để đáp ứng nhu cầu bạn đọc. 3.2.5 Xử lý một số nguyên nhân phá hủy tài liệu * Hỏa hoạn Trong các nguyên nhân phá hủy tài liệu hỏa hoạn được coi là mối đe dọa nguy hiểm hơn cả do tốc độ và tính tàn phá khủng khiếp của nó. Trong thư viện có vô số những thứ là nhiên liệu dễ cháy nổ như: sách, tủ, hệ thống điện… Vì thế không xếp sách, tài liệu gần nguồn điện. Thư viện cần trang bị đầy đủ các phương tiện, thiết bị phòng chống cháy như bình khí CO2 hoặc loại bình bột tetreclorua cacbon, các dụng cụ và biện pháp chữa cháy thông thường như cát… Học sinh không được mang các vật liệu dễ cháy nổ vào thư viện, giáo viên không hút thuốc lá trong phòng thư viện. Hệ thống điện phải đảm bảo, 9
luôn luôn được kiểm tra, các thiết bị điện phải có đầu tiếp đất. Trong các ngày nghỉ lễ, tết cán bộ thư viện sẽ ngắt cầu giao điện hoặc khi ra về tắt các thiết bị không cần thiết. Khi xảy ra cháy cán bộ thư viện phải báo động, gọi xe cứu hỏa, huy động nhân lực chữa cháy. Không nên chữa cháy cho kho sách bằng nước vì nếu có dập tắt được lửa thì sách cũng khó có thể giữ được, cứu chữa được. * Xử lý tài liệu bị ẩm ướt Tài liệu có thể bị ẩm, ướt thời tiết, môi trường bảo quản không tốt. Các quyển sách phồng lên và biến dạng, các trang sách bị nhăn lại, mực bị nhòe, giấy dính bết lại với nhau. Nếu sau khi tài liệu bị ẩm ướt mà điều kiện khí hậu không đảm bảo thì sau 2, 3 ngày nấm mốc sẽ xuất hiện. Khi nấm mốc xuất hiện thì việc kiểm soát và loại bỏ chúng là vô cùng khó khăn để lại hậu quả lâu dài cho tài liệu. Cán bộ thư viện phải đưa ngay tài liệu bị ướt ra khỏi khu vực này rồi tiến hành làm khô tài liệu. Chúng ta có thể bật quạt để thúc đẩy nhanh quá trình làm khô tài liệu, hong khô sách. Khi quyển sách đã khô nhưng chạm tay vào thấy mát tay thì cần gấp sách lại đặt chúng nằm trên một mặt phẳng và nhẹ nhàng nắm chúng về dạng ban đầu. Định dạng bằng một vật chặn giấy nhẹ, không đặt chồng các quyển sách lên nhau, không đưa sách trở lại giá trước khi chúng hoàn toàn khô ráo nếu không nấm mốc sẽ phát triển nhất là từ các khe của cuốn sách. * Xử lý tài liệu bị vi sinh vật phá hoại Các loại sinh vật phá hoại tài liệu như mối, mọt, gián, chuột… + Nấm mốc Để phòng nấm mốc phát sinh trước khi đưa tài liệu vào kho tài liệu phải khô và sạch. Thường xuyên vệ sinh kho sách và thiết bị bảo quản, quét, chải, lau chùi làm vệ sinh tài liệu. Có thể sử dụng vải xô màn, vải mềm, chổi lông gà, bàn chải lông mềm… để lau sạch bụi. Không để bụi và các bào tử nấm mốc bám lên giá, tủ. Việc làm này phải tiến hành thường xuyên và định kì do cán bộ thư viện và các bạn trong tổ cộng tác viên thư viện làm. Khi phát hiện thấy nấm mốc phải cách ly ngay khối tài liệu này và áp dụng các biện pháp chống nấm mốc. Có thể sử dụng hóa chất chống nấm mốc như Penta Clorua Phenol (PCP), Penta Nitro Phenol (PNP), … nhưng phải theo sự hướng dẫn của các nhà chuyên môn tránh sự hư hỏng tài liệu và gây hại cho con người. 10
+ Côn trùng Các loại côn trùng phá hoại tài liệu thường gặp như gián, mối, mọt, nhậy cánh bạc “bọ ba đuôi”… Để phòng chống côn trùng phá hoại tài liệu cần phải luôn luôn kiểm tra, phát hiện, làm vệ sinh tài liệu, phương tiện bảo quản và kho tài liệu. Khi phát hiện có mối trong kho thì cán bộ thư viện phải di chuyển ra chỗ khác, tìm tổ để phá hoặc dùng các loại hóa chất để diệt mối. Có thể dùng vôi và muối rắc vào đường đi của mối, dưới chân tủ, kệ, giá sách. Treo túi long não nhỏ ở phía dưới gầm tủ, mùi long não sẽ khiến gián và côn trùng bay xa. + Chuột Chuột là loại gặm nhấm rất nguy hiểm, sản sinh nhanh nên sức phá hoại lớn. Chuột cắn tài liệu, làm tổ gây hư hỏng và làm bẩn tài liệu. Để phòng chống chuột chúng ta cần phải: Không mang đồ ăn, thức uống vào trong phòng thư viện, không để đồ ăn dính vào tài liệu. Có các biện pháp che chắn chu đáo, làm lưới sắt bịt kín các lỗ thông hơi, khe cửa, tủ sách phải có cánh cửa. Sau mỗi buổi làm việc cán bộ thư viện phải đóng các cánh tủ lại để chống bụi, gián, chuột… 3.2.6 Tu bổ sách và tài liệu Đây là công việc thường xuyên nhằm khôi phục trạng thái ban đầu của tài liệu về mặt vật chất và thẩm mỹ, kéo dài tuổi thọ cho tài liệu. Đây cũng là công việc khó khăn và tốn nhiều công sức của cán bộ thư viện, đòi hỏi cán bộ thư viện phải có trách nhiệm cao đối với tài sản quý giá của thư viện. Cán bộ thư viện phải kiểm tra thường xuyên tình trạng của sách khi học sinh mượn và trả tài liệu để kịp thời sửa chữa, đóng lại những cuốn sách tài liệu bị rách, hư hỏng. Cán bộ thư viện kết hợp với các bạn trong tổ cộng tác viên thư viện tiến hành đóng và tu bổ sách đặc biệt là sách giáo khoa vào đầu năm học đảm bảo 100% học sinh có sách để học. 3.3. Mối quan hệ giữa các giải pháp, biện pháp Các giải pháp, biện pháp này có mối quan hệ gắn bó mật thiết với nhau, hỗ trợ cho nhau nhằm một mục đích chung là bảo quản vốn tài liệu được lâu dài, lưu giữ những di sản văn hóa của dân tộc và của nhân loại, đáp ứng nhu cầu của bạn đọc. Nếu thiếu một trong những biện pháp này thì kết 11
quả mang lại sẽ không như mong muốn và khó thực hiện được mục tiêu đã đề ra. Các giải pháp, biện pháp này phải tiến hành đồng thời, thực hiện thường xuyên, định kì 1 tháng/lần do cán bộ thư viện kết hợp với đoàn thanh niên và các bạn trong tổ cộng tác viên thư viện thực hiện. Để công tác bảo quản vốn tài liệu mang lại hiệu quả cao thì trước tiên cán bộ thư viện phải đưa ra kế hoạch bảo quản ngay từ đầu năm học. Sau đó là phương pháp lưu giữ, cách sắp xếp tài liệu của cán bộ thư viện phải đúng chuyên môn nghiệp vụ, vệ sinh kho sách thường xuyên, xử lý một số nguyên nhân phá hủy tài liệu, giáo dục ý thức bảo quản vốn tài liệu cho bạn đọc. 3.4. Kết quả Sau một thời gian áp dụng sáng kiến kinh nghiệm “Một số biện pháp trong việc bảo quản vốn tài liệu tại thư viện trường THCS Nguyễn Lân” thư viện trường THCS Nguyễn Lân đã có một vốn tài liệu phong phú, đa dạng đáp ứng được nhu cầu của bạn đọc ở thế hệ hiện tại và cả thế hệ mai sau. Sách được bảo quản tốt, lưu giữ cẩn thận và sử dụng được lâu dài. Tình trạng sách bị mất mát, hư hỏng, thất thoát trong quá trình sử dụng hạn chế đi rất nhiều. Đối với sách giáo khoa (sách trường học mới) thư viện đã đảm bảo 100% học sinh có sách giáo khoa để học ngay từ đầu năm học. Sau khi phát phiếu thăm dò ý kiến học sinh các em đã hiểu được vị trí, vai trò của sách đối với việc học tập, tầm quan trọng của việc bảo quản và giữ gìn sách. Kết quả đạt được như sau: Nội dung câu trả lời Tỷ lệ % Câu 1. d. Cả b và c đều đúng 78,3% Câu 2. a. Có 79,2% Câu 3. C. Cả a và b 87,1% Câu 4. D. Cả a, b và c 77,5% Câu 5. D. Cả a và b 88,3% 12
III. PHẦN KẾT LUẬN, KIẾN NGHỊ 1. Kết luận Nhận thấy được tầm quan trọng của công tác bảo quản vốn tài liệu nên cán bộ thư viện đã đưa ra kế hoạch bảo quản hợp lý ngay từ đầu năm học phù hợp với điều kiện cơ sở vật chất và kế hoạch của nhà trường, kế hoạch của thư viện. Do đó công tác bảo quản vốn tài liệu đã được thực hiện khá tốt, tài liệu ít bị hư hỏng, mất mát nên đã đáp ứng được nhu cầu của bạn đọc. Phát hiện kịp thời và sửa chữa những tài liệu hư hỏng, rách nát. Tuyên truyền, giáo dục ý thức bảo quản sách báo cho học sinh, hướng dẫn các em đọc sách đúng cách. Trong quá trình tiến hành và áp dụng sáng kiến kinh nghiệm “Một số biện pháp trong việc bảo quản vốn tài liệu tại thư viện trường THCS Nguyễn Lân” đã không tránh khỏi những thiếu sót và hạn chế. Rất mong nhận được sự đóng góp ý kiến của ban giám khảo, các đồng nghiệp để sáng kiến kinh nghiệm này có thể áp dụng vào các năm tiếp theo. 2. Kiến nghị Giáo dục ý thức bảo quản tài liệu cho các em học sinh, lồng ghép vào trong các tiết học, tiết sinh hoạt chủ điểm. Có hình thức kỷ luật nghiêm khắc đối với những hành vi cố ý làm hư hỏng, phá hoại tài liệu. Kính mong quý thầy cô tham gia ý kiến đóng góp để sáng kiến của tôi được hoàn thiện hơn. Thanh Xuân, ngày 22 tháng 3 năm 2022 Tôi xin cam đoan đây là SKKN của bản thân tôi, được đúc kết trong quá trình công tác, không sao chép nội dung của người khác Người viết
Nguyễn Hương Lan Ý KIẾN NHẬN XÉT CỦA HỘI ĐỒNG KHOA HỌC CẤP TRƯỜNG. ……………………………………………………………………………………… ……………………………………………………………………………………… ……………………………………………………………………………………… ……………………………………………………………………………………… ……………………………………………………………………………………… ……………………………………………………………………………………… …………………………………………………………………… Nhất trí xếp loại…………………………………………………….. Thanh Xuân, ngày..….tháng……năm 20 CHỦ TỊCH HỘI ĐỒNG Ý KIẾN NHẬN XÉT CỦA HỘI ĐỒNG KHOA HỌC CẤP QUẬN ……………………………………………………………………………………… ……………………………………………………………………………………… ……………………………………………………………………………………… ……………………………………………………………………………………… ………………………………………………………………………… Nhất trí xếp loại…………………………………………………….. Thanh Xuân, ngày..….tháng……năm 20 CHỦ TỊCH HỘI ĐỒNG