Sáng kiến kinh nghiệm Tiểu học: Biện pháp hướng dẫn giải toán có lời văn cho học sinh lớp 3A

Chia sẻ: _ _ | Ngày: | Loại File: PDF | Số trang:9

Thêm vào BST

Báo xấu

7
lượt xem 1
download

Download Vui lòng tải xuống để xem tài liệu đầy đủ

Đề tài nghiên cứu và đề xuất các biện pháp giúp học sinh lớp 3A nâng cao kỹ năng giải toán có lời văn. Các biện pháp tập trung vào việc rèn luyện kỹ năng đọc hiểu đề bài, phân tích dữ kiện, xác định phép toán phù hợp và trình bày bài giải một cách logic, rõ ràng. Đồng thời, giáo viên áp dụng phương pháp trực quan, trò chơi học tập và bài tập thực tiễn để tạo hứng thú, giúp học sinh phát triển tư duy toán học và nâng cao kết quả học tập.

Chủ đề:

Bình luận(0) Đăng nhập để gửi bình luận!

Lưu

Nội dung Text: Sáng kiến kinh nghiệm Tiểu học: Biện pháp hướng dẫn giải toán có lời văn cho học sinh lớp 3A

1 CỘNG HÒA XÃ HỘI CHỦ NGHĨA VIỆT NAM Độc lập - Tự do - Hạnh phúc BẢN MÔ TẢ SÁNG KIẾN Kính gửi: Hội đồng Sáng kiến huyện Cờ Đỏ 1. Tên sáng kiến: “Biện pháp hướng dẫn giải toán có lời văn cho học sinh lớp 3A” 2. Quyết định công nhận sáng kiến Số:...., ngày..... tháng..... năm 2023. 3. Tác giả sáng kiến: SỐ Ngày tháng Chức vụ, đơn vị Trình độ Họ và tên TT năm sinh công tác chuyên môn 1 Lâm Đức An 17/02/1987 Giáo viên - Trung An 2 Cử nhân GDCT 4. Chủ đầu tư tạo ra sáng kiến (nếu có): 5. Thời điểm sáng kiến được áp dụng: - Tôi bắt đầu viết sáng kiến kinh nghiệm này vào cuối năm học 2021- 2022. Sau khi hoàn thành tôi bắt đầu áp dụng vào năm học 2022- 2023. 6. Nội dung sáng kiến: 6.1. Lý do chọn đề tài: Cùng với các môn học khác ở bậc tiểu học, môn Toán có vai trò vô cùng quan trọng, nó giúp học sinh nhận biết được số lượng và hình dạng không gian của thế giới hiện thực, nhờ đó mà học sinh có những phương pháp, kĩ năng nhận thức một số mặt của thế giới xung quanh. Môn toán còn góp phần rèn luyện phương pháp suy luận, suy nghĩ đặt vấn đề và giải quyết vấn đề; góp phần phát triển óc thông minh, suy nghĩ độc lập, linh động, sáng tạo cho học sinh. Mặt khác, các kiến thức, kĩ năng môn toán ở tiểu học còn có nhiều ứng dụng trong đời sống thực tế. Qua thực tế giảng dạy ở khối lớp, đặc biệt nhiều năm đứng lớp ở khối 3 tôi thấy: Toán có lời văn có vị trí rất quan trọng trong chương trình toán ở bậc
2 tiểu học. Các em được làm quen với toán có lời văn ngay từ lớp 1, đặc biệt ở học kì 2 lớp một các em đã biết viết lời giải cho phép tính… Vì vậy đây cũng là một vấn đề mà chúng tôi luôn trao đổi, thảo luận trong những buổi sinh hoạt chuyên môn. Làm thế nào để học sinh hiểu được đề toán, viết được tóm tắt, nêu được câu lời giải hay, phép tính đúng. Điều đó đòi hỏi rất nhiều công sức và sự nỗ lực không biết mệt mỏi của người giáo viên đứng lớp. Vì thế, để nâng cao chất lượng giáo dục toàn diện cho học sinh lớp 3 thì việc hướng dẫn các bước giải toán có lời văn cho học sinh cần được chú trọng. Thấy được tầm quan trọng của việc giải toán có lời văn. Ngay từ đầu năm học, khi nhận lớp, tôi tiến hành kiểm tra chất lượng. Tôi nhận thấy trong quá trình giải toán có lời văn các em thường mắc những sai lầm sau: + Học sinh đọc đề toán qua loa đại khái nên không nắm rõ điều kiện bài toán đã cho và yêu cầu của bài toán, chưa chịu khó suy nghĩ để tìm ra mối liên hệ giữa cái đã cho và cái cần tìm dẫn đến giải sai bài toán. + Số đông học sinh chưa xác định được các dạng bài toán để vận dụng cách giải. + Nhiều học sinh còn mơ hồ trong việc phân tích đề toán để tìm ra cách giải. + Nhiều học sinh tìm ra được cách giải nhưng lại lúng túng không biết cách trình bày cái gì tính trước cái gì tính sau. + Phân tích được bài toán nhưng lại không biết tổng hợp lại để tạo thành bài giải hoàn chỉnh, chưa biết cách đặt lời giải phù hợp cho phép tính,… + Không nắm được cách giải; bài giải còn thiếu; phép tính chưa đúng với lời giải đặt ra; lời giải chưa đầy đủ; sai tên đơn vị. Để giúp các em nắm vững các bước giải toán có lời văn không còn mắc các lỗi nêu trên. Tôi đã suy nghĩ và áp dụng những biện pháp rèn kĩ năng giải toán có lời văn cho học sinh thông qua đề tài: “Biện pháp hướng dẫn giải toán có lời văn cho học sinh lớp 3A” để áp dụng cho lớp tôi đang chủ nhiệm. 6.2. Những vấn đề cần đặt ra nhằm nâng cao chất lượng giải toán: Để giúp các em không còn mắc các lỗi đó, các em giải toán đúng hơn và đặc biệt là tạo động lực giúp các em học tốt hơn các môn học khác. Tôi dự kiến sẽ áp dụng các phương pháp hướng dẫn các bước giải toán có lời văn như sau: - Gợi nhu cầu nhận thức cho học sinh - Cá biệt hóa từng cá nhân
3 - Xác định vai trò của dạy học giải bài toán - Xác định cách thức tổ chức dạy học giải toán - Xác định dạng toán, phân loại kiểu bài để xây dựng cách giải - Làm tốt công tác phối hợp với phụ huynh học sinh - Tìm hiểu một số sai lầm của học sinh khi giải toán 6.3. Các bước tiến hành xây dựng sáng kiến kinh nghiệm Việc học sinh thành thạo trong giải toán có lời văn sẽ giúp các em được rèn luyện các thao tác tư duy như: phân tích, tổng hợp, so sánh, khái quát hóa, trừu tượng hóa, cụ thể hóa…; rèn luyện tư duy logic và ngôn ngữ chính xác, rèn luyện và phát triển các phẩm chất trí tuệ đó là tính linh hoạt và tính độc lập cho học sinh (trong cách đặt lời giải, lựa chọn cách giải ngắn ngọn…). Ngoài ra, còn giáo dục các em tính thẩm mĩ: như biết chọn một lời giải gọn, chính xác, độc đáo, sự lập luận chặt chẽ và hợp logic, trình bày bài giải hợp lí, sạch sẽ, đẹp mắt và còn bồi dưỡng năng khiếu cho các em. Để đảm bảo được chức năng và nhiệm vụ khi giảng dạy học sinh giải toán có lời văn người giáo viên cần coi trọng các bước khi hướng dẫn học sinh tham gia vào giải toán có lời văn trong mỗi bài tập từ đó tạo thói quen cho học sinh trước khi giải một bài toán có lời văn cần phải thực hiện qua các bước đó. Thông qua việc hướng dẫn học sinh các bước giải toán có lời văn sẽ giúp học sinh nắm vững cách giải toán có lời văn. Mỗi lần tổ chức cho học sinh lập sơ đồ cách giải toán cho mỗi bài toán là giúp học sinh củng cố và khắc sâu vốn kiến thức mà các em đã lĩnh hội. Sau khi khảo sát chất lượng toán đầu năm, bản thân tôi đã nắm được tình hình học sinh qua kĩ năng giải toán có lời văn đồng thời tìm hiểu những sai lầm mà các em thường mắc phải khi giải toán có lời văn, tôi đã tiến hành xây dựng các giải pháp như sau: 6.3.1. Gợi nhu cầu nhận thức cho học sinh: Nhà tâm lí học Polya nói: “…Con người chỉ tư duy tích cực khi có nhu cầu. Hoạt động nhận thức chỉ có kết quả cao khi chủ thể ham thích, tự giác và tích cực”. Do đó trong dạy học toán cần khéo léo sử dụng các phương pháp thích hợp có tác dụng khêu gợi và kích thích sự chú ý, tích cực hóa hoạt động tư duy của học sinh, làm cho học sinh nhận thức đầy đủ ý nghĩa thực tiễn của giờ đang học. Đồng thời xây dựng niềm tin vào khả năng của học sinh, làm
4 cho học sinh cảm thấy rằng nếu mình tập trung, chịu khó học tập thì sẽ thu được những kết quả tốt đẹp có ích cho bản thân, vừa lòng thầy cô, cha mẹ. Đặc thù của việc giải toán đòi hỏi các đức tính cần cù, chịu khó, tỉ mỉ, nhẫn nại, thẩm mĩ,… nhưng học sinh tiểu học do tâm lí lứa tuổi thường hay phân tán trong sự tập trung, chóng chán. Hoạt động gợi nhu cầu nhận thức, gây hứng thú môn học có thể sử dụng linh hoạt trong quá trình giảng dạy, không nhất thiết đơn thuần chỉ sử dụng ngay đầu tiết dạy. 6.3.2. Cá biệt hóa từng cá nhân: Nhận thức là hoạt động trí tuệ phụ thuộc vào rất nhiều yếu tố mà hình thức thể hiện của nó là khả năng tiếp thu. Khả năng tiếp thu lại phụ thuộc vào nhiều yếu tố môi trường. Xây dựng môi trường riêng của mỗi cá nhân trong giờ học có vai trò quan trọng trong việc giúp các em lĩnh hội các kiến thức bài học. Ta đã biết học là hoạt động đơn phức của hoạt động trí óc. Do đó giáo viên cần nắm thật vững, thật cụ thể học lực của từng cá nhân trong tập thể lớp để từ đó xây dựng môi trường riêng, cách hướng dẫn riêng cho cá nhân trong hoạt động nhận thức tiếp thu bài. 6.3.3. Xác định vai trò của dạy học giải bài toán: Giáo viên cần xác định rõ: Việc dạy học giải toán ở tiểu học nhằm giúp học sinh biết cách vận dụng những kiến thức về toán học được rèn luyện ở kĩ năng thực hành với những yêu cầu được thể hiện một cách đa dạng, phong phú. Nhờ cách dạy học giải toán mà học sinh có điều kiện rèn luyện và phát triển năng lực tư duy, rèn luyện phương pháp suy luận và những phẩm chất cần thiết của người lao động mới. Giải toán là một hoạt động bao gồm những hoạt động thao tác như xác lập được mối quan hệ giữa các dữ liệu, giữa cái đã cho và cái phải tìm trong điều kiện của bài toán để từ đó chọn được phép tính thích hợp, trả lời đúng cho câu hỏi bài toán đặt ra. 6.3.4. Xác định cách thức tổ chức dạy học giải toán: Điều quan trọng và chủ yếu của việc dạy học giải toán là giúp cho học sinh tự mình tìm được mối quan hệ giữa cái đã cho và cái phải tìm trong điều kiện của bài toán và thiết lập được các phép tính số học tương ứng. Để tiến hành được điều đó người ta đã xác định ba mức độ sau đây:
5 - Mức độ 1: bao gồm các hoạt động chuẩn bị cho việc giải toán. - Mức độ 2: các hoạt động giúp học sinh làm quen với việc giải toán. - Mức độ 3: bao gồm các hoạt động để hình thành các kĩ năng để giải bài toán. 6.3.5. Xác định dạng toán, phân loại kiểu bài để xây dựng cách giải. Căn cứ vào nội dung chương trình môn toán, tôi đã chia dạng toán giải có lời văn thành hai kiểu bài. Kiểu 1: Bài toán đã cho biết các điều kiện, chỉ cần tìm yêu cầu của bài toán. Ví dụ: Có 56 học sinh xếp thành 7 hàng. Hỏi mỗi hàng có bao nhiêu học sinh? Điều kiện bài toán: 7 hàng có: 56 học sinh Yêu cầu bài toán: 1 hàng có: ….. học sinh Ví dụ: Một mảnh đất hình chữ nhật có chiều dài 35 m, chiều rộng 20 m. Tính chu vi mảnh đất đó. Kiểu 2: Bài toán chưa biết tên các điều kiện bài toán. - Đối với kiểu bài toán đã biết hết tên các điều kiện bài toán Ví dụ: Một mảnh đất hình chữ nhật có chiều dài 35m, chiều rộng 20m. Tính chu vi mảnh đất đó. + Bước 1: Tìm hiểu nội dung cơ bản của bài toán + Bước 2: Tìm tòi cách giải của bài toán + Bước 3: Hướng dẫn cách thực hiện giải bài toán + Bước 4: Kiểm tra kết quả bài toán - Đối với yêu cầu chưa biết hết các điều kiện Ví dụ: Anh có 15 bưu ảnh, em có ít hơn anh 7 tấm bưu ảnh. Hỏi cả hai anh em có tất cả bao nhiêu tấm bưu ảnh? + Bước 1: Tìm hiểu nội dung bài toán + Bước 2: Tìm tòi cách giải bài toán + Bước 3: Hướng dẫn hs thực hiện cách giải bài toán + Bước 4: Kiểm tra kết quả của bài toán Yêu cầu học sinh tự kiểm tra lại kết quả của bài giải xem đã đúng hay chưa. - Xét tính hợp lí của đáp số - Trong trường hợp bài toán có nhiều cách giải mà tất cả các cách giải đều vẫn cùng một đáp số thì đáp số đó là đúng. - Thử lại đáp số dựa vào các mối liên hệ giữa các số đã cho và các số phải tìm bằng cách lập bài toán ngược lại bài toán đã giải, coi đáp số tìm
6 được là số đã biết và một trong những số đã cho là chưa biết. Nếu tìm thấy đáp số của bài toán ngược này đúng bằng số đã cho coi là chưa biết thì bài toán ấy đã được giải đúng. 6.3.6. Làm tốt công tác phối hợp với phụ huynh học sinh. Xây dựng mối quan hệ gia đình - nhà trường có vai trò quan trọng trong tất cả các môn học. Riêng phân môn toán đặc biệt là giải toán có lời văn thì giáo viên cần có biện pháp kết hợp với gia đình để rèn luyện kĩ năng giải toán cho học sinh, cụ thể: + Đề nghị phụ huynh thường xuyên theo dõi và nhắc nhở con em học tập và làm bài ở nhà, dành quỹ thời gian hợp lí để kèm các em học giải toán khi cần. + Cung cấp các thông tin về tình hình học tập, sai lầm và lỗi hay gặp của học sinh để phụ huynh phối hợp cùng uốn nắn sửa chữa. 6.3.7. Tìm hiểu một số sai lầm của học sinh khi giải toán Trong quá trình dạy học nói chung và giải toán có lời văn nói riêng, giáo viên cần theo dõi để tìm ra được những sai lầm của học sinh trong học tập cũng như trong giải toán: không nắm được cách giải, bài giải còn thiếu, phép tính chưa đúng với lời giải đặt ra, lời giải chưa đầy đủ, sai tên đơn vị,… Để từ đó tìm ra hướng khắc phục những thiếu sót, sai lầm của học sinh nhằm giúp các em ngày càng tiến bộ hơn. 6.3.8. Tạo niềm say mê, hứng thú cho học sinh khi học giải toán có lời văn: Như chúng ta đã biết trực quan đối với học sinh tiểu học là rất cần thiết không những hỗ trợ việc nắm kiến thức mà nó còn tạo niềm say mê hứng thú cho học sinh. Vì vậy khi giải toán có lời văn tôi luôn cố gắng cho học sinh sử dụng đồ dùng học tập để lĩnh hội kiến thức một cách bản chất hơn. Ngoài ra còn tổ chức các hình thức học tập sinh động như: Trò chơi, sưu tầm những bài toán vui, những bài toán gần gũi với cuộc sống, đọc cho các em nghe, giải thích cho các em cách giải … Luôn khuyến khích các em tự sưu tầm đề toán hoặc tự đặt đề toán cho cả lớp giải hoặc tham khảo. Điều quan trọng nhất là khi học sinh chưa lĩnh hội được kiến thức để làm bài ta không nóng vội, gây áp lực cho các em mà phải hướng dẫn từ từ từng bước. Luôn tạo không khí học tập thoải mái cho các em như vậy các em mới tự tin, hứng thú trong học tập, dễ dàng nắm bắt kiến thức tốt hơn.
7 7. Tính hiệu quả: 7.1. Hiệu quả kinh tế: Qua những biện pháp rèn cho học sinh giải toán có lời văn nêu trên, học sinh đã biết nhận dạng đề toán; biết tóm tắt đề toán; biết phân tích, tổng hợp để tìm ra cách giải; biết đặt lời giải phù hợp với phép tính, các em hăng say hơn trong giờ học toán. Bài giải của các em chất lượng được nâng cao rõ rệt so với đầu năm. Nên chất lượng môn Toán có sự chuyển biến theo chiều hướng tiến bộ. 7.2. Lợi ích xã hội: Đặc biệt trong năm học này tôi nhận thấy các em đã biết đặt ra mục tiêu trong quá trình học môn Toán. Các em học để chiếm lĩnh kiến thức và mong muốn có cơ hội thể hiện kiến thức của mình thông qua các kỳ kiểm tra Bảng thống kê khảo sát chất lượng môn Toán đầu năm và cuối HKI: Chưa hoàn Thời gian Học Hoàn thành tốt Hoàn thành thành khảo sát sinh SL % SL % SL % Đầu năm 18 2 11,11 13 72,22 3 16,67 Cuối HKI 18 11 61,11 7 38,89 Từ kết quả trên cho chúng ta thấy, nếu giáo viên có đầu tư tốt vào công tác giảng dạy và áp dụng tốt mọi phương pháp giảng dạy làm sao cho phù hợp với năng lực học tập của học sinh thì càng ngày càng gặt hái được chất lượng và hiệu quả vì học sinh thấy thích thú, ham học, học tốt hơn và ghi nhớ lâu hơn. 8. Phạm vi ảnh hưởng: 8.1. Phạm vi áp dụng của sáng kiến: Sau khi áp dụng các biện pháp này vào quá trình giảng dạy, tôi thấy đạt hiệu quả và chất lượng môn Toán ngày được nâng cao. Những biện pháp này có thể áp dụng được ở các đơn vị khác trong Huyện. 8.2. Điều kiện áp dụng sáng kiến và được triển khai, nhân rộng: Thông qua việc áp dụng các bước hướng dẫn giải toán có lời văn cho học sinh lớp 3, chất lượng học tập của học sinh lớp tôi ngày càng được nâng cao. Các em biết nhận dạng đề toán; biết tóm tắt đề toán; biết phân tích, tổng
8 hợp để tìm ra cách giải; biết đặt lời giải phù hợp với phép tính,… Đây chính là nền tảng để các em học lên các bậc học tiếp theo. Chính vì những lí do trên, người giáo viên cần phải chú trọng các bước hướng dẫn giải toán có lời văn cho học sinh thì chất lượng học tập của các em sẽ được nâng cao hơn. Để các hoạt động giảng dạy có hiệu quả cần chú ý các điểm sau: * Giáo viên: - Chú trọng việc học giải toán có lời văn. - Nắm vững qui trình giải toán có lời văn. - Quan tâm đến từng đối tượng học sinh, quan tâm đến việc hướng dẫn học sinh theo 04 bước, giáo viên cần làm mẫu cho học sinh theo trình tự các bước 1-2 để lần lượt học sinh nắm cách làm. + Kịp thời uốn nắn sửa sai cách làm bài, trình bày bài làm của học sinh. + Tăng cường sử dụng phương pháp, hình thức tổ chức dạy học phát huy tính tích cực của học sinh. + Giáo viên thể hiện tính kiên trì, bền bỉ, nhiệt tình, hết lòng vì học sinh. Trong quá trình giảng dạy thường xuyên nhắc nhở học sinh phải thực hiện đầy đủ các bước khi tiến hành giải toán có lời văn. + Chú trong tổ chức cho học sinh luyện tập thực hành nhiều để trau dồi kĩ năng giải toán cho các em. + Thường xuyên kiểm tra đánh giá để có biện pháp giúp đỡ học sinh kịp thời. * Học sinh: + Tăng cường học tập toán, đặc biệt là giải toán. + Tập trung nghe giảng, có tinh thần tự học tự rèn, tự giác học tập. + Nắm chắc các qui tắc, công thức, giải toán theo từng dạng. + Nắm được qui trình giải toán có lời văn. + Tham khảo nhiều sách, tìm hiểu các đề toán hay. Trên đây là đề tài sáng kiến của bản thân đã đầu tư nghiên cứu và đúc kết được trong quá trình giảng dạy hai năm nay và tiếp tục áp dụng trong các năm tiếp theo. Kính mong cấp trên, cùng các đồng nghiệp đóng góp ý kiến kịp thời để chỉnh sửa và vận dụng vào thực tế dạy và học của nhà trường. Tôi xin cam đoan mọi thông tin nêu trên là trung thực, đúng sự thật và hoàn toàn chịu trách nhiệm trước pháp luật.
9 XÁC NHẬN CỦA CƠ QUAN, Trung An, ngày 20 tháng 4 năm 2023 ĐƠN VỊ ĐỀ NGHỊ Người nộp đơn Lâm Đức An