SKKN: Các dạng bài tập cơ bản của dung dịch bazơ

CỘNG HOÀ XàHỘI CHỦ NGHĨA VIỆT NAM<br /> Độc lập – Tự do – Hạnh phúc<br /> <br /> <br /> <br /> <br /> SÁNG KIẾN KINH NGHIỆM<br /> <br /> <br /> CÁC DẠNG BÀI TẬP CƠ BẢN CỦA DUNG DỊCH BAZƠ<br />  <br /> Lĩnh vực: HOÁ HỌC<br /> <br /> <br /> <br /> <br />     <br /> <br /> <br /> <br />                                                               <br /> 1<br />  MỤC LỤC<br /> <br /> <br /> BÌA 1<br /> MỤC LỤC 2<br /> BÁO CÁO TÓM TẮT SÁNG KIẾN KINH NGHIỆM                             3<br /> PHẦN MỞ ĐẦU                                                                                           6<br /> I. Bối cảnh của đề tài: 6<br /> 6<br /> II. Lí do chọn đề tài:<br /> 6<br /> III. Phạm vi và đối tượng nghiên cứu:<br /> 6<br /> IV. Mục đích nghiên cứu<br /> 6<br /> V. Điểm mới trong kết quả nghiên cứu:                                                        7<br /> PHẦN NỘI DUNG                                                                                       7<br /> I. Cơ sở lí luận                                                                                                              7<br /> II. Thực trạng vấn đề                                                                                             8<br /> III. Các biện pháp tiến hành để giải quyết vấn đề  3<br /> IV. Hiệu quả mang lại của sáng kiến                                                        4<br /> V. Khả năng áp dụng và triển khai                                                                   3<br /> VI. Ý nghĩa của sáng kiến kinh nghiệm                                                                   5<br /> PHẦN KẾT LUẬN                                                                                              3<br /> I. Những bài học kinh nghiệm                                                                            5<br /> 3<br /> II. Những kiến nghi đề xuất                                                                               <br /> 6<br /> TÀI LIỆU THAM KHẢO  <br /> 3<br /> 6<br /> DANH MỤC VIẾT TẮT 3<br />                                                                                                                6<br /> 3<br /> 5<br /> <br /> 1<br /> SKKN: Sáng kiến kinh nghiệm<br /> THCS: Trung học cơ sở<br /> K/S    : Khảo sát<br /> SL      : Số lượng<br />                                                               <br /> 2<br /> TN      : Thí nghiệm<br /> <br /> <br /> <br /> <br /> BÁO CÁO TÓM TẮT SÁNG KIẾN KINH NGHIỆM<br /> Năm 2018<br /> <br /> 1. Tên sáng kiến: "Cac dang bai tâp c<br /> ́ ̣ ̀ ̣ ơ ban cua <br /> ̉ ̉ dung dịch bazơ"<br /> 2. Mô tả ngắn gọn các giải pháp cũ thường làm:<br />         Giải các bài tập riêng lẻ  theo từng bài, bài tập độc lập riêng ở  các <br /> mức độ trung bình, khá, giỏi. Các bài tập chưa có mối liên quan với nhau. <br /> Các bài tập chưa được chú ý nhiều đến nội dung tích hợp, liên môn và <br /> chủ đề.<br /> 3. Mục đích của giải pháp:<br /> ­ Giúp giáo viên điều chỉnh phương pháp dạy học, học sinh đổi mới <br /> phương pháp học tập, đặc biệt gây hứng thú học tập môn Hóa học cho <br /> học sinh.<br /> ­ Giúp học sinh dễ học, tốn ít thời gian nhưng hiệu quả cao hơn.<br /> ­ Học sinh có thể tự đánh giá kết quả bản thân và giáo viên đánh giá phân <br /> loại học sinh chính xác hơn.<br /> 4. Bản mô tả giải pháp sáng kiến:<br /> 4.1. Thuyết minh giải pháp mới, cải tiến:<br /> ­ Trong thực tiễn nhiều năm dạy học  ở  trường phổ  thông, tôi thấy bài <br /> tập hóa học giữ vai trò rất quan trọng trong việc thực hiện mục tiêu đào <br /> tạo. Bài tập hóa học vừa là mục đích, vừa là nội dung lại vừa là phương <br /> pháp dạy học hiệu quả. Nó không những cung cấp cho học sinh kho tàng <br /> kiến thức, mà còn mang lại niềm vui cho công việc tìm tòi, phát hiện  <br /> khám phá trong học tập cũng như trong cuộc sống thường nhật. Đặc biệt <br /> bài tập hóa học còn mang lại cho học sinh một trạng thái hưng phấn, <br /> hứng thú nhận thức tự giác. Đây là một yếu tố tâm lý quan trọng của quá <br /> trình nhận thức đang được chúng ta quan tâm.<br /> <br /> <br />                                                               <br /> 3<br />  ̣ ̣ ̀ ̣<br /> ­ Viêc phân loai bai tâp đi song song v ơi phân loai hoc sinh, nhăm h<br /> ́ ̣ ̣ ̀ ươnǵ  <br /> ̣<br /> dân cho hoc sinh ph<br /> ̃ ương phap hoc tâp bô môn theo h<br /> ́ ̣ ̣ ̣ ương đôi m<br /> ́ ̉ ơi day<br /> ́ ̣  <br /> ̣ ̉ ̀ ́ ợp liên môn ­ mô hinh tr<br /> hoc theo chu đê ­ tich h ̀ ường hoc m<br /> ̣ ới. . .<br /> ­ Trong đề  tài này tôi minh hoa ph ̣ ương phap h ́ ướng dẫn học sinh lớp 9 <br /> phân loại “ Các dạng bài tập cơ  bản của dung dịch bazơ” dựa trên các <br /> tính chất hóa học của dung dịch bazơ:<br />   + Dung dịch bazơ tác dụng với oxit axit.<br />   + Dung dịch bazơ tác dụng với oxit axit.<br />   + Dung dịch bazơ tác dụng với oxit lưỡng tính.<br />   + Dung dịch bazơ tác dụng với dung dịch muối<br />   + Dung dịch bazơ tác dụng với phi kim halogen.<br /> 4.2. Thuyết minh về hiệu quả mang lại:<br /> ­ Trong học tập hoá học, một trong những hoạt động chủ  yếu để  phát <br /> triển tư duy cho học sinh là hoạt động giải bài tập. Giáo viên hướng dẫn  <br /> ́ ̣<br /> cac dang bai tâp, t ̀ ̣ ạo điều kiện thuận lợi và tình huống có vấn đề để học  <br /> sinh chủ động phát triển năng lực tư duy sáng tạo mới, thể hiện ở: Năng <br /> lực phát hiện vấn đề mới ­ Tìm ra hướng mới ­ Tạo ra kết quả học tập  <br /> mới.<br /> ̣<br /> ­ Phân dang bai tâp d ̀ ̣ ựa vao tinh chât hoa hoc đap <br /> ̀ ́ ́ ́ ̣ ́ ứng với phương phaṕ  <br /> ̣<br /> day hoc m ̣ ơi: Day hoc theo chu đê <br /> ́ ̣ ̣ ̉ ̀­ Trai nghiêm sang tao <br /> ̉ ̣ ́ ̣ ­ Tich h<br /> ́ ợp liên <br /> ̣ ̣<br /> môn ­ Day hoc theo mô hinh tr ̀ ương hoc m<br /> ̀ ̣ ơi.    <br /> ́<br /> ­ Thực hiện phát triển tư duy cho học sinh thông qua cac dang bài t ́ ̣ ập hoá  <br /> học điều mà tôi tâm đắc nhất vì không khí lớp học vui vẻ sôi nổi nhưng  <br /> nghiêm túc. Tôi đã kết hợp cho điểm khuyến khích nên mặc dù giải bài  <br /> tập là căng thẳng nhưng tinh thần nét mặt các em luôn tỏ  ra vui tươi  <br /> phấn khởi, ngay từ đầu tiết học sự đón tiếp nồng nhiệt của các em làm  <br /> tôi càng đa mê và yêu nghề hơn. Để  kiểm nghiệm thực tế  tôi đã đầu tư <br /> khảo sát đối tượng nghiên cứu thu được kết quả sau:<br /> ̉<br /> Bang 1: K ết quả  các lần khảo sát học sinh khối 9 khi chưa áp dụng đề <br /> tài.<br />  <br /> <br /> Số   lần  Giỏi Khá Trung bình<br /> Lớp Sĩ số<br /> K/S SL % SL % SL %<br /> 1 1 3 25 75 8 24<br /> 34 2 12 35 16 47 6 18<br /> 9A<br /> 3 8 24 20 59 6 17<br /> 1 2 5 24 67 10 28<br /> 36 2 7 19 21 58 8 23<br /> 9B<br /> 3 10 28 20 56 6 16<br /> 1 5 14 25 72 5 14<br /> 9C 35 2 10 29 18 51 7 20<br /> 3 3 9 17 49 15 22<br />                     <br /> <br /> <br /> <br />                                                               <br /> 4<br />       Áp dụng đề tài nhằm phát triển tư duy sáng tạo cho học sinh lớp 9  <br /> thông qua việc xây dựng các dạng bài tập cơ bản cho từng loại hợp chất  <br /> rồi quy nạp thành các dạng bài tập tổng quát gọi là chuyên đề. Tôi dã gặt <br /> hái được những kết quả khả quan sau:<br /> ̉<br /> Bang 2: K ết quả các lần khảo sát học sinh khối 9 khi đa d<br /> ̃ ụng đề tài.<br />           <br /> Số   lần  Giỏi Khá Trung bình<br /> Lớp Sỉ số<br /> K/S SL % SL % SL %<br /> 1 8 24 21 62 5 14<br /> 34 2 12 35 16 47 6 18<br /> 9A<br /> 3 13 38 17 50 4 12<br /> 1 6 17 20 56 8 27<br /> 36 2 10 28 20 56 6 17<br /> 9B<br /> 3 14 39 19 53 3 8<br /> 1 8 23 24 68 3 9<br /> 9C 35 2 13 37 20 57 2 6<br /> 3 15 43 20 57 0 0<br />                     <br /> Tôi thấy chất lượng đại trà và mũi nhọn được nâng lên rõ rệt. Chất <br /> lượng nâng cao thể  hiện qua các bài kiểm tra, khảo sát cuối học kì của <br /> học sinh lớp 9, tỉ  lệ  học sinh thi  đậu vào trường chuyên tỉnh và các <br /> trường chuyên khác của môn Hóa cao. <br /> 4.3. Thuyết minh về lợi ích kinh kế, xã hội của sáng kiến:<br /> ­ Thông qua hoạt động phân loai bài t<br /> ̣ ập sẽ  giúp cho tư  duy được rèn  <br /> luyện và phát triển thường xuyên, đúng hướng, thấy được giá trị  lao  <br /> động, nâng tầm hiểu biết thế  giới của học sinh lên một tầm cao mới, <br /> góp phần cho quá trình hình thành nhân cách toàn diện của học sinh. Đề <br /> tài này bản thân nuôi ấp ủ từ lâu và được tiến hành thực hiện hàng năm <br /> ́ ả  va đuc rut kinh nghiêm. Giup cho viêc đanh gia hoc<br /> có đánh giá kêt qu ̀ ́ ́ ̣ ́ ̣ ́ ́ ̣  <br /> ́ ̀ ́ ̣ ́ ̣<br /> sinh chinh xac va giup hoc sinh tiêt kiêm th<br /> ́ ời gian đê nghi ng<br /> ̉ ̉ ơi luyên tâp<br /> ̣ ̣  <br /> ̉ ̉ ực han chê bênh tât. Hoc sinh không tôn nhiêu th<br /> thê thao nâng cao thê l ̣ ́ ̣ ̣ ̣ ́ ̀ ơì <br /> gian công sưc ma kêt qua hoc tâp l<br /> ́ ̀ ́ ̉ ̣ ̣ ại cao. <br /> Thời gian tự học  Số lượng bài tập <br /> giành cho môn Hóa 9  Hóa 9 giải được<br /> ở nhà<br /> Trước khi áp dụng đề tài 10 tiết/tuần 15 bài/ tuần<br /> Sau khi áp dụng đề tài 06 tiết/tuần 25 bài/ tuần<br />  <br /> ­ Kết quả vừa nâng cao chất lượng đại trà vừa nâng cao chất lượng mũi  <br /> nhọn và đặc biệt là gây hứng thú học tập cho học sinh.<br />   <br /> 4.4. Thuyết minh về tính khả thi, khả năng phổ biến, nhân rộng<br /> ­ Sáng kiến kinh nghiệm này nhằm phát triển tư  duy sáng tạo cho học <br /> sinh vì vậy áp dụng cho mọi đối tượng học sinh và tất cả  các trường <br />                                                               <br /> 5<br /> THCS. Căn cứ vào đối tượng học sinh để lựa chọn mức độ phù hợp. Đối <br /> với học sinh đại trà cần làm được 50% mỗi bài, 50% còn lại dành cho <br /> đối tượng học sinh khá giỏi. Tuy nhiên tùy nội dung bài dạy cụ thể, giáo <br /> viên cần lựa chọn bài tập và sử  dụng phương pháp cho phù hợp, mới <br /> phát huy được khả năng tư  duy của các em ở mức độ  cao nhất, đem lại <br /> hiệu quả tốt nhất.<br /> ­ Với sáng kiến kinh nghiệm này có thể  dùng cho tất cả  các giáo viên <br /> dạy môn hóa học  ở  cấp THCS tham khảo trong quá trình giảng dạy, <br /> nhằm khắc sâu nội dung bài học, phát huy tính sáng tạo ở  học sinh, nâng <br /> cao chất lượng giảng dạy đại trà và mũi nhọn, đáp ứng yêu cầu dạy học  <br /> mới.<br /> 4.4. Các tài liệu, hồ sơ gửi kèm:<br /> 02 bản cứng báo cáo sáng kiến, 01 bản mềm báo cáo sáng kiến.<br /> 4.5. Cam kết không sao chép, vi phạm bản quyền:<br />       Tôi xin cam đoan các giải pháp mà tôi trình bày trong sáng kiến không  <br /> sao chép  ở  bất kì tài liệu nào, lần đầu được công bố  tháng 5 năm 2017 <br /> sau đó qua quá trình giảng dạy, rút kinh nghiệm thông qua dự giờ, đọc tài  <br /> liệu và đặc biệt rút kinh nghiệm từ khóa học sinh năm học 201 5 ­ 2016, <br /> 2016 ­ 2017 tôi đã bổ sung thêm các nội dung thiết thực và hữu ích để đề <br /> tài được hoàn thiện hơn.<br /> <br />                                                        Hà Tĩnh ngày 8 tháng 4 năm 2018<br /> <br />                                                                        Tác giả<br /> <br /> <br /> <br />                                                             Nguyễn Thị Hường<br /> <br /> <br /> PHẦN MỞ ĐẦU<br /> I. Bối cảnh của đề tài:<br />             Môn Hóa học là một bộ  môn được đưa vào chương trình THCS  <br /> muộn nhất trong tất cả  các môn học vì vậy thời gian để  học sinh trải <br /> nghiệm và đúc rút kinh nghiệm rất hạn hẹp. Môn Hóa học cần tổng hợp  <br /> nhiều kiến thức của các môn học khác, luôn gắn liền với thực tiễn đời  <br /> sống lao động sản xuất, các ngành công nghiệp ­ nông nghiệp và có <br /> nhiều  ứng dụng đối với các ngành khoa học khác. Trong thời kì công <br /> nghiệp hóa, hiện đại hóa đất nước, công nghệ  thông tin phát triển, nền <br /> kinh tế hội nhập hơn bao giờ hết đòi hỏi con người năng động sáng tạo. <br /> Vì vậy việc hình thành cho học sinh kỹ năng phân tích tổng hợp, tư  duy <br /> độc lập, bồi dưỡng phương pháp tự  học và phát huy tính tích cực chủ <br /> động là cần thiết và cấp bách đối với tất cả  các môn học nói chung và  <br /> <br />                                                               <br /> 6<br /> môn Hóa học nói riêng. Rèn luyện kỹ năng vận dụng kiến thức vào thực <br /> tiễn cuộc sống tác động đến tình cảm, mang lại niềm vui, hứng thú học <br /> tập cho học sinh là việc vô cùng quan trọng. <br /> II. Lí do chọn đề tài:<br /> ­ Trong chương trình hoá học phổ thông tim ra cac dang bài t<br /> ̀ ́ ̣ ập hoá <br /> học là phương tiện hữu hiệu góp phần nâng cao khả  năng tư  duy sáng <br /> tạo cho học sinh trong quá trình lĩnh hội, cũng cố và khắc sâu kiến thức. <br /> ­ Nhằm đáp ứng đổi mới hình thức thi học sinh giỏi của Sở giáo dục <br /> và đào tạo vừa quan tâm hoạt động cá nhân vừa quan tâm hoạt động <br /> nhóm đồng đội. <br /> III. Phạm vi và đối tượng nghiên cứu:<br /> ̣ ̣<br /> ­ Trong pham vi đê tai nay tôi minh hoa ph<br /> ̀ ̀ ̀ ương hương xây d<br /> ́ ựng <br /> “Các dạng bài tập cơ bản của dung dịch bazơ” với tham vọng dựa trên <br /> cơ sở cac dang bai tâp nay tiêp tuc xây d<br /> ́ ̣ ̀ ̣ ̀ ́ ̣ ựng cac dang bai tâp cho cac h<br /> ́ ̣ ̀ ̣ ́ ợp <br /> chât tiêp theo. <br /> ́ ́<br /> ­ Học sinh THCS, đặc biệt học sinh có trình độ khá giỏi.<br /> IV. Mục đích nghiên cứu<br /> ̣<br /> ­ Muc tiêu chinh la nâng cao trình đ<br /> ́ ̀ ộ tay nghề cho bản thân và bạn bè <br /> đồng nghiệp, nâng cao chất lượng học tập môn Hóa học nói riêng, chất <br /> lượng văn hóa nói chung. <br /> ­ Nhằm đáp ứng mục tiêu giáo dục hiện nay bao gồm bốn trụ cột. <br /> chính: Học để  biết, học để  làm, học để  cùng chung sống và học để  tự <br /> khẳng định mình hay để làm người. <br /> ­ Cần đào tạo nhân lực nguồn nhân lực đáp ứng nhu cầu xã hội. <br /> ̣ ̣ ́ ứng với đổi mới phương phap day hoc: D<br /> ­ Đăc biêt đap  ́ ̣ ̣ ạy học theo <br /> chủ  đề  tích hợp liên môn, day hoc trai nghiêm sang tao va day hoc theo<br /> ̣ ̣ ̉ ̣ ́ ̣ ̀ ̣ ̣  <br /> mô hinh tr<br /> ̀ ương hoc m<br /> ̀ ̣ ơi. ́<br /> V. Điểm mới trong kết quả nghiên cứu:<br /> ­ Hình thành các kỹ năng tư duy khoa học cho học sinh: Kỹ năng phân <br /> tích, suy luận, tổng hợp, lôgic; Kỹ năng phát hiện và giải quyết vấn đề; <br /> Kỹ  năng tư  duy sáng tạo và phản biện; Kỹ  năng tự  học và tự  học hiệu <br /> quả, . . .<br /> ­ Hình thành nhân cách và kỹ  năng sống: Kỹ  năng tự  lãnh đạo bản thân <br /> như  trung thực tự  trọng tự  tin; Kỹ năng đặt mục tiêu, tạo động lực, tổ <br /> chức các hoạt động có hiệu quả; Kỹ  năng  ứng xử  giao tiếp, quan hệ, <br /> lắng nghe, đàm  <br /> phán, trình bày thuyết trình; Kỹ năng hoạt động nhóm, đồng đội, . . .<br /> <br /> PHẦN NỘI DUNG<br /> I. Cơ sở lí luận:<br /> ̉ ́ ̣ ́ ưc chu đông, vân dung kiên th<br />       Đê giup hoc sinh tiêp thu kiên th<br /> ́ ́ ̉ ̣ ̣ ̣ ́ ức linh  <br /> ̣ ̀<br /> hoat cân xây d ựng phương phap hoc tâp tich c<br /> ́ ̣ ̣ ́ ực. Môt trong cac ph<br /> ̣ ́ ương <br /> ́ ̣ ̣ ́ ực la phân dang bai tâp. Phân dang bai tâp qua hai giai<br /> phap hoc tâp tich c ̀ ̣ ̀ ̣ ̣ ̀ ̣  <br />                                                               <br /> 7<br />  ̣<br /> đoan, giai đoan th ̣ ứ nhât la phân dang bai tâp cho t<br /> ́ ̀ ̣ ̀ ̣ ưng loai chât cu thê:<br /> ̀ ̣ ́ ̣ ̉ <br /> ̣<br /> Dang bai tâp cua oxit baz ̀ ̣ ̉ ơ, dang bai tâp cua oxit axit, dang bai tâp cua<br /> ̣ ̀ ̣ ̉ ̣ ̀ ̣ ̉  <br /> bazơ, dang bai tâp cua axit, dang bai tâp cua muôi, . . . Sau đo phân dang<br /> ̣ ̀ ̣ ̉ ̣ ̀ ̣ ̉ ́ ́ ̣  <br /> ̀ ̣<br /> bai tâp chung cho tât ca cac chât goi la chuyên đê: Chuyên đê nông đô ́ ̉ ́ ́ ̣ ̀ ̀ ̀ ̀ ̣ <br /> ̣<br /> dung dich, chuyên đê xac đinh công th ̀ ́ ̣ ưc hoa hoc, chuyên đê nhân biêt,<br /> ́ ́ ̣ ̀ ̣ ́ <br /> chuyên đê tach chât, chuyên đê tăng giam khôi l<br /> ̀ ́ ́ ̀ ̉ ́ ượng, . . .  Trong đê tai nay ̀ ̀ ̀ <br /> tôi đi sâu phân dang bai tâp cho t ̣ ̀ ̣ ưng loai chât cu thê. Thông qua kiên th<br /> ̀ ̣ ́ ̣ ̉ ́ ức <br /> trong tưng chu đê đinh h ̀ ̉ ̀ ̣ ương cac dang bai tâp c<br /> ́ ́ ̣ ̀ ̣ ơ  ban  bô sung vao nôi ̉ ̉ ̀ ̣ <br /> ̉<br /> dung cung cô, vân dung, tim toi va m ́ ̣ ̣ ̀ ̀ ̀ ở  rông. Cac dang bai tâp đ ̣ ́ ̣ ̀ ̣ ược xây <br /> dựng dựa trên ba mưc đô trung binh, kha va gioi. Bai  tâp  danh  cho cho ́ ̣ ̀ ́ ̀ ̉ ̀ ̣ ̀  <br /> ̣<br /> hoc sinh trung binh va kha th ̀ ̀ ́ ương la bai toan thuân tinh chât nhân biêt,<br /> ̀ ̀ ̀ ́ ̣ ́ ́ ̣ ́ <br /> thông hiêu va vân dung kiên th ̉ ̀ ̣ ̣ ́ ưc  ́ ở  mưc đô thâp. Bai tâp danh cho hoc<br /> ́ ̣ ́ ̀ ̣ ̀ ̣  <br /> sinh gioi th ̉ ương la v ̀ ̀ ận dụng  ở mức độ  cao lây kêt qua bai thuân lam đê ́ ́ ̉ ̀ ̣ ̀ ̀ <br /> ̀ ̀ ́ ̉<br /> bai cho bai toan đao. Viêc lây kêt qua bai toan thuân lam đê bai cho bai ̣ ́ ́ ̉ ̀ ́ ̣ ̀ ̀ ̀ ̀ <br /> ́ ̉ ưa khăc sâu kiên th<br /> toan đao v ̀ ́ ́ ức cơ ban, v ̉ ưa đê tim ph<br /> ̀ ̃ ̀ ương phap giai h ́ ̉ ơn <br /> vi chuyên bai tâp kho tr<br /> ̀ ̉ ̀ ̣ ́ ở  thanh bai tâp đ ̀ ̀ ̣ ơn gian h ̉ ơn, vưa co kêt qua đê ̀ ́ ́ ̉ ̉ <br /> ̉<br /> kiêm tra đôi ch ́ ứng . . .<br /> II. Th   ực trạng của vấn đề : <br />        Qua thực tê viêc xây d ́ ̣ ựng cac dang bai tâp cho môi loai chât không<br /> ́ ̣ ̀ ̣ ̃ ̣ ́  <br /> ̉ ̣<br /> phai môt  hai ngay, năm bay thang ma keo dai t ̀ ̉ ́ ̀ ́ ̀ ừ năm nay sang năm khac ̀ ́ <br /> môi năm tich luy kinh nghiêm bô sung thêm. Vi vây sau môt th<br /> ̃ ́ ̃ ̣ ̉ ̀ ̣ ̣ ời gian  <br /> ̉<br /> giang day va phôi kêt h ̣ ̀ ́ ́ ợp vơi hoc sinh quy kiên th ́ ̣ ̃ ́ ức ngay cang hoan thiên ̀ ̀ ̀ ̣  <br /> hơn. Theo xu hương m ́ ơi day hoc theo chu đê, day hoc theo tich h<br /> ́ ̣ ̣ ̉ ̀ ̣ ̣ ́ ợp liên <br /> môn, day hoc theo mô hinh tr ̣ ̀ ương hoc m ̀ ̣ ơi lai cang đ ́ ̣ ̀ ược phat huy l ́ ợi thế <br /> hơn bao giờ hêt. Th ́ ực trang hiên nay hoc sinh t<br /> ̣ ̣ ̣ ự  hoc t ̣ ự  nghiên cứu han ̣  <br /> chê, đang trai ng<br /> ́ ́ ược vơi xu h ́ ương day hoc m<br /> ́ ̣ ̣ ơi t́ ự tim toi t ̀ ̀ ự nghiên cứu <br /> ́ ̣ ̀ ̉<br /> sang tao va trai nghiêm. Vi thê băt buôc giao viên cân phai co kê sach gây ̣ ̀ ́ ́ ̣ ́ ̀ ̉ ́ ́ ́  <br /> hưng thu hoc tâp, tao điêu kiên thuân l<br /> ́ ́ ̣ ̣ ̣ ̀ ̣ ̣ ợi va đinh h ̀ ̣ ướng cho hoc sinh hoc ̣ ̣  <br /> ̣<br /> tâp. Đôi v ́ ơi hoc sinh môi l ́ ̣ ̃ ớp thông thường co ba đôi t ́ ́ ượng hoc sinh ̣  <br /> ̣<br /> trung binh, hoc sinh kha va hoc sinh gioi. Ca biêt co năm co thêm đôi<br /> ̀ ́ ̀ ̣ ̉ ́ ̣ ́ ́ ́ <br /> tượng hoc sinh yêu song đôi t ̣ ́ ́ ượng nay th ̀ ương phai đâu t ̀ ̉ ̀ ư  nhiêu h ̀ ơn để  <br /> chuyên lên đôi t ̉ ́ ượng trung binh. Hang năm tôi tiên hanh kêt h ̀ ̀ ́ ̀ ́ ợp sach giao ́ ́ <br /> ́ ̀ ̣<br /> khoa, sach bai tâp, sach tham khao, đê thi hang năm, . . . đê hinh thanh ́ ̉ ̀ ̀ ̉ ̀ ̀  <br /> thanh cac dang bai tâp <br /> ̀ ́ ̣ ̀ ̣ ở  ba mưc đô khac nhau theo hinh bâc thang dê ́ ̣ ́ ̀ ̣ ̃ <br /> trươc kho sau, h ́ ́ ương dân cu thê hoc sinh giai quyêt đ<br /> ́ ̃ ̣ ̉ ̣ ̉ ́ ược nôi dung nao la ̣ ̀ ̀ <br /> ̣ ưc đô trung binh, m<br /> đat m ́ ̣ ̀ ưc đô kha va m<br /> ́ ̣ ́ ̀ ức đô gioi. Song song v ̣ ̉ ơi phân<br /> ́  <br /> ̣ ̀ ̣<br /> loai bai tâp la phân loai hoc sinh, viêc phân loai hoc sinh va l<br /> ̀ ̣ ̣ ̣ ̣ ̣ ̀ ựa chon dang ̣ ̣  <br /> ̀ ̣<br /> bai tâp hoan toan không c ̀ ̀ ứng nhăc ma căn c ́ ̀ ứ vao th ̀ ực tê t ́ ừng lớp và <br /> tưng năm. Đăc biêt đôi v<br /> ̀ ̣ ̣ ́ ơi cac môn it tiêt không co quy th<br /> ́ ́ ́ ́ ́ ̃ ời gian bôì <br /> dương thêm, giao viên cân chu đông bôi d<br /> ̃ ́ ̀ ̉ ̣ ̀ ưỡng cho hoc sinh va h ̣ ̀ ương ́  <br /> ̃ ̣<br /> dân hoc sinh t ự bôi d ̀ ương thông qua cac tiêt day chinh khoa. Vi vây viêc<br /> ̃ ́ ́ ̣ ́ ́ ̀ ̣ ̣  <br /> xây dựng cac dang bai tâp la cân thiêt trong xu h<br /> ́ ̣ ̀ ̣ ̀ ̀ ́ ướng giao duc hiên nay. ́ ̣ ̣<br /> III . Các biện pháp tiến hành để giải quyết vấn đề:<br /> <br />                                                               <br /> 8<br />  ­  Trên cơ  sở  thực tiễn và lý luận đã phân tích  ở  trên tôi thấy việc rèn <br /> luyện tư duy sáng tạo cho học sinh thông qua cac dang bài t<br /> ́ ̣ ập hoá học là <br /> cần thiết. Bồi dưỡng năng lực tư  duy sáng tạo cho học sinh là một quá <br /> trình liên tục, phức tạp trải qua nhiều giai đoạn, nhiều mức độ. Vì thế <br /> cân hinh thanh ph<br /> ̀ ̀ ̀ ương phap hoc tâp cac em ngay t<br /> ́ ̣ ̣ ́ ừ  bài học đầu tiên. <br /> Trong hoạt động học tập nhận thức cần nâng dần từng bước từ  thấp  <br /> đến cao. Cần rèn luyện học sinh các dạng bài tập từ dễ đến khó. Tôi đã  <br /> ̣ ̉ ̀ ̉ ̀<br /> đăt cho minh câu hoi cân phai lam gi đ<br /> ̀ ̀ ể học sinh có thể giải bài tập một  <br /> cách tốt nhất, trong thời gian nhanh nhất. Tra l ̉ ơi nhanh cho câu hoi nay la<br /> ̀ ̉ ̀ ̀ <br /> cần chọn các dạng bài tập cho từng tính chất rồi tổng hợp nâng dần các <br /> dạng bài tập của loại chất (oxit, axit, bazơ, muối, kim loại, hiđrocacbon, <br /> dẫn xuất hiđrocacbon . . ) và các dạng bài tập nói chung cho môn Hóa <br /> học. Hàng năm tôi thực hiện hướng dẫn cho học sinh phân dạng bài tập  <br /> theo từng tính chất ngay đầu năm lớp 9.      ­ Thực tế việc phân loại các <br /> dạng bài tập cho từng tính chất đầu tiên mất <br /> nhiều thời gian công sức, sau khi học sinh có kinh nghiệm tiến hành khá  <br /> dễ dàng và hiệu quả. Trong đề tài này tôi minh hoa ph ̣ ương phap h ́ ướng  <br /> dẫn học sinh lớp 9 phân loại “ Các dạng bài tập cơ  bản của dung dịch  <br /> bazơ” dựa trên các tính chất hóa học của dung dịch bazơ:<br />   + Dung dịch bazơ tác dụng với oxit (oxit axit và oxit lưỡng tính).<br />   + Dung dịch bazơ tác dụng với một số kim loại.<br />   + Dung dịch bazơ tác dụng với bazơ lưỡng tính.<br />   + Dung dịch bazơ tác dụng với dung dịch axit.<br />   + Dung dịch bazơ tác dụng với dung dịch muối.<br /> Tính   chất   1:   Dung   dịch   bazơ   tác   dụng   với   oxit   (oxit   axit   và   oxit  <br /> lưỡng tính).<br /> ­ Lí thuyết:<br /> + Khi cho dung dịch bazơ  tác dụng với một số  oxit sản phẩm tạo thành <br /> phụ thuộc tỉ lệ số mol của dung dịch bazơ và oxit (Chỉ tạo ra muối trung  <br /> hòa, chỉ tạo ra muối axit, tạo ra hỗn hợp muối trung hòa và muối axit).<br />           Ba(OH)2   +    CO2   BaCO3  + H2O <br />           Ba(OH)2   +  2CO2   Ba(HCO3)2<br /> + Khi cho lượng dung dịch bazơ  hoặc lượng oxit tác dụng với nhau tạo <br /> ra dung dịch cô cạn dung dịch thu được m gam muối hoặc m gam chất  <br /> rắn.<br />         2 KOH   +    SO2   K2SO3 + H2O <br />            KOH   +    SO2   KHSO3<br /> + Khi cho lượng dung dịch bazơ  hoặc lượng oxit tác dụng với nhau tạo <br /> ra  m gam kết tủa. <br />           Ca(OH)2   +    CO2   CaCO3  + H2O <br />           Ca(OH)2   +  2CO2   Ca(HCO3)2<br /> ­ Bài tập vận dụng:  <br />  D  ẠNG    I :  <br /> <br />                                                               <br /> 9<br />  ­  Khi cho dung dịch bazơ  tác dụng với một số  oxit sản phẩm tạo  <br /> thành <br /> phụ thuộc tỉ lệ số mol của dung dịch bazơ và oxit (Chỉ tạo ra muối  <br /> trung hòa, chỉ  tạo ra muối axit, tạo ra hỗn hợp muối trung hòa và <br /> muối axit).<br /> ­ Cho hỗn hợp oxitaxit tác dụng với dung dịch bazơ, oxitaxit có axit <br /> tương ứng mạnh hơn phản  ứng trước phản  ứng hết nếu kiềm dư <br /> thì oxitaxit tiếp theo mới phản ứng.<br />  Dạng  I  .  A :  Cho a (mol/ lit/ gam CO2, SO2, . . . ) tác dụng dung dịch chứa  <br /> b mol KOH, NaOH. . .<br />  Cách giải thứ nhất theo    cơ chế phản ứng <br />        (1)  Oxit axit + Dung dịch ba zơ  Muối trung hòa + Nước<br /> Nếu oxitaxit hết tính toán theo (1), nếu oxitaxit dư viết tiếp:<br />         (2)  Muối trung hòa + Oxit axit + Nước   Muối axit<br /> Tiếp tục tính toan theo (2)<br />          (1)  SO2   + 2 KOH                        K2SO3 + H2O <br /> Nếu SO2 hết tính toán theo (1), nếu SO2 dư viết tiếp:<br />          (2)  SO2    +    K2SO3 + H2O   2 KHSO3<br /> Cách giải này có  ưu điểm giúp học sinh dễ  hiểu bản chất phản  ứng và  <br /> thuận lợi giải các bài tập ở mức độ giỏi, bên cạnh đó còn tồn tại một số <br /> trường hợp giải dài dòng.<br /> Cách giải thứ hai xét tỉ lệ số mol của bazơ và số mol của oxit axit <br />   theo  2 ph<br />   ương trình độc lập. <br />            (1) Oxit axit + Dung dịch ba zơ    Muối trung hòa + Nước<br />            (2) Oxit axit + Dung dịch ba zơ    Muối axit <br /> nBazo b<br /> + Trường hợp 1:  2 (mol )  chỉ xảy ra PTHH (1).<br /> nOxitaxit a<br /> => Tính toán theo PTHH (1).<br /> nBazo b<br /> + Trường hợp 2:   1 2 (mol ) Xảy ra đồng thời PTHH (1), <br /> nOxitaxit a<br /> (2) => Lập hệ phương trình nBazơ và noxit axit  <br /> nBazo b<br /> + Trường hợp 3 :  1 (mol )  chỉ xảy ra PTHH (2)<br /> nOxitaxit a<br /> => Tính toán theo PTHH (2).<br />            (1) SO2    + 2 KOH                        K2SO3 + H2O <br />            (2) SO2   +    KOH                        KHSO3<br /> n KOH b<br /> + Trường hợp 1:  2 (mol )  chỉ xảy ra PTHH (1).<br /> nSO2 a<br /> => Tính toán theo PTHH (1).<br /> <br /> <br /> <br />                                                               <br /> 10<br />  nKOH b<br /> + Trường hợp 2:  1 2 (mol ) Xảy ra đồng thời PTHH (1), (2)  <br /> nSO2 a<br /> => Lập hệ phương trình nKOH và nSO2<br /> nKOH b<br /> + Trường hợp 3 :  1 (mol )  chỉ xảy ra PTHH (2)<br /> nSO2 a<br /> Cách giải này có ưu điểm giúp học sinh giải nhanh nhất các bài tập, bên<br />  cạnh đó có nhược điểm không giải được các bài tập ở mức độ giỏi.<br /> Bai 1:<br /> ̀  <br /> 1.a: Sục chậm 4,48 lít SO2  vào dung dịch NaOH dư. Tính khối lượng <br /> muối tạo thành.<br /> 1.b: Sục chậm SO2  cho tới dư  vào 250 (g) dung dịch NaOH 4%,. Tính <br /> khối lượng muối tạo thành.<br /> Hướng dẫn<br /> 4,48<br /> 1.a.  nSO2 0,2( mol ) vì NaOH dư: <br /> 2,24<br />                      2 NaOH   +    SO2   Na2SO3 + H2O <br />                                             0,2          0,2                  (mol)<br /> mNa2SO3 = 0,2 . 126 = 25,2 (g)<br /> 250.4<br /> 1.b.  nNaOH 0,25(mol )<br /> 100.40<br />                          NaOH   +    SO2   NaHSO3  <br />                            0,25                           0,25                 (mol)<br /> mNaHSO3 = 0,25 . 104 = 26 (g)<br /> Bai 2:<br /> ̀   Sục chậm 0,25 mol CO2 vào:<br /> 2.a. 300 (g) dung dịch KOH 11,2% thu được dung dịch X<br /> 2.b. 250 (g) dung dịch KOH 11,2% thu được dung dịch Y<br /> 2.c. 200 (g) dung dịch KOH 11,2% thu được dung dịch Z<br /> 2.d. 125 (g) dung dịch KOH 11,2% thu được dung dịch P<br /> 2.e. 100 (g) dung dịch KOH 11,2% thu được dung dịch Q<br /> Tính nồng độ phần trăm chất tan có trong các dung dịch X, Y, Z, P, Q.<br /> Hướng dẫn<br /> Cách giải thứ nhất theo cơ chế phản ứng:<br /> 300.11,2<br /> 2.a.  nKOH 0,6(mol )<br /> 100.56<br />                      2 KOH   +    CO2   K2CO3 + H2O <br /> Trước p/ư         0,6            0,25                                    <br /> Sau p/ư             0,1            0                0,25       0,25    (mol)<br /> Cách 1 : m A mCO2 mdd .KOH 0,25.44 300 311( g )<br /> Cách 2 : m A mCT m H 2O 0,1.56 0,25.138 ( 200 0,6.56) 0,25.18 311( g )<br /> 0,1.56 0,25.138<br /> C % KOH .100% 1,8% ; C% K 2CO3 .100% 11,1%<br /> 311 311<br />                                                               <br /> 11<br /> So sánh tính khối lượng dung dịch theo 2 cách: Cách 1 tính nhanh hơn<br /> 250.11,2<br /> 2.b.  nKOH 0,5(mol )<br /> 100.56<br />                      2 KOH   +    CO2   K2CO3 + H2O <br /> Trước p/ư         0,5            0,25                                    <br /> Sau p/ư             0               0                0,25       0,25    (mol)<br /> Cách 1 : m A mCO2 mdd . KOH 0,25.44 250 261( g )<br /> 0,25.138<br /> C% K 2CO3 .100% 13,22%<br /> 261<br /> 200.11,2<br /> 2.c.  nKOH 0,4(mol )<br /> 100.56<br />                      2 KOH   +    CO2   K2CO3 + H2O <br /> Trước p/ư         0,4            0,25                                    <br /> Sau p/ư             0               0,05             0,2        0,2     (mol)<br />                        SO2    +    K2CO3 + H2O   2 KHCO3<br /> Trước p/ư       0,05          0,2                                          <br /> Sau p/ư           0               0,15                              0,1     (mol) <br /> Cách 1 : m A mCO2 mdd .KOH 0,25.44 200 211( g )<br /> 0,15.138 0,1.100<br /> C% K 2CO3 .100% 9,81%     C% KHCO3 .100% 4,74%<br /> 211 211<br /> 125.11,2<br /> 2.d.  nKOH 0,25(mol )<br /> 100.56<br />                      2 KOH   +    CO2   K2CO3 + H2O <br /> Trước p/ư         0,25          0,25                                    <br /> Sau p/ư             0               0,125         0,125      0,125   (mol)<br />                        CO2    +    K2CO3 + H2O   2 KHCO3<br /> Trước p/ư       0,125         0,125                                        <br /> Sau p/ư           0                0                                  0,25   (mol) <br /> Cách 1 : m A mCO2 mdd . KOH 0,25.44 125 136( g )<br /> 0,25.100<br /> C% KHCO3 .100% 18,38%<br /> 136<br /> 100.11,2<br /> 2.e.  nKOH 0,2(mol )<br /> 100.56<br />                      2 KOH   +    CO2   K2CO3 + H2O <br /> Trước p/ư         0,2           0,25                                    <br /> Sau p/ư             0               0,15             0,1        0,1     (mol)<br />                        CO2    +    K2SO3 + H2O   2 KHCO3<br /> Trước p/ư       0,15            0,1                                       <br /> Sau p/ư           0,05            0                                0,2     (mol)<br /> Cách 1 : m A mCO2 mdd .KOH (0,25 0,05).44 100 108,8( g ) ;<br /> Chú ý tính khối lượng dung dịch chỉ cộng phần CO2 phản ứng <br /> <br />                                                               <br /> 12<br />  0,2.100<br /> C% KHCO3 .100% 18,38%<br /> 108,8<br />  Cách giải thứ hai <br />     <br /> 2.a.  n KOH 0,6 (mol )<br /> n KOH b 0,6<br />  Nhận xét  2,4 2( mol ) =>KOH dư.                     <br /> nCO2 a 0,25<br /> 2 KOH   +    CO2   K2CO3 + H2O <br /> Trước p/ư         0,6            0,25                                    <br /> <br /> Sau p/ư             0,1            0                0,25       0,25    (mol)<br /> m A mCO2 mdd . KOH 0,25.44 300 311( g )<br /> 0,1.56 0,25.138<br /> C % KOH .100% 1,8% ; C% K 2CO3 .100% 11,1%<br /> 311 311<br /> 2.b.  n KOH 0,5(mol )<br /> n KOH b 0,5<br /> Nhận xét   2(mol ) phản ứng vừa đủ:<br /> nCO2 a 0,25<br />                      2 KOH   +    CO2   K2CO3 + H2O <br /> Trước p/ư         0,5            0,25                                    <br /> Sau p/ư             0               0                0,25       0,25    (mol)<br /> m A mCO2 mdd . KOH 0,25.44 250 261( g )<br /> 0,25.138<br /> C% K 2CO3 .100% 13,22%<br /> 261<br /> 2.c.  n KOH 0,4 ( mol )<br /> nKOH b 0,4<br />  Nhận xét:    1 1,6 2(mol ) =>Tạo ra K2CO3, KHCO3 <br /> nCO2 a 0,25<br /> gọi nK2CO3 = x (mol) ;  nKHCO3 = y (mol) <br />                      2 KOH   +    CO2   K2CO3 + H2O <br />                          2 x         x             x                   (mol)<br />                         KOH    +     CO2     KHCO3<br />                             y          y               y                   (mol)<br /> 2 x y 0,4 x 0,15<br /> x y 0,25 y 0,1<br /> mA mCO2 mdd . KOH 0,25.44 200 211( g )<br /> 0,15.138 0,1.100<br /> C% K 2CO3 .100% 9,81%     C% KHCO3 .100% 4,74%<br /> 211 211<br /> Nhận xét: Câu a, b, c giải cả 2 cách đều như nhau về thời gian.<br /> 2.d.  n KOH 0,25(mol )<br /> <br /> <br /> <br />                                                               <br /> 13<br />  n KOH b 0,25<br /> Nhận xét  1(mol ) =>Tạo ra KHCO3<br /> nCO2 a 0,25<br />                        KOH   +    CO2     KHCO3<br /> Trước p/ư        0,25         0,25                                      <br /> Sau p/ư            0              0                     0,25        (mol)<br /> m A mCO2 mdd . KOH 0,25.44 125 136( g )<br /> 0,25.100<br /> C% KHCO3 .100% 18,38%<br /> 136<br /> 2.e. n KOH 0,2 ( mol )  <br /> <br /> n KOH b 0,2<br /> Nhận xét:   0,8 1(mol ) => CO2 dư<br /> nCO2 a 0,25<br /> <br />                        KOH   +    CO2     KHCO3<br /> Trước p/ư        0,2           0,25                                      <br /> Sau p/ư            0              0,05                0,2        (mol) <br /> m A mCO2 mdd . KOH (0,25 0,05).44 100 108,8( g )<br /> 0,2.100<br /> C% KHCO3 .100% 18,38%<br /> 108,8<br /> Nhận xét: Câu d, e giải theo cách 2 nhanh hơn, ngắn gọn hơn.<br /> Bài 3:  Cho hỗn hợp x mol SO 3  và y mol SO2  sục châm vào  dung dịch <br /> chứa a mol NaOH. Hãy xác định muối trong dung dịch thu được theo x, y, <br /> a.<br /> n NaOH a<br /> 3.a. Nhận xét  1(mol ) : Khi x = a <br /> nSO3 x<br />                NaOH   +    SO3   NaHSO4  <br />                    a                x                 x                (mol)<br /> ­ Dung dịch chứa: a = x (mol) Na2SO4 <br /> n NaOH a<br /> 3.b. Nhận xét:    1 2(mol )  Khi x