zunia.vn

Tuyển sinh 2024 dành cho Gen-Z

zunia.vn

» Tài Liệu Phổ Thông

» Sáng kiến kinh nghiệm

SKKN: Sử dụng tài liệu văn học giúp học sinh hứng thú học tập Lịch sử Việt Nam lớp 11

Chia sẻ: Trần Thị Ta | Ngày: | Loại File: DOC | Số trang:39

Báo xấu

47
lượt xem 2
download

Download Vui lòng tải xuống để xem tài liệu đầy đủ

Với việc nghiên cứu đề tài này mong muốn sẽ góp phần giúp giáo viên dạy môn Lịch sử có một giờ dạy học có hiệu quả tốt hơn, học sinh lĩnh hội kiến thức tự giác, chủ động, ngày càng yêu thích môn học.

Chủ đề:

Bình luận(0) Đăng nhập để gửi bình luận!

Lưu

Nội dung Text: SKKN: Sử dụng tài liệu văn học giúp học sinh hứng thú học tập Lịch sử Việt Nam lớp 11

Sử dụng tài liệu văn học nằm giúp học sinh hứng thú học tập môn Lịch sử việt Nam lớp 11 SỬ DỤNG TÀI LIỆU VĂN HỌC NHẰM GIÚP HỌC SINH HỨNG THÚ HỌC TẬP MÔN LỊCH SỬ VIỆT NAM LỚP 11 PHẦN A: MỞ ĐẦU I.Bối cảnh, Lí do chọn đề tài: Ở Phương Tây quan niệm Lịch sử là “Cô giáo của cuộc sống”, là “bó đuốc soi đường đưa ta đến tương lai”. Ở nước ta môn lịch sử cũng được nhà nước và Bộ Giáo Dục quan tâm. Trong nhà trường phổ thông, bộ môn Lịch sử là một trong những bộ môn có tầm quan trọng và có tính giáo dục rất lớn, nó cung cấp cho học sinh một bức tranh sinh động về Lịch sử loài người và lịch sử dân tộc Việc dạy như thế nào, học như thế nào để đạt được mục tiêu hiệu quả học tập tốt nhất là điều mong muốn của tất cả Thầy cô giáo chúng ta.Trong quá trình giảng dạy môn Lịch sử, ở các bài học nội dung truyền đạt cho học sinh chỉ là những kênh chữ, một vài bài có cung cấp thêm hình ảnh. Trong các tiết dạy Lịch sử đa số giáo viên chỉ chú ý bám sát nội dung kiến thức trong sách giáo khoa mà chưa chú ý sử dụng những hình thức khác để bổ trợ làm cho tiết học thêm sinh động. Ví dụ như giáo viên cung cấp thêm những hình ảnh ngoài sách giáo khoa hoặc những mẫu chuyện kể về những con người đã góp phần xây dựng đất nước để có được những thành tựu của hôm nay mà trong sách giáo khoa không đề cập đến. Qua tiết dạy không đem lại hứng thú cho học sinh, tiết học trở nên khô khan đôi lúc học sinh lại có những suy nghĩ lệch lạc về những nhân vật lịch sử hoặc những sự kiện Lịch sử quan trọng. Từ yêu cầu và thực tế trên đòi hỏi chúng ta phải đổi mới phương pháp dạy học Lịch sử nhằm giúp học sinh hứng thú học tập, phát huy tính tích cực 1
Sử dụng tài liệu văn học nằm giúp học sinh hứng thú học tập môn Lịch sử việt Nam lớp 11 của học sinh, giúp học sinh tư duy và nắm được nội dung kiến thức trọng tâm đã học. Trong các tiết dạy giáo viên có thể sử dụng các loại đồ dùng trực quan (hiện vật, tranh ảnh, bản đồ, máy chiếu…) là những phương tiện dạy học, có khả năng chứa hoặc truyền thông tin rất đa dạng và phong phú. Các phương tiện này đóng vai trò rất quan trọng trong việc bảo đảm tính trực quan và tạo biểu tượng lịch sử chân thật cho học sinh. Ngoài các phương pháp trên thì phương pháp sử dụng đến kiến thức các môn học khác ( kiến thức liên môn) như địa, công dân, văn học, vật lí… Những bộ môn đó làm cho giờ học lịch sử sống động hơn, hấp dẫn học sinh hơn. Trong đó nếu giáo viên biết vận dụng một số câu trích dẫn, câu văn, câu thơ, đoạn trích để miêu tả tường thuật một sự kiện, một cuộc đời hoạt động của nhân vật,…sẽ làm phong phú tri thức học sinh, giúp học sinh yêu thích, hứng thú say mê học tập môn lịch sử và sẽ làm bớt đi sự khô khan của giờ học môn Lịch sử. Để góp phần vào việc đổi mới phương pháp dạy học nói chung, dạy học lịch sử nói riêng, tôi xin trao đổi một vài kinh nghiệm về vấn đề “ Sử dụng tài liệu văn học giúp học sinh hứng thú học tập Lịch sử Việt Nam lớp 11 ”. Với việc nghiên cứu đề tài này, tôi mong muốn sẽ góp phần giúp giáo viên dạy môn Lịch sử có một giờ dạy học có hiệu quả tốt hơn, học sinh lĩnh hội kiến thức tự giác, chủ động, ngày càng yêu thích môn học. II. Phạm vi nghiên cứu: Đối tượng nghiên cứu cho đề tài này là lớp 11t4, 11t6 và 11t7 của trường THPT Trường Chinh (Trong năm học 20132014). III. Phương pháp nghiên cứu Nghiên cứu các tài liệu về phương pháp dạy học Lịch sử. Sách giáo khoa, sách giáo viên Lịch sử lớp 11 2
Sử dụng tài liệu văn học nằm giúp học sinh hứng thú học tập môn Lịch sử việt Nam lớp 11 Các tác phẩm văn học có liên quan đến bài học. Thao giảng, dự giờ đồng nghiệp trao đổi rút kinh nghiệm qua từng tiết dạy. Sử dụng các câu hỏi điều tra có thể đáp ứng được đầy đủ các yêu cầu của việc đánh giá khả năng lĩnh hội kiến thức của học sinh trong việc giảng dạy môn Lịch sử lớp 11, để khắc phục nhược điểm trong phương pháp kiểm tra đánh giá cần phối hợp các phương pháp hiện đại, trong đó có phương pháp kiểm tra bằng câu hỏi trắc nghiệm khách quan. Kiểm tra đánh giá kết quả học sinh học và làm bài để từ đó có điều chỉnh và bổ sung hợp lí. 3
Sử dụng tài liệu văn học nằm giúp học sinh hứng thú học tập môn Lịch sử việt Nam lớp 11 PHẦN B: NỘI DUNG I. Cơ sơ lí luận: Hơn 70 năm về trước Bác Hồ chúng ta đã có lời dạy rằng; “Dân ta phải biết sử ta, Cho tường gốc tích nước nhà Việt Nam” Thực trạng chung của nền giáo dục Việt Nam hiện nay bên cạnh những thành tựu đã đạt được thì vẫn còn khá nhiều điều bất cập, tong đó tồn tại lớn nhất tâp trung vào chất lượng đào tạo chưa cao. Phương pháp giảng dạy là một trong những yếu tố quan trọng và ảnh hưởng đến chất lượng đào tạo. Phương pháp giảng dạy khoa học, phù hợp sẽ tạo điều kiện để giáo viên và học sinh phát huy hết khả năng của mình trong việc truyền đạt , lĩnh hôị kiến thức và phát triển tư duy cho người học. Lịch sử có văn hóa, văn hóa gắn liền với các sự kiện Lịch sử, trong các sự kiện Lịch sử thường xuất hiện các nhân vật Lịch sử và những câu chuyện liên quan đến sự kiện Lịch sử. Nhưng ngày nay học sinh hiểu về Lịch sử dân tộc ít nhiều có giảm đi, điều này phải chăng học sinh không yêu Lịch sử dân tộc, điều này hoàn toàn không phải. Cái khó ở đây là trước kia tuồng, chèo, phim ảnh, đến với học sinh và công chúng ít lại phần nhiều là theo tích cổ truyền thống, do vậy kiến thức về Lịch sử của họ nhiều hơn, còn ngày nay nguồn thông tin đa chiều, nhưng 4
Sử dụng tài liệu văn học nằm giúp học sinh hứng thú học tập môn Lịch sử việt Nam lớp 11 các tác phẩm nghệ thuật lấy đề tài Lịch sử lại không thành công, không lôi cuốn được người xem, từ đó dẫn tới một chỗ trống qua kênh thông tin đó. Vì vậy bất cứ giáo viên bộ môn nào đều phải có tư tưởng, tình cảm đúng đắn lành mạnh, trong sáng, có lòng nhiệt thành đối với nghề nghiệp, có thế giới khách quan khoa học và nhân sinh quan tiến bộ để góp phần hình thành thế hệ trẻ theo mục tiêu đào tạo của Đảng. Không ngừng nâng cao sự hiểu biết kiến thức bộ môn, có phương pháp dạy tốt, không ngừng hoàn thiện cải tiến phương pháp giảng dạy và nghiệp vụ. Nghề dạy học là đưa đến cho thế hệ trẻ, giúp thế hệ trẻ tiếp nhận những giá trị quí báu của loài người về phương diện tri thức cũng như về phương diện tình cảm, tư tưởng góp phần bồi dưỡng phẩm chất, năng lực cho thế hệ trẻ. Giảng dạy môn Lịch sử là giảng về quá khứ của xã hội loài người, quá khứ của dân tộc, quá khứ của địa phương. Những quá khứ đó lại có quan hệ mật thiết với hiện tại và tương lai. Trong bài giảng, bài học Lịch sử tư duy, tình cảm của giáo viên và học sinh hướng về những gì rất gần gũi đó là những con người thật những con người cụ thể chứ không phải là những con người hư cấu. Để giáo dục tư tưởng chính trị, đạo đức giáo viên bắt đầu từ việc giúp học sinh hiểu biết cụ thể, nắm được kiến thức lịch sử. Đó là nhiệm vụ giáo dưỡng và giáo dục. “Lịch sử thực sự là cái cân, cái gương của muôn đời.” Qua đó ta thấy được môn Lịch sử vô cùng quan trọng không những cung cấp những kiến thức cơ bản về Lịch sử dân tộc và Lịch sử thế giới mà còn góp phần hình thành nhân cách cho thế hệ trẻ. II. Cơ sở thực tiễn: 5
Sử dụng tài liệu văn học nằm giúp học sinh hứng thú học tập môn Lịch sử việt Nam lớp 11 1. Thuận lợi: Được sự quan tâm chỉ đạo của Ban giám hiệu nhà trường, tổ chuyên môn tạo mọi điều kiện tốt cho việc dạy và học ở nhà trường. Đa phần người giáo viên trong nhà trường có nhiều cố gắng thay đổi phương pháp giảng dạy của mình theo hướng phát huy tính tích cực của học sinh thông qua các phương pháp dạy học như: sử dụng dồ dùng trực quan, phương pháp giải quyết vấn đề, miêu tả, kể chuyện, nêu đặc điểm nhân vật …. Giáo viên tích cực hướng dẫn học sinh thảo luận nhóm, hỗ trợ kiến thức cho nhau, thông qua hoạt động này những học sinh yếu kém sẽ được sự hướng dẫn của giáo viên và các học sinh khá giỏi, học sinh sẽ nắm chắc kiến thức và hiểu sâu hơn về bản chất của sự kiện, hiện tượng Lịch sử. Trong quá trình giảng dạy, giáo viên kết hợp và khai thác các đồ dùng và phương tiện dạy học như tranh ảnh, bản đồ, sơ đồ, mô hình, ứng dụng công nghệ thông tin… Học sinh có chú ý nghe giảng, tập trung suy nghĩ trả lời các câu hỏi giáo viên đặt ra, một số em có chuẩn bị bài mới ở nhà. Đa số học sinh tham gia tích cực trong việc thảo luận nhóm và đã đưa hiệu quả cao trong quá trình lĩnh hội kiến thức. Học sinh yếu, kém đã và đang nắm bắt kiến thức trọng tâm cơ bản thông qua các hoạt động như thảo luận nhóm, đọc sách giáo khoa, vấn đáp… các em đã mạnh dạn trả lời các câu hỏi ghi nhớ các sự kiện, nhân vật Lịch sử. 2. Khó khăn: Một số giáo viên vẫn còn sử dụng phương pháp dạy học “thầy nói, trò nghe’, “thầy đọc, trò chép”. Do đó nhiều học sinh chưa nắm kiến thức mà chỉ học thuộc một cách máy móc, trả lời câu hỏi thì nhìn sách giáo khoa hoàn toàn. Một số câu hỏi giáo viên đặt ra khó, học sinh không trả lời được nhưng lại không có câu hỏi gợi ý nên nhiều khi phải trả lời thay cho học sinh. Một số tiết giáo viên chỉ nêu vài câu hỏi và chỉ gọi một số học sinh khá, giỏi trả 6
Sử dụng tài liệu văn học nằm giúp học sinh hứng thú học tập môn Lịch sử việt Nam lớp 11 lời, chưa có câu hỏi dành cho đối tượng học sinh yếu, kém, làm cho đối tượng này ít được chú ý và không được tham gia hoạt động đều này làm cho các em tự ti về năng lực của mình, các em cảm thấy chán nản và không yêu thích môn sử. Một số em gia đình có hoàn cảnh khó khăn về kinh tế nên vừa đi học vừa đi làm ở nhà, việc tiếp thu bài chậm. Các em chưa xác định được động cơ học tập, học như thế nào? học cho ai? học để làm gì?. Hiện nay do tác động bởi nhiều yếu tố khác như học sinh ngại học Lịch sử vì quá dài, khô khan, nhiều sự kiện khó nhớ,…gây tâm lí chán học môn Lịch sử của học sinh. Một số phụ huynh học học cho rằng học lịch sử sẽ không có nhiều cơ hội để lựa chọn ngành nghề trong tương lai. Vì những lí do trên nên các em chưa phát huy hết vai trò và trách nhiệm của người học sinh. Học sinh chưa xác định nội dung của bài học, tiếp thu bài một cách máy móc, các em luôn có tư tưởng Lịch sử là môn phụ, hay chỉ cần học thuộc lòng là xong nên dẫn đến kết quả học tập môn Lịch sử còn thấp so với mặt bằng chung những môn xã hội. 3. Điều tra cụ thể: Trong quá trình vừa giảng dạy vừa nghiên cứu đặc điểm tình hình học tập bộ môn của học sinh, vừa tiến hành rút kinh nghiệm qua mỗi tiết dạy.Việc điều tra được thực hiện thông qua những câu hỏi phát triển tư duy trên lớp, kiểm tra thường xuyên, kiểm tra 15 phút, kiểm tra 1 tiết. Qua điều tra thực tiển cho thấy đa số học sinh chỉ trả lời những câu hỏi mang tính chất trình bày, còn những câu hỏi giải thích tại sao, so sánh, đánh giá, phân tích, tổng hợp thì học sinh trả lời chưa được tốt, chưa biết vận dụng và liên hệ kiến thức giữa các bài các chương, chưa nắm rõ các sự kiện Lịch sử qua các giai đoạn hay lẫn lộn giữa sự kiện này với sự kiện khác. 7
Sử dụng tài liệu văn học nằm giúp học sinh hứng thú học tập môn Lịch sử việt Nam lớp 11 Cụ thể kết quả điểm HK I:Năm học 20132014 Giỏi Khá Trung bình Yếu Kém Lớp Sĩ số SL % SL % SL % SL % SL % 11T 33 6 18.2 21 63.6 6 18.2 4 11T 35 0 0 12 34 25 71.4 2 5.7 6 11T 36 0 0 9 25 22 61 5 13.8 7 III. Giải Pháp thực hiện: 1. Đối với giáo viên: Thứ nhất, giáo viên chuẩn bị chu đáo tất cả đồ dùng dạy học khi lên lớp: giáo án (hoặc giáo án điện tử), bản đồ tranh ảnh, sơ đồ…đặc biệt những câu văn, thơ, những câu nói của những người nổi tiếng để trích dẫn vào bài giảng làm cho tiết dạy phong phú không gây sự nhàm chán cho học sinh. Lưu ý hạn chế giảng giải, thuyết trình, hạn chế đưa ra những câu hỏi vụn vặt nên tập hợp các câu hỏi thành gợi ý, hướng giải quyết vấn đề, câu hỏi mang tính tổng hợp. Thứ hai, không nên đưa ra những câu hỏi quá đơn giản như: có, đúng, không, sai. Nếu đặt câu hỏi như vậy phải kèm theo vế sau như vì sao? Và yêu cầu lý giải. Thứ ba, cách đặt câu hỏi phải đi từ dễ đến khó, nếu đặt câu hỏi khó sẽ làm cho học sinh căng thẳng. Nếu câu hỏi khó giáo viên nên gợi ý cho học sinh trả lời, không nên cho học sinh suy nghĩ quá lâu làm không khí lớp nặng nề. Thứ tư,khi học sinh trả lời giáo viên phải nhận xét câu trả lời của học sinh, nếu thiếu có thể cho một học sinh khác bổ sung hoặc giáo viên trình bày cụ thể. 8
Sử dụng tài liệu văn học nằm giúp học sinh hứng thú học tập môn Lịch sử việt Nam lớp 11 Thứ năm, nếu dạy những bài có các danh nhân, vị anh hùng dân tộc nên sơ lược thân thế sự nghiệp, kết hợp giáo dục tư tưởng đạo đức. Và cuối cùng một điều rất quan trọng trong giờ học, yêu cầu giáo viên phải tạo ra sự thoải mái trong giờ học, tránh gây căng thẳng cho học sinh thì giờ học mới thành công. 2. Đối với học sinh: Trong giờ học phải chú ý nghe giảng bài, tích cực phát biểu ý kiến, xây dựng bài, không tiếp thu máy móc phải có suy nghĩ. phải đọc trước bài mới trong sách giáo khoa, chuẩn bị tất cả các câu hỏi trong SGK phần sẽ học. Ở trên lớp biết cách làm việc theo nhóm, hợp tác với bạn để hoàn thành nhiệm vụ giáo viên giao cho. Có ý thức tự giác học tập, dựa vào kiến thức giáo viên truyền thụ học sinh phải biết tự mình tìm tòi, sáng tạo, phân tích sự kiện hoặc so sánh sự kiện này với sự kiện khác. Học sinh cần có quyển sổ tay để ghi những vấn đề, những thông tin giáo viên cung cấp mà không có trong sách giáo khoa. Học sinh phải biết sử dụng bản đồ, lược đồ trình bày diễn biến một cuộc khởi nghĩa hoặc một giai đoạn Lịch sử. 3. Một số giải pháp thực tế gây hứng thú học tập Lịch sử bằng tài liệu văn học : a. Sự cần thiết của tài liệu Văn học trong giảng dạy và học tập Lịch sử Việt Nam trong trường phổ thông Cố nhà văn Vũ Ngọc Phan (1902 – 1987) từng cho rằng : “Văn học phục vụ rất nhiều cho sử học”. khi nghiên cứu tác dụng của văn học đối với các môn khoa học xã hội khác. Thật vậy, giữa tri thức Lịch sử và tri thức văn học nói chung, văn học nói riêng có mối quan hệ với nhau rất chặt chẽ. Để 9
Sử dụng tài liệu văn học nằm giúp học sinh hứng thú học tập môn Lịch sử việt Nam lớp 11 cho bài giảng lịch sử không phải rơi vào tình trạng “khô, khó, khổ”, người giáo viên Lịch sử phải linh hoạt sử dụng nhiều phương pháp đổi mới trong dạy học, trong đó thiết nghĩ sử dụng tài liệu văn học là một trong những phương pháp hữu hiệu, nâng cao chất lượng bài giảng được tốt hơn. Văn học dân gian nói riêng và văn học viết nói chung là một phần của sáng tác dân gian, phát triển trong đời sống của nhân dân theo phương thức truyền miệng và tập thể. Là sáng tác nghệ thuật của nhân dân, tác phẩm văn học phản ánh và biểu hiện đời sống nhân dân, thế giới tinh thần và tình cảm của nhân dân. Đó là cuộc sống lao động, những sự kiện, vấn đề của đời sống xã hội, cuộc đấu tranh của quần chúng nhân dân chống áp bức và cuộc chiến đấu của toàn dân chống ngoại xâm. Hiện thực Lịch sử đã được phản ánh trong tác phẩm văn học như là bộ bách khoa toàn thư về đời sống nhân dân. Vì lẽ đó, nó là “những hòn ngọc quý”, là vũ khí tinh thần mạnh mẽ của nhân dân. Việc sử dụng những câu ca dao, truyền thuyết, truyện cổ tích, hay một câu thơ… trong một bài giảng sẽ làm tăng sự “cảm thụ Lịch sử” cho học sinh thêm phần tinh tế và sâu sắc hơn. Từ đặc điểm này, tài liệu văn học nói chung và văn học dân gian nói riêng đã cơ bản phản ánh được “cái thần” của sự kiện, của mỗi thời kỳ lịch sử cụ thể. Ví dụ, khi cung cấp cho học sinh nội dung : Trong phần lịch sử lớp 10. công cụ sản xuất bằng đồng thau đã trở nên phổ biến và bước đầu làm ra được công cụ bằng sắt, trong mục 1 của bài 14 Các quốc gia cổ đại trên đất nước Việt Nam, giáo viên tóm tắt ngắn gọn nội dung truyền thuyết Thánh Gióng và sử dụng chi tiết Thánh Gióng yêu cầu với : “Sứ giả hãy mau về tâu với nhà vua đúc cho ta một con ngựa sắt, một cái roi sắt, một áo giáp sắt và một cái nón sắt. Ta sẽ đánh tan quân giặc”. giáo viên đặt câu hỏi : Tại sao Thánh Gióng không yêu cầu sứ giả đúc cho các loại vũ khí bằng công cụ khác 10
Sử dụng tài liệu văn học nằm giúp học sinh hứng thú học tập môn Lịch sử việt Nam lớp 11 mà phải bằng sắt? Sau khi học trả lời, giáo viên bổ sung : vào thời Hùng Vương tương ứng với giai đoạn văn hóa Đông Sơn nhân dân thời cổ đã sử dụng được công cụ bằng sắt tuy mới ở “bước đầu”. Từ đó, giúp học sinh nhận thức được rằng nhờ sử dụng công cụ mới nên người Việt cổ có được một nền kinh tế phát triển mạnh để từ đây tạo nên những chuyển biến to lớn về mặt xã hội. Ngoài ra, để chứng minh cho công cụ sản xuất thời Đông Sơn tinh tế hơn, giáo viên có thể giới thiệu tóm tắt truyện Bánh chưng bánh dày để cho học sinh thấy được vào thời gian này công cụ sản xuất tương đối tinh tế, cư dân thời cổ mới nghĩ đến việc cải thiện sinh hoạt, thi nhau làm thức ăn, xem ai tài ai khéo hơn, để chọn lấy thứ ngon và đơn giản hơn. Sử dụng tài liệu văn học, không chỉ góp phần làm cho bài giảng sinh động, tạo được không khí gần gủi với bối cảnh Lịch sử, sự kiện đang học mà giáo viên tiến hành có thể đạt được kết quả giáo dục tư tưởng đạo đức nói chung giáo dục truyền thống dân tộc nói riêng Các tác phẩm văn học vào thời kì diễn ra các sự kiện Lịch sử có ý nghĩa đối với việc khôi phục hình ảnh quá khứ. Khi nói cuộc sống khốn khổ của tầng lớp nông dân Việt Nam đầu thế kỉ XX dưới chế độ thực dân nửa phong kiến thì phải kể đến tác phẩm “Tắt đèn” của Ngô Tất Tố. Tác phẩm xoay quanh nhân vật chính là chị Dậu và gia đình, một điển hình của cuộc sống bần cùng hóa do sưu cao thuế nặng mà chế độ thực dân áp đặt lên xã hội Việt Nam. Tác phẩm này đã vạch trần bộ mặt tàn ác, bất nhân của xã hội thực dân nửa phong kiến đương thời. Đỉnh điểm của cơn cùng cực là việc chị Dậu phải bán con, khoai và bán cả bầy chó để lấy tiền nộp sưu thuế cho chồng và cảnh chị Dậu chạy ra giữa màn trời đêm tối đen như mực và như cái tiền đồ của chị. Hay tác phẩm “Vợ Nhặt” của nhà văn Kim Lân. 11
Sử dụng tài liệu văn học nằm giúp học sinh hứng thú học tập môn Lịch sử việt Nam lớp 11 Khi sử dụng tài liệu văn học phải đảm bảo tiêu chuẩn cơ bản là giá trị giáo dục – giáo dưỡng và giá trị văn học, các tài liệu đó phải giúp học sinh khôi phục lại bối cảnh lịch sử, hình ảnh các sự kiện, nhân vật của quá khứ để phục vụ được yêu cầu của nội dung bài học, phù hợp trình độ nhận thức của học sinh, không làm loãng nội dung bài học lịch sử. Nói tóm lại, khi sự giảng dạy, phân tích có tính chất lý luận không đủ để học sinh hiểu đầy đủ một vấn đề và sự kiện Lịch sử thì tài liệu văn học phát huy được tác dụng tích cực của nó. Bởi vì, nhận thức Lịch sử không chỉ có một hướng, một nội dung mà là sự kết hợp, bổ sung sâu sắc giữa cảm thụ và tư duy lý trí, giữa nhận thức cảm tính và nhận thức lý tính. Hiểu được như vậy, người giáo viên Lịch sử mới thấy rõ sự cần thiết của tài liệu văn học trong dạy học Lịch sử trong trường phổ thông hiện nay. Đây cũng là lí do mà bản thân tôi chọn đề tài này. b) Cách sử dụng tài liệu văn học trong dạy học lịch sử Việt Nam lớp 11: Đây là cái cốt lõi của một tiết dạy trên lớp, giáo viên phải biết sàng lọc kiến thức văn học để trích dẫn cho phù hợp với nội dung của từng bài có như vậy tiết dạy mới thành công. Ví dụ khi dạy bài 19 “Nhân dân Việt Nam kháng chiến chống xâm lược (từ năm 1858 đến trước năm 1873)” khi nói đến tình hình Việt Nam trước khi thực dân Pháp xâm lược thì chế độ phong kiến khủng hoảng trầm trọng kéo theo khủng hoảng về kinh tế, xã hội như nông nghiệp sa sút, đất đai khai khẩn được lại rơi vào tay địa chủ, dân phiêu tán khắp nơi nạn cướp giật diễn ra khắp nơi… sự bất mãn của nhân dân đối với chính quyền Phong kiến,…Nói lên sự thối nát của chính quyền phong kiến.Giáo viên trích đoạn thơ. 12
Sử dụng tài liệu văn học nằm giúp học sinh hứng thú học tập môn Lịch sử việt Nam lớp 11 Con ơi mẹ bảo con này Cướp đêm là giặc cướp ngày là quan Sau đó, đặt cho các em bài tập nhận thức : Câu ca dao trên phản ánh thực tế gì của xã hội đương thời? học sinh dễ dàng nêu được : câu ca dao là lời cha (hoặc mẹ) dặn con nhớ lấy cái thực tế phủ phàng và tội ác cướp bóc dã man của bọn quan lại phong kiến. Nó cung cấp một hình ảnh cụ thể : “cướp đêm là giặc, cướp ngày là quan”. Nó được chia làm hai vế đối nhau, các từ ngữ cũng đối nhau : “quan” đối với “giặc” ; “cướp ngày” đối với ‘cướp đêm”. Nghệ thuật đối đã đặt bọn quan lại phong kiến ngang hàng với bọn giặc cướp. Tất cả đã nói lên bộ mặt xấu xa và tệ tham quan ô lại của bọn được xem là “công bộc” cho dân. Hay giáo viên có thể trích một bài vè nói về tình cảnh của nhân dân ở giai đoạn này: Cơm thì chẳng có Rau cháo cũng không Đất trắng xóa ngoài đồng Nhà giàu niêm kín cổng Còn một bộ xương sống Vơ vất đi ăn mày. 13
Sử dụng tài liệu văn học nằm giúp học sinh hứng thú học tập môn Lịch sử việt Nam lớp 11 Ngày 17/2/1859, Pháp nổ súng đánh thành Gia Định, quân triều đình nhanh chóng tan rã, Nguyễn Đình Chiểu đã ghi lại sự kiện bi thảm này qua bài thơ “Chạy giặc” Tan chợ vừa nghe tiếng súng Tây, Một bàn cờ thế phút sa tay. Bỏ nhà lũ trẻ lơ xơ chạy, Mất ổ đàn chim dáo dát bay. Bến Nghé của tiền tan bọt nước, Đồng Nai tranh ngói nhuốm màu Nhà thơ: Nguyễn mây. Đình Chiểu.(1822 H 1888) ỏi trang dẹp loạn rày đâu vắng, Nỡ để dân đen mắc nạn này ? Khi Pháp đánh chiếm 3 tỉnh miền Đông Nam Kì rồi chiếm luôn 3 tỉnh miền Tây Nam Kì, Nguyễn Trung Trực đã đấu tranh anh dũng qua hai trận đánh: đánh chìm tàu Étpêrăng của địch trên sông Vàm Cỏ Đông (10/12/1861) đã làm nứt lòng dân, dạy cho quân Pháp một bài học để đời. Tiêu diệt đồn kiên Giang (16/6/1868), ông đã được danh sĩ Huỳnh Mẫn Đạt khen ngợi qua những câu thơ sau: Thắng bại chi bàn việc tướng quân Người chài trụ đá khúc gian truân Lửa bừng Nhựt Tảo rêm trời đất 14 Anh hùng: Nguyễn Trung Trực ( 1839 – 1868 )
Sử dụng tài liệu văn học nằm giúp học sinh hứng thú học tập môn Lịch sử việt Nam lớp 11 Kiếm tuốt Kiên Giang rợn quỷ thần Một sớm nhẹ mình rêu tiết nghĩa Đôi đường trọn chữ báo quân dân Anh hùng cứng cổ danh thơm mãi Vũ sống khom lưng chết thẹn dần Hay giáo viên có thể lấy câu nói của Nguyễn Trung Trực khi ông bị giặc đem đi hành hình: “Bao giờ người Tây nhổ hết cỏ nước Nam thì khi hết người Nam đánh Tây” Vừa là ý chí chống giặc của ông cũng đồng thời là ý chí chống giặc của toàn dân Việt Nam không chịu khuất phục trước sức mạnh của kẻ thù. Hay giáo viên trích câu tục ngữ Việt Nam : “ Giặc đến nhà đàn bà cũng đánh” để cho học sinh nhận thức sâu sắc được truyền thống yêu nước đấu tranh anh dũng của người phụ nữ Việt Nam nói riêng và dân tộc Việt Nam nói chung. Trong khi phong trào chống Pháp diễn ra khắp nơi gây cho Pháp những khó khăn và tổn thất lớn, lẽ ra triều đình nhà Nguyễn nên sát cách với nhân dân để chống Pháp thì triều đình nhà Nguyễn lại lần lược kí với Pháp từ hiệp ước Nhâm Tuất đến các hiệp ước Giáp Tuất, Hác măng, patơnốt làm cho nhân dân vô cùng phẫn nộ, giáo viên có thể minh họa những câu thơ sau: Tan nhà cám nổi câu ly hận Cắt đất thương thay cuộc giảng hòa Gió bụi đòi cơn xiêu ngã cỏ Ngậm cười hết nói nổi quan ta Nhà thơ:Phan Văn Trị 15 (18301910)
Sử dụng tài liệu văn học nằm giúp học sinh hứng thú học tập môn Lịch sử việt Nam lớp 11 Cũng có thể sử dụng đoạn trích câu nói Gosselin người Pháp nói về tinh thần chiến đấu của nhân dân Việt Nam vì độc lập dân tộc: “Đứng trước vũ khí của chúng ta, những người An Nam chỉ có một phương sách duy nhất là hi sinh cho sự bảo vệ các quyền tự do của họ. Họ đã bình tĩnh đương đầu cái chết với một sự can đảm tột đỉnh và trong số rất đông những người ngã xuống vì những viên đạn của các đơn vị hành hình hay dưới làn gươm của các tên đao phủ, chúng tôi không bao giờ ghi nhận được một sự yếu đuối nào”. Trong bài 20 “Chiến sự lan rộng ra cả nước. Cuộc kháng chiến của nhân dân ta từ năm 1873 đến 1884. Nhà Nguyễn đầu hàng”. Chiến thắng tiêu biểu trong cuộc đấu tranh của quân dân Bắc Kì là chiến thắng Cầu Giấy lần nhất (21/12/1873) và chiến thắng Cầu Giấy lần hai (19/5/1883), chiến thắng này công lớn thuộc về đội quân cờ đen của Lưu Vĩnh Phúc, để khắc họa về tài cũng như tinh thần chống Pháp của Lưu Vĩnh Phúc như sau: Cung kiếm tài cao ít kẻ lường Đáo để anh hùng lòng bất khuất Về Tàu còn nguyện giết Tây dương. Lưu Vĩnh Phúc (1837 1917) 16
Sử dụng tài liệu văn học nằm giúp học sinh hứng thú học tập môn Lịch sử việt Nam lớp 11 Sau hiệp ước Giáp Tuất 1874, nhân dân phản đối mạnh mẽ, sự căm phẫn của đố với triều đình, nhân dân không chỉ đánh Tây mà chống cả triều đình. Dập dìu trống đánh cờ xiêu Phen này quyết đánh cả Triều lẫn Tây Trong bài 22 “Xã hội Việt Nam trong cuộc khai thác lần thứ nhất của thực dân Pháp”, dưới tác động của chính sách khai thác thuộc địa lần thứ nhất của thực dân Pháp đã làm cho kinh tế cũng như xã hội Việt Nam có nhiều chuyển biến, tuy nhiên cuộc sống của nhân dân ta ngày bị bần cùng đói khổ, do sự hà khắc của bọn Pháp. Khi phân tích cuộc sống của người công nhân giáo viên có thể nhấn mạnh bằng các nội dung sau: Cao su đi dễ khó về Khi đi trai tráng khi về bủng beo Hay: Cao su xanh tốt lạ đời Mỗi cây bón một xác người công nhân Vào đầu thế kỉ XX, các sĩ phu yêu nước đã tiếp thu tư tưởng dân chủ tư sản, thực hiện phong trào cách mạng theo khuynh hướng mới mà tiêu biểu là Phan Bội Châu và Phan Châu Trinh. Phan Bội Châu với xu hướng bạo động, thành lập hội Duy Tân với chủ trương đánh đuổi giặc Pháp, giành độc lập, ngày 24/12/1913, Phan Bội Châu bị giới quân phiệt Trung Quốc bắt giam tại nhà tù Quảng Đông (Trung Quốc). Để khắc họa hình ảnh Phan Bội Châu giáo viên trình bày nội dung ngắn gọn tác phẩm “Những trò lố hay là Varen và Phan Bội châu” của Nguyễn Ái Quốc. 17
Sử dụng tài liệu văn học nằm giúp học sinh hứng thú học tập môn Lịch sử việt Nam lớp 11 Chí sĩ, Phan Bội Châu (18671940) Chí sĩ, Phan Châu Trinh (18721926) “Trước khi Varen từ Pháp sang Đông Dương nhận chức Toàn quyền y hứa sẽ chăm sóc vụ Phan Bội Châu. Khi gặp cụ Phan, Varen ra sức dụ dỗ, thuyết phục, nhưng vẫn không mua chuộc được Phan Bội Châu, cụ Phan thì tỏ thái độ im lặng, dửng dưng. Anh lính dõng thì quả quyết rằng có thấy đôi ngọn râu mép của cụ Phan nhếch lên một chút. Nhân chứng thứ 2 lại quả quyết cụ Phan đã nhổ vào mặt Varen”. Phan Châu Trinh theo xu hướng cải cách với nội dung chủ yếu là cải cách về văn hóa – xã hội gắn liền với giáo dục lòng yêu nước, mở trường Đông Kinh nghĩa thục tại Hà Nội, các buổi diễn thuyết hay bình văn thu hút được nhiều tầng lớp tham gia như có quan lại, binh lính, viên chức, nông dân … một bài văn thời đó đã viết: Buổi diễn thuyết, người đông như hội Kì bình văn, khách đến như mưa Trong bài 24 “Việt Nam trong những năm chiến tranh thế giới thứ nhất (1914 – 1918), phần buổi đầu hoạt động cứu nước của Nguyễn Ái Quốc, từ rất sớm Người đã có chí đánh đuổi thực dân Pháp giải phóng đồng bào. Người rất khâm phục tinh thần yêu nước của các chí sĩ như Phân Bội Châu, Phan Châu Trinh nhưng không tán thành con đường cứu nước của họ 18
Sử dụng tài liệu văn học nằm giúp học sinh hứng thú học tập môn Lịch sử việt Nam lớp 11 nên quyết định tìm con đường cứu nước mới cho dân tộc. Người quyết định sang phương Tây , đến nước Pháp để tìm hiểu xem nước Pháp và các nước khác làm thế nào, rồi trở về giúp đồng bào mình. Giáo viên có thể lấy một đoạn trong bài thơ “Người đi tìm hình của nước” của Chế Lan Viên để nhấn mạnh ý này: Hiểu sao hết “Người đi tìm hình của Nước” Không phải hình một bài thơ đã tạc nên người Một góc quê hương nửa đời quen thuộc Hay một đấng vô hình sương khói xa xôi Mà hình đất nước hoặc còn hoặc mất Nhà thơ: Chế Lan Sắc vàng nghìn xưa, sắc đỏ tương lai Viên ( 19201989) Thế đi đứng của toàn dân tộc Một cách vinh hoa cho hai mươi lăm triệu con người Ngoài ra tài liệu văn học được sử dụng để tổ chức những buổi hoạt động ngoại khóa cho môn lịch sử và cách dễ thực hiện, đạt hiệu quả cao là đọc sách, nhằm cung cấp thêm kiến thức và phát triển tư duy cho học sinh. Muốn đưa tài liệu văn học vào dạy Lịch sử trong hoạt động ngoại khóa có hiệu quả thì giáo viên phải giúp học sinh lập danh mục sách cần đọc, nêu một số tác phẩm truyện hoặc thơ có liên quan để học sinh tìm dễ dàng. Giáo viên có thể khơi dậy tính hiếu kì và lòng ham hiểu biết của học sinh bằng cách tóm tắt sơ lược nội dung trong sách, kể một vài chi tiết, những đoạn nhỏ trong sách để kích thích học sinh tiếp tục đọc để tìm hiểu. 19
Sử dụng tài liệu văn học nằm giúp học sinh hứng thú học tập môn Lịch sử việt Nam lớp 11 C. Minh họa bằng 1 bài học cụ thể: PHẦN III: LỊCH SỬ VIỆT NAM (1858 – 1918) CHƯƠNG I: VIỆT NAM TỪ NĂM 1858 ĐẾN CUỐI THẾ KỈ XIX TIẾT 24 – 25. BÀI 19: NHÂN DÂN VIỆT NAM KHÁNG CHIẾN CHỐNG PHÁP XÂM LƯỢC ( TỪ NĂM 1858 ĐẾN TRƯỚC NĂM 1873) I. Mục tiêu bài học 1. Kiến thức Tình hình Việt Nam trước khi thực dân Pháp xâm lược. Pháp tấn công Đà Nẵng, sau đó chiếm ba tỉnh miền Đông Nam Kì; Cuộc kháng chiến của nhân dân ta. Trình bày được cuộc kháng chiến của nhân dân, khởi nghĩa Trương Định; Pháp đánh ba tỉnh miền Tây Nam Kì; Cuộc kháng chiến của nhân dân ta ở ba tỉnh miền Đông và ba tỉnh miền Tây Nam Kì. 2. Kĩ năng Rèn kĩ năng phân tích, so sánh, nhận xét, đánh giá sự kiện, vấn đề lịch sử. Biết liên hệ, rút ra bài học kinh nghiệm 3. Thái độ Hiểu được bản chất xâm lược của chủ nghĩa thực dân và sự tàn bạo của chúng. Tự hào về truyền thống chống xâm lược của cha ông. Có thái độ đúng mức khi tìm hiểu về nguyên nhân và trách nhiệm của nhà Nguyễn trong việc để mất nước cuối thế kỉ XIX. Có nhận thức đúng với các nhân vật, sự kiện lịch sử cụ thể. II. Chuẩn bị: Giáo án, SGK, SGV, tranh ảnh liên quan đến bài học, đặc biệt nhưng câu thơ văn liên quan đến bài học III. Tiến trình dạy học 1. Kiểm tra bài cũ Câu hỏi: Nêu những nội dung chính của lịch sử thế giới hiện đại? 2. Bài mới Hoạt động của GV và HS Nội dung chính *GV: Khái quát tình hình nhà Nguyễn nữa cuối I. Liên quân Pháp Tây Ban 20

CÓ THỂ BẠN MUỐN DOWNLOAD

THÔNG TIN

TRỢ GIÚP

HỖ TRỢ KHÁCH HÀNG

Theo dõi chúng tôi

Chịu trách nhiệm nội dung:

Nguyễn Công Hà - Giám đốc Công ty TNHH TÀI LIỆU TRỰC TUYẾN VI NA

LIÊN HỆ

Địa chỉ: P402, 54A Nơ Trang Long, Phường 14, Q.Bình Thạnh, TP.HCM

Hotline: 093 303 0098

Email: support@tailieu.vn

Giấy phép Mạng Xã Hội số: 670/GP-BTTTT cấp ngày 30/11/2015 Copyright © 2022-2032 TaiLieu.VN. All rights reserved.