Sự đa dạng văn hoá và đối thoại giữa các nền văn hoá - Một góc nhìn từ Việt Nam

Sù ®a d¹ng v¨n ho¸<br /> vµ ®èi tho¹i gi÷a c¸c nÒn v¨n ho¸ -<br /> Mét gãc nh×n tõ ViÖt Nam<br /> <br /> ph¹m xu©n Nam. Sù ®a d¹ng v¨n ho¸ vµ ®èi<br /> tho¹i gi÷a c¸c nÒn v¨n ho¸ - mét gãc nh×n tõ ViÖt<br /> Nam. H.: Khoa häc x· héi, 2008, 648 tr.<br /> <br /> thµnh duy<br /> giíi thiÖu<br /> <br /> <br /> <br /> N ãi ®Õn sù ®a d¹ng v¨n ho¸ vµ ®èi<br /> tho¹i gi÷a c¸c nÒn v¨n ho¸, thùc<br /> chÊt lµ nãi ®Õn sù ®a d¹ng vÒ b¶n s¾c vµ<br /> vÊn ®Ò b¶n s¾c v¨n ho¸ d©n téc ®ang trë<br /> thµnh mét trong nh÷ng chuyªn ®Ò<br /> nghiªn cøu hÊp dÉn, ®−îc nhiÒu ng−êi<br /> qu¸ tr×nh quan t©m. §Æc biÖt, ®èi víi n−íc ta, tõ<br /> h×nh khi cã NghÞ quyÕt Héi nghÞ Trung −¬ng<br /> thµnh b¶n V (kho¸ VIII) cña §¶ng vÒ x©y dùng vµ<br /> s¾c v¨n ph¸t triÓn nÒn v¨n ho¸ ViÖt Nam tiªn<br /> ho¸ cña tiÕn, ®Ëm ®µ b¶n s¾c d©n téc, vÊn ®Ò<br /> mét d©n nªu trªn cµng trë nªn bøc thiÕt, ®−îc<br /> téc. Cho nhiÒu ng−êi quan t©m h¬n.<br /> nªn, cã N»m trong bèi c¶nh chung cña thÕ<br /> thÓ xem giíi ®ang ngµy cµng h−íng tíi toµn cÇu<br /> cuèn s¸ch ho¸, nÒn v¨n ho¸ ViÖt Nam thèng nhÊt<br /> nµy cña trong ®a d¹ng cña h¬n 50 d©n téc anh<br /> t¸c gi¶ em, ®−îc h×nh thµnh vµ ph¸t triÓn qua<br /> Ph¹m lÞch sö mÊy ngµn n¨m dùng n−íc vµ gi÷<br /> Xu©n n−íc, ®ang ®øng tr−íc c¶ nh÷ng c¬ héi<br /> Nam nh− vµ th¸ch thøc lín, mµ tr−íc hÕt ph¶i nãi<br /> mét c«ng tr×nh nghiªn cøu vÒ b¶n s¾c ®Õn c¬ héi vµ th¸ch thøc vÒ viÖc gi÷ g×n<br /> v¨n ho¸ ViÖt Nam, vµ vÊn ®Ò gi÷ g×n, vµ ph¸t huy b¶n s¾c v¨n ho¸ d©n téc.<br /> b¶o vÖ b¶n s¾c v¨n ho¸ d©n téc lµ mét Theo t¸c gi¶, “C¬ héi lµ kh¶ n¨ng x©y<br /> nguyªn t¾c sèng cßn trong thêi ®¹i thÕ dùng vµ ph¸t triÓn thµnh c«ng nÒn v¨n<br /> giíi ph¸t triÓn v¨n ho¸ theo xu thÕ toµn ho¸ ViÖt Nam tiªn tiÕn, ®Ëm ®µ b¶n s¾c<br /> cÇu ho¸. Trong c¸c ®iÒu kiÖn hiÖn nay, d©n téc vµ më réng tiÕp xóc, giao l−u,<br /> 4 Th«ng tin Khoa häc x· héi, sè 8, 2008<br /> <br /> ®èi tho¹i víi c¸c nÒn v¨n ho¸ kh¸c trªn – Lenin, t− t−ëng Hå ChÝ Minh vµ c¸c<br /> thÕ giíi, qua ®ã nh÷ng gi¸ trÞ −u tó cña quan ®iÓm §æi míi cña §¶ng ta, ®ång<br /> v¨n ho¸ ViÖt Nam cã dÞp to¶ s¸ng ra thêi tham kh¶o, tiÕp thu cã chän läc<br /> bªn ngoµi, ®ång thêi chóng ta l¹i cã thÓ nh÷ng thµnh tùu lý luËn cña thÕ giíi vÒ<br /> tiÕp thu nh÷ng tinh hoa v¨n ho¸ cña v¨n ho¸ vµ ph¸t triÓn còng nh− vÒ sù ®a<br /> nh©n lo¹i ®Ó lµm giµu ®Ñp thªm nÒn v¨n d¹ng v¨n ho¸ vµ ®èi tho¹i gi÷a c¸c nÒn<br /> ho¸ d©n téc. Cßn th¸ch thøc lµ nguy c¬ v¨n ho¸. Trong sè nh÷ng quan ®iÓm lý<br /> ®¸nh mÊt b¶n s¾c, cèt c¸ch riªng cña luËn thÕ giíi, t¸c gi¶ quan t©m ®Æc biÖt<br /> m×nh, bÞ hoµ tan vµo mét thø “v¨n ho¸ ®Õn viÖc tiÕp thu ý kiÕn cña nhµ khoa<br /> thÕ giíi ®ång phôc”, bÞ tha ho¸, biÕn häc Nga næi tiÕng lµ ViÖn sÜ Dimitri S.<br /> chÊt vµ cuèi cïng mÊt gèc vÒ v¨n ho¸” Likhachov, cho r»ng: “Trong ba chiÒu<br /> (tr.7). V× vËy, ®èi víi chóng ta hiÖn nay cña thêi gian, quan träng nhÊt lµ hiÖn<br /> trong sù nghiÖp ®æi míi ®Êt n−íc, nh»m t¹i, hÊp dÉn nhÊt lµ t−¬ng lai, phong<br /> tiÕn nhanh, tiÕn m¹nh trªn con ®−êng phó nhÊt lµ qu¸ khø. HiÖn t¹i liªn tôc<br /> héi nhËp quèc tÕ, thùc hiÖn qu¸ tr×nh tr«i qua… T−¬ng lai liªn tôc tiÕn gÇn,<br /> c«ng nghiÖp ho¸, hiÖn ®¹i ho¸, xÐt cho vµ chóng ta h−íng tíi nã, nã thèng trÞ.<br /> cïng, lµ xuÊt ph¸t tõ søc m¹nh v¨n ho¸ Cßn qu¸ khø lµ kho tµng lín nhÊt cña<br /> còng nh− tõ néi lùc tiÒm Èn ®ang hiÖn v¨n ho¸, võa søc víi mçi ng−êi, nh÷ng<br /> diÖn trong con ng−êi vµ v¨n ho¸ ViÖt ai muèn lµm giµu hiÖn t¹i cña m×nh vµ<br /> Nam. Tuy chóng ta ®ang ®øng tr−íc c¶ b¶o ®¶m cho t−¬ng lai” (tr.9).<br /> c¬ héi vµ th¸ch thøc lín, song nh− NghÞ Trªn c¬ së lý luËn, ph−¬ng ph¸p<br /> quyÕt Héi nghÞ lÇn thø t− Ban chÊp luËn vµ ph−¬ng ph¸p tiÕp cËn ®óng ®¾n<br /> hµnh Trung −¬ng §¶ng kho¸ X chØ râ: nªu trªn, t¸c gi¶ ®· tËp trung nghiªn<br /> “C¬ héi kh«ng tÊt yÕu ph¸t huy t¸c cøu nh÷ng néi dung chñ yÕu sau ®©y:<br /> dông mµ phô thuéc nhiÒu vµo néi lùc vµ<br /> kh¶ n¨ng vËn dông cña chóng ta. Th¸ch 1. NhËn thøc vÒ sù ®a d¹ng v¨n ho¸<br /> thøc tuy lµ søc Ðp trùc tiÕp, nh−ng t¸c vµ ®èi tho¹i gi÷a c¸c nÒn v¨n ho¸.<br /> ®éng ®Õn ®©u cßn tuú thuéc vµo nç lùc 2. Nh÷ng ho¹t ®éng s¸ng t¹o gi¸ trÞ<br /> v−ît qua cña chóng ta”(*). Râ rµng, ®iÒu v¨n ho¸ céi nguån cña d©n téc ë thêi ®¹i<br /> ®ã cßn tuú thuéc nhiÒu vµo nÒn v¨n ho¸ V¨n Lang - ¢u L¹c.<br /> mang b¶n s¾c d©n téc ®éc ®¸o vµ néi lùc<br /> 3. KÕt hîp ®èi tho¹i v¨n ho¸ víi<br /> tiÒm Èn cña con ng−êi vµ v¨n ho¸ ViÖt<br /> nhiÒu h×nh thøc ®Êu tranh kh¸c trong<br /> Nam.<br /> thêi B¾c thuéc vµ chèng B¾c thuéc.<br /> Nh»m nghiªn cøu mét c¸ch cã hÖ<br /> 4. §èi tho¹i gi÷a nÒn v¨n ho¸ §¹i<br /> thèng vµ t−¬ng ®èi toµn diÖn, ®ång thêi<br /> ViÖt víi mét sè nÒn v¨n ho¸ trong khu<br /> dù b¸o chiÒu h−íng ph¸t triÓn cña v¨n<br /> vùc vµ trªn thÕ giíi thêi trung ®¹i.<br /> ho¸ ViÖt Nam trong bèi c¶nh héi nhËp<br /> quèc tÕ hiÖn nay, t¸c gi¶ cuèn s¸ch ®· 5. TiÕp xóc, giao l−u, ®èi tho¹i ngµy<br /> vËn dông c¸c quan ®iÓm lý luËn vµ cµng réng më gi÷a v¨n ho¸ ViÖt Nam<br /> ph−¬ng ph¸p luËn cña chñ nghÜa Marx víi nhiÒu nÒn v¨n ho¸ trªn thÕ giíi thêi<br /> cËn – hiÖn ®¹i.<br /> (*)<br /> Xem: Th«ng b¸o Héi nghÞ lÇn thø t− Ban chÊp<br /> hµnh Trung −¬ng §¶ng kho¸ X. B¸o Nh©n d©n 6. Bµi häc lÞch sö vµ vÊn ®Ò ®−¬ng<br /> ngµy 30/01/2007. ®¹i cña viÖc ph¸t huy b¶n s¾c v¨n ho¸<br /> Sù ®a d¹ng v¨n ho¸ vµ... 5<br /> <br /> d©n téc, chñ ®éng tham gia ®èi tho¹i biÖt lµ tiÕn tr×nh h×nh thµnh vµ ph¸t<br /> gi÷a c¸c nÒn v¨n ho¸ trong giai ®o¹n triÓn b¶n s¾c d©n téc cña v¨n ho¸ ViÖt<br /> toµn cÇu ho¸ hiÖn nay. Nam qua c¸c thêi kú cho ®Õn h«m nay.<br /> <br /> S¸u néi dung nªu trªn ®−îc tr×nh C¶ s¸u ch−¬ng cña cuèn s¸ch ®Òu<br /> bµy trong s¸u ch−¬ng t−¬ng øng cña ®−îc t¸c gi¶ nghiªn cøu c«ng phu, ®Æt<br /> cuèn s¸ch, hÇu nh− bao qu¸t rÊt nhiÒu ra nhiÒu vÊn ®Ò míi, cã tÝnh gîi më vÒ<br /> vÊn ®Ò c¬ b¶n cña v¨n ho¸, v¨n minh v¨n ho¸, cã thÓ gióp chóng ta thÊy<br /> nãi chung, v¨n ho¸ ViÖt Nam nãi riªng, kh«ng chØ nh÷ng nhËn thøc ®óng vÒ sù<br /> tõ ®Þnh nghÜa v¨n ho¸, v¨n minh ®Õn ®a d¹ng v¨n ho¸ vµ ®èi tho¹i gi÷a c¸c<br /> nh÷ng ho¹t ®éng s¸ng t¹o v¨n ho¸ ViÖt nÒn v¨n ho¸, mµ cßn gióp chóng ta cã<br /> Nam tõ céi nguån, råi c¸c thêi kú trong mét c¸i nh×n míi vÒ v¨n ho¸ ®−¬ng ®¹i<br /> lÞch sö ph¸t triÓn v¨n ho¸ cho ®Õn h«m trªn c¬ së qu¸n triÖt t− t−ëng Hå ChÝ<br /> nay ®ang ®Æt ra nh÷ng vÊn ®Ò ®−¬ng Minh vµ ®−êng lèi cña §¶ng ta vÒ v¨n<br /> ®¹i cña v¨n ho¸ ViÖt Nam tiªn tiÕn, ho¸. T¸c gi¶ ®· dµnh ch−¬ng s¸u cña<br /> ®Ëm ®µ b¶n s¾c d©n téc. MÆc dï nh− t¸c cuèn s¸ch ®Ó nªu bËt nh÷ng bµi häc lÞch<br /> gi¶ nãi, kh«ng cã ®iÒu kiÖn ®Ò cËp ®Õn sö vµ vÊn ®Ò ®−¬ng ®¹i cña viÖc ph¸t<br /> tÊt c¶ nh÷ng vÊn ®Ò cÊu thµnh cña v¨n huy b¶n s¾c v¨n ho¸ d©n téc, chñ ®éng<br /> tham gia ®èi tho¹i gi÷a c¸c nÒn v¨n ho¸<br /> ho¸, nh−ng néi dung cuèn s¸ch ®· tËp<br /> trong giai ®o¹n toµn cÇu ho¸ hiÖn nay.<br /> trung ®−îc nh÷ng lÜnh vùc cã thÓ nãi lµ<br /> tiªu biÓu nhÊt cña v¨n ho¸ ViÖt Nam, tõ §Ó giíi thiÖu mét cuèn s¸ch dµy h¬n<br /> ng«n ng÷, ch÷ viÕt, t− t−ëng, ®¹o ®øc, 600 trang víi b¹n ®äc, ng−êi viÕt bµi<br /> ph¸p luËt ®Õn khoa häc, t«n gi¸o, v¨n nµy kh«ng cã ý ®Þnh l−îc thuËt mµ chØ<br /> häc, nghÖ thuËt…, c¶ v¨n ho¸ vËt chÊt nªu bËt mét sè nhËn xÐt chung mang<br /> lÉn v¨n ho¸ tinh thÇn, xuyªn suèt tõ cæ, tÝnh kh¸i qu¸t vµ c¬ b¶n nhÊt, còng cã<br /> cËn, hiÖn ®¹i ®Õn v¨n ho¸ míi hiÖn nay. thÓ xem lµ nh÷ng −u ®iÓm næi tréi cña<br /> §Æc biÖt h¬n n÷a, chñ ®Ò cuèn s¸ch ®· cuèn s¸ch.<br /> ®−îc nghiªn cøu trªn tinh thÇn qu¸n<br /> triÖt t− t−ëng Hå ChÝ Minh vµ c¸c lý 1. Tr−íc hÕt, ph¶i nãi ®Õn viÖc x¸c<br /> thuyÕt ph¸t triÓn hiÖn ®¹i trong mèi ®Þnh v¨n ho¸ ViÖt Nam cã céi nguån tõ<br /> quan hÖ mËt thiÕt gi÷a v¨n ho¸ víi kinh v¨n ho¸ b¶n ®Þa xuÊt ph¸t tõ “c¸i n«i”<br /> tÕ, chÝnh trÞ, x· héi. §ång thêi, t¸c gi¶ loµi ng−êi khi h×nh thµnh d©n téc vµ<br /> còng dµnh sù quan t©m tho¶ ®¸ng ®Ó nÒn v¨n minh ®éc ®¸o, l©u ®êi cña ViÖt<br /> lµm râ vai trß cña ®èi tho¹i v¨n ho¸ Nam, cã thÓ xem lµ mét thµnh c«ng næi<br /> trong viÖc thóc ®Èy sù ph¸t triÓn kinh bËt cña cuèn s¸ch. §©y lµ mét néi dung<br /> tÕ - x· héi cña ®Êt n−íc qua c¸c thêi kú, quan träng nh»m x¸c ®Þnh thùc chÊt v¨n<br /> gi¶i quyÕt hoµ b×nh c¸c cuéc chiÕn ho¸ ViÖt Nam lµ g× mµ tõ l©u nhiÒu ng−êi<br /> tranh, thiÕt lËp vµ t¸i lËp còng nh− vÉn b¨n kho¨n kh«ng hiÓu v¨n ho¸ ViÖt<br /> cñng cè quan hÖ ngo¹i giao gi÷a ViÖt Nam cã nguån gèc tõ v¨n ho¸ b¶n ®Þa hay<br /> Nam víi c¸c n−íc trong khu vùc vµ thÕ lµ v¨n ho¸ ngo¹i lai héi nhËp tõ nhiÒu<br /> giíi. Cho nªn, th«ng qua cuèn s¸ch, nguån v¨n ho¸ kh¸c. §©y còng lµ vÊn ®Ò<br /> chóng ta cã thÓ thÊy mét ph¸c th¶o cã liªn quan ®Õn viÖc x¸c ®Þnh mét triÕt lý<br /> nh÷ng néi dung c¬ b¶n nhÊt cña tiÕn ph¸t triÓn v¨n ho¸ ViÖt Nam mµ tõ l©u<br /> tr×nh ph¸t triÓn v¨n ho¸ ViÖt Nam, ®Æc chóng ta rÊt quan t©m.<br /> 6 Th«ng tin Khoa häc x· héi, sè 8, 2008<br /> <br /> Sau nh÷ng ph¸t hiÖn quan träng tån t¹i vµ ph¸t triÓn trªn c¬ së giao l−u,<br /> cña ngµnh kh¶o cæ häc, kÕt hîp víi c¸c héi nhËp vµ ®Êu tranh nh»m kh¼ng<br /> thµnh qu¶ nghiªn cøu cña nhiÒu lÜnh ®Þnh b¶n s¾c v¨n ho¸ riªng, ®éc ®¸o cña<br /> vùc khoa häc kh¸c, nhiÒu nhµ khoa häc chÝnh m×nh. §iÒu ®ã còng ®ång nghÜa<br /> ®· cã c¬ së ®Ó kh¼ng ®Þnh: “N−íc ViÖt víi viÖc ®¸nh mÊt b¶n s¾c v¨n ho¸ lµ<br /> Nam lµ mét trong nh÷ng “c¸i n«i” cña ®¸nh mÊt c¶ sù tån t¹i mét d©n téc ®éc<br /> loµi ng−êi”… “D©n téc ViÖt Nam vèn cã lËp.<br /> nÒn v¨n minh ®éc ®¸o vµ l©u ®êi. N−íc<br /> 2. Nghiªn cøu vÒ b¶n s¾c v¨n ho¸<br /> V¨n Lang thêi Hïng V−¬ng ®· lµ trung<br /> ViÖt Nam, nh− chóng ta thÊy, ®· cã<br /> t©m mét thêi cña nÒn v¨n ho¸ §«ng<br /> nhiÒu quan ®iÓm rÊt kh¸c nhau. ThËm<br /> Nam ¸”. Nh−ng, nãi râ qu¸ tr×nh h×nh<br /> chÝ cã ng−êi cßn dùa vµo thuyÕt ©m<br /> thµnh d©n téc còng nh− nÒn v¨n ho¸<br /> d−¬ng ®Ó t×m hiÓu vµ kh¼ng ®Þnh b¶n<br /> b¶n ®Þa ViÖt Nam nh− thÕ nµo, th× hÇu<br /> s¾c v¨n ho¸ ViÖt Nam. §äc cuèn s¸ch<br /> nh− ch−a cã ®−îc lêi gi¶i ®¸p thËt sù<br /> nµy, chóng ta thÊy t¸c gi¶ ®· vËn dông<br /> thuyÕt phôc. Víi nh÷ng thµnh c«ng cña<br /> t− t−ëng Hå ChÝ Minh, nªu bËt ®−îc<br /> m×nh trong qu¸ tr×nh t×m tßi, nghiªn<br /> nh÷ng quan ®iÓm rÊt c¬ b¶n vÒ v¨n ho¸<br /> cøu, t¸c gi¶ Ph¹m Xu©n Nam kh«ng chØ<br /> cña Ng−êi, tõ ®Þnh nghÜa kh¸i niÖm v¨n<br /> kh¼ng ®Þnh cã nÒn v¨n ho¸ b¶n ®Þa ViÖt<br /> ho¸, x¸c ®Þnh mèi quan hÖ mËt thiÕt<br /> Nam, mµ cßn lµm râ sù phong phó, ®a<br /> gi÷a v¨n ho¸ víi kinh tÕ vµ chÝnh trÞ<br /> d¹ng cña nÒn v¨n ho¸ Êy trªn rÊt nhiÒu<br /> ®Õn viÖc vËn dông s¸ng t¹o, ®ång thêi<br /> mÆt, tõ v¨n ho¸ s¶n xuÊt, v¨n ho¸ sinh<br /> ®èi tho¹i gi÷a Hå ChÝ Minh víi c¸c di<br /> ho¹t ®Õn v¨n ho¸ ®¹o ®øc, v¨n ho¸ nghÖ<br /> s¶n v¨n ho¸ truyÒn thèng cña d©n téc<br /> thuËt, v¨n ho¸ t©m linh…, nh»m chøng<br /> vµ nh©n lo¹i, ®Æc biÖt lµ nh÷ng quan<br /> minh nh÷ng ho¹t ®éng s¸ng t¹o gi¸ trÞ<br /> ®iÓm cã tÝnh ®èi tho¹i cña Hå ChÝ Minh<br /> v¨n ho¸ cña céng ®ång c¸c d©n téc ViÖt<br /> víi häc thuyÕt K. Marx. Trªn c¬ së ®ã,<br /> Nam. T¸c gi¶ ®· cho thÊy, tõ rÊt sím<br /> t¸c gi¶ nªu bËt nh÷ng quan ®iÓm s¸ng<br /> ng−êi ViÖt cæ, tæ tiªn cña chóng ta, ®·<br /> t¹o gi¸ trÞ v¨n ho¸ cña Hå ChÝ Minh,<br /> s¸ng t¹o ®−îc mét cÊu tróc c¬ së x· héi<br /> nhÊt lµ vÒ b¶n s¾c v¨n ho¸ d©n téc tõ<br /> bao gåm Nhµ, Lµng, N−íc rÊt ®éc ®¸o<br /> truyÒn thèng ®Õn hiÖn ®¹i.<br /> tån t¹i l©u bÒn cho ®Õn h«m nay. T¸c<br /> gi¶ ®· ph¸c ho¹ mét qu¸ tr×nh giao l−u, Kh«ng ph¶i lµ mét c«ng tr×nh<br /> ®èi tho¹i gi÷a v¨n ho¸ ViÖt Nam víi c¸c nghiªn cøu chuyªn vÒ Hå ChÝ Minh,<br /> nÒn v¨n ho¸ kh¸c kh¸ cô thÓ th«ng qua nh−ng cã thÓ nãi, cuèn s¸ch nµy ®· lµm<br /> nh÷ng sù kiÖn lÞch sö, nh÷ng cuéc tiÕp næi bËt ®−îc nh÷ng néi dung c¬ b¶n<br /> biÕn cã ®èi tho¹i vµ ®Êu tranh ®Ó trªn c¬ nhÊt cña t− t−ëng Hå ChÝ Minh vÒ v¨n<br /> së ®ã h×nh thµnh nÒn v¨n ho¸ ViÖt Nam ho¸, do ®ã chóng ta cµng thÊy râ nh÷ng<br /> cã b¶n s¾c riªng rÊt râ rµng. quan ®iÓm ®óng ®¾n xuyªn suèt cña t¸c<br /> gi¶ khi nghiªn cøu vÒ sù ®a d¹ng v¨n<br /> Trªn c¬ së mét gãc nh×n tõ v¨n ho¸<br /> ho¸ vµ ®èi tho¹i gi÷a c¸c nÒn v¨n ho¸<br /> ViÖt Nam, t¸c gi¶ ®Ò cËp tr−íc tiªn ®Õn<br /> còng nh− khi nghiªn cøu v¨n ho¸ ViÖt<br /> sù ®a d¹ng v¨n ho¸ vµ ®èi tho¹i gi÷a c¸c<br /> Nam nãi riªng.<br /> nÒn v¨n ho¸ ngay tõ khi h×nh thµnh<br /> nÒn v¨n ho¸ b¶n ®Þa ViÖt Nam, chøng 3. Nghiªn cøu sù ®a d¹ng v¨n ho¸<br /> minh r»ng d©n téc ViÖt Nam chØ cã thÓ vµ ®èi tho¹i gi÷a c¸c nÒn v¨n ho¸,<br /> Sù ®a d¹ng v¨n ho¸ vµ... 7<br /> <br /> ®−¬ng nhiªn ph¶i nãi ®Õn qu¸ tr×nh tiÕp NguyÔn Tr·i ®Õn Hå ChÝ Minh. §ã míi<br /> biÕn, c¸c h×nh thøc ®èi tho¹i vµ ®Êu thùc sù lµ triÕt lý v¨n ho¸ “lÊy d©n lµm<br /> tranh gi÷a v¨n ho¸ ViÖt Nam víi c¸c gèc”, tuy quan ®iÓm “lÊy d©n lµm gèc”<br /> nÒn v¨n ho¸ kh¸c. Th«ng qua nh÷ng vÉn xuÊt ph¸t tõ v¨n ho¸ Khæng gi¸o.<br /> h×nh thøc tiÕp biÕn vµ nh÷ng cuéc ®Êu Tõ ®ã, cã thÓ nãi, nÕu tr−íc ®©y cã<br /> tranh gi÷a v¨n ho¸ ViÖt Nam víi c¸c “tam gi¸o ®ång nguyªn”, th× ngµy nay<br /> nÒn v¨n ho¸ kh¸c, t¸c gi¶ cho thÊy v¨n trong thêi ®¹i Hå ChÝ Minh l¹i cã mét<br /> ho¸ ViÖt Nam ®· tá râ b¶n lÜnh cña sù ®ång nguyªn kh¸c, xuÊt ph¸t tõ sù<br /> m×nh trong viÖc chñ ®éng tiÕp nhËn bao dung v¨n ho¸ héi tô thµnh t− t−ëng<br /> nh÷ng gi¸ trÞ v¨n ho¸ nh©n lo¹i phï Hå ChÝ Minh trªn c¬ së chñ nghÜa Marx-<br /> hîp víi yªu cÇu ph¸t triÓn cña d©n téc Lenin, truyÒn thèng v¨n hãa d©n téc vµ<br /> ViÖt Nam, mµ tiªu biÓu lµ v¨n ho¸ PhËt tinh hoa v¨n ho¸ nh©n lo¹i. Ba nguån<br /> gi¸o, v¨n ho¸ Khæng gi¸o vµ v¨n ho¸ v¨n ho¸ Êy ®−îc Hå ChÝ Minh tiÕp biÕn,<br /> L·o gi¸o. Kh«ng ph¶i lµ bçng nhiªn giao l−u, ®èi tho¹i vµ th©u ho¸, t¹o<br /> xuÊt hiÖn ë ViÖt Nam hiÖn t−îng “tam thµnh cèt lâi cña nÒn v¨n ho¸ míi ViÖt<br /> gi¸o ®ång nguyªn”. Theo t¸c gi¶, kh«ng Nam. Cã thÓ xem qu¸ tr×nh Êy còng lµ<br /> thÓ mét lÜnh vùc v¨n ho¸ ngo¹i lai nµo qu¸ tr×nh gi¸c ngé ch©n lý cña ng−êi<br /> cã thÓ ®Ò xuÊt chñ tr−¬ng “®ång anh hïng gi¶i phãng d©n téc vµ danh<br /> nguyªn”, mµ ph¶i xuÊt ph¸t tõ sù bao nh©n v¨n ho¸ Hå ChÝ Minh. Nh−ng<br /> dung, hoµ ®ång cña nÒn v¨n ho¸ b¶n quan träng h¬n, ph¶i nãi ®Õn viÖc thùc<br /> ®Þa. Muèn “®ång nguyªn”, v¨n ho¸ b¶n hiÖn ch©n lý ®−îc gi¸c ngé cña Hå ChÝ<br /> ®Þa ph¶i ®ñ m¹nh, ®ñ b¶n lÜnh míi th©u Minh ngay trªn câi ®êi nµy nh»m x©y<br /> ho¸ ®−îc nh÷ng gi¸ trÞ chän läc phï hîp dùng mét n−íc ViÖt Nam míi, ®−a nh©n<br /> víi ®¹o lý vµ t©m lý d©n téc, th«ng qua d©n ta ®Õn tù do vµ h¹nh phóc. Con<br /> nh÷ng danh nh©n v¨n ho¸, nh÷ng anh ®−êng ®ã còng lµ qu¸ tr×nh tiÕp nèi<br /> hïng hµo kiÖt thêi nµo còng cã. truyÒn thèng v¨n ho¸ d©n téc cña nhiÒu<br /> §iÒu thó vÞ lµ tõ rÊt sím cha «ng ta thÕ hÖ con ng−êi ViÖt Nam mµ hiÖn nay<br /> ®· thÊy vÊn ®Ò thiÕt yÕu kh«ng chØ lµ chóng ta ®ang ®i t×m mét triÕt lý ph¸t<br /> gi¸c ngé ch©n lý mµ cßn lµ ë viÖc thùc triÓn kh«ng chØ tiÕp nèi con ®−êng Hå<br /> hiÖn ch©n lý ®−îc gi¸c ngé ngay gi÷a ChÝ Minh ®· chän mµ quan träng h¬n lµ<br /> cuéc ®êi. Cho nªn, TrÇn Nh©n T«ng sau s¸ng t¹o nh÷ng b−íc ®i thÝch hîp sao<br /> khi xuÊt gia vÉn kh«ng khu«n theo con cho cã hiÖu qu¶, tíi ®Ých an toµn. §ã<br /> ®−êng tu hµnh cña Ên §é hay con còng lµ nh÷ng bµi häc lÞch sö vµ vÊn ®Ò<br /> ®−êng Trung Hoa, mµ tù më lÊy con ®−¬ng ®¹i cña viÖc ph¸t huy b¶n s¾c<br /> ®−êng riªng cho phï hîp víi t©m hån vµ v¨n ho¸ d©n téc ®−îc t¸c gi¶ tr×nh bµy ë<br /> t©m lý d©n téc. §ã lµ quan ®iÓm PhËt ch−¬ng s¸u cña c«ng tr×nh.<br /> gi¸o cña vÞ tæ s¸ng lËp ph¸i ThiÒn Tróc 4. §iÒu quan träng cña mét c«ng<br /> L©m Yªn Tö. §©y lµ mét triÕt lý s¸ng tr×nh nh− c«ng tr×nh vÒ v¨n ho¸ kh«ng<br /> t¹o v¨n ho¸ rÊt quan träng, cã quan hÖ ph¶i ë chç nªu ®−îc nhiÒu sù kiÖn,<br /> ®Õn ý thøc tù lËp vµ tù t«n d©n téc mµ nhiÒu ý kiÕn kh¸c nhau, thËm chÝ lµ<br /> chóng ta thÊy xuyªn suèt tõ céi nguån nhiÒu ý kiÕn tiªu biÓu, mµ lµ ë ý thøc<br /> v¨n ho¸ truyÒn thèng ®Õn v¨n ho¸ ViÖt tiÕp nhËn vµ chÝnh kiÕn cña ng−êi viÕt<br /> Nam hiÖn ®¹i, tõ TrÇn Nh©n T«ng, nh− thÕ nµo. Víi cuèn s¸ch nµy, ®Æc<br /> 8 Th«ng tin Khoa häc x· héi, sè 8, 2008<br /> <br /> biÖt lµ ë ch−¬ng s¸u, t¸c gi¶ kh«ng chØ Bèn lµ, kh«ng hÑp hßi, ®éc t«n mét<br /> theo dâi s¸t sao tiÕn tr×nh ph¸t triÓn lo¹i gi¸ trÞ v¨n ho¸ nµo, mµ cã th¸i ®é<br /> v¨n ho¸ ViÖt Nam mµ cßn cã nh÷ng cëi më trong tiÕp nhËn vµ kÕt hîp nh÷ng<br /> nhËn ®Þnh vÒ nhiÒu hiÖn t−îng ®èi gi¸ trÞ −u tréi cña nhiÒu nÒn v¨n ho¸<br /> tho¹i v¨n ho¸ ®· vµ ®ang tån t¹i hiÖn kh¸c nhau.<br /> nay. Ch¼ng h¹n nãi ®Õn quan ®iÓm vÒ DÜ nhiªn, cuèn s¸ch còng kh«ng<br /> sù ®ông ®é gi÷a c¸c nÒn v¨n minh cña quªn nªu bËt nh÷ng ®Æc tr−ng cña xu<br /> Huntington ®ang l−u hµnh hiÖn nay,<br /> thÕ toµn cÇu ho¸ còng nh− nh÷ng c¬ héi<br /> t¸c gi¶ ®· thÓ hiÖn râ nh÷ng quan<br /> vµ th¸ch thøc xÐt tõ gãc ®é v¨n ho¸ ®Æt<br /> ®iÓm, chÝnh kiÕn mang tÝnh chiÕn ®Êu<br /> trong mèi quan hÖ mËt thiÕt víi kinh tÕ,<br /> cña m×nh. Tõ ®ã, cã thÓ nãi, ch−¬ng<br /> chÝnh trÞ, x· héi. §ång thêi, t¸c gi¶ còng<br /> s¸u cña cuèn s¸ch ch¼ng nh÷ng nªu<br /> ®Ò cËp ®Õn nh÷ng dù b¸o t−¬ng lai,<br /> bËt ®−îc nh÷ng bµi häc lÞch sö mµ t¸c<br /> nh÷ng vÊn ®Ò vµ nh÷ng nhiÖm vô ®Æt ra<br /> gi¶ cßn ®Ò cËp ®Õn nhiÒu vÊn ®Ò ®−¬ng<br /> ®èi víi viÖc b¶o tån sù ®a d¹ng v¨n ho¸<br /> ®¹i cña viÖc gi÷ g×n vµ ph¸t huy b¶n<br /> vµ ®èi tho¹i gi÷a c¸c nÒn v¨n ho¸ trong<br /> s¾c v¨n ho¸ d©n téc. §ã còng chÝnh lµ<br /> giai ®o¹n toµn cÇu ho¸ hiÖn nay.<br /> nh÷ng vÊn ®Ò ®−îc nhiÒu ng−êi quan<br /> t©m trong bèi c¶nh héi nhËp quèc tÕ §¸ng chó ý lµ t¸c gi¶ ®· cè g¾ng<br /> hiÖn nay cña v¨n ho¸ ViÖt Nam vµ nªu lªn mét sè “luËn thuyÕt” vÒ xu<br /> viÖc tham gia ®èi tho¹i tÝch cùc vµ chñ h−íng vËn ®éng cña c¸c nÒn v¨n ho¸ vµ<br /> ®éng gi÷a v¨n ho¸ ViÖt Nam víi c¸c v¨n minh trªn thÕ giíi ngµy nay,<br /> nÒn v¨n ho¸ kh¸c trong khu vùc vµ thÕ ph−¬ng ch©m vµ nguyªn t¾c b¶o tån sù<br /> giíi, ®Æc biÖt lµ v¨n ho¸ Mü trong m«i ®a d¹ng v¨n ho¸ vµ t¨ng c−êng ®èi tho¹i<br /> tr−êng toµn cÇu ho¸ kinh tÕ vµ hiÖn gi÷a c¸c nÒn v¨n ho¸, nh− “luËn thuyÕt”<br /> ®¹i ho¸ v¨n ho¸ ViÖt Nam. vÒ xu h−íng ®ång nhÊt ho¸ v¨n ho¸, sù<br /> Nh»m kh¼ng ®Þnh vµ nªu bËt mét kiÓm nghiÖm nã trong thùc tiÔn, vµ<br /> sè bµi häc kinh nghiÖm cña «ng cha ta ph−¬ng ch©m b¶o tån b¶n s¾c v¨n ho¸<br /> trong qu¸ khø, t¸c gi¶ cuèn s¸ch ®· lµm d©n téc trong bèi c¶nh toµn cÇu ho¸<br /> râ mét sè c©u tr¶ lêi sau ®©y: hiÖn nay. Xu h−íng xung ®ét hay ®èi<br /> tho¹i gi÷a c¸c nÒn v¨n minh? Sù lùa<br /> Mét lµ, trong tiÕp xóc, giao l−u, ®èi<br /> chän cña l−¬ng tri nh©n lo¹i, vµ nh÷ng<br /> tho¹i víi c¸c v¨n ho¸ kh¸c, v¨n ho¸ ViÖt<br /> nguyªn t¾c cÇn gi÷ v÷ng trong ®èi tho¹i<br /> Nam kh«ng tiÕp nhËn toµn bé hÖ thèng<br /> gi÷a c¸c nÒn v¨n ho¸ (vµ v¨n minh) v×<br /> gi¸ trÞ ngo¹i sinh mµ chØ lùa chän, th©u<br /> hoµ b×nh vµ ph¸t triÓn bÒn v÷ng.<br /> ho¸ nh÷ng gi¸ trÞ phï hîp.<br /> Sù ®a d¹ng v¨n ho¸ vµ ®èi tho¹i<br /> Hai lµ, cã khi d−êng nh− tiÕp nhËn<br /> gi÷a c¸c nÒn v¨n ho¸ - mét gãc nh×n tõ<br /> cã hÖ thèng, nh−ng thùc tÕ ®· s¾p xÕp<br /> ViÖt Nam cña t¸c gi¶ Ph¹m Xu©n Nam<br /> l¹i c¸c bËc thang gi¸ trÞ kh¸c nhau.<br /> lµ mét c«ng tr×nh nghiªn cøu míi, cã<br /> Ba lµ, tiÕp thu vµ c¶i biÕn nh÷ng nh÷ng ®ãng gãp ®¸ng tr©n träng trong<br /> h×nh thøc míi vÒ v¨n ho¸, nghÖ thuËt viÖc kÕ thõa vµ tiÕp thu nh÷ng quan<br /> cña thÕ giíi ®Ó biÓu ®¹t néi dung c¸c gi¸ ®iÓm v¨n ho¸ trong qu¸ tr×nh ®èi tho¹i<br /> trÞ v¨n ho¸ ViÖt Nam. víi c¸c quan ®iÓm kh¸c nhau.<br />