Sử dụng rượu bia và hành vi tình dục có nguy cơ ở nam thanh niên chưa kết hôn từ 18 - 24 tuổi tại Khánh Hòa

TẠP CHÍ Y - DƢỢC HỌC QUÂN SỰ SỐ 4-2014<br /> <br /> SỬ DỤNG RƢỢU BIA VÀ HÀNH VI TÌNH DỤC CÓ NGUY CƠ<br /> Ở NAM THANH NIÊN CHƢA KẾT HÔN TỪ 18 - 24 TUỔI<br /> TẠI KHÁNH HÕA<br /> Lê Hữu Thọ*<br /> TÓM TẮT<br /> Nghiên cứu mô tả cắt ngang kết hợp nghiên cứu định tính và định lƣợng tiến hành qua 3 đợt<br /> từ 02 - 2009 đến 5 - 2010. Cỡ mẫu: phỏng vấn định lƣợng 1.068 ngƣời (đợt 1), 837 ngƣời (đợt 2)<br /> và 820 (đợt 3). Phỏng vấn định tính 43 ngƣời (đợt 1), 36 ngƣời (đợt 2) nhằm xác định mối liên<br /> quan giữa sử dụng rượu bia và hành vi tình dục có nguy cơ ở nam thanh niên chưa kết hôn từ<br /> 18 - 24 tuổi ở tỉnh Khánh Hòa. Kết quả: tuổi trung bình đầu tiên uống rƣợu bia 17,2 ± 2,7.<br /> 96,8% nam thanh niên đã từng uống rƣợu bia và 41,8% nam thanh niên có say rƣợu bia trong<br /> 6 tháng qua. 24,1% (257/1068) nam thanh niên đã có quan hệ tình dục (QHTD) âm đạo. Sự<br /> khác biệt có ý nghĩa thống kê giữa nam thanh niên có và không say rƣợu bia 6 tháng qua<br /> (p < 0,0001), nam thanh niên có say rƣợu bia trong 6 tháng qua có QHTD âm đạo gấp 2,83 lần<br /> so với nam thanh niên chƣa say rƣợu bia. Trong hai đợt điều tra tiếp theo sau 6 tháng và<br /> 12 tháng thấy có mối liên quan có ý nghĩa thống kê giữa việc say rƣợu bia 6 tháng qua đến việc<br /> có QHTD âm đạo. Có mối liên quan có ý nghĩa thống kê giữa nam thanh niên từng say rƣợu<br /> bia trong 6 tháng qua có nhiều bạn tình hơn so với những nam thanh niên không có say rƣợu<br /> bia (p < 0,05). 23,6% nam thanh niên say rƣợu bia có QHTD với gái mại dâm và sự khác biệt<br /> có ý nghĩa thống kê giữa nam thanh niên từng có QHTD và say rƣợu bia trong 6 tháng qua có<br /> QHTD với gái mại dâm gấp 2,18 lần so với nam thanh niên không có say rƣợu bia (p < 0,05).<br /> Đa số nam thanh niên trả lời phỏng vấn định tính đều cho rằng rƣợu bia sẽ làm tăng khả năng<br /> ham muốn tình dục. Đây là một rào cản liên quan đến QHTD trƣớc hôn nhân.<br /> * Từ khóa: Hành vi tình dục nguy cơ; Sử dụng rƣợu bia; Thanh niên chƣa kết hôn 18 - 24 tuổi.<br /> <br /> ALCOHOL CONSUMPTION AND SEXUAL RISK BEHAVIORS<br /> AMONG UNMARRIED YOUNG MEN FROM 18 - 24 YEAR-OLDS<br /> IN KHANHHOA PROVINCE<br /> SUMMARY<br /> A cross-sectional descriptive study combined qualitative research and quantitative through 3<br /> phases that was conducted through 3 from February, 2009 to May, 2010. Sample size: 1,068<br /> persons qualitative interviews (phase 1), the 837 persons (phase 2) and 820 persons (phase 3).<br /> 43 qualitative interviews (phase 1), 36 persons (phase 2). This study aims to determine the<br /> association between alcohol consumption and sexual risk behavior among unmarried young<br /> men from 18 - 24 years of age in the province Khanhhoa. Results: Mean age first drink was<br /> 17.2 ± 2.7. There were 96.8% of young men had been drinking and 41.8% of young men have<br /> drunk alcohol in the last 6 months. There were 24.1% (257/1068) of young men had vaginal sex.<br /> * Sở Y tế Khánh Hòa<br /> Người phản hồi (Corresponding): Lê Hữu Thọ (lehuutho3@gmail.com)<br /> Ngày nhận bài: 24/01/2014; Ngày phản biện đánh giá bài báo: 26/03/2014<br /> Ngày bài báo được đăng: 23/04/2014<br /> <br /> 49<br /> <br /> TẠP CHÍ Y - DƢỢC HỌC QUÂN SỰ SỐ 4-2014<br /> There was a significant difference statistically between young men have not drunk beer and 6<br /> months (p < 0.0001), young men have drunk alcohol in the past 6 months have vaginal sex than<br /> 2.83 times higher than young men are not drunk. In the next two surveys after 6 months and 12<br /> months that showed the significant correlation between young men had drunk 6 months of<br /> having vaginal sex. There were correlations between the statistical significance of young men<br /> ever drunk alcohol in the past 6 months have multiple sexual partners than young men have not<br /> drunk alcohol (p < 0.05). There were 23.6% of young men have drunk beer then having sex with<br /> prostitutes and the difference was statistically significant between the young men had sex and<br /> drunk alcohol in the last 6 months have sex with female sex workers were 2.18 times the young<br /> men had not drunk alcohol (p < 0.05). Most young men interviewed agreed that quantitative alcohol<br /> will increase the likelihood of sexual desire. This is a barrier related to sex before marriage.<br /> * Key words: Sexual risk behaviors; Alcohol consumption; Unmarried young men from 18 - 24<br /> year-olds.<br /> <br /> ĐẶT VẤN ĐỀ<br /> Sử dụng rƣợu bia là một thói quen<br /> mang đậm nét văn hoá truyền thống tại<br /> nhiều quốc gia, trong đó có Việt Nam. Sử<br /> dụng rƣợu bia với mức độ hợp lý có thể<br /> đem lại cho con ngƣời cảm giác hƣng phấn,<br /> khoan khoái, lƣu thông huyết mạch... Song,<br /> rƣợu bia lại là một trong những chất có<br /> thể gây nghiện. Do vậy, ngƣời sử dụng<br /> rất dễ bị lệ thuộc với mức độ dung nạp<br /> ngày càng nhiều dẫn đến tình trạng lạm<br /> dụng rƣợu bia gây ảnh hƣởng bất lợi đối<br /> với sức khoẻ.<br /> Một số nghiên cứu đƣợc tiến hành ở<br /> Anh và Trung Quốc cho thấy có những<br /> mối liên hệ thƣờng xuyên giữa sử dụng<br /> rƣợu bia và hành vi tình dục có nguy cơ,<br /> cƣỡng ép tình dục, bạo lực tình dục,<br /> nhiễm HIV và các bệnh lây qua đƣờng<br /> tình dục khác [1].<br /> Kết quả nghiên cứu từ các chƣơng<br /> trình phòng chống HIV ở vị thành niên và<br /> thanh niên Việt Nam cho thấy có mối liên<br /> hệ giữa việc sử dụng rƣợu bia và hành vi<br /> tình dục có nguy cơ [2, 3]. Nam giới sau<br /> khi uống rƣợu bia thƣờng ghé đến những<br /> tụ điểm có phục vụ mại dâm [4]. Một<br /> nghiên cứu khác cho thấy, 90% đối tƣợng<br /> nghiên cứu là nam giới trả lời có QHTD<br /> <br /> với gái mại dâm là do trƣớc đó uống rƣợu<br /> bia [6].<br /> Quá trình đổi mới và phát triển nền<br /> kinh tế ở nƣớc ta trong những năm gần<br /> đây đã giúp cho đời sống nhân dân ngày<br /> càng đƣợc nâng cao. Xu hƣớng sử dụng<br /> rƣợu bia trong sinh hoạt hàng ngày, vào<br /> những dịp lễ hội, trong quan hệ công<br /> việc... đang ngày càng gia tăng. Việc sử<br /> dụng rƣợu bia đƣợc xem là một trong<br /> những yếu tố dẫn đến các hành vi tình<br /> dục có nguy cơ ở những ngƣời sử dụng.<br /> Do vậy chúng tôi thực hiện nghiên cứu<br /> này nhằm: Xác định mối liên hệ giữa sử<br /> dụng rượu bia và các hành vi tình dục có<br /> nguy cơ ở nam thanh niên chưa kết hôn<br /> từ 18 - 24 tuổi tại một số xã phường, cơ<br /> quan đơn vị tại Khánh Hòa.<br /> ĐỐI TƢỢNG VÀ PHƢƠNG PHÁP<br /> NGHIÊN CỨU<br /> 1. Địa điểm, đối tƣợng và thời gian<br /> nghiên cứu.<br /> - Địa điểm nghiên cứu: 6 địa điểm: 4<br /> xã/phƣờng (Lộc Thọ, Phƣơng Sài, Vĩnh<br /> Phƣơng, Vĩnh Ngọc) và 2 đơn vị (Đại học<br /> Nha Trang và Công ty Dệt Nha Trang)<br /> tỉnh Khánh Hòa.<br /> - Đối tƣợng nghiên cứu: nam thanh niên<br /> từ 18 - 24 tuổi chƣa kết hôn tại các địa<br /> bàn trên.<br /> 50<br /> <br /> TẠP CHÍ Y - DƢỢC HỌC QUÂN SỰ SỐ 4-2014<br /> <br /> - Thời gian nghiên cứu: tháng 02 - 2009<br /> đến 05 - 2010.<br /> 2. Phƣơng pháp nghiên cứu.<br /> * Thiết kế nghiên cứu: nghiên cứu mô tả<br /> cắt ngang kết hợp nghiên cứu định tính và<br /> định lƣợng qua 3 đợt.<br /> * Cở mẫu nghiên cứu:<br /> - Cở mẫu nghiên cứu định lƣợng:<br /> Công thức tính cở mẫu<br /> <br /> n<br /> <br /> Z12 2  p  q<br /> d2<br /> <br /> <br /> <br /> 1,962  0,76  0,24  1216<br /> 0,0242<br /> <br /> Trong đó: n: cỡ mẫu nghiên cứu; p:<br /> tỷ lệ nam thanh niên sử dụng rƣợu bia<br /> trong 6 tháng qua 76,3% [2]; q = 1-p =<br /> 1 - 0,76 = 0,24; z: 1,96 (độ tin cậy 95%);<br /> d = q*10% = 0,024 (độ chính xác mong<br /> muốn); n tính toán đƣợc 1.216.<br /> Với cỡ mẫu trên chúng tôi chọn ngẫu<br /> nhiên 1.216 đối tƣợng trên máy tính từ<br /> quần thể nghiên cứu 4.766 ngƣời (theo<br /> danh sách tổng hợp nam thanh niên chƣa<br /> kết hôn từ 18 - 24 tuổi của 4 xã phƣờng<br /> và 2 đơn vị tham gia nghiên cứu). Trong<br /> lần điều tra định lƣợng khởi điểm, chỉ điều<br /> tra đƣợc 1.068 ngƣời (87,7% cì mẫu đã<br /> chọn). Sau 6 tháng, số lƣợng nam thanh<br /> niên tham gia vào đợt điều tra định lƣợng<br /> lần 2 là 837 ngƣời (78,4% tổng số nam<br /> thanh niên đã tham gia lần 1). Sau 12<br /> tháng, số lƣợng nam thanh niên tham gia<br /> vào đợt điều tra định lƣợng lần 3 là 820<br /> ngƣời, chiếm 76,8% tổng số nam thanh<br /> niên đã tham gia lần 1.<br /> + Cỡ mẫu nghiên cứu định tính của<br /> 2 đợt phỏng vấn sâu: cì mẫu nghiên cứu<br /> định tính ƣớc tính 4% cỡ mẫu định lƣợng<br /> = 4% x 1216 ~ 49 đối tƣợng đƣợc chọn<br /> <br /> ngẫu nhiên, nhƣng khi mời đối tƣợng<br /> tham gia nghiên cứu lần 1 chỉ có 43 đối<br /> tƣợng (đã từng tham gia trả lời điều tra<br /> định lƣợng lần thứ 1) tham gia trả lời<br /> phỏng vấn và sau 6 tháng, chúng tôi tiếp<br /> tục mời 43 đối tƣợng lần 1 để tham gia<br /> trả lời phỏng vấn sâu lần 2, nhƣng chỉ có<br /> 36 đối tƣợng tham gia trả lời phỏng vấn sâu.<br /> - Chọn mẫu: chọn mẫu ngẫu nhiên dựa<br /> trên các số liệu dân số hiện có tại các<br /> xã/phƣờng nghiên cứu, danh sách sinh<br /> viên Đại học Nha Trang và danh sách<br /> công nhân Công ty Cổ phần Dệt may Nha<br /> Trang. Việc chọn đối tƣợng nghiên cứu<br /> tại cộng đồng của 4 xã phƣờng sống gần<br /> gia đình và nam thanh niên ở các công ty<br /> và trƣờng đại học sống xa gia đình.<br /> * Tiêu chí lựa chọn:<br /> - Nam thanh niên từ 18 - 24 tuổi sống<br /> tại 1 trong 4 xã/phƣờng đƣợc chọn nghiên<br /> cứu tại thành phố Nha Trang, hoặc hiện<br /> đang là sinh viên Trƣờng Đại học Nha Trang,<br /> hoặc hiện đang là công nhân Công ty Cổ<br /> phần Dệt may Nha Trang.<br /> - Tất cả nam thanh niên đƣợc chọn<br /> đều chƣa kết hôn và không có ý định kết<br /> hôn trong thời gian 12 tháng tới trong giai<br /> đoạn thu thập số liệu nghiên cứu (nam<br /> thanh niên nào kết hôn trong thời gian 12<br /> tháng nghiên cứu sẽ không đƣợc tiếp tục<br /> tham gia chƣơng trình).<br /> * Tiêu chí loại trừ:<br /> - Thời gian sinh sống bên ngoài<br /> xã/phƣờng nghiên cứu của nam thanh niên<br /> chiếm 50% thời gian trong năm (≥ 6 tháng<br /> trong năm).<br /> <br /> 52<br /> <br /> TẠP CHÍ Y - DƢỢC HỌC QUÂN SỰ SỐ 4-2014<br /> <br /> - Kết hôn trong thời gian thu thập số<br /> liệu lần đầu.<br /> - Nam thanh niên mất khả năng về thể<br /> chất, tinh thần để tham gia vào chƣơng<br /> trình và/hoặc hiểu đƣợc những tiến trình<br /> thỏa thuận.<br /> * Phương pháp và nội dung thu thập<br /> thông tin:<br /> - Các cộng tác viên cộng đồng và điều<br /> tra viên nghiên cứu đã tiếp xúc với đối<br /> tƣợng nghiên cứu đƣợc chọn ngẫu nhiên<br /> và mời họ tham gia vào điều tra. Thủ tục<br /> ký mẫu thỏa thuận nghiên cứu tự nguyện<br /> tham gia của đối tƣợng nghiên cứu đƣợc<br /> nhân viên dự án thực hiện trƣớc khi tiến<br /> hành điều tra. Thu thập số liệu điều tra<br /> làm 3 đợt, mỗi đợt cách nhau 6 tháng.<br /> - Phỏng vấn định tính 2 đợt bằng cách<br /> phỏng vấn sâu, mỗi đợt cách nhau 6 tháng<br /> với nội dung liên quan về tác động của<br /> rƣợu bia đến QHTD.<br /> - 3 đợt điều tra định lƣợng đƣợc tiến<br /> hành trong suốt thời gian nghiên cứu, mỗi<br /> <br /> đợt cách nhau 6 tháng. Nội dung điều tra<br /> gồm: hành vi tình dục và sử dụng rƣợu<br /> bia, sử dụng rƣợu bia và hành vi tình dục<br /> có nguy cơ.<br /> * Xử lý và phân tích số liệu:<br /> - Số liệu thu thập định lƣợng đƣợc nhập<br /> vào máy tính và làm sạch bằng phƣơng<br /> pháp nhập kép (double entry) sử dụng phần<br /> mềm nhập liệu và phân tích bằng phần<br /> mềm SPSS 11.5. Sử dụng phƣơng pháp<br /> thống kê mô tả bao gồm giá trị trung bình<br /> và trung vị đối với kết quả liên tục và tỷ lệ<br /> của kết quả tuyệt đối. Sử dụng test  2 để<br /> so sánh tỷ lệ và t- test để so sánh giá trị<br /> trung bình giữa các nhóm, sự tƣơng quan<br /> hệ số để rút ra mối quan hệ giữa hai biến<br /> liên tục.<br /> - Phân tích số liệu định tính: nội dung<br /> ghi âm đƣợc chuyển sang dạng văn bản<br /> và phân tích bằng phần mềm “Ethnograph”<br /> và phân tích chủ đề đối chiếu với số liệu<br /> định lƣợng.<br /> <br /> KẾT QUẢ NGHIÊN CỨU VÀ BÀN LUẬN<br /> 1. Đặc điểm chung.<br /> Bảng 1: Đặc điểm chung của nghiên cứu định lƣợng (n = 1.068).<br /> Đ<br /> <br /> Nhân khẩu<br /> Tuổi trung bình:<br /> <br /> 20,9 ± 1,7<br /> <br /> Còn đi học<br /> <br /> 718/1068<br /> <br /> 67,2%<br /> <br /> Có việc làm<br /> <br /> 379/1068<br /> <br /> 35,2%<br /> <br /> 1001/1068<br /> <br /> 96,8%<br /> <br /> Sử dụng rượu bia<br /> Tuổi trung bình lần uống rƣợu đầu tiên:<br /> Đã từng uống rƣợu bia<br /> <br /> 17,2 ± 2,7<br /> <br /> 53<br /> <br /> TẠP CHÍ Y - DƢỢC HỌC QUÂN SỰ SỐ 4-2014<br /> Có uống rƣợu bia trong 6 tháng qua<br /> <br /> 909/1001<br /> <br /> 90,7%<br /> <br /> Có say rƣợu bia trong 6 tháng qua<br /> <br /> 418/1001<br /> <br /> 41,8%<br /> <br /> Số ngày có uống rƣợu bia (trong 30 ngày qua)<br /> <br /> 4,5 ngày<br /> <br /> Mối quan hệ tình cảm và hành vi tình dục<br /> Có một bạn gái (ngƣời yêu)<br /> <br /> 736/1068<br /> <br /> 68,9%<br /> <br /> Có sờ soạng tình dục<br /> <br /> 534/1068)<br /> <br /> 50%<br /> <br /> Có QHTD âm đạo<br /> <br /> 257/1068)<br /> <br /> 24,1%<br /> <br /> Có QHTD trong 6 tháng qua<br /> <br /> 170/257<br /> <br /> 66,1%<br /> <br /> Có QHTD qua đƣờng miệng<br /> <br /> 61/1068<br /> <br /> 5,7%<br /> <br /> Có QHTD hậu môn<br /> <br /> 7/1068<br /> <br /> 0,7%<br /> <br /> 259/1068<br /> <br /> 24,3%<br /> <br /> Có hành vi “QHTD bất kỳ” âm đạo/miệng/hậu môn<br /> <br /> Tuổi trung bình tham gia nghiên cứu 20,9 ± 1,7, 67,2% (718/1068) đối tƣợng còn đi<br /> học và 35,2% (379/1068) đã đi làm. Tuổi trung bình đầu tiên uống rƣợu bia 17,2 ± 2,7.<br /> Phần lớn nam thanh niên đã từng uống rƣợu bia (96,8%), trong đó, 90,7% (909/1001)<br /> uống rƣợu bia trong 6 tháng qua, đặc biệt 41,8% (418/1001) nam thanh niên say rƣợu<br /> bia trong 6 tháng qua. 68,9% (736/1068) nam thanh niên đã có bạn gái/ngƣời yêu rồi<br /> và 50% nam thanh niên có hành vi sờ soạng tình dục với bạn gái/ngƣời yêu. 24,1%<br /> (257/1068) có QHTD âm đạo và 24,3% (259/1068) có hành vi QHTD bất kỳ sau khi<br /> uống rƣợu bia. Trong đó, 66,1% nam thanh niên có QHTD trong 6 tháng qua.<br /> Bảng 2: Say rƣợu bia và QHTD âm đạo qua 3 đợt điều tra.<br /> ĐỢT ĐIỀU TRA<br /> <br /> TÌNH TRẠNG SAY<br /> <br /> Khởi điểm<br /> (n = 1001)<br /> Sau 6 tháng<br /> (n = 797)<br /> Sau 12 tháng<br /> (n = 754)<br /> <br /> QHTD ÂM ĐẠO<br /> <br /> Có<br /> <br /> Không<br /> <br /> Có (418)<br /> <br /> 152 (36,4%)<br /> <br /> 266 (63,6%)<br /> <br /> Không (583)<br /> <br /> 98 (16,8%)<br /> <br /> 485 (83,2%)<br /> <br /> Có (337)<br /> <br /> 87 (25,8%)<br /> <br /> 250 (74,2%)<br /> <br /> Không (460)<br /> <br /> 58 (17,2%)<br /> <br /> 402 (87,8%)<br /> <br /> Có (355)<br /> Không (349)<br /> <br /> 92 (25,9%)<br /> 62 (17,8%)<br /> <br /> 263 (74,1%)<br /> 287 (82,2%)<br /> <br /> OR (95% CI)<br /> <br /> p<br /> <br /> OR = 2,83<br /> (2,11 - 3,80)<br /> <br /> 0,0000<br /> <br /> OR = 2,41<br /> (1,67 - 3,48)<br /> <br /> 0,0000<br /> <br /> OR = 1,90<br /> (1,33 - 2,73)<br /> <br /> 0,0004<br /> <br /> Kết quả nghiên cứu cho thấy có mối liên hệ có ý nghĩa thống kê giữa việc say rƣợu<br /> bia và QHTD âm đạo qua cả 3 đợt điều tra. Trong đợt điều tra khởi điểm, trong số nam<br /> thanh niên cho biết có say rƣợu bia trong 6 tháng qua, 36,4% (152/418) cho biết mình<br /> “từng” có QHTD âm đạo. Trong khi ở những đối tƣợng không say rƣợu bia trong 6<br /> tháng qua, tỷ lệ này là 16,8% (98/583). Nam thanh niên có say rƣợu bia trong 6 tháng<br /> qua có QHTD đạo gấp 2,83 lần so với nam thanh niên chƣa say rƣợu bia. Tƣơng tự,<br /> 54<br /> <br />