Tác động của chính sách hỗ trợ phát triển nông nghiệp đến giảm nghèo vùng Tây Bắc

Vietnam J. Agri. Sci. 2019, Vol. 17, No. 5: 432-442 Tạp chí Khoa học Nông nghiệp Việt Nam 2019, 17(5): 432-442<br /> www.vnua.edu.vn<br /> <br /> <br /> TÁC ĐỘNG CỦA CHÍNH SÁCH HỖ TRỢ PHÁT TRIỂN NÔNG NGHIỆP<br /> ĐẾN GIẢM NGHÈO VÙNG TÂY BẮC<br /> Nguyễn Thị Thiêm1*, Nguyễn Phượng Lê2, Đỗ Kim Chung2<br /> 1<br /> NCS Học viện Nông nghiệp Việt Nam<br /> 2<br /> Khoa Kinh tế và PTNT, Học viện Nông nghiệp Việt Nam<br /> *<br /> Tác giả liên hệ: ntthien@vnua.edu.vn<br /> <br /> Ngày nhận bài: 04.09.2019 Ngày chấp nhận đăng: 17.09.2019<br /> <br /> TÓM TẮT<br /> <br /> Tây Bắc là địa bàn có vị trí chiến lược quan trọng về an ninh, quốc phòng, kinh tế và môi trường. Nhiều chính<br /> sách hỗ trợ nông nghiệp được thực hiện tại Tây Bắc như hỗ trợ cơ sở hạ tầng, phát triển sản xuất, thị trường. Mặc<br /> dù vậy, tỷ lệ nghèo của vùng hiện cao nhất trên cả nước, gấp hơn 3 lần tỷ lệ bình quân chung và được coi là “lõi<br /> nghèo”. Số liệu từ báo cáo của Chính phủ, 6 tỉnh vùng Tây Bắc và số liệu điều tra cho thấy các chính sách đã mang<br /> lại những cải thiện rõ rệt trong sản xuất nông - lâm nghiệp của vùng trong việc tăng năng suất cây trồng, khôi phục<br /> rừng và tăng độ che phủ rừng, tăng thu nhập của hộ nông dân, giảm nghèo, tăng GDP. Tuy nhiên, các chính sách<br /> chỉ tập trung hỗ trợ đầu vào sản xuất, chưa chú trọng đầu ra, khuyến nông, đa dạng sinh kế dựa vào rừng do vậy<br /> chưa khai thác hết lợi thế của Tây Bắc.<br /> Từ khóa: Chính sách, giảm nghèo, nông nghiệp, tác động, Tây Bắc.<br /> <br /> <br /> Impacts of Policy Support for Agricultural Development on Poverty Reduction<br /> in the Northwest Region<br /> <br /> ABSTRACT<br /> <br /> The Northwest is a region with important strategic position in terms of national security, economic development,<br /> and environmental protection. In recent years, various agricultural policies have been implemented in the region to<br /> improve infrastructure, production efficiency, and market accessibility. However, the poverty rate is currently the<br /> highest among seven economic regions, being three-fold of the country average. The information collected from<br /> government reports, six Northwestern provinces, and surveys showed that agricultural policies brought significant<br /> improvement in agricultural production such as crop yields, forest cover, GDP contribution, household’s income and<br /> poverty reduction. Most of policies have focused on input subsidy, but less attention to marketing, agricultural<br /> extension, and forest-based livelihood activities, resulting in underexploited region’s advantages.<br /> Keywords: Agriculture, northwest region, policy, poverty reduction.<br /> <br /> <br /> tď lệ hû nghèo cao nhçt và gçp 3 læn bình quân<br /> 1. ĐẶT VẤN ĐỀ<br /> chung cþa câ nāĉc (Bû LĐTBXH, 2017).<br /> Tây Bíc là đða bàn có vð trí chiến lāČc quan Nghiên cău rà soát các chāćng trình dĆ án<br /> trõng về an ninh - quøc phòng, kinh tế và môi giâm nghèo Ċ Việt Nam do UNDP thĆc hiện chî<br /> trāĈng sinh thái. Trong nhąng nëm qua, Đâng ra hiện có 41 dĆ án và chính sách đðnh hāĉng<br /> và Nhà nāĉc đã có nhiều chính sách và giâi vào việc giâm nghèo. Hæu hết các chāćng trình,<br /> pháp hú trČ phát triển kinh tế - xã hûi cho vùng dĆ án này đã và đang đāČc thĆc hiện Ċ vùng Tây<br /> và đã đät đāČc nhiều kết quâ tích cĆc. Tuy Bíc. Trong các chāćng trình giâm nghèo thì<br /> nhiên, do điều kiện tĆ nhiên khò khën nên hiện nông nghiệp đāČc hú trČ nhiều nhçt. Hćn nąa,<br /> nay Tây Bíc vén là mût trong ba vüng khò khën hû nghèo Ċ vùng Tây Bíc có sinh kế chþ yếu dĆa<br /> nhçt (cùng vĉi Tây Nguyên và Tây Nam Bû) vĉi vào nông nghiệp, do vêy việc thýc đèy thĆc thi<br /> <br /> 432<br />  Nguyễn Thị Thiêm, Nguyễn Phượng Lê, Đỗ Kim Chung<br /> <br /> <br /> <br /> chính sách nông nghiệp nhìm täo ra nhąng tác không hû thoát nghèo. Các biến đûc lêp X đäi<br /> đûng tích cĆc cho phát triển kinh tế xã hûi cþa diện cho các yếu tø ânh hāĊng đến việc thoát<br /> vùng nói chung và giâm nghèo nói riêng là rçt nghèo hoặc không thoát nghèo cþa hû bao g÷m:<br /> cæn thiết. X1 là dân tûc: Dân tûc Kinh: 1, DTTS: 0<br /> Bìng kết quâ nghiên cău tĂ thĆc tế trong<br /> X2 là giĉi tính cþa chþ hû: Nam: 1, Ną: 0<br /> vùng, bài viết phån tích tác đûng cþa chính sách<br /> X3 là tuùi chþ hû: Nëm<br /> phát triển nông nghiệp (PTNN) đến giâm nghèo<br /> Ċ vùng Tây Bíc, tĂ đò đāa ra nhąng khuyến X4 là trình đû hõc vçn cþa chþ hû: Sø nëm<br /> nghð nhìm nâng cao hiệu lĆc và hiệu quâ cþa đi hõc<br /> chính sách hú trČ PTNN cho giâm nghèo. X5 là sø thành viên cþa hû: Sø ngāĈi<br /> X6-16 là nhên khoán và chëm sòc rĂng, hú<br /> 2. PHƯƠNG PHÁP NGHIÊN CỨU trČ đçt rĂng sân xuçt, hú trČ đçt nông nghiệp,<br /> hú trČ giøng cây tr÷ng vêt nuôi, hú trČ phân bón,<br /> Vùng Tây Bíc trong nghiên cău này g÷m 6<br /> hú trČ nāĉc tāĉi, hú trČ thăc ën chën nuöi, hú<br /> tînh Yên Bái, Lào Cai, Điện Biên, Lai Châu,<br /> trČ công cĀ máy móc cho sân xuçt, hú trČ tham<br /> Hña Bình, Sćn La, nghiên cău såu đāČc thĆc<br /> gia mô hình giâm nghèo, hú trČ tín dĀng và hú<br /> hiện Ċ 2 tînh g÷m Sćn La và Lào Cai.<br /> trČ tiêu thĀ sân phèm: Có nhên đāČc hú trČ: 1,<br /> Thông tin thă cçp đāČc thu thêp tĂ hệ Không nhên đāČc hú trČ: 0<br /> thøng các vën bân chính sách liên quan đến<br /> X17 là hú trČ têp huçn khuyến nöng: ĐāČc<br /> giâm nghèo, hú trČ phát triển nông nghiệp tĂ<br /> têp huçn kĐ thuêt: 1, Khöng đāČc têp huçn kĐ<br /> cçp trung āćng, cçp tînh, cçp huyện, các báo cáo<br /> thuêt: 0.<br /> kết quâ thĆc hiện chāćng trình giâm nghèo cþa<br /> Chî tiêu phân ánh tác đûng cþa chính sách<br /> các tînh vùng Tây Bíc, các huyện và các xã Ċ<br /> bao g÷m: Giá trð sân xuçt ngành nông nghiệp,<br /> hai tînh nghiên cău såu là Sćn La và Lào Cai.<br /> sø huyện, xã, hû nghèo, thoát nghèo, thu nhêp<br /> Thöng tin sć cçp tĂ sø liệu điều tra 1.500 hû,<br /> cþa hû nghèo, thay đùi cć cçu lao đûng.<br /> 50 trang träi, 40 doanh nghiệp, 30 hČp tác xã Ċ<br /> ba tînh nëm 2015 và 240 hû, 16 cán bû cçp tînh,<br /> 12 cán bû cçp huyện và 24 cán bû cçp xã các cán 3. KẾT QUẢ VÀ THẢO LUẬN<br /> bû thĆc thi chính sách Ċ các cçp Ċ 2 tînh Sćn La 3.1. Tổng quan chính sách hỗ trợ phát triển<br /> và Lào Cai nëm 2019 để chî ra thĆc träng và nông nghiệp triển khai tại vùng Tây Bắc<br /> nhąng tác đûng cþa thĆc hiện chính sách hú trČ<br /> PTNN đến giâm nghèo vùng Tây Bíc khuyến Trong giai đoän 2012-2018, Ċ cçp trung<br /> nghð giâi pháp thĆc hiện có hiệu quâ chính sách. āćng cò 48 vën bân chính sách liên quan đến<br /> giâm nghèo đāČc ban hành để thĆc hiện trên câ<br /> Để phân ánh møi liên hệ, tác đûng giąa<br /> nāĉc nói chung và Ċ vùng Tây Bíc nói riêng.<br /> chính sách hú trČ PTNN đøi vĉi tình träng thoát<br /> Trên cć sĊ đò, các Bû, cć quan trung āćng đã kðp<br /> nghèo cþa hû, nghiên cău sĄ dĀng mô hình thĈi ban hành các Thöng tā, vën bân hāĉng dén<br /> Binary logistic vĉi biến phĀ thuûc là tình träng tù chăc thĆc hiện.<br /> thoát nghèo hoặc không thoát nghèo cþa hû, các<br /> Đøi vĉi hú trČ PTNN cho giâm nghèo, giai<br /> biến đûc lêp (12 biến) là các häng mĀc hú trČ<br /> đoän 2011-2015, các chính sách hú trČ PTNN<br /> nông nghiệp mà hû nhên đāČc. Mô hình bao g÷m<br /> đāČc thiết kế trong nhiều chāćng trình giâm<br /> 17 biến đûc lêp nhā sau:<br /> nghèo khác nhau nhā: Nghð quyết sø<br /> P 30a/2008/NQ-CP ngày 27/12/2008 cþa Chính<br /> log  0  1 X1  2 X 2  ...  18 X17<br /> 1P phþ; DĆ án hú trČ phát triển sân xuçt cho hû<br /> Trong đò: Biến phĀ thuûc nhên giá trð 1 nếu nghèo Ċ các xã, thôn bân đặc biệt khò khën theo<br /> hû thoát nghèo và nhên giá trð 0 khi hû không Quyết đðnh sø 551/QĐ-TTg ngày 4/4/2013; Hú trČ<br /> thoát nghèo. Tď sø P/(1-P) mô tâ xác suçt có hay giøng cây tr÷ng, vêt nuôi, thuøc thý y cho ngāĈi<br /> <br /> 433<br /> Tác động của chính sách hỗ trợ phát triển nông nghiệp đến giảm nghèo vùng Tây Bắc<br /> <br /> <br /> <br /> dân thuûc hû nghèo vüng khò khën theo Quyết sĊ hä tæng theo Chāćng trình 135 đāČc thĆc<br /> đðnh sø 102/2009/QĐ-TTg ngày 7/8/2009, dĆ án hiện theo Thöng tā 01/2017/TT-UBDT ngày 10<br /> nhân rûng mô hình giâm nghèo theo Quyết đðnh tháng 05 nëm 2017.<br /> sø 1489/2012/QĐ-TTg ngày 10/9/2012 cþa Thþ Bên cänh các chính sách hú trČ PTNN thĆc<br /> tāĉng Chính phþ. Theo đò, các đða phāćng triển hiện bĊi các cć quan nhà nāĉc, täi các tînh vùng<br /> khai chính sách vĉi 02 Thöng tā hāĉng dén cþa Tây Bíc nhên đāČc hú trČ cþa các cć quan,<br /> Bû NN&PTNT, bao g÷m: Thöng tā 52/TT- doanh nghiệp trong nāĉc và quøc tế. Giai đoän<br /> BNNPTNT ngày 29/12/2014 hāĉng dén thĆc hiện 2012-2018 có tùng sø 24 dĆ án cþa các tù chăc<br /> mût sø nûi dung hú trČ phát triển sân xuçt quy quøc tế vĉi tùng sø kinh phí 5.208.615,14 triệu<br /> đðnh theo Nghð Quyết sø 30a/2008/NQ-CP ngày đ÷ng đāČc thĆc hiện täi các tînh vùng Tây Bíc,<br /> 27/12/2008 (hú trČ các huyện nghèo) và Thöng tā trong đò thĆc hiện nhiều nhçt Ċ hai tînh Sćn La<br /> sø 46/2014/TT-BNNPTNT, ngày 5/12/2014 về và Lào Cai (Chính phþ, 2019).<br /> hāĉng dén thĆc hiện mût sø nûi dung hú trČ phát Về nûi dung hú trČ PTNN cho giâm nghèo<br /> triển sân xuçt theo Chāćng trình 135 (hú trČ các bao g÷m hú trČ phát triển cć sĊ hä tæng nhā giao<br /> xã và thôn bân đặc biệt khó khën). thông nûi đ÷ng, thþy lČi, hú trČ PTSX, công cĀ,<br /> Vì hú trČ nông nghiệp trong giâm nghèo máy mòc, đçt sân xuçt, bâo vệ và phát triển<br /> đāČc thĆc hiện Ċ nhiều chāćng trình, dĆ án khác rĂng và xúc tiến thð trāĈng. Nûi dung hú trČ cć<br /> nhau nên trong giai đoän này có sĆ ch÷ng chéo sĊ hä tæng có sĆ khác nhau giąa hai giai đoän,<br /> về đøi tāČng, nûi dung, đða bàn thĀ hāĊng, gây hú trČ xây dĆng các trung tâm dðch vĀ nông<br /> khò khën cho các cçp triển khai chính sách cÿng nghiệp (theo Chāćng trình 30a) khöng cñn đāČc<br /> nhā quá trình hāĊng lČi cþa ngāĈi nghèo. thĆc hiện Ċ giai đoän 2016-2020.<br /> Giai đoän 2016-2020, Chính phþ ban hành Về hình thăc, phāćng thăc hú trČ có sĆ khác<br /> Quyết đðnh 1722/2016/QĐ-TTg ngày 2/9/2016 về nhau cën bân giąa hai giai đoän 2011-2015 và<br /> Chāćng trình MTQG giâm nghèo bền vąng giai 2016-2020. Giai đoän trāĉc, hú trČ chþ yếu trĆc<br /> đoän 2016-2020. Chính sách hú trČ PTNN đāČc tiếp đến tĂng hû nghèo, giai đoän hiện hành, hú<br /> thĆc hiện Ċ các dĆ án thuûc Chāćng trình trČ chuyển sang thĆc hiện theo các dĆ án và theo<br /> MTQG giâm nghèo bền vąng, bao g÷m: phát nhóm hû, theo cûng đ÷ng. Vì vêy, cách thăc triển<br /> triển cć sĊ hä tæng, sân xuçt, đa däng hóa sinh khai có sĆ khác biệt Ċ hai giai đoän.<br /> kế, nhân rûng mô hình giâm nghèo theo Chāćng<br /> Về đøi tāČng hāĊng lČi, giai đoän 2011-2015<br /> trình 30a, 135 và ngoài 30a, 135. Bên cänh đò,<br /> đøi tāČng hāĊng lČi chþ yếu là các hû nghèo, hû<br /> trong giai đoän 2009-2018, hú trČ PTNN cho<br /> cên nghèo và các doanh nghiệp, HTX, trang träi,<br /> giâm nghèo cñn đāČc thĆc hiện theo Quyết đðnh<br /> thôn bân, xã đặc biệt khò khën và các huyện<br /> 102/2009/QĐ-TTg ngày 7 tháng 8 nëm 2009 về<br /> nghèo nhāng giai đoän hiện hành cò thêm đøi<br /> chính sách hú trČ trĆc tiếp cho ngāĈi dân thuûc<br /> tāČng là nhąng hû mĉi thoát nghèo. Vì vêy, phæn<br /> hû nghèo Ċ vüng khò khën vĉi phāćng thăc hú<br /> nào đã tránh đāČc thĆc träng không muøn thoát<br /> trČ trĆc tiếp bìng tiền hoặc hiện vêt. Riêng các<br /> nghèo cþa hû để nhên hú trČ.<br /> hú trČ phát triển và bâo vệ rĂng đāČc thĆc hiện<br /> theo Nghð đðnh sø 75/2015/NĐ-CP ngày 3.2. Kết quâ thực hiện chính sách hỗ trợ<br /> 9/9/2015 về Cć chế, chính sách bâo vệ và phát phát triển nông nghiệp cho giâm nghèo<br /> triển rĂng gín vĉi chính sách giâm nghèo<br /> nhanh, bền vąng và hú trČ đ÷ng bào DTTS giai 3.2.1. Mức hỗ trợ ngành nông nghiệp<br /> đoän 2015-2020. Theo đò, các hoät đûng hú trČ Chính sách hú trČ PTNN có thể đāČc đánh<br /> sân xuçt, đa däng hóa sinh kế và nhân rûng mô giá qua nhąng thay đùi về măc đû hú trČ tính<br /> hình giâm nghèo đāČc thĆc hiện theo Thông tā bìng% PSE (Ưĉc tính hú trČ ngāĈi sân xuçt nhā<br /> sø 18/2017/TT-BNNPTNT ngày 27/11/2017. mût phæn cþa tùng doanh thu cþa nông dân)<br /> Thöng tā này thay thế cho hai Thöng tā 52 và và% TSE (Ưĉc tính tùng măc hú trČ nhā mût<br /> 46 trāĉc đò khöng cñn hiệu lĆc. DĆ án hú trČ cć phæn cþa GDP).<br /> <br /> 434<br />  Nguyễn Thị Thiêm, Nguyễn Phượng Lê, Đỗ Kim Chung<br /> <br /> <br /> <br /> Bâng 1. Ước tính hỗ trợ phát triển nông nghiệp vùng Tây Bắc và câ nước<br /> Chỉ tiêu ĐVT 2000-2002 2016-2018 2016 2017 2018<br /> Cả nước<br /> Tổng giá trị sản xuất (giá cổng trại) nông nghiệp Tỷ đồng 128.552,8 977.405,8 926.062,6 975.579,3 1.031.670<br /> Trong đó, tỷ lệ hàng hóa MPS % 82,3 66,6 69,5 65,9 64,4<br /> Ước tính hỗ trợ sản xuất (PSE) Tỷ đồng 7.770,2 -58.160,8 -46.207 -9.858,5 -119.375,4<br /> Tỷ lệ PSE (%) % 5,9 -5,9 -4,9 -1,0 -11,5<br /> Tổng ước tính hỗ trợ (TSE) Tỷ đồng 10.860,3 -44.222,2 -31.065,6 3.589,1 -106.206,1<br /> Tỷ lệ TSE (% of GDP) % 2,0 -0,9 -0,7 -0,1 -2,2<br /> <br /> Nguồn: OECD, 2019.<br /> <br /> Bâng 2. Kết quâ hỗ trợ theo nội dung của các dự án (2016-2018)<br /> Sơn La Lào Cai<br /> Chỉ tiêu ĐVT Kinh phí Kinh phí<br /> Số lượng Số lượng<br /> (Triệu đồng) (Triệu đồng)<br /> <br /> Hỗ trợ hạ tầng Công trình 721 754.373 270 53.462<br /> <br /> Phát triển sản xuất, đa dạng hóa sinh kế Lượt hộ 21.127 243.825,4 109.621 181.360<br /> <br /> Dự án nhân rộng mô hình giảm nghèo Hộ - - 1.126 1.741,89<br /> <br /> Nguồn: Sở Lao động Thương binh và Xã hội tỉnh Sơn La và Lào Cai, 2017; 2018; 2019.<br /> <br /> <br /> Trong giai đoän 2000-2002, tính chung trên Nghiên cău cþa OECD gČi ý các quøc gia<br /> câ nāĉc măc hú trČ là khá biến đûng mà không nên áp dĀng các chính sách theo hāĉng cít giâm<br /> có bçt kč đðnh hāĉng dài hän rõ ràng nào. Măc măc hú trČ cho nông nghiệp nào không hiệu<br /> đû hú trČ ngāĈi sân xuçt đāČc tính theo% PSE quâ, đặc biệt là hú trČ giá, hú trČ chi trâ trĆc<br /> trung bình đät -5,9% trong giai đoän 2016- tiếp cho các sân phèm đæu vào và đæu ra, tëng<br /> 2018; chāa bìng mût nĄa cþa Trung Quøc và cāĈng hú trČ các dðch vĀ chung, đặc biệt cho sĆ<br /> Indonesia, thçp hćn đáng kể măc trung bình đùi mĉi sáng täo nhìm tëng nëng suçt bền vąng<br /> cþa OECD là 18%. trong bøi cânh có nhiều loäi rþi ro bao g÷m câ<br /> Việt Nam là mût trong sø các nāĉc có măc biến đùi khí hêu.<br /> hú trČ ngành nông nghiệp thçp nhçt trong sø 51<br /> 3.2.2. Kết quả thực hiện chính sách hỗ trợ<br /> nāĉc đāČc tính bĊi OECD Ċ câ hai giai đoän.<br /> nông nghiệp trong các chương trình giảm<br /> Nëm 2017, TSE cþa Việt Nam bìng 1,5 tď USD,<br /> nghèo ở vùng Tây Bắc<br /> chiếm khoâng 0,7% GDP. Trong khi đò, măc hú<br /> trČ cþa Trung Quøc chiếm 2,0% GDP, Nhêt Bân Nûi dung hú trČ PTSX nông nghiệp đāČc thể<br /> chiếm 1,1% GDP, Hàn Quøc chiếm 1,8% GDP, hiện Ċ tçt câ các dĆ án giâm nghèo, đặc biệt là<br /> Philippine 3,0% (OECD, 2019). Măc hú trČ PSE các dĆ án thuûc chāćng trình 30a và 135.<br /> cþa Việt Nam, đặc biệt là đøi vĉi các vùng nghèo Chāćng trình 30a hú trČ nhiều hćn cho sân xuçt<br /> nhā Tåy Bíc, chþ yếu là các chính sách hú trČ nông. Ví dĀ, hú trČ nông nghiệp nhā täo ruûng<br /> về giá đæu vào và đæu ra nhā chính sách gią đçt bêc thang, xây dĆng mô hình giâm nghèo và<br /> lúa (hú trČ đæu vào), chính sách đâm bâo lČi phát triển cć sĊ hä tæng, nhçt là công trình thþy<br /> nhuên ngāĈi tr÷ng lýa đät 30% chi phí sân xuçt lČi phĀc vĀ sân xuçt.<br /> (hú trČ giá đæu ra). Việt Nam là mût trong sø các Chính sách hú trČ phát triển cć sĊ hä tæng<br /> nāĉc có măc hú trČ ngāĈi sân xuçt thçp nhçt, nông nghiệp đã đèy mänh phân cçp cho các xã<br /> nhāng tëng lên trong vñng 3 nëm qua. làm chþ đæu tā và tù nhóm cûng đ÷ng thôn bân<br /> <br /> 435<br /> Tác động của chính sách hỗ trợ phát triển nông nghiệp đến giảm nghèo vùng Tây Bắc<br /> <br /> <br /> <br /> thĆc hiện công tác duy tu bâo dāċng. Tuy nhiên, đćn lê nhā hú trČ liên kết, hú trČ tā vçn xây<br /> vøn đæu tā vào thþy lČi chiếm tď lệ nhó, chþ yếu dĆng thāćng hiệu sân phèm chāa mang läi tác<br /> là các công trình giao thông nông thôn, giao đûng cho PTNN.<br /> thông liên xã, liên huyện. Giao thông nûi đ÷ng Lïnh vĆc hú trČ chþ yếu là tr÷ng trõt và<br /> và đāĈng lên nāćng réy chāa đāČc đæu tā, dén chën nuöi Ċ câ hai tînh nghiên cău sâu. Tuy<br /> đến việc thu hoäch và vên chuyển sân phèm gặp nhiên, hình thăc hú trČ chþ yếu là các loäi giøng<br /> khò khën, chi phí cao, khò tiêu thĀ sân phèm cây tr÷ng vêt nuôi và các loäi vêt tā phån bòn,<br /> hoặc tiêu thĀ vĉi giá bán thçp. thăc ën chën nuöi. Hú trČ về thþy sân chiếm tď<br /> Hoät đûng hú trČ trĆc tiếp đæu vào cho sân lệ nhó trong cć cçu hú trČ. Hú trČ về phát triển<br /> xuçt nông nghiệp là phù biến nhçt. Hú trČ đøi và bâo vệ rĂng theo Nghð đðnh 75 cÿng Ċ măc<br /> vĉi phát triển bâo vệ rĂng, hú trČ đçt sân xuçt, nhó lê (Bâng 4). Vùng Tây Bíc là vùng có tď lệ<br /> khuyến nông và tìm kiếm kết nøi thð trāĈng Ċ diện tích rĂng cao nhçt trên câ nāĉc, tuy nhiên,<br /> măc rçt thçp (Bâng 3). Nûi dung hú trČ chāa cò các dĆ án giâm nghèo chāa thiết kế đāČc các<br /> sĆ khác biệt so vĉi các giai đoän trāĉc đåy. phāćng thăc sinh kế dĆa vào rĂng.<br /> Chính sách PTNN cho giâm nghèo vén đang Theo nhên đðnh cþa hû, chính sách hú trČ<br /> đèy mänh việc tëng nëng suçt, đæu ra cho sân về thþy lČi, khuyến nông, vøn là cò tác đûng<br /> phèm mà chāa tính đến hiệu quâ kinh tế mang nhiều nhçt, đa däng hóa sinh kế và hú trČ tìm<br /> läi, chāa gín vĉi thð trāĈng. Ví dĀ nhā chanh đæu ra cò tác đûng ít. Theo lïnh vĆc hú trČ tr÷ng<br /> leo, táo mèo cþa hû Ċ Sćn La cò nëng suçt cao trõt và chën nuöi cò tác đûng mänh trong khi<br /> và chçt lāČng quâ tøt nhāng giá bán thçp và phát triển rĂng tác đûng ít (Bâng 5) . Nhên đðnh<br /> thêm chí gặp khò khën trong tiêu thĀ vì chāa cþa hû trùng hČp vĉi kết quâ cþa các chāćng<br /> cò đāČc đæu ra. Các hoät đûng hú trČ đæu ra trình hú trČ nhā trên.<br /> <br /> <br /> Bâng 3. Kết quâ hỗ trợ đầu vào/đầu ra cho sân xuất nông nghiệp (2016-2018)<br /> Sơn La Lào Cai<br /> Chỉ tiêu ĐVT Kinh phí Kinh phí<br /> Số lượng Số lượng<br /> (Triệu đồng) (Triệu đồng)<br /> Đầu vào, vật tư sản xuất Lượt người 21.302 229.868,2 103.918 169.019<br /> Hỗ trợ vay vốn tín dụng Hộ 34.842 2.163.231 28.246 2.043.475<br /> Phát triển và bảo vệ rừng Ha 87.399 13.674 15.227 10.543<br /> Hỗ trợ đất sản xuất Ha 338,5 4.821,2 - -<br /> Khuyến nông, nâng cao năng lực Lượt người 8.189 30.902 7.946 1.059<br /> Đầu ra, quảng bá sản phẩm, thương hiệu Hộ - 500 570 1.470<br /> <br /> Nguồn: Sở Lao động Thương binh và Xã hội tỉnh Sơn La và Lào Cai, 2017; 2018; 2019.<br /> <br /> <br /> Bâng 4. Kết quâ hỗ trợ theo lĩnh vực sân xuất nông nghiệp<br /> Sơn La Lào Cai<br /> Chỉ tiêu ĐVT Kinh phí Kinh phí<br /> Số lượng Số lượng<br /> (Triệu đồng) (Triệu đồng)<br /> Trồng trọt Lượt hộ 14.912 99.079 71.471 90.684<br /> Chăn nuôi Lượt hộ 7.660 95.434,9 15.112 59.546<br /> Rừng Ha 87.399 13.674 15.227 10.543<br /> Thủy sản Hộ - - 277 621<br /> <br /> Nguồn: Sở Lao động Thương binh và Xã hội tỉnh Sơn La và Lào Cai, 2017; 2018; 2019.<br /> <br /> <br /> 436<br />  Nguyễn Thị Thiêm, Nguyễn Phượng Lê, Đỗ Kim Chung<br /> <br /> <br /> <br /> Bâng 5. Nhận định của hộ về sự tác động của các chính sách hỗ trợ PTNN đến hộ (%)<br /> Tác động Tác động<br /> Nội dung Bình thường Tác động ít<br /> rất nhiều nhiều<br /> Theo hoạt động<br /> Hỗ trợ xây dựng cơ sở hạ tầng (thủy lợi, giao thông) 12,2 45,6 21,8 20,4<br /> Hỗ trợ đầu vào sản xuất/vật tư sản xuất 1,4 34,5 24,6 39,4<br /> Hỗ trợ vốn, tín dụng 11,8 49,3 10,4 28,5<br /> Khuyến nông, tập huấn kỹ thuật 0,0 57,7 27,5 14,8<br /> Đa dạng hóa sinh kế, việc làm 1,6 19,4 33,3 45,7<br /> Hỗ trợ đầu ra, thị trường tiêu thụ 0,0 16,4 17,2 66,4<br /> Theo lĩnh vực<br /> Trồng trọt 7,9 61,9 26,6 3,6<br /> Chăn nuôi 6,5 43,1 36,6 13,8<br /> Phát triển rừng 0,0 10,6 11,8 77,6<br /> <br /> Nguồn: Phỏng vấn cán bộ và điều tra hộ tại Sơn La và Lào Cai, 2019.<br /> <br /> <br /> lāćng thĆc trên đæu ngāĈi này chþ yếu là do<br /> 3.3. Tác động của chính sách hỗ trợ phát<br /> tëng nëng suçt cây tr÷ng nhĈ tác đûng cþa việc<br /> triển nông nghiệp đến giâm nghèo vùng<br /> đāa giøng lýa, ngö cò nëng suçt cao vào sân<br /> Tây Bắc<br /> xuçt. Đåy là thành tĆu nùi bêt, giúp cho Tây<br /> 3.3.1. Tác động đến năng suất/sản lượng Bíc nói chung, các hû nghèo nòi riêng cò đþ<br /> cây trồng lāćng thĆc, đâm bâo an ninh lāćng thĆc Ċ các<br /> NhĈ nhąng hú trČ chuyển đùi cć cçu cây vùng nghèo.<br /> tr÷ng, diện tích và sân lāČng cây tr÷ng chính là 3.3.3. Tác động đến diện tích rừng che phủ<br /> lúa và ngô vùng Tây Bíc tëng qua các nëm,<br /> Trong nhąng nëm vĂa qua, dāĉi tác đûng<br /> trong đò Sćn La là tînh có tøc đû tëng và sân<br /> cþa chính sách giao đçt, giao rĂng, diện tích<br /> lāČng lĉn nhçt.<br /> rĂng cþa Tây Bíc tëng tĂ 2.320,1 nghìn hecta<br /> Nëng suçt cây tr÷ng đāČc nhên đðnh tëng<br /> nëm 2010 tĉi 2.529,5 nghìn hecta nëm 2018<br /> lên và tëng lên nhiều, có thể dễ nhìn thçy nhĈ<br /> (chiếm gæn 20% diện tích rĂng cþa câ nāĉc). Sćn<br /> các chính sách hú trČ PTNN. Tuy nhiên, thu<br /> La, Lai Châu, Yên Bái là các tînh có diện tích<br /> nhêp về nông nghiệp có sĆ thay đùi nhāng<br /> rĂng cao nhçt câ nāĉc vĉi tď lệ diện tích tĆ<br /> khöng rô nét. Điều này chăng tó, giá trð sân<br /> nhiên lĉn.<br /> xuçt chāa đāČc câi thiện nhiều trong các chính<br /> sách hú trČ PTNN, cĀ thể nhąng chính sách hú NhĈ vêy, tď lệ che phþ rĂng cþa các tînh<br /> trČ về đæu ra và thð trāĈng chāa cò tác đûng trong vùng Tây Bíc đã tëng tĂ 42% nëm 2010<br /> nhiều đến tëng thu nhêp và giâm nghèo. tĉi 44,57% vào nëm 2018, cao hćn so vĉi măc<br /> bình quân câ nāĉc khoâng gæn 3%.<br /> 3.3.2. Tác động đến an ninh lương thực Kết quâ phân tích Ċ tāćng quan cho thçy<br /> Sân lāČng lāćng thĆc bình quån đæu nếu tď lệ che phþ rĂng càng cao thì tď lệ hû<br /> ngāĈi/nëm tëng tĂ 442,4 kg giai đoän 2006- nghèo càng giâm Ċ hệ sø tāćng quan là -0,552 và<br /> 2010 tĉi 462,87 kg vào giai đoän 2016-2018 (hay có ý nghïa thøng kê (Đú Kim Chung, 2015). Tuy<br /> 1,05 læn). Tuy nhiên, vén Ċ măc thçp hćn trung nhiên, các chính sách hú trČ PTNN thĈi gian<br /> bình cþa câ nāĉc là hćn 50 kg. Sćn La là tînh có qua chāa cò nhąng quan tâm thóa đáng tĉi<br /> sân lāČng lāćng thĆc bình quån đæu ngāĈi cao nhąng giâi pháp sinh kế dĆa vào rĂng phát huy<br /> nhçt vùng Tây Bíc. SĆ tëng lên về sân lāČng lČi thế cþa vùng. Vì vêy, tác đûng tĂ hú trČ về<br /> <br /> 437<br /> Tác động của chính sách hỗ trợ phát triển nông nghiệp đến giảm nghèo vùng Tây Bắc<br /> <br /> <br /> <br /> rĂng cho giâm nghèo đāČc đánh giá Ċ măc rçt 7% đến 8%. Tuy nhiên, thu nhêp bình quån đæu<br /> thçp (Bâng 5). Trong thĈi gian tĉi, cæn đa däng ngāĈi cþa vùng Tây Bíc thçp hćn măc chung cþa<br /> các hoät đûng sinh kế dĆa vào rĂng để khai thác câ nāĉc, trong khi tď lệ lao đûng nông nghiệp Ċ<br /> lČi thế về rĂng và giâm nghèo bền vąng. măc cao xçp xî 50% (Bâng 9). Điều này chăng tó,<br /> tình hình phát triển kinh tế xã hûi cþa vùng có<br /> 3.3.4. Tác động đến thu nhập đòng gòp lĉn tĂ nông nghiệp, tĂ đò, PTNN cò liên<br /> GDP nông nghiệp các vùng Tây Bíc cao hćn quan đến thu nhêp và giâm nghèo cþa vùng.<br /> măc chung cþa câ nāĉc, trong đò, Hña Bình, Yên Muøn giâm nghèo Ċ vùng Tây Bíc cæn có nhąng<br /> Bái và Sćn La chênh lệch so vĉi măc câ nāĉc tĂ câi thiện, nú lĆc về phát triển nông nghiệp.<br /> <br /> <br /> Bâng 6. Diện tích, sân lượng lúa và ngô của Vùng Tây Bắc (2010-2018)<br /> 2010 2015 2018<br /> Khu vực/Tỉnh<br /> Lúa Ngô Lúa Ngô Lúa Ngô<br /> Năng suất (tạ/ha)<br /> Cả nước 53,4 41,1 57,6 44,8 58,1 47,2<br /> Lào Cai 42,6 32,7 48,9 36,2 51,5 40,3<br /> Yên Bái 45,4 28,6 50,3 33,0 49,9 34,2<br /> Sơn La 33,0 31,5 34,0 36,8 26,0 41,3<br /> Điện Biên 33,4 23,2 35,4 25,7 36,1 26,6<br /> Lai Châu 38,5 25,8 43,0 29,1 44,8 33,1<br /> Hòa Bình 48,4 40,7 49,8 41,8 53,5 44,1<br /> Sản lượng (nghìn tấn)<br /> Vùng Tây Bắc 924,1 847,2 1.038,6 1.119,1 1.101,7 1.015,8<br /> Cả nước 40.005,6 4.625,7 45.091,0 5.287,2 43.979,2 4.905,9<br /> Tây Bắc/cả nước (%) 2,31 18,31 2,3 21,17 2,51 20,71<br /> Lào Cai 126,4 101,6 150,1 133,2 173,2 152,2<br /> Yên Bái 186,1 64,7 207,7 93,0 210,0 97,5<br /> Sơn La 147,1 417,4 177,4 588,7 182,5 469,5<br /> Điện Biên 155,1 67,4 174,8 76,2 185,3 79,3<br /> Lai Châu 116,7 50,1 132,8 66,0 143,7 70,1<br /> Hòa Bình 192,7 146,0 195,8 162,0 207,0 147,2<br /> <br /> Nguồn: Tổng cục thống kê, 2018.<br /> <br /> Bâng 7. Sân lượng lương thực bình quân vùng Tây Bắc và câ nước (kg/ngāĈi/nëm)<br /> Khu vực/Tỉnh 2006-2010 2011-2015 2016-2018<br /> Vùng Tây Bắc 442,4 509,9 462,87<br /> Cả nước 496,1 547,0 516,5<br /> Tây Bắc - Cả nước -53,7 -37,1 -53.63<br /> Lào Cai 341 398,55 444,94<br /> Yên Bái 306,4 360,85 380,97<br /> Sơn La 523,45 651,6 592,2<br /> Điện Biên 246,08 451,7 456,6<br /> Lai Châu 397,78 454,03 477,67<br /> Hòa Bình 410,15 438,53 424,8<br /> <br /> Nguồn: Tổng cục Thống kê, 2010; 2018.<br /> <br /> 438<br />  Nguyễn Thị Thiêm, Nguyễn Phượng Lê, Đỗ Kim Chung<br /> <br /> <br /> <br /> Bâng 8. Tỷ lệ che phủ rừng của các tỉnh vùng Tây Bắc Giai đoạn 2010-2018 (%)<br /> Tỉnh/Vùng 2010 2012 2014 2018<br /> Sơn La 44,1 44,7 44,6 43,5<br /> Điện Biên 36,2 40,2 41,3 39,8<br /> Lai Châu 41,2 41,2 45,0 49,3<br /> Hòa Bình 50,0 49,3 48,9 51,5<br /> Lào Cai 50,1 51,2 52,8 54,8<br /> Yên Bái 57,7 58,8 60,4 63<br /> Vùng Tây Bắc 42,2 44,6 43,64 44,57<br /> Cả nước 39,5 40,7 40,4 41,7<br /> <br /> Nguồn: Tổng hợp số liệu từ Tổng cục Thống kê từ năm 2010 đến 2018.<br /> <br /> <br /> Bâng 9. Thu nhập từ nông nghiệp vùng Tây Bắc và câ nước 2018<br /> Chỉ tiêu Cả nước Yên Bái Lào Cai Sơn La Điện Biên Lai Châu Hòa Bình<br /> Nông nghiệp trong GDP (%) 14,68 21,9 13,83 22,28 19,96 15,94 21,25<br /> Thu nhập BQ/người 60.865 33.600 61.840 39.772 24.150 30.660 50.700<br /> (nghìn đồng/người/năm)<br /> Tỷ lệ lao động nông nghiệp (%) 46,36 49,53 49,57 49,78 49,69 49,88 49,63<br /> <br /> Nguồn: Tổng cục thống kê, 2018.<br /> <br /> <br /> Theo báo cáo cþa Chính phþ (2019), thu Cò đến 95,6% sø hû điều tra cho rìng, lý do<br /> nhêp cþa hû gia đình tham gia dĆ án hú trČ thoát nghèo là nhĈ các giâi pháp hú trČ nông<br /> PTSX, đa däng hóa sinh kế và nhân rûng mô nghiệp. Trong khi đò, 2,72% sø hû cho rìng hõ<br /> hình giâm nghèo tëng tĂ 15-20% (giai đoän thoát nghèo nhĈ các hú trČ về công nghiệp, tiểu<br /> 2011-2015), tĂ 20-25% (giai đoän 2016-2018). thþ công nghiệp, lao đûng việc làm. Điều này<br /> NhĈ thĆc hiện nhąng nú lĆc về phát triển kinh chăng tó nông nghiệp vén là sinh kế chþ yếu<br /> tế và các chính sách hú trČ PTNN, tùng thu cþa các hû nông thôn vùng Tây Bíc.<br /> nhêp và thu nhêp tĂ nông nghiệp cþa các tînh Phân tích møi tāćng quan giąa tình träng<br /> vùng Tây Bíc tëng lên. Thu nhêp tĂ nông thoát nghèo cþa hû và nhąng hú trČ cþa chính<br /> nghiệp chiếm tď trõng cao trong cć cçu thu nhêp sách PTNN chî ra: sø nëm nhên khoán và chëm<br /> cþa ngāĈi dån, cao hćn măc trung bình câ nāĉc sóc rĂng, hú trČ đçt nông nghiệp, hú trČ giøng<br /> tĂ 1,5 đến hćn 2 læn (Bâng 10). Vì vêy, chính cây tr÷ng vêt nuôi, hú trČ phân bón, hú trČ têp<br /> sách hú trČ PTNN cò đòng gòp quyết đðnh đến huçn khuyến nông có sig = 0,00