intTypePromotion=1
zunia.vn Tuyển sinh 2024 dành cho Gen-Z zunia.vn zunia.vn
ADSENSE
 » 
 » 

Tác động của chính sách lâm nghiệp đến mối quan hệ giữa tài nguyên rừng và sinh kế cộng đồng dân tộc thiểu số vùng Tây Nguyên

Chia sẻ: _ _ | Ngày: | Loại File: PDF | Số trang:16

Thêm vào BST
Báo xấu
5
lượt xem 2
download
 
  Download Vui lòng tải xuống để xem tài liệu đầy đủ

Với mục đích xem xét các tác động của chính sách lâm nghiệp đến sinh kế của cộng đồng bản địa Tây Nguyên và tài nguyên rừng trong gần 35 năm (từ 1986 đến nay), phương pháp tổng quan và phân tích tài liệu, văn bản chính sách được áp dụng kết hợp với các công cụ phân tích thông tin như phân tích SWOT, phân tích trường lực và phân tích tứ diện.

Chủ đề:

Bình luận(0) Đăng nhập để gửi bình luận!

Lưu

Nội dung Text: Tác động của chính sách lâm nghiệp đến mối quan hệ giữa tài nguyên rừng và sinh kế cộng đồng dân tộc thiểu số vùng Tây Nguyên

  1. T p chí KHLN s 2/2019 (113 - 128) ©: Vi n KHLNVN - VAFS ISSN: 1859 - 0373 i t i: www.vafs.gov.vn B o Huy i h c Tây Nguyên V im ng c a chính sách lâm nghi n sinh k c a c ng b a Tây Nguyên và tài nguyên r ng trong g 1986 ng quan và phân tích tài li n chính sách c áp d ng k t h p v i các công c T khóa: Chính sách ng l c và phân tích t di n. K t qu cho th y các chính lâm nghi p, c ng n qu n lý b o v và phát tri n r ng dân t c thi u s , r ng i s ng c a c ng dân t c thi u s b a và r ng hai m t b n v ng, sinh k tích c c và tiêu c c. T l giao r ng cho h , c Tây c ng, Tây Nguyên r t th p, ch có 3,9% di n tích r t lâm nghi p. H qu ch Nguyên y u là c - R ng m t và i m t - R ng m t. Gi i pháp phát tri n sinh k cho c ng thi u s b a g n v i qu n lý r ng b n v ng c n bao g m: i) Quy ho ch l i ch r t giao r ng; ii) Phát tri n Doanh nghi p lâm nghi p c ng; iii) Ph c h i, phát tri n r t o sinh k các c ng nh n r ng; iv) T o các ngu n thu nh p t s n ph m r ng cho c ng v chính sách thích h p. Impact of forestry policies on the relationship between forest resources and livelihood of ethnic minority communities in the Central Highlands of Vietnam With the purpose of considering the effects of forestry policy on the livelihoods of ethnic minorities and forest resources in the Central Highland for nearly 35 years (from 1986 to present), a literature review was done using Keywords: Central methods of analyzing scientific articles, documents of forestry policies, laws Highlands, ethnic in conjunction with information analysis tools such as SWOT, force field minority community, analysis and four - - being and forest forestry policy, cover. The results show that policies related to forest protection and livelihood of development in the Central Highlands affected the livelihood of ethnic community, minorities and forest resources in both positive and negative aspects. The sustainable forest percentage of forest allocation to households and local communities in the Central Highhlands was very low, only 3.9% of forest area and forest land. The main problem is Human Well - being win - Forest lose and Human Well - being lose - Forest lose. Livelihood development solutions for indigenous ethnic minority communities associated with sustainable forest management should include: i) Re - planning of forest owners and forest land allocation; ii) Development of community forestry enterprises; iii) Rehabilitation and development of degraded forest resources to create livelihoods in communities receiving forests; iv) Generate income from forest products for the community with the appropriate policy mechanism. 113
  2. T p chí KHLN 2019 B o Huy, 2019(2) b o v và phát tri n r ng, phân tích vi n C ng dân t c thi u s Tây Nguyên trong c nh v i t phát l ch s phát tri is tri n r ng g n v i sinh k c a c ng, k g n bó v i r ng. T vi c s d ng tài nh các th i và t nguyên r ng theo truy n th ng canh tác xu t gi i pháp v chính sách và k thu t. r m trong khu v c ranh gi i truy n th ng c n nh ng ho t ng qu n lý b o v r ng, s d t r ng T ng quan tài li u bao g m các bài báo khoa n h c, báo cáo nghiên c qu n lý r t r ng t th b n lu i lu n qu n lý ng (B o Huy, 2005, 2009a). r ng và c ng dân t c thi u s Tây V i s phát tri n và áp l c c a xã h n 2019; ti n , phát tri n kinh t hàng hóa, th hành t ng h p, phân tích theo ch , th lo i ng thì chi c qu n lý s d ng r ng chính sách. c aN i theo th i gian và Các chính sách chính có ng rõ r n n nhi u m i s ng c ng và r c phân tích: c a c ng b n kh - Chính sách khoán b o v r ng. o v và phát tri n r ng trong b i c nh suy thoái sinh thái r ng và bi i khí h u - Chính sách th c hi n D án tr ng m i 5 tri u ha r ng. (Sikor et al., 2013). - t giao r ng. Có m i quan h gi a phát tri n r ng và gi m - Chính sách phát tri n lâm nghi p c ng. nghèo vùng nông thôn mi n núi. Chi c - ng l i t r c giao. gi m nghèo c n vi c thu hút - Chính sách chi tr d ch v ng r ng. c n d ng và phát tri n tài nguyên r ng. R ng là sinh k c a r t Các công c c áp d t ng nhi i nghèo trong s i b a h p và khái quát thông tin theo t ng chính s ng g n v i r c l i, trong s d ng sách, ch ; bao g m: phân tích SWOT r ng cho gi n có chính sách m m nh, Y u, i và Th thách), b o v r ng ch t ch , b n v ng, chú tr ng n ng l c (Th c tr ng, Vi n c nh ng c n r ng trong th c thi chi n i, Th i) và phân tích c gi m nghèo c a Vi t Nam (Sunderlin và t di i, R c, M t) Ba, 2005). (Sunderlin, 2005). Bài báo này khái quát l c s c a quá i chính sách qu n lý r ng tác i s ng c ng và tài nguyên 3.1. Dòng th i gian c a chính sách b o v và r ng (Sunderlin và Ba, 2005; Wode and phát tri n r ng liê n c ng ng tích c c, tiêu c c dân t c thi u s Tây Nguyên c a các chi c phát tri n lâm nghi p, Hình 1 ch c s c a m t s chính sách i s ng c ng và r ng n qu n lý, b o v và phát ra b c tri n r ng i s ng c a c ng tranh trong g 1986 - 2019) ng b a vùng Tây Nguyên trong g n 35 i ng c a các chính sách qu n lý - nay). 114
  3. B o Huy, 2019(2) T p chí KHLN 2019 86: S d ng r ng truy n th ng: xu t g và qu n lý theo h th ng qu c doanh ng. V i di t r ng t n này, c ng s d t r ng theo truy n th y và nhiên r ng l n Tây Nguyên, m dân b n ranh gi i buôn làng. Chính sách lâm nghi p a th i dân b a v n có th ti p t c s d t r y i nhi i s ng m lâm s c ng dân t c thi u s Tây Nguyên. c công nh n quy n s d t r ng. Trong gi n 1975 - 1986 h u h t r ng và t lâm nghi c quy ho ch làm r ng s n Hình 1. n 1986 - 1998: Khoán b o v r ng: hút s tham gia c trong b o v r ng, chính sách khoán b o v Chính sách lâm nghi i dân r i. R t r ng thu c quy n y u trong giai qu n lý s d ng c ng qu c doanh, n này là khoán b o v r ng. V i áp l c dân và khoán cho h o v . Chính sách s b c t chính sách kinh khoán b o v r ng t n nay. t m i, di dân t do t phía B c vào Tây n vi c b u phá r ng trên ng còn có quy mô r l t canh tác và khai thác trách nhi m thu hút và gi i quy ng b t h p pháp lâm s i dân b g o v r ng, do v thu tham gia vào nhi u ho t 115
  4. T p chí KHLN 2019 B o Huy, 2019(2) ng r ng, t nv d ng qu c i tác qu c t tri n khai sinh r ng sau khai thác,... m t d án lâm nghi p c ng trên quy mô n 1998 - t giao r ng, 10 t nh và 40 xã trong c lâm nghi p c ng: nhi u t nh Tây Nguyên tham gia (Huy, 2007, 2008; B o Huy, 2009a,b; Wode và Huy, 2009). t giao r ng l i t r ng, phát tri n lâm nghi p c ng là ng là chính sách t o chính sách ch n này (Qu c ng l i nh n r c h i, Lu t BVPTR 2004; B o Huy, 2005, 2006, xây d ng, th nghi m và phát tri 2007, 2009a, b; Huy, 2007, 2008; Wode và Quy nh s 999; B Nông 40 (B Nông nghi p và PTNT nghi p và PTNT, TT38/2007). n quy ch v khai thác g và lâm s ng này, chính sách khoán b o v r ng v n ti p th án lâm nghi p c ng n khái ni ng t c, các h ti p t c tham gia nh n khoán b o cung c p công c n v r ng v ng qu c doanh, ban c ng có th ch ng khai thác g b n qu n lý r ng phòng h cd ng th i v ng trong các lô r c giao (B o Huy, D án tr ng m i 5 tri u h 2006, 2007, 2009a,b; Huy, 2007, 2008; Wode 661/1998) r ng g n v t giao r ng và Huy, 2009; B o Huy và c ng s , 2012). ng ng b a vào ho ng tr ng r n 2010 - 2019: D ch v ng s t lâm nghi p. Tuy v y, ch y u là r ng: i dân tham gia h ng tr ng r ng v i Chi tr d ch v ng bao g m d ch v ng qu t r c r u ngu n theo Ngh nh 99 (TTg, giao cho h tr ng r m và c ng s , 2013) và h p này Tây Nguyên không nhi u. th on c m N i b t nh t v t giao phát th i khí nhà kính t m t r ng và suy thoát r ng ch h c thù r ng - ot c a qu n lý tài nguyên thiên nhiên c a c ng n nay (B o Huy, 2012; Huy, 2015). Vi c chi tr d ch v u ngu n cho ng thi u s r ng giao c ng g n v i khoán b o v r ng t giao r n nhóm h , c ng (Qu c gi a các pN cv ih H i, Lu i tr d ch B o Huy, 2005, 2009a,b; B Nông nghi p và v h p th ng PTNT, TT38/2007; Wode và Huy, 2009). m m, chi tr u ra công vi c có giao r ng cho c ng, nhi ud u tra, qu n lý b o v r ng. n lý r ng c c ng l i t m nhi c, r ng c a h , c ng nh n r p trung c th c 12 (B Nông nghi p hi n b i các t ch c qu c t p và PTNT nh v khai thác chính tác phát tri c (GTZ), Th và t n d ng, t n thu lâm s n và Lu t Lâm (SDC/Helvetas), Nh t (JICA) các t nh Kon nghi p 2017 (Qu c H i, 2017), ng T kL k Nông. K th a c khai thác lâm s ng các d án qu c t , T ng c c Lâm nghi các t ch c, cá nhân có quy n s d ng r ng. 116
  5. B o Huy, 2019(2) T p chí KHLN 2019 3.2. T ng c n r ng và g n bó v i r ng và thu hái lâm s n ngoài g c ng c, thu c, bán,... c ti n hành ng hai m t tích c c và tiêu c c/h n ng cho dù h không ph i ch r ng, ch nr i s ng c ng c a t ng t r ng qu quan tâm ch y u là khai thác cây g . Vi c t . ch c giao khoán b o v r ng có khi làm có 3.2.1. Chính sách khoán b o v r ng tính chi u l gi i ngân và cung c p m t ph n ti n m i dân mà ít quan tâm - ng tích c n r ng và c ng: n hi u qu c a nó. M t s c u th a nh n vai trò giao khoán trên gi y t , s sách ho c o v r ng ràng trên th a a hình ph c t p. và thu hút m t l ng l i dân b n Do v y r c b o v kém hi u qu . a vào công cu c b o v r ng t nhiên. H u h ng qu c doa u ti n hành 3.2.2. Chính sách th c hi h ng khoán b o v r ng v a tr ng m i 5 tri u ha r ng t th - ng tích c n phát tri n r ng và v s h o c ng: v r ng, tuy nhiên v i vi c áp d ng trên quy mô l n và kéo dài, thu hút s tham gia khá l n mô r ng kh p có th th y h u h ng ng r ng. H u h t g nr u tham i ng qu n lao ích c i m t ph n thu ng tr ng, nh p ti n m t cho c ng t ti n công b o o v , phòng ch ng cháy r ng. Do v r u thu nh p có th xem là v o ra ngu n vi c làm theo th i v khá md t giá ti n và ng bào, t o thêm qu r ng khoán b o v m. M i h ngu n thu nh p t ng trung bình nh n khoán b o v kho ng 5 - 10 ha - H n ch c a chính sách: Vi t cho ho giá h ng Tây Nguyên là bi ng t 50.000 - . Thu , do v y r t ít h s h u r ng nh tr Tr ng k i v i các h ng bào nghèo. r t tr ng lâm nghi p mà h u h t là Nhi u di n tích r c b o v khá hi u qu y b hóa c a c ng b ic n ng, nhi u thôn buôn t ch c thành b i hình s d t này các nhóm, t , c ng b o v r ng. B u h c th a nh n trong th c t c c p quy n s cho m t ti n trình c ng tham gia b o v d t. Do v y, tr ng r p r ng trên di n r ng, có t ch c, h p tác theo qu t canh tác c a c ng b a và m t nhóm h , c ng thôn buôn. s o nên mâu thu n trong s d n t - H n ch c a chính sách: tr ng r ng gi ng và c ng dân L i ích kinh t càng gi m d n giá tr t c thi u s t i ch . giá khoán b o v r ng th p và giá tr ti t 3.2.3. t giao r ng m s quan tâm c a c ng. Ngoài ra, l c thu - ng tích c c c a chính sách: M c tiêu hái lâm s n ngoài g trong r ng khoán b o v c a chính sách này là cung c i cho vi c c l . Vì th c t i s ng c a h s d ng r t o ra sinh k , kinh t cho 117
  6. T p chí KHLN 2019 B o Huy, 2019(2) c ng c bi i dân H th ng khuy n lâm y u và thi u s h tr i s ng ph thu c vào r ng c a ngành lâm nghi p cho qu n lý r ng h th i b o v và phát tri c r ng (Sunderlin ng. H th ng hành chính và Ba, 2005; B o Huy, 2005; 2009a, 2012; lâm nghi Huy 2007, 2008; Wode và Huy, 2009). V i ti p c n. chính sách này, l u tiên N c th a Tính công b t lâm nghi p nh n cá nhân, h r ng ra i b c ti p là c thôn buôn, là ch r ng c n, ng, cá th c s phân quy n qu n lý r ng và nhân, h có quy n l i tích t t chia s l i ích m nh m v quy n ng l i tài (Sunderlin và Ba, 2005). nguyên r ng t Nhà nc a i chính sách này, r ng t nhiên Thi ng l i t r ng trong ng n n cá nhân, h u ch h n, trong khi th i gian khai thác g t r ng r ng h , c i bên c nh các ch t qua kh i kh i r ng l ng, công ty lâm nghi p c in qu c doanh; m ra m t th i k m i v i vi c n qu n lý, b o v và s d ng r ng. qu n lý s d ng r ng t nhiên. M t s l i ích Ti p c t giao r ng thi u s tham gia mang l i t g gia d ng, lâm s n ngoài g cho c ac ng, theo ch ng c ng t r c ghi nh n. giao không phù h p v i nhu c u, kh m khai thác g i và ngu n l c c a c ng thi u s ; d n chia s l i ích trong c ng (Bon Bu Nor, qu n lý, b o v , s d ng r ng không hi u qu . k L k; Buôn Taly, a th t b i trong k L k) (B o Huy, 2006, 2007, 2009a, b; th c hi n Quy c B o Huy và c ng s , 2012; Huy, 2007, 2008). t giao r ng cho c ng thi u s Nhi u di c th a nh n Tây Nguyên. có ch là các h i dân t c thi u s b d ng. B m cho h 3.2.4. Chính sách phát tri n lâm nghi p ch t canh tác truy n th ng, c ng nh qu m tích - ng tích c c c a chính sách: c ng t t n qu n lý s d t Tây Nguyên, phù h p qu n V i nh ng h n ch c a qu n lý r ng t nhiên th ng c ib a. T t s di n theo h m giao tích r ng tr c phát tri t r ng r ng cho nhóm h ng và thúc c giao. y ti n trình qu n lý r ng c c ti o Huy, 2005, - H n ch c a chính sách: Trong nhi 2006, 2007). Sau t sau giao r ng, r c s mang l i sinh B o v và Phát tri n r k và phát tri n kinh t cho c ng b a. t giao r ng cho nhóm h , dòng M t s h n ch h , c thúc Giao r ng t nhiên manh mún nh l cho h , c qu n lý r ng c ng. do v y khó ho c không th b o v và t ch c Chính sách giao r ng cho c tr kinh doanh. cho m th c qu n lý m i Vi t Nam là qu n lý r ng c ng. M c R ng nghèo ki c cho là công b ng trong chia s l i ích và cho b o v , ph c h i. trách nhi m các c ng trong qu n lý b o 118
  7. B o Huy, 2019(2) T p chí KHLN 2019 v và s d ng r ng th i lâm nghi p 40/2005, Thôn a B NN & c p v i t p quán, truy n PTNT cho phép h c th ng qu n lý, s d ng tài nguyên thiên nhiên phép khai thác g , lâm s n ngoài g trên r ng c a dân t c Tây Nguyên. R ng do c ng c giao cho c hai m i và qu cb ov t u so v i giao gia d ng. cho h ho c thu c các t ch c lâm nghi p Nhà - H n ch c a chính sách: Trong th c t h u c. Qu n lý r ng c ng Bon Bu Nor ng nào chính t nh k Nông ho c Buôn Tul t nh k th ng l i g t các chính sách nói trên. L k là nh n hình. áp d ng trong th c - H n ch c a chính sách: Vi t giao t vì ph i còn ch r tr ng r ng cho c t h n ch , thành th c phép khai thác (v i r ng trong th c t m t t l r t th p r c giao ng g cho c ng. Lý do c a nó là thi u quy ng l ng là ph c t p và khó ho ch s d t r ng có s thi t hi u v i dân (B o Huy, 2005, 2006, l p các vùng r ng c ng. Ngoài ra, c ng a B NN & PTNT t th i gian dài yêu c u c ng ph u ch r ng ho i ph i r ng, do v c giao r ng ho c có Ch ng ch r ng m c phép khai thác không ti p c c v i các th t c hành g c u hoàn chính lâm nghi th c hi n qu n lý r ng. t ra ngoài kh a c ng Nhi u d án qu c t , c a ngành lâm nghi p v b a trong quá kh lâm nghi p c m, v i án qu c t v i s h p tác nhi u kinh nghi m, tài li c a nhà khoa h c lâm h c Vi t Nam và Liên h tr c ng xây d c qu n lý b ng d ng lý thuy t c u trúc r ng r b n v xây d ng ra mô hình r ng n gi l p và th c thi k ho ch qu n lý r ng, n, c ng có th ng d chia s l i ích trong c ng. Tuy khai thác ch n g b n v ng (B o Huy, 2006, v y các kinh nghi m, ki n th c t o ra b b c ti n, h tr quên ho c k th a, s d y cho xây d ng l i rõ ràng, minh trong các chính sách, d án lâm nghi p. b ch, d áp d i dân l i b b quên. 3.2.5. ng l i t r c giao 3.2.6. Chính sách chi tr d ch v môi - ng tích c c c a chính sách: Cùng v i ng r ng t giao r ng là chính sách - ng tích c c c a chính sách: Chính ng l i t r ng. M m cho sách ch tr d ch v ng r ng mà c th i nh n r c l i ích m t cách rõ là b o v ngu u ngu n các nhà máy ràng và công b ng, t ng l thu hút th ng l c khá t t cho b o v i dân b o v , phát tri n r ng và c i thi n r ng. V th c ch i s ng t r ng. Ch ng l i t khoán b o v r c ti n hành trên r n nay ch y u cho g . Chính sách u ngu n c a các nhà máy th y ng l a Th n. Chính sách này thu hút s tham gia khá ng Chính ph i ích ng b a vì s c hút i nh n r ng t g d a vào t l thu nh p ti n m t. M i h trung bình nh n ng c a r Quy nh khoán b o v ho c giao trung bình 119
  8. T p chí KHLN 2019 B o Huy, 2019(2) kho ng 10 ha r ng v i giá chi tr khoán ng và ch khoán l i m t ph n cho dân. o ra thu c tiêu chính c a chính sách nh p ti n m t cho m i h t 2 - 6 tri ng/ chi tr d ch v ng r ng là nh m thu vi c th hút s tham gia c a c ng b a s ng c, hình thành các t , r u ngu n vào b o v c và chi phí nhóm, c ng b o v r cv t c a d ch v s góp ph n c i thi n thu nh p cho ch c, qu n lý, chia s l i ích t r ng c a c ng i nghèo c c i thi n. - H n ch c a chính sách: giá Chính sách này hi p ph i m t s t n t et al., 2013; B o Huy, Th c ch c bi t là ng i dân t c thi u s v c a cung b , 2 i, b o t n tích r ng giao cho h , c ng ng Tây Nguyên l i r t th p, vì v y các h ch v ng 3.3. Th c tr ng - ng, thách th c - m t cách gián ti i cho sinh k c a c ng g n v i N qu n lý r ng b n v ng qu n lý r ng phòng h c d u này 3.3.1. Th c tr ng r ng và m i quan h v i d n h n ch ti p c n d ch v ng c ng m ng c a c th c hi c c i thi n sinh k c a c ng không t o cho h ch ng t ch c ng g n v i r ng thì v tiên quy t là trao qu n lý, b o v r ng. cho h quy n s d ng, s h u r ng. Trong H n ch t giao r ng cho c ng vì toàn qu c, kho ng 30% di t r ng và l c d ch v ng c a các c giao cho cá nhân, h và c ng UBND xã, các t ch c (công ty lâm (Sikor et al. nghi p, các ban qu n lý r c khi có n tích r ng che ph cao nh c d ch v ng r ng, thì nhi u di n tích v i 3.357 tri u ha r t r ng và có các r ng nghèo ki hi p c ng b a s ng ph thu c vào r ng Nhà c (có nhi u công ty có kh i cao thì t l giao r ng cho h , c ng l i th ) qu n lý ho c thu c UBND xã có xu r t th p; ch có 3,1% di n tích r ng giao cho ng giao v h 8% giao cho cho c ng chi tr d ch v ng thì vi c giao r ng cho h , c ng kh ng l i vì các t ch c (t ng c ng kho ng 130.000 ha) (Hình 2) (T ng này mu n gi l i r thu ti n d ch v môi c c Lâm nghi p, 2018). 120
  9. B o Huy, 2019(2) T p chí KHLN 2019 - c - R ng m t: M c dù v n ph thu c vào r ng, m t s i dân t c thi u s v n có l i ích l n t vi c m t r ng thông qua vi c chuy tr t nông nghi p chuy n y thu t lâm Doanh nghi p nhà c nghi n ph m t r n (Sunderlin và Ba, 2005). Hình 2. % - i m t - R c: ng h p này ch y c d ng. (Ngu n: T ng c c Lâm nghi p, 2018). M ts c ng b a s ng trong ho c g n khu r n c d ng t i, có sinh k g n y, h u h t các h , c ng b a bó v i r t r ng; nay b h n ch ho c b tham gia vào ho ng lâm nghi p ch y u m s d ng tài nguyên r ng. R ng gián ti p qua các h ng, khoán c b o v khá t t so v i các khu r ng b o v r ng, khoán chi tr d ch v ng. s n xu t. H c s là ch r c tr c - i m t - R ng m t: ng h p này ti p th c hi n các ho ng qu n lý r ng và ph bi n h u h t các khu r ng s n xu t và cung c p d ch v . Th c t lâm nghi o m t ph n là r ng phòng h . u h t ra sinh k b n v i dân t c thi u s r ng qu n lý b i các doanh nghi p Nhà c, Tây Nguyên. Bên c , r qu tr nên sau khi khai thác c n ki t g t kh nghèo ki t, t u di n tích b chuy i n lý b o v r ng, r ng b ti p t c tàn sang nông nghi p, tr ng cây công nghi p. phá không ki m soát ho c giao cho các công i sang tr ng cây công S d ng mô hình t di n c a Sunderlin (2005) nghi i b a h ng ngoài phân tích m i quan h v ch che cu c ho c m t s h có th thu nh p m t ít ph r ng và sinh k c a c ng dân t c nh khai thác g , c i, lâm s n ngoài g không thi u s Tây Nguyên sau t qu h p pháp còn sót l i t r ng nghèo ki cho th y trong b n m t c a m i quan h hai ; còn l i h u h t c ng b n nhân t r c - m t, thì a b m t ngu n sinh k t r ng. y th c tr ng t n t i ba m t (Hình 3). i là c - R ng c là c hi c sau g c thi các chính sách qu n lý r ng g n v i s ng c ng b a Tây Nguyên. 3.3.2. ng qu n lý r ng b n v ng trong m i quan h v i phát tri n sinh k c ng c-R c trong mô hình Hình 3. t di nh ng cho chi c qu n lý r ng b n v ng lin, 2005) g n v i phát tri n sinh k i dân b n 121
  10. T p chí KHLN 2019 B o Huy, 2019(2) th c hi ch t s n xu t, phòng h c d ng. C ng c n quy ho ch y m t giao c quy n s d ng r ng t ng r ng cho h i b n r ng Nhà c. i thi n, b sung các - V n còn nhi u c ng dân t c thi u s chính sách v hành chính lâm nghi p, d ch v b a có truy n th ng g n v i r ng Tây ng l i lâm s n Nguyên. k thu t, h tr c cho c ng ng dân t c thi u s h có quy n ti p c n - Có m t qu t và r ng khá l n do UBND tài nguyên r ng và có kh n lý, s xã qu n lý và các công ty lâm nghi p m t kh d ng nó b n v ng. R ng ph i là m t ngu n oanh, b o v có th giao cho h , sinh k chính c a c ng dân t c thi u s c ng. ng trong và g n r ng. - chi tr d ch v ng r ng: D ch v r u ngu 3.3.3. Thách th c ch chi tr d ch v h p th carbon r ng qua ng nói trên, m t s thách c xây d ng và th c c c ch ra: th c thi. M t s d án chi tr carbon cho t ng - Mâu thu n l i ích gi a các nhóm ch r ng khu v c s c th c hi n mà không ph i ch d n c n tr , h n ch vi c giao r ng cho n khi th c hi c gia. c - Ph c h i r ng nghèo ki t có kh - i ti n th ch hành chính l i kinh t trong th i gian ng n và trung h n. lâm nghi p h tr cho ho ng lâm nghi p c i dân. 3.4. Gi i pháp phát tri n sinh k cho c ng ng thi u s Tây Nguyên g n v i qu n lý - Khai thác lâm s n trong r ng s n xu t là r ng b n v ng r ng t nhiên th c hi n theo Lu t Lâm nghi p và Quy ch qu n lý r ng là khó áp d ng cho 3.4.1. Quy ho ch l i ch r t c ng dân t c thi u s . giao r ng - phát tri n thêm các Sau g n lý r ng l y doanh d ch v ng r p th nghi p N c là ch o b c l nhi u carbon, sinh thái r ng. m, r ng b m t, suy thoái, trong khi ng b m t sinh k , - R ng t nhiên nghèo ki t, ph c h i r ng c n th i gian dài và h n ch khai thác g trong r c s giúp c i thi i s ng cho nhi t Lâm nghi p i dân. Vì v y, c n có quy ho ch l i ch 2017 thì N ng r ng thôn ph c h i r ng nghèo ki t là r ng s n xu t. buôn ph i là m t ch r ng nòng c t. - C ng thi u và y u v t - Quy ho ch l i các lo i ch r ng thích h p kinh doanh r ng. cho t th gia ng b ac ng 3.3.4. i ch o. Ti n hành giao quy n s d t và Bên c ts i có th t n d r ng t n h , c ng b a. ng: R ng giao ch y u l y r ng t qu n lý, t các công ty lâm nghi p m t kh - Lu t Lâm nghi p m i 2017 th a nh n vi c n lý kinh doanh r ng; t r ng qu n lý giao r ng cho h , c ng c ba lo i r ng 122
  11. B o Huy, 2019(2) T p chí KHLN 2019 truy n th ng c a c ng, t c n nhi u v i th i s ng ph thu c chu k y. vào r ng cao, c ng có truy n th ng qu n - C n c i ti n ho c thi t l p l i h th ng hành lý r c qu n lý th p. chính lâm nghi p t nh, - Doanh nghi p lâm nghi p c ng huy nào s ch u trách nhi m quy ho ch l i ch r t ti p c n th ng, c ng có truy n th ng giao r ng cho h , c ng. Bên c n qu n lý r c qu n lý c a c ng c i ti nh, th t c giao c c i thi n. t lâm nghi p và giao r n, phát tri n lâm nghi p c ch t rõ ràng, minh b iv ic ng thi u s . c n th a nh n và b o v quy ng d ng - t giao r ng: t - r ng truy n th ng c a c ng b a; t tr ng lâm nghi tr ng r ng, ti n hành thi u s th a nh ng tiêu c c nông lâm k t h p thì ch y u nên giao cho h i dân s ng ph thu c vào r ng vùng n lý s n xu t. R ng t nhiên nên ng th i c n ng giao cho nhóm h , c ng thôn t phát tri n doanh nghi p hình thành Ban qu n lý r ng c ng lâm nghi p nh c b o m s công ng ho c Doanh nghi p lâm nghi p c ng b ng trong ti p c ng d ng tài nguyên ng (FAO, 2017; Hodgdon et al., 2013; Huy, r ng và c i thi n kinh doanh r ng, s n ph m 2017; MRLG, 2017). Lý do nên giao r ng t lâm nghi nâng cao thu nh p vùng c ng nhiên cho c ng vì nh ng h n ch c a ng thi u s s ng ph thu c vào r ng (FAO, giao r ng t nhiên cho h o v , 2017). Liên minh r không th t ch c kinh doanh g theo luân k ng thành công trong phát dài, khó công b ng trong phân chia r ng t tri n doanh nghi p lâm nghi p c ng nhiên có tr ng thái giàu nghèo khác nhau và c nhi n (Hodgdon r ng phân b i núi ph c t p et al., 2013). (B o Huy, 2005, 2012; Huy, 2007). Th c t Vi t Nam, m t s c ng thôn 3.4.2. Phát tri n t ch c qu n lý r ng c ng buôn dân t c b c h tr ng m i: Doanh nghi p lâm nghi p c ng ng và chia s l i nhu n xây d ng mô hình qu n lý r ng c ng nt Mô hình qu n lý r ng c c kh phát tri n lên thành nghiên c c và qu c t và mô hình Doanh nghi p lâm nghi p c ng ra tính thích h p trong thu hút s tham nh m qu n lý có hi u qu r i gia có hi u qu c a c ng b a trong nhu n t s n ph m r ng. Bon Bu Nor, t nh b o v phát tri n r ng và cho sinh k b n v ng k Nông là m t ví d ; k t qu s d ng công (FAO, 2017; MRLG, 2017; Huy, 2017). c c qu n lý r ng c ng cc am ic ng mà chia c a Liên minh r yc ng ra hai c qu n lý r ng c ng: ng trên m c trung bình (54%) so - Lâm nghi p c ng truy n th ng v i m t doanh nghi p lâm nghi p c ng ti p trên th gi i (Hình 4). 123
  12. T p chí KHLN 2019 B o Huy, 2019(2) sinh h c, du l ch sinh thái. Gi i pháp này là t i i v i r ng nghèo v a c i thi n sinh thái r pt n ph m r ng. Song song v i các gi i pháp k thu t s d ng t-r iv ic ng b ac n p c a Nhà c cho phát tri n nông lâm k t h p và ph c h i r ng nghèo ki t. M t ví d thành công là nghiên c u làm giàu r ng kh p suy thoái b ng cây t ch (Tectona grandis c h i h sinh thái r ng kh p và cung c p ti c i thi n thu nh p t cây g t ch có giá tr cao, chu k ng n (Huy et al., 2018). Hình 4. % 3.4.4. T o các ngu n thu nh p t r ng cho c ng v chính sách thích h p ng Bon - phát tri n r ng, ph c h i r ng và 4% (Huy, 2017) n c h tr b i các chính sách thích h p thì có ti o ra ngu n thu nh p t r ng 3.4.3. Ph c h i, phát tri n r t o sinh cho c ng b a (Sunderlin và Ba, k các c ng nh n r ng Th c t hi n nay Tây Nguyên, r ng t - G : Giá tr g các nhiên s n xu tr ng thái nghèo ki t, n có r ng là hàng t t tr ng lâm nghi t d i hình thành doanh d ng ch y c canh cây ng n nghi p c ng quy mô nh s n xu t g ng phát tri n r b nv t s mô hình quy mô nh c i thi n thu nh p cho t i v i các lo i thu nh p t g i Vi t-r Bon Bu Nor, Buôn Tul, Buôn TaLy... - g r y thu c lâm nghi p: Nông lâm ng b h n ch b i h th ng hành chính y u k t h p là gi i pháp t ng này kém và ph c t p trong khai thác g c i thi n s d tb nv m i t r ng h , c c m t thì các nh p trên m di n tích. Nhi u mô hình khu r ng t t, tuy nhiên nông lâm k t h c t ng k t v i ti n trình b o v , nuôi ng thì trong Tây Nguyên c áp d ng trong c khai thác g s là ngu n thu th n (Huy, 2009; Huy và Hung 2009; quan tr ng nh t trong qu n lý r ng t nhiên. Nguyen và Catacutan, 2012). Vì v y, c n xem xét áp d ng l i - R ng t nhiên nghèo ki t: Ph c h i r ng g t lý thuy t r ng chu n b n v c nghèo b ng làm giàu r ng r ng chuyên gia lâm nghi c và Vi t Nam xây cung c n ph các lo i, lâm s n d ng thành mô hình r ng n mà ngoài g cung c p nhi u c ng có th áp d thu ho ch g d ch v mô ng r o v và phát ng th i b m c u trúc r ng nh lâu tri n h sinh thái r ng, h p th carbon, b o v dài cho các m ng (B o u ngu n, b o v ch ng Huy, 2007; Wode và Huy 2009) (Hình 5). 124
  13. B o Huy, 2019(2) T p chí KHLN 2019 Hình 5. - Lâm s n ngoài g : c tính r ng 24 tri u công b ng. D ch v p th carbon i s ng trong ho c g n r ng và g n tám r ng c y s m trong khi ph i tri i dân t c thi u s m các s n ch q c a chi tr carbon ph m t r c a th gi i. C ng có kh (Poffenberger, 1998). Tuy v y, thi u thông tin ng v n ngoài g vào chi tr (B o Huy, 2013; Huy et al., thu nh p h ng th i v i r ng t i v i r ng nghèo, phát tri n lâm s n ngoài nhiên nghèo ki t, ph c h i r có thu nh p g i tán r ng s là m i cho sinh k t g s m t ít nh ng c ac ng nghèo s ng g n và trong r ng. v p các giá tr sinh thái môi Các s n ph m này r ng, bao g m: than ng cho xã h i, vì v y phát tri n thêm d ch c i, c ng v t trong r ng, cá, v ng là c n thi t o thu ch, các lo m, hoa qu , h t, nh i gi r ng nghèo và an toàn c th o, c ... cho th t n c. làm v t d gia d ng, nhà c a. - Vi c làm: Khoán b o v r ng phòng h c - D ch v ng r ng: Trong hi n t i và d ng, h ng tr ng r ng, khai thác, ch bi n ch v ng s là c u cánh lâm s n... v i các doanh nghi cho b o v và phát tri n r c bi t là v i t ngu n thu nh p t s n xu t hi n tr ng r ng nghèo ki t không có kh lâm nghi p cho h , c ng b a. cung c p lâm s n nay trong và trong 20 - 30 t i. Theo Ngh nh 99/2010 thì - L i ích gián ti p khác: Cung c p d ch v du Chính ph Vi t Nam xác l p 5 lo i d ch v l ch sinh thái, d ch v h u c o ra vi c ng r ng, t ó d ch v b o v r ng làm và ngu cho c ng s ng u ngu n c c c i thi n v giá chi tr g n các khu r ng b o t n, r ng th ng c nh, c nh quan. 125
  14. T p chí KHLN 2019 B o Huy, 2019(2) th c hi n các ho ng qu n lý r ng và cung Sau g c hi n các chính sách liên c p d ch v ng r ng. n qu n lý b o v và phát tri n r ng Trong mô hình t di n quan h gi i Tây Nguyên bao g m: Khoán b o v r ng, v i r ng và s c m t cho c hai, thì cho th c hi ng m i 5 tri u ha n nay ch y u là c - R ng r t giao r ng, phát tri n lâm nghi p m t và i m t - R ng m t. c ng l i t r ng, chi tr d ch v Gi i pháp phát tri n sinh k cho c ng ng r i s ng, thi u s Tây Nguyên g n v i qu n lý r ng b n sinh k c a c ng dân t c thi u s b a v ng c n bao g m: i) Quy ho ch l i ch r ng và tài nguyên r ng c hai m t tích c c và t giao r ng cho c ng b a; tiêu c c. ii) Phát tri n Doanh nghi p lâm nghi p c ng T l giao r ng cho h , c ng b a ng; iii) Ph c h i, phát tri n r t o sinh thi u s Tây Nguyên r t th p, ch có 3,9% k các c ng nh n r ng; iv) T o các di n tích r t lâm nghi p. H ngu n thu nh p t các s n ph m r ng cho th c s là ch r c tr c ti p c ng v chính sách thích h p. 1. B o Huy. 2005. Xây d ng mô hình qu n lý r t r ng d a vào c ng dân t c thi u s Jrai và Bahnar, t nh Gia Lai. Báo cá tài nghiên c u khoa h c. S Khoa h c và Công ngh t nh Gia Lai, 189p. 2. B o Huy. 2006. Gi i pháp xác l ng l i trong qu n lý r ng c ng. T p chí NN & PTNT, Hà N i, s 15(2006): 48 - 55. 3. B o Huy. 2007. ng d ng mô hình r ng nh trong qu n lý r ng c khai thác - s d ng b n v ng g , c i các tr ng thái r ng t nhiên. T p chí NN & PTNT, Hà N i, s 8(2007): 37 - 42. 4. B o Huy. 2009a. Qu n lý r ng c ng Tây Nguyên. K y u H i ngh Khoa h c và Công ngh vùng Nam Trung B và Tây Nguyên l n th X, tháng 6/2009. Các công trình nghiên c u ng d ng khoa h c - công ngh ph c v phát tri n kinh t xã h i vùng nam trung b n 2006 - 2009. B Khoa h c và Công ngh , UBND t nh k L k, pp 154 - 162. 5. B o Huy. 2009b. Xây d ng l i trong qu n lý r ng c ng. K y u H i th o qu c gia v Qu n lý r ng c ng Vi t Nam - Chính sách và Th c ti n, ngày 05/06/2009. C c Lâm nghi p, IUCN, RECOFTC, Hà N i, pp 39 - 50. 6. B o Huy. 2012. Xây d à giám sát carbon r ng có s tham gia c a c ng Vi t Nam. T p chí R ng, s 44 - 45 (2012): 34 - 44. 7. B o Huy. 2013. Mô hình sinh tr c và vi n thám - nh CO 2 h p th c a r ng lá r ng xanh vùng Tây Nguyên. NXB. Khoa h c & K thu t. Tp. H CM, 370p. 8. B o Huy. 2018. D ch v h ng r i h c Tây Nguyên. 56p. 9. B o Huy, Võ Hùng, Nguy n lý r ng c ng n 2002 - 2012. T th c t Buôn Bu Nor, xã Qu ng Tâm, huy c t nh k Nông. T p chí R ng và Môi ng, s 47 (2012):19 - 28. 10. B Nông nghi p và PTNT. 2005. Quy nh s 40/2005/ -BNN c a B ng B NN & PTNT ngày 07/7/ 2005 v vi c ban hành quy ch v khai thác g và lâm s n khác. 11. B Nông nghi p và PTNT 38/2007/TT - ng d n trình t , th t c giao r ng, cho thuê r ng, thu h i r ng cho t ch c, h . 126
  15. B o Huy, 2019(2) T p chí KHLN 2019 12. B Nông nghi p và PTNT 12/VBHN - nh v khai thác chính và t n d ng, t n thu lâm s n. 13. FAO. 2017. Creating an enabling environment for the development of small scale forest enterprises (SSFE) in Asia. Regional Expert Meeting on 19 - 21 October 2017, Colombo, Sri Lanka, 3p. 14. Hodgdon, B.D., Chapela, F., Bray, D.B., 2013. Mexican Community Forestry. Enterprises and Associations as Response to Barriers. RECOFTC, Rainforest Alliance, USA, 9p. 15. Huy, B. 2009. Increased income and absorbed carbon found in Litsea glutinosa - cassava agroforestry model. APANews (Asia - Pacific Agroforestry Newsletter), FAO, SEANAFE, No. 35(2009): 4 - 5, ISSN 0859 - 9742. 16. Huy, B., 2007. Community Forest Management (CFM) in Vietnam: Sustainable Forest Management and Benefit Sharing. Proceedings of the International Conference on Managing Forest for Poor Reduction: Capturing Opportunities in Harvesting and Wood Processing for the benefit of the Poor, from 03 - 06 October 2006 in H CMC Vietnam, FAO, RECOFTC, SNV. ISBN 978 - 974 - 7946 - 97 - 0, pp 47 - 60. 17. Huy, B., 2008. Forest Management and Benefit Sharing in Forest Land Allocation - Case study in the Central Highlands. Proceedings of the forest land allocation forum on 29 May 2008. Tropenbos International Vietnam. Ha Noi,, Thu Do Ltd. Comapany, pp 94 - 110. 18. Huy, B., 2015. Development of participatory forest carbon monitoring in Vietnam. Paper for the XIX World Forestry Congress on 7 - 11 September 2015 in Durban, South Africa. Available at http://foris.fao.org/wfc2015/api/file/5528bb539e00c2f116f8e095/contents/0b0ecc8f - 4385 - 4491 - a7e0 - df8e367d2eaa.pdf. 19. Huy, B., 2017. Assessment of developing Bu Nor Community Forest Enterprisee (CFE). Technical report. Rainforest Alliance, USA. 29p. 20. Huy, B., Hung, V. 2011. State of agroforestry research and development in Vietnam. APANews (Asia - Pacific Agroforestry Newsletter), FAO, No. 38(2011): 7 - 10, ISSN 0859 - 9742. 21. Huy, B., Sharma, B.D., Quang, N.V. 2013. Participatory Carbon Monitoring: Manual for Local Staff. Publishing permit number: 1813 - 2013/CXB/03 - CM city, Viet Nam, 51p. 22. Huy, B., Tri, P.C., and Triet, T. 2018. Assessment of enrichment planting of teak (Tectona grandis) in degraded dry deciduous dipterocarp forest in the Central Highlands, Vietnam, Southern Forests: a Journal of Forest Science, 80:1, 75 - 84. 23. MRLG (Mekong Region Land Governance), 2017. A report outlining main outcomes from the workshop. Mekong Region Customary Tenure Workshop, 7 - 9 March 2017, Nay Pyi Taw, Myanmar, 12p. 24. Nguyen, T.H., Catacutan, D. 2012. History of agroforestry research and development in Viet Nam. Analysis of research opportunities and gaps. Working paper 153. Hanoi, Viet Nam: World Agroforestry Centre (ICRAF) Southeast Asia Regional Program. DOI: 10.5716/WP12052.PDF. 32p. 25. Ph m, N.D. và Nguy d ch v ng r ng t i Vi t Nam: T n th c ti 98. CIFOR Bogor, Indonesia, 101p. 26. i qu n lý R ng Mi n Núi Vi t nam). Vi n Nghiên c u Quy ho ch và th ng kê R ng và H th ng R ng Châu Á, Báo cáo H th ng Nghiên c u S 10. 27. Qu c H i. 2004. Lu t B o v và Phát tri n r ng. Lu t s 29/2004/QH11. Hà N i, 43p. 28. Qu c H i. 2017. Lu t Lâm nghi p. Lu t s 16/2017/QH14. Hà N i, 54p. 29. Sikor, T., Griten, D., Atkinson, J., Huy, B., Dahal, G.R., Duangsathaporn, K., Hurahura, F., Phavilay, K., Maryudi, A., Pulhin, J., Ramirez, M.A., Win, S., Toh, S., Vaz, J., Sokchea, T., Marona, S., Yaqiao, Z., 2013: Community Forestry in Asia and the Pacific. Pathway to inclusive development. RECOFTC, Bamngkok, Thailand, 112p. 30. Sunderlin, W.D., Ba, H.T. 2005. Gi m nghèo và r ng Vi t Nam. CIFOR, ISBN 979 - 3361 - 58 - 1, Jakarta, Indonesia, 92p. 127
  16. T p chí KHLN 2019 B o Huy, 2019(2) 31. T ng c c Lâm nghi u ch nh quy ho ch b o v , khôi ph c và phát tri n r ng b n v Hà N i, 106p. 32. TTg. 1998. Quy nh s 661/1998 -TTg c a Th ng chính ph ngày 29/07/1998 v m c tiêu, nhi m v , chính sách và t ch c th c hi n d án tr ng m i 5 tri u ha r ng. 33. TTg. 1999. Ngh nh s -CP v t lâm nghi p cho t ch c, h nhân s d ng nh, lâu dài vào m p. 34. TTg. 2001. Quy nh s 178/2001/ -TTg ngày 12/11/2001 v quy ng l c ah c thuê, nh n khoán r t lâm nghi p, Hà N i. 35. TTg. 2005. Quy nh s 304/2005/ -TTg c a Th ng chính ph ngày 23/11/2005 v vi m giao r ng, khoán b o v r ng cho h nh và c ng bào dân t c thi u s t i ch các t nh Tây Nguyên. 36. TTg. 2010. Ngh nh s -CP c a Th ng chính ph ngày 24/09/2010 v chính sách chi tr d ch v ng r ng. 37. Wode, B., Huy, B. 2009. State of the Art of Community Forestry in Viet Nam. GTZ, Ha Noi, Viet Nam, 104p. Email tác gi chính: baohuy.frem@gmail.com Ngày nh n bài: 13/05/2019 Ngày ph n bi a ch a: 20/05/2019 Ngày duy 28/05/2019 128
ADSENSE

CÓ THỂ BẠN MUỐN DOWNLOAD

THÔNG TIN
TRỢ GIÚP
HỖ TRỢ KHÁCH HÀNG
Theo dõi chúng tôi

Chịu trách nhiệm nội dung:

Nguyễn Công Hà - Giám đốc Công ty TNHH TÀI LIỆU TRỰC TUYẾN VI NA

LIÊN HỆ

Địa chỉ: P402, 54A Nơ Trang Long, Phường 14, Q.Bình Thạnh, TP.HCM

Hotline: 093 303 0098

Email: support@tailieu.vn

Giấy phép Mạng Xã Hội số: 670/GP-BTTTT cấp ngày 30/11/2015 Copyright © 2022-2032 TaiLieu.VN. All rights reserved.

 

Đồng bộ tài khoản
2=>2