TH NÀO LÀ NGƯ I LÀM BÁO CÓ VĂN HÓA?<br />
<br />
Nhà báo Nguy n Công án∗<br />
<br />
Tùy thu c vào góc<br />
<br />
ti p c n, gi i nghiên c u ã ưa ra r t nhi u<br />
<br />
Song, xét v m t T lo i h c thì “Văn hóa” là m t danh t<br />
<br />
nh nghĩa v Văn hóa.<br />
<br />
ng th i cũng là m t tính t .<br />
<br />
Chúng ta thư ng nghe th y nh ng câu nói, như “ngư i có văn hóa; k thi u văn hóa; văn<br />
hóa<br />
<br />
c; văn hóa công s ; văn hóa tham gia giao thông…” Văn hóa<br />
<br />
trong các câu trên<br />
<br />
u là<br />
<br />
tính t . Nó ch v ph m ch t nói chung c n có c a con ngư i khi giao ti p, ho c tham gia ho t<br />
ng nào ó. Tương t như v y “văn hóa làm báo” là nh ng ph m ch t c a ngư i làm báo c n có<br />
khi tác nghi p. Và, theo cá nhân tôi m t ngư i có văn hóa làm báo c n ph i có t i thi u 3 nhân t<br />
ph m ch t sau:<br />
1. Ngư i làm báo có văn hóa là ngư i làm báo có chuyên môn nghi p v<br />
2. Ngư i làm báo có văn hóa là ngư i làm báo có<br />
3. Ngư i làm báo có văn hóa là ngư i làm báo<br />
Ba nhân t trên không ph i là ph m ch t<br />
<br />
o<br />
<br />
c ngh nghi p<br />
<br />
t công chúng lên hàng<br />
<br />
u khi vi t bài<br />
<br />
c a m t nhà báo có văn hóa, xong<br />
<br />
có văn hóa<br />
<br />
trong tác nghi p, ngư i c m bút c n ph i có ít nh t 3 i u ki n trên. Không có yêu c u nào quan<br />
trong hơn, cũng không có yêu c u nào n m vai trò ch ch t. C 3 nhân t có m i quan h bi n<br />
ch ng b sung, tương h l n nhau. Vì v y, v trí m t, hai, ba mà cá nhân tôi trình bày ch mang<br />
tính li t kê, không bao hàm ý x p lo i.<br />
1. Ngư i làm báo có văn hóa là ngư i làm báo có chuyên môn nghi p v<br />
1.1. T m quan tr ng c a chuyên môn nghi p v<br />
Trư c h t ph i kh ng<br />
<br />
i v i ngư i làm báo<br />
<br />
nh, m t nhà báo có năng l c là m t nhà báo ph i có chuyên môn<br />
<br />
nghi p v gi i. Ki n th c chuyên môn nghi p v là ki n th c<br />
∗<br />
<br />
ài Phát thanh và Truy n hình Hưng Yên<br />
<br />
làm ra m t tác ph m báo chí.<br />
<br />
có chuyên môn gi i c n c m t quá trình h c t p, lăn l n v i th c ti n và tích lũy kinh nghi m.<br />
Nhi u ngư i kh ng<br />
<br />
nh r ng ch c n có năng khi u báo chí là có th tr thành m t nhà báo gi i.<br />
<br />
Có năng khi u là m t l i th , nhưng ch có năng khi u không thôi chưa h n ngư i ó ã tr thành<br />
ngư i làm báo. M t nhà báo có năng l c ngoài năng khi u, b t bu c ph i n m v ng k năng<br />
chuyên môn. Nhà báo gi i là phép c ng c a ba y u t : năng khi u, s h c h i và lòng say mê<br />
ngh nghi p.<br />
Khi g p m t tình hu ng có v n<br />
thành<br />
<br />
tài h p d n. Trình<br />
<br />
có ch t lư ng khác nhau.<br />
, cách<br />
<br />
, dư i con m t nghi p v c a ngư i làm báo nó li n tr<br />
<br />
chuyên môn nguy n v khác nhau s t o ra nh ng tác ph m báo chí<br />
i u ó th hi n<br />
<br />
góc<br />
<br />
ti p c n khai thác v n<br />
<br />
t câu h i... i u này lý gi i t i sao cùng m t v n<br />
<br />
, cách tri n khai v n<br />
<br />
nhưng có bài vi t ư c công chúng<br />
<br />
quan tâm, chú ý, còn bài khác thì không.<br />
Ngoài k năng ngh nghi p, ki n th c chuyên môn nghi p v , thì m t nhà báo có năng l c<br />
còn ph i có ki n th c xã h i phong phú và a d ng. Báo chí là m t ngh<br />
c p nh t, thông tin v m i v n<br />
c m bút ph i hi u bi t v các v n<br />
<br />
c trưng, có nhi m v<br />
<br />
n y sinh trong xã h i, trên m i lĩnh v c cu c s ng. M t ngư i<br />
ó, ph i có ki n th c v các lĩnh v c ó m i có th truy n t i<br />
<br />
cho công chúng c a mình m t cách chính xác. Chính vì v y, nhà báo ph i luôn b sung ki n th c<br />
v m i m t, m i lĩnh v c.<br />
Có trách nhi m ngh nghi p, ngư i c m bút luôn luôn có ý th c nâng cao trình<br />
<br />
b n thân,<br />
<br />
ki n th c chuyên môn, ki n th c xã h i cũng như các ki n th c b tr cho công vi c như ngo i<br />
ng , tin h c, khoa h c k thu t.<br />
Có th nh n th y, trong hàng lo t nh ng sai ph m g y ây gây ra hàng lo t nh ng h u qu<br />
áng ti c có m t ph n nguyên nhân không nh là do s y u kém v năng l c c a ngư i c m bút.<br />
S y u kém y th hi n trên r t nhi u phương di n.<br />
- Trình<br />
<br />
ngh nghi p y u kém: Thi u s ch n l c khi ph n ánh v n<br />
<br />
, thi u năng l c tư<br />
<br />
duy lý lu n, k năng thu th p và x lý thông tin thi u khoa h c... H u qu là thông tin c a nh ng<br />
bài vi t y ch làm công chúng thêm hoang mang. Chu i bài vi t “Thánh v t sông Tô L ch” là m t<br />
minh ch ng i n hình. Khi lo t bài này ư c ăng t i, nh ng thông tin h t s c thi u căn c , n ng<br />
<br />
v m t tâm linh khi n ngư i dân Hà N i, nh t là vùng xung quanh sông Tô L ch ai cũng hoang<br />
mang lo s . Ho c nh ng thông tin v vi c “Ăn bư i b ung thư” ã làm bà con tr ng bư i b “tai<br />
bay v gió”, m t phen iêu<br />
phóng viên ã không<br />
<br />
ng, thi t h i vô cùng l n v kinh t . T t c là do trình<br />
<br />
c a ngư i<br />
<br />
có th hi u úng b n ch t c a thông tin mà các nhà khoa h c ưa ra.<br />
<br />
- Kh năng phát hi n v n<br />
<br />
còn h n ch , có th do không<br />
<br />
cũng có th là do ki n th c xã h i không<br />
<br />
k năng ngh nghi p, nhưng<br />
<br />
nhìn nh n ánh giá v n<br />
<br />
,d n<br />
<br />
n s ki n ch<br />
<br />
ph n ánh ư c hi n tư ng bên ngoài, ít th y nh ng bài bình lu n ho c phân tích sâu s c.<br />
c bi t chú ý là lo t bài vi t v ch ng t n n xã h i. Khi vi t v<br />
<br />
tài này, các phóng viên<br />
<br />
thư ng m i ch nêu, phân tích di n bi n và h u qu c a v vi c mà chưa m x ng n ngành<br />
nh ng nguyên nhân khách quan và ch quan. Nhi u tác gi còn k l<br />
<br />
u uôi chi ti t khi n ngư i<br />
<br />
c, nghe, xem ch th y m t trái c a xã h i, m t lòng tin vào cu c s ng.<br />
Th c t , các phóng viên thư ng r t hăng hái tham gia<br />
<br />
u tranh ch ng tham nhũng, tiêu c c.<br />
<br />
H thư ng say sưa phanh phui, phân tích, m x , ch trích, lên án cái x u, cái ác… Tuy nhiên, ôi<br />
khi h<br />
<br />
ã quên m t nguyên t c "xây r i m i ch ng". Vi c dùng gương ngư i t t, vi c t t<br />
<br />
cho cái t t và áp<br />
<br />
o, h n ch ,<br />
<br />
y lùi ngư i x u, vi c x u, cũng là m t phương pháp<br />
<br />
c vũ<br />
u tranh<br />
<br />
ch ng l i cái x u.<br />
S lư ng các t báo ngày càng tăng,<br />
<br />
c bi t là s ra<br />
<br />
như “n m m c sau mưa” ang nh y vào lĩnh v c báo chí, d n<br />
gi t công chúng là không tránh kh i. i u này d n<br />
phóng viên thi u m t năng l c th m<br />
<br />
i<br />
<br />
t c a các công ty truy n thông<br />
n vi c c nh tranh thông tin, giành<br />
<br />
n m t h qu là vi c ch y ua thông tin. N u<br />
<br />
nh ngu n tin, nóng v i và nh d s d n<br />
<br />
n h u qu là<br />
<br />
thông tin ăng t i không chính xác.<br />
- Trình<br />
<br />
ngo i ng , tin h c c a nhi u nhà báo còn h n ch , nh t là nh ng nhà báo c a th<br />
<br />
k trư c là m t th c t r t ph bi n hi n nay. Nhi u ngư i v n còn mang n ng tư duy làm báo cũ,<br />
l c h u b o th .<br />
<br />
i u này nh hư ng l n<br />
<br />
n quá trình tác nghi p hi n nay. Trong b i c nh bùng<br />
<br />
n các phương ti n truy n thông và công ngh thông tin hi n nay, vi c h c t p ng d ng các<br />
thành t u khoa h c k thu t m i s góp ph n làm gi m s c ngư i, s c c a mà hi u qu công vi c<br />
l i cao.<br />
<br />
1.2. Bi n pháp nâng cao chuyên môn nghi p v<br />
<br />
i v i ngư i làm báo<br />
<br />
nâng cao năng l c, nhà báo c n ph i ư c t ch c ào t o chuyên môn ngh nghi p m t<br />
cách bài b n. Th c t cho th y r t nhi u ngư i làm báo l i không h c chuyên ngành báo chí, h t<br />
các lĩnh v c khác vì yêu thích mà g n mình v i ngh báo. B ph n này c n ư c b i dư ng thêm<br />
nghi p v báo chí b ng các l p t p hu n chuyên môn nghi p v ng n h n.<br />
M t b ph n không nh ngư i c m bút “lão làng” ư c ào t o t nh ng năm 70, 80. Xã h i<br />
ngày càng phát tri n tri th c cũng luôn bi n thiên, tác nghi p báo chí cũng có nhi u khác bi t so<br />
v i trư c. Cùng v i dòng ch y c a tri th c, s phát tri n c a khoa h c k thu t. Vi c ào t o l i<br />
cho b ph n cán b này là c n thi t. Thông qua ào t o l i nh ng con ngư i giàu kinh nghi m và<br />
ki n th c xã h i s càng nâng cao năng l c làm báo hơn n a.<br />
Năng l c c a ngư i làm báo cũng ư c nâng cao thông qua nh ng h i th o v chuyên môn.<br />
H i th o chính là nơi nh ng ngư i cùng ngành cùng ngh c sát, giao lưu, h c h i l n nhau.<br />
<br />
ây<br />
<br />
là nơi h chia s nh ng cách làm hay, hi u qu cũng như nh ng khó khăn g p ph i trong quá trình<br />
tác nghi p.<br />
<br />
ây cũng có th là nơi bàn lu n v các v n<br />
<br />
n y sinh trong cu c s ng. Giúp nh ng<br />
<br />
ngư i c m bút có cái nhìn toàn di n sâu s c hơn v các v n<br />
<br />
này.<br />
<br />
Bên c nh bi n pháp ào t o, b i dư ng thì năng l c c a m i cá nhân ch<br />
b n thân m i phóng viên có ý th c t h c h i nâng cao trình<br />
<br />
ư c nâng cao khi<br />
<br />
c a b n thân mình. Vì v y,<br />
<br />
khuy n khích tinh th n t h c là m t bi n pháp h u hi u nh m nâng cao năng l c cho phóng viên.<br />
Thêm m t bi n pháp nh m thúc<br />
<br />
y và ánh giá úng năng l c c a ngư i c m bút ó là cách<br />
<br />
ánh giá phóng viên theo ch t lư ng tin, bài.<br />
trình<br />
<br />
năng l c<br />
<br />
ây là m t ánh giá mang tính xác th c nh t. B i<br />
<br />
ư c th hi n ngay trên s lư ng và ch t lư ng c th . Vi c biên t p,<br />
<br />
n âu s<br />
<br />
ánh giá n i dung tin, bài m t cách nghiêm túc và k lư ng s giúp ngư i vi t nh n th c ư c<br />
úng năng l c c a mình, không o tư ng và d dãi v i s n ph m báo chí mình làm ra, t<br />
k ho ch trau d i ki n th c và rèn luy n k năng cho b n thân.<br />
2. Ngư i làm báo có văn hóa là ngư i làm báo có<br />
2.1. T m quan tr ng c a<br />
<br />
o<br />
<br />
c trong ngh báo<br />
<br />
o<br />
<br />
c ngh nghi p<br />
<br />
ó t lên<br />
<br />
Chúng ta ã bi t<br />
<br />
o<br />
<br />
c là h th ng các quy t c chu n m c xã h i, giúp con ngư i t giác<br />
<br />
i u ch nh hành vi sao cho phù h p v i l i ích c a c ng<br />
o<br />
<br />
ng<br />
<br />
và xã h i.<br />
<br />
c và pháp lu t cùng có m t m c ích chung là i u ch nh hành vi c a con ngư i.<br />
<br />
Nhưng n u pháp lu t mang tính b t bu c và cư ng ch , là yêu c u t i thi u ư c nhà nư c quy<br />
nh b ng văn b n, thì<br />
con ngư i.<br />
<br />
o<br />
<br />
o<br />
<br />
c l i mang tính t nguy n và là nh ng yêu c u cao c a xã h i v i<br />
<br />
c góp ph n hoàn thi n nhân cách. Giúp cá nhân có ý th c và năng l c s ng<br />
<br />
thi n, s ng có ích, tăng thêm tình yêu thương<br />
<br />
i v i t qu c,<br />
<br />
c là n n t ng c a h nh phúc gia ình, t o ra s<br />
<br />
n<br />
<br />
ng bào và toàn nhân lo i.<br />
<br />
o<br />
<br />
nh và phát tri n v ng ch c c a gia ình.<br />
<br />
M t xã h i mu n phát tri n b n v ng thì các quy t c, chu n m c<br />
<br />
o<br />
<br />
c ph i ư c tôn tr ng và<br />
<br />
luôn ư c c ng c phát tri n.<br />
o<br />
<br />
c ngh nghi p là m t b ph n trong khái ni m<br />
<br />
o<br />
<br />
c nói chung. Nó mang ý nghĩa<br />
<br />
quan tr ng trong vi c t n t i ngh nghi p ó. M i ngh nghi p mang m t<br />
cũng mang theo nh ng yêu c u riêng v<br />
o<br />
<br />
o<br />
<br />
c cho phù h p v i ngh nghi p y.<br />
<br />
c ngh nghi p c a nhà báo g n li n v i<br />
<br />
chính là cái tâm c a nhà báo.<br />
ư c nhìn nh n<br />
<br />
s<br />
<br />
o<br />
<br />
ng x , thái<br />
<br />
c thù riêng vì v y<br />
<br />
o<br />
<br />
c nói chung. C t lõi c a c a<br />
<br />
o<br />
<br />
c<br />
<br />
c ngh nghi p c a ngư i c m bút xét m t cách toàn di n<br />
và trách nhi m c a h trong các m i quan h gi a nhà báo<br />
<br />
v i công chúng xã h i; nhà báo v i ngu n tin; nhà báo v i toà so n; nhà báo v i<br />
<br />
ng nghi p v.v.<br />
<br />
Báo chí n m trong thư ng t ng ki n trúc có vai trò to l n trong công tác tuyên truy n và<br />
nh hư ng. Vì v y,<br />
<br />
o<br />
<br />
c trong ngh báo cũng có ý nghĩa vô cùng to l n và c n xem xét và<br />
<br />
tuân th . M t s n ph m báo chí khi ư c ăng t i có s c lan t a m nh, tác<br />
nhanh. N u không có<br />
trung th c và t<br />
o<br />
<br />
o<br />
<br />
ó s gây tác<br />
<br />
c nhà báo là v n<br />
<br />
Nh ng qu c gia như Th y<br />
nh ng quy ư c<br />
<br />
o<br />
<br />
c ngh nghi p thì nh ng s n ph m không b o<br />
<br />
ng xã h i r ng<br />
m tính chính xác,<br />
<br />
ng vô cùng nghiêm tr ng cho xã h i.<br />
n i b t và có ý nghĩa<br />
<br />
c bi t quan tr ng trong ho t<br />
<br />
i n, Pháp, M , Th y S , Nh t B n... ã i<br />
<br />
c cho ho t<br />
<br />
ng báo chí<br />
<br />
u trong vi c xây d ng<br />
<br />
nư c mình. R i cao hơn n a là nh ngt ch c<br />
<br />
qu c t v báo chí ã bàn lu n và ưa ra nh ng quy ư c v<br />
dân t c. Văn ki n “Nh ng nguyên t c qu c t v<br />
<br />
ng báo chí.<br />
<br />
o<br />
<br />
o<br />
<br />
c báo chí có ý nghĩa cho nhi u<br />
<br />
c và ngh nghi p các nhà báo” ư c các<br />
<br />