Tiểu luận: Ảnh hưởng của Nho giáo, Phật giáo và Đạo giáo đến đời sống của người Việt ở làng xã

Chia sẻ: Lãnh Tử Tuyết | Ngày: | Loại File: DOCX | Số trang:14

Thêm vào BST

Báo xấu

453
lượt xem 73
download

Download Vui lòng tải xuống để xem tài liệu đầy đủ

Tiểu luận: Ảnh hưởng của Nho giáo, Phật giáo và Đạo giáo đến đời sống của người Việt ở làng xã nhằm tập trung làm rõ về đặc điểm và những ảnh hưởng tích cực cũng như tiêu cực của Nho giáo, Phật giáo và Đạo giáo đến đời sống của người Việt ở làng xã. Mời các bạn tham khảo tài liệu để hiểu rõ hơn về điều này.

Chủ đề:

Bình luận(0) Đăng nhập để gửi bình luận!

Lưu

Nội dung Text: Tiểu luận: Ảnh hưởng của Nho giáo, Phật giáo và Đạo giáo đến đời sống của người Việt ở làng xã

Ảnh hưởng của Nho giáo, Phật giáo và Đạo giáo đến đời sống của người Việt ở làng xã. 1. Nho giáo 1.1. Giới thiệu sơ lược về Nho giáo. Nho giáo, còn gọi là đạo Nho hay đạo Khổng là một hệ thống đạo đức, triết lý và học thuyết chính trị do Đức Khổng Tử đề xướng và được các môn đồ của ông phát triển để xây dựng một xã hội thịnh trị. Nội dung của Nho giáo được thể hiện trong Ngũ Kinh (Kinh Thi, Kinh Thư, Kinh Dịch, Kinh Lễ và Kinh Xuân Thu) hay Tứ Thư (Luận ngữ, Đại học, Trung Dung, Mạnh Tử). Quan điểm của nho giáo thể hiện trong Tam Cương đó là các mối quan hệ vuatôi, chacon, vợ chồng và Ngũ Thường ( Nhân, Lễ, Nghĩa, Trí, Tín). Nho giáo ảnh hưởng hầu hết các nước phong kiến phương Đông qua quá trình giao thoa và đồng hóa. Cương thường là nội dung cơ bản trong đạo làm người của Nho giáo, là nguyên tắc chi phối mọi suy nghĩ, hành động và là khuôn vàng thước ngọc để đánh giá phẩm hạnh của con người. Một mặt, đạo cương thường góp phần điều chỉnh hành vi của con người, đưa con người vào khuôn phép theo chế độ lễ pháp của nhà Chu trước đây và các triều đại phong kiến sau này đặt ra. Cương thường là nhân tố quan trọng làm cho xã hội ổn định theo thứ bậc, là cơ sở đảm bảo quyền thống trị của thiên tử. Mặt khác, đạo cương thường với nội dung “quân xử thần tử, thần bất tử bất trung”, “phụ xử tử vong, tử bất vong bất hiếu” (vua xử bề tôi chết, bề tôi không chết là không có lòng trung, cha xử con chết, con không chết là không có hiếu) là sợi dây trói buộc con người, làm cho con người thụ động trong cả suy nghĩ và hành động. Ba mục tiêu của người quân tử: đạt đạo, đạt đức, và biết thi, thư, lễ, nhạc. Đạt đạo trong thiên hạ có năm điều hay còn gọi là ngũ luân: đạo vua tôi, đạo cha con, đạo vợ chồng, đạo anh em, đạo bạn bè. Đạt đức gồm nhân, trí, dũng. Khổng Tử nói: “Đức của người quân tử có ba mà ta
chưa làm được. Người nhân không lo buồn, người trí không nghi ngại, người dũng không sợ hãi”. Biết “thi, thư, lễ, nhạc” tức là người quân tử còn phải có một vốn văn hóa toàn diện. Hành đạo: Sau khi tu thân, người quân tử phải hành đạo, tức là phải làm quan, làm chính trị. Nội dung của công việc này được công thức hóa thành “tề gia, trị quốc, thiên hạ bình “. Việc hành đạo hay cai trị có hai phương châm là nhân trị và chính danh – cai trị bằng tình người và mọi người làm đúng chức phận. Nho giáo vào Việt Nam từ thế kỷ I (TCN). Ngay từ khi du nhập vào Viêt Nam một mặt Nho giáo là công cụ thống trị của chính quyền đô hộ, một mặt sự truyền bá Nho giáo cùng với việc phổ biến chữ Hán đã đưa tới cho Việt Nam kho tàng tri thức về tự nhiên và xã hội. Thế kỷ XV, Nho giáo có vị trí độc tôn ở Việt Nam. Với quá trình du nhập và phát triển như vậy Nho giáo đã có những ảnh hưởng to lớn đến đời sống của người Việt, đặc biệt là người Việt ở làng xã. 1.2. Ảnh hưởng của Nho giáo đến đời sống người Việt ở làng xã. ̣ ̉ ̃ ̣ ̣ Lang, hat nhân cua xa hôi Viêt Nam trong lich s ̀ ̣ ử tưng đ ̀ ược nhiêu nha ̀ ̀ nghiên cưu đi sâu gi ́ ơi thiêu hêt s ́ ̣ ́ ức phong phu, nhât la nh ́ ́ ̀ ững vân đê liên ́ ̀ quan tơi lich s ́ ̣ ử, câu truc xa hôi va c ́ ́ ̃ ̣ ̀ ơ sở kinh tê, cung nh ́ ̃ ư hoat đông tin ̣ ̣ ́ ngương văn hoa, sinh hoat công đông. ̃ ́ ̣ ̣ ̀ * Về mặt tích cực: Tư tưởng Đức, Nhân, Nghĩa của Nho giáo đã làm cho con người đối xử nhân ái, khoan dung với nhau, Đức lễ với hệ thống các quy định chặt chẽ đã giúp con người có thái độ và hành vi ứng xử theo khuôn phép, thứ bậc… Trong xã hội, đạo lý làm người được đề cao tới mức tuyệt đối, người đàn ông luôn gánh trên mình đạo lý Tam Cương, Ngũ thường. Tức là phải tề gia, trị quốc, bình thiên hạ và quan niệm nhân, lễ, nghĩa, trí, tín. Còn người phụ nữ thì luôn luôn phải sống theo đạo lý Tam tòng, Tứ đức. trong
đó Tam tòng là : “Tại gia tòng phụ, xuất giá tòng phu, phu tử tòng tử” còn Tứ đức là : Công, Dung, Ngôn, Hạnh. Với mối quan hệ vua – tôi, cha – con, chồng – vợ thì phải tuyệt đối trung thành với mối quan hệ một chiều. + Bề tôi phải tuyệt đối trung thành với vua. + Con không được bất hiếu với cha (mẹ) + Vợ phải tuyệt đối chung thuỷ với chồng. ̣ ̣ ̣ ̉ ̀ ̃ ̀ ược duy tri va chân chinh theo điên lê cua Moi tâp tuc cua lang xa đêu đ ̀ ̀ ́ ̉ ̉ ̣ ̉ ́ ̀ ự chân chinh moi phep tăc, lê nghi t Nho gia. Đo la s ́ ̉ ̣ ́ ́ ̃ ừ dong ho đên lang xa ̀ ̣ ́ ̀ ̃ ̀ ̉ ̣ ờ phung chung cua lang xa. va ca viêc th ̣ ̉ ̀ ̃ ̉ ữ gin gia phong, cac gia đinh đêu co phep tăc riêng, băt nguôn t Đê gi ̀ ́ ̀ ̀ ́ ́ ́ ́ ̀ ừ ̉ ̉ ̉ ̣ ̀ ́ “Gia lê”, tac phâm kinh điên cua Nho giao. Trong gia đinh, moi nê nêp, gia ̃ ́ ́ ̀ ̀ ̣ ược cac nho gia châm ch phong, điêu lê đ ́ ước điên lê Nho giao ma cu thê ̉ ̣ ́ ̀ ̣ ̉ ́ ̀ ̣ hoa va got giua nhăm răn day, l ̃ ̀ ̣ ưu truyên đ̀ ời nay sang đ ̀ ời khac. Trong lang ́ ̀ ́ ̣ ̣ xom, cac tâp tuc, quy ́ ước đê hinh thanh cac lê lang, lai lich s ̉ ̀ ̀ ́ ̣ ̀ ̣ ự tich thân ́ ̀ ̀ ̀ ược những nha nho văn ban hoa. Nho giao co vai tro rât l lang đêu đ ̀ ̉ ́ ́ ́ ̀ ́ ớn trong ̣ ̣ ́ ương va văn hoaxa hôi lang xa t cac hoat đông tin ng ́ ̃ ̀ ́ ̃ ̣ ̀ ̃ ừ thời xưa. Trong làng xã cổ truyền Việt Nam từng tồn tại phổ biến hương ước lệ làng thành văn sản phẩm văn hóa phi vật thể khá đặc sắc. Hương ước là kết quả của quá trình phát triển làng xã, vừa chịu sự tác động và tiếp thu Nho giáo. * Về mặt tiêu cực: Thực chất về mối quan hệ cương – thường trong Nho giáo có phần thể hiện thói gia trưởng. Trong gia đình thì cha mẹ đặt đâu con ngồi đấy. Trong quan hệ vợ chồng thì “ phu xướng phụ tòng”, trong xã hội luôn đề cao vai trò của người cha, người chồng. Ở trong quan trường thì vua quan luôn là người cao nhất, và kẻ dưới nhất nhất phải nghe theo.
̀ ́ ̀ ̃ ̀ ̉ Trong gia đinh đên lang xa đêu anh h ưởng sâu săc khuôn phep nho giao vê ́ ́ ́ ̀ tư tưởng trưởng quyên, tôc quyên, phu quyên va nam quyên. Ngay ca ̀ ̣ ̀ ̣ ̀ ̀ ̀ ̉ nhưng lang đ ̃ ̀ ược vua ban biên “ Mi tuc kha phong” cung la theo tiêu chi mi ̉ ̃ ̣ ̉ ̃ ̀ ́ ̃ ̣ ̉ tuc cua Nho giao. ́ ̃ ̣ ̣ ̉ Lang xa Viêt Nam chiu anh h ̀ ưởng lơn t ́ ừ tư tưởng Nho giao, va ngay ́ ̀ ̀ cang tr ̀ ở lên khep kin v ́ ́ ới cac “lê lang” co nhiêu khac biêt, thâm chi ca đôi ́ ̣ ̀ ́ ̀ ́ ̣ ̣ ́ ̉ ́ ̣ ơi “phep n lâp v ́ ́ ươc”. ́ 2. Đạo giáo. 2.1. Giới thiệu sơ lược về Đạo giáo. Đạo giáo là một nhánh triết học và tôn giáo Trung Quốc, được xem là tôn giáo đặc hữu chính thống của xứ này. Đạo giáo xuất hiện vào thế kỉ IV TCN với việc ra đời tác phẩm Đạo Đức kinh của Lão Tử. Người ta không biết rõ Đạo giáo khởi phát lúc nào, chỉ thấy được là tôn giáo này hình thành qua một quá trình dài, thâu nhập nhiều trào lưu thượng cổ khác. Đạo giáo thâu nhiếp nhiều tư tưởng đã phổ biến từ thời nhà Chu (1040256 trước CN). Thuộc về những tư tưởng này là vũ trụ luận về thiên địa, ngũ hành, thuyết về năng lượng, chân khí), thuyết âm dương và Kinh Dịch . Nhưng, ngoài chúng ra, những truyền thống tu luyện thân tâm như điều hoà hơi thở, Thái cực quyền, Khí công, Thiền định, thiết tưởng linh ảnh, thuật luyện kim và những huyền thuật cũng được hấp thụ với mục đích đạt trường sinh bất tử. Việc tu luyện đạt trường sinh có bắt nguồn có lẽ từ những khái niệm rất cổ xưa, bởi vì trong Nam Hoa chân kinh của Trang Tử, một tác phẩm trứ danh của Đạo giáo thế kỉ thứ 4 trước CN thì các vị tiên trường sinh bất tử đã được nhắc đến, và đại diện tiêu biểu cho họ chính là Hoàng Đế và Tây Vương Mẫu, những hình tượng đã có trong thời nhà Thương, thiên niên kỉ 2 trước CN. Luân lý Đạo giáo bao gồm:
+ Quan niệm về vũ trụ và vạn vật: theo Đạo giáo, trước khi vũ trụ thành hình, trong khoảng không gian hư vô bao la, có một chất sinh rất huyền diệu, gọi là ĐẠO. Đạo biến hóa ra Âm Dương. Âm Dương xô đẩy và hòa hiệp tạo ra vũ trụ và vạn vật. + Quan niệm về nhân sinh: khuyên người đời không nên quá tôn trọng và thiên về đời sống vật chất, phải tiết chế lòng ham muốn, nên chú trọng tinh thần, lấy cái tâm đè nén cái khí, thà bỏ cái thân nầy mà giữ được Đạo và Đức. + Lý vô vi: Vô Vi nghĩa là không làm, tức là không can thiệp và tự nhiên, để con người sống theo tự nhiên và cùng với tự nhiên tiến hóa. Lý Vô Vi gồm: Vô cầu, Vô tranh, Vô đoạt, Vô chấp. Đạo trong sự trình bày của Lão Tử là một khái niệm trừu tượng chỉ cái tự nhiên, cái có sẵn một cách tự nhiên: "Người ta bắt chước Đất, Đất bắt chước Trời, Trời bắt chước Đạo, Đạo bắt chước Tự nhiên". Nó là nguồn gốc của vạn vật. Đức là biểu hiện cụ thể của Đạo trong từng sự vật. Đạo sinh ra vạn vật, nhưng làm cho vật nào hình thành ra vật ấy và tồn tại được trong vũ trụ là do Đức. Nếu Đạo là cái Tĩnh vô hình thì Đức là cái Động hữu hình của Đạo. Nếu Đạo là bản chất của vũ trụ thì Đức là sự cấu tạo và tồn tại của vũ trụ. Đạo giáo thờ "Đạo" và tôn Lão Tử làm giáo chủ, gọi là "Thái Thượng Lão Quân", coi ông là hóa thân của "Đạo" giáng sinh xuống cõi trần. Nếu mục đích của việc tu theo Phật giáo là thoát khổ thì mục đích của việc tu theo Đạo giáo là sống lâu. Đạo giáo có hai phái: Đạo giáo phù thủy dùng các pháp thuật trừ tà trị bệnh, chủ yếu giúp cho dân thường khỏe mạnh; Đạo giáo thần tiên dạy tu luyện, luyện đan, dành cho các quý tộc cầu trường sinh bất tử. Kinh điển của Đạo giáo gọi là Đạo tạng kinh; ngoài sách về nghi lễ, giáo lý, Đạo tạng còn bao gồm cả các sách thuốc, dưỡng sinh bói toán, tướng số, coi đất, thơ văn, bút ký… tổng cộng lên đến trên 50 vạn quyển.
Đạo giáo thần tiên hướng tới việc tu luyện thành thần tiên trường sinh bất tử. Tu tiên có hai cách: nội tu và ngoại dưỡng. Phái Nội tu (cũng gọi là Nội đan) là phái phổ biến hơn. Nội tu tức là luyện tập, dùng Tinh và Khí làm dược liệPhái Nội tu (cũng gọi là Nội đan) là phái phổ biến hơn. Nội tu tức là luyện tập, dùng Tinh và Khí làm dược liệu, vận dụng Thần, trải qua trình tự tu luyện nhất định, làm cho Tinh – Khí – Thần biến thành nội đan, kết lại ở đan điền (“đan điền” có nghĩa là “ruộng đan”, tức là nơi luyện đan). Nội đan kết tụ ở đan điền này còn gọi Thánh thai, có tác dụng trường sinh bất tử, trở thành thần tiên.Nói đến phái Nội tu phải kể đến Chử Đồng Tử, người được coi là ông tổ của Đạo giáo ở Việt nam (gọi là Chử Đạo Tổ). Phái Ngoại dưỡng (cũng gọi là phái Ngoại đan) là phái ít phô biến hơn ở Việt nam. Phái này cho rằng con người có thể thành tiên sống lâu bất tử nhờ uống thuốc trường sinh (kim đan Đạo giáo thâm nhập vào Việt Nam từ khoảng cuối thế kỷ thứ 2. Đạo giáo có hai phái tu là nội tu và ngoại dưỡng, phái nội tu phổ biến ở Việt Nam hơn. Chử Đồng Tử được coi là ông tổ của Đạo giáo Việt Nam nên còn có tên Chử Tổ Đạo. Điều này thể hiện tính tổng hợp của các tôn giáo khi vào Việt Nam vì Chử Đồng Tử còn được coi là người đầu tiên tu thành Phật. 2.2. Ảnh hưởng của Đạo giáo đến đời sống của người Việt ở làng xã. Đạo giáo từ Trung Quốc xâm nhập vào Việt Nam được biết đến dưới dạng Đạo giáo phù thủy. Nó có nhiều điểm tương đồng với tín ngưỡng ma thuật của người dân Việt nên dễ dàng ăn sâu vào tâm lý, tập quán của người Việt thông qua các dạng bùa phép, thần chú để chữa bệnh tật và trị tà ma. Để phân biệt rạch ròi đâu là dấu hiệu của Đạo giáo trong các tín ngưỡng mang tính dân gian thì rất khó. Bởi vì tín ngưỡng dân gian từ xa xưa của người Việt cũng mang rất nhiều yếu tố phù thủy, và cũng rất nhiều yếu tố thần tiên. Vì vậy, điều dễ thấy hơn là sự dung hòa Tam giáo trong tâm linh người Việt. Ví như biểu tượng chim hạc, linh quy xuất hiện rất nhiều trong đình chùa miếu mạo ở các làng xã và cả từ đường của tư gia. Hạc hay rùa là các biểu tượng của tiên đạo, trường sinh.
Hoặc như thuật ngữ “buddha” vốn có nghĩa là “phật”, nhưng khi du nhập vào nước ta và được bản địa hóa thành “bụt” thì lại không được dùng để chỉ “phật” mà dùng để chỉ một ông tiên với nhiều phép biến hóa cứu giúp người nghèo khổ. Hình tượng ông bụt, ông tiên, bà tiên, hay cô tiên đã trở nên rất quen thuộc và phổ biến trong các câu chuyện cổ tích dành cho trẻ em và cũng xuất hiện khá phổ biến trong các hình thức văn học dân gian khác, như “Việt điện u linh”, “lĩnh nam chích quái”, “truyền kỳ mạn lục”, “truyền kỳ tân phả” và các tác phẩm tương tự như thế. Các khái niệm vốn đặc hữu của Đạo giáo như Bồng Sơn, Nhược Thủy, Bồng Lai (nơi tiên ở) cũng xuất hiện khá nhiều trong đời sống của người Việt, đặc biệt là đối với giới sỹ phu, có chữ nghĩa. Tương tự, khái niệm “tiên” cũng vậy. Những thành ngữ kiểu như “được voi đòi tiên” hay “sướng như tiên” hoặc có liên quan tới “tiên” được sử dụng khá thường xuyên trong đời sống. Thậm chí trong nhiều bài văn khấn gia tiên, câu kết thường là “xin tiễn vong linh, lại về tiên giới”. Đạo giáo phù thủy thờ các vị thần là Ngọc Hoàng Thượng Đế (Ngọc Hoàng), Thái Thượng Lão Quân (Lão Tử), Quan Thánh Đế (Quan Công), người Việt còn thờ các vị thánh của riêng mình như Đức Thánh Trần (Trần Hưng Đạo) và Bà Chúa Liễu (Liễu Hạnh Công chúa). Việc thờ đức Thánh Trần với tam phủ (nữ thần trờiđấtnước) và tứ phủ (nữ thần mây mưasấmchớp) đi liền với tín ngưỡng đồng bóng. Ngày nay, Đạo giáo Việt Nam với tư cách là một tôn giáo không còn tồn tại nữa, tuy nhiên những ảnh hưởng của nó đến đời sống xã hội, nhất là tại các vùng kém phát triển thì vẫn còn rất mạnh mẽ. Và chính vì giáo lý Đạo Lão ít được biết đến một cách tường tận,mà chỉ được hiểu một cách mơ hồ qua những yếu tố mang tính phù thủy nên ở nhiều người Việt hiện nay nó thể hiện bằng sự mê tín dị đoan, đồng bóng thái quá. 3. Đạo Phật 3.1. Giới thiệu sơ lược về Đạo Phật.
Đạo Phật (Buddhism) xuất hiện vào thế kỷ thứ VI trước CN ở Ấn Độ, có nguốn gốc chính thống là do Phật Thích Ca Mâu Ni sáng lập và truyền dạy. Tư tưởng chủ đạo của đạo Phật là dạy con người hướng thiện, có tri thức để xây dựng cuộc sống tốt đẹp yên vui trong hiện tại. Đạo Phật không công nhận có một đấng tối cao chi phối đời sống của con người, không ban phúc hay giáng hoạ cho ai mà trong cuộc sống mỗi người đều phải tuân theo luật Nhân Quả, làm việc thiện thì được hưởng phúc và làm việc ác thì phải chịu báo ứng. Đạo Phật không có thái độ phân biệt đẳng cấp. Kinh sách của Phật giáo được chia làm 3 tạng (Tam tạng kinh điển): + Kinh tạng: là những sách ghi chép lời Phật giảng dạy về giáo lý. + Luật tạng: là sách ghi chép những giới luật của Phật chế định. + Luận tạng: là sách giảng giải ý nghĩa về kinh, luật. Giáo lý cơ bản của đạo Phật có 2 vấn đề quan trọng, đó là Lý Nhân duyên và Tứ Diệu đế (4 chân lý). Cơ sở tư tưởng và cốt lõi của Phật pháp là Tứ diệu đế. Bốn chân lý giải thích bản chất của sự khổ trong luân hồi, nguyên nhân của sự khổ, và làm thế nào để giải trừ đau khổ. Bao gồm: Khổ đế: chân lý về sự Khổ: đau trên thân gồm: sinh, già, bệnh, chết; khổ tâm gồm: sống chung với người mình không ưa, xa lìa người thân yêu, mong muốn mà không được, chấp vào thân ngũ uẩn. Khổ đau là một hiện thực, không nên trốn chạy, không nên phớt lờ, cũng không nên cường điệu hóa. Muốn giải quyết khổ đau trước tiên phải thừa nhận nó. Tập đế: chân lí về sự phát sinh của khổ: khổ đau đều có nguyên nhân thường thấy do tham ái, sân hận, si mê, chấp thủ. Cần truy tìm đúng nguyên nhân sinh ra khổ, nguồn gốc sâu xa sinh ra khổ trong
sinh tử luân hồi là do vô minh và ái dục, những mắt xích liên quan nằm trong 12 nhân duyên. Diệt đế: chân lí về diệt khổ: là trạng trạng thái không có đau khổ, là một sự an vui giải thoát chân thật, là một hạnh phúc tuyệt vời khi chấm dứt lòng ham muốn, và có sự hiểu biết của trí tuệ chấm dứt vô minh. Đạo đế: chân lí về con đường dẫn đến diệt khổ: Phương pháp để đi đến sự diệt khổ là con đường diệt khổ tám nhánh, Bát chính đạo. Phương tiện hay pháp môn để thành tựu con đường Bát chánh đạo là 37 phẩm trợ đạo. Nền tảng Đạo Phật: là tứ thánh đế. Đạo Phật là đạo giải quyết khổ đau với 2 khái niệm quan trọng là Nhân Quả và Luân hồi. Nhân Quả: + Đạo Phật giải thích là mọi sự việc đều có lý do từ Nhân Quả. Nghĩa là mọi sự việc đều là kết quả từ nguyên nhân trước đó. Và sự việc đó chính nó lại sẽ là một nguyên nhân của kết quả sau này. Các sự việc tương tác Nhân Quả phức tạp lẫn nhau gọi là trùng trùng duyên khởi. Nhân có khi còn gọi là Duyên hay Nghiệp, và một khi đã gieo Duyên hay Nghiệp thì ắt sẽ gặt Quả (để phân biệt tích cực với tiêu cực một cách tương đối thì có khái niệm "thuận duyên", "nghịch duyên" hoặc "Thiện nghiệp", "Ác nghiệp"). Từ Nhân đến Quả có yếu tố Duyên. Duyên là điều kiện thuận lợi cho phép Quả tới nhanh hơn dự kiến (thuận duyên) hoặc điều kiện cản trở trì hoãn Quả tới chậm hơn, đôi khi triệt tiêu Quả (nghịch duyên). + Nhân quả tương tác theo luật hạt giống: hạt táo không thể sinh ra quả bưởi, hạt xoài không thể sinh ra quả đào. Nhân quả đạo đức là một ứng dụng của duyên khởi (nguyên lí duyên khởi là quy luật vận hành của vạn vật). Các nhân cùng loại nhưng trái chiều sẽ tương tác, bù trừ nhau, cái nào mạnh hơn sẽ trổ quả sau khi bù trừ xong, ví dụ: về nghiệp tuổi thọ của một người, thiện nghiệp (trồng cây, phóng sanh, cứu mạng người khác) và ác nghiệp (sát sanh, giết người) đã gieo sẽ bù trừ nhau, nếu ác
nghiệp nhiều hơn thì người đó sẽ nhận phần ác nghiệp sau khi đã được trừ với thiện nghiệp, bị bệnh tật hoặc tai nạn làm giảm tuổi thọ. Học thuyết nhân quả dựa trên kinh tạng nguyên thủy lí giải rằng nghiệp đã gieo có thể chuyển được do gieo nhân mới đối lập với nhân cũ. + Dù con người dù không thể thấy được toàn bộ, không thể lý giải được hoàn toàn nhân quả này thì mối quan hệ Nhân Quả vẫn là một quy luật tự nhiên khách quan. Con người dù không thể hiểu hết, thấy hết, thậm chí có thể họ không tin Nhân Quả, nhưng quy luật này vẫn vận hành và chi phối vạn vật. Thời gian giữa Nhân và Quả là xuyên suốt thời gian vũ trụ chứ không chỉ trong một kiếp sống. Việc này dẫn đến 1 khái niệm là Luân hồi. Luân hồi: Luân hồi chỉ cho việc tâm thức trải qua nhiều kiếp sống. Chết là hết 1 kiếp, tâm thức mang theo nghiệp đi tái sinh kiếp mới. Hình thức của 1 kiếp sống là khác nhau, có thể chuyển đổi giữa các loài, các thế giới (cõi súc sinh, cõi trời, cõi người, cõi atula…). Quan hệ Nhân Quả quyết định cách thức Luân hồi, hay nói cách khác tùy theo Duyên hay Nghiệp đã tạo mà sẽ Luân hồi tương ứng để nhận Quả. Chết là hết một kiếp, nhưng lại là khởi đầu của một kiếp khác, nối tiếp vô cùng tận. Dù có hết 1 kiếp sống thì vẫn sẽ tiếp tục Luân hồi sang kiếp khác để nhận Quả. Còn Luân hồi là còn khổ và Đạo Phật chỉ rằng Luân hồi chỉ có thể bị phá vỡ nếu đạt Giác ngộ. Nghĩa là có thể thoát khỏi Luân hồi sinh tử nếu biết cách "đoạn diệt" các nguyên nhân dẫn dắt Luân hồi. Đạo Phật gọi đó là giải thoát và toàn bộ Phật pháp đều nhằm chỉ ra con đường giải thoát, như Phật đã nói "Như mặn là vị của nước biển, còn vị của đạo ta là giải thoát". Cốt lõi của giáo luật Phật giáo là “Ngũ giới” và “Thập thiện”. Ngũ giới là 5 giới cấm: Không sát sinh; Không nói sai sự thật; Không tà dâm; Không trộm cắp; Không uống rượu.
Thập thiện là mười điều thiện nên làm, trong đó: + Ba điều thiện về thân: không sát sinh, không trộm cắp, không tà dâm; + Bốn điều thiện về khẩu: không nói dối, không nói hai chiều, không nói điều ác, không nói thêu dệt; + Ba điều thiện về ý: không tham lam, không giận dữ, không tà kiến. Phật giáo được du nhập vào Việt Nam từ rất sớm, khoảng thế kỷ thứ 3 trước Công nguyên. Lịch sử Phật giáo Việt Nam trải qua bốn giai đoạn: Từ đầu công nguyên đến hết thời kỳ Bắc thuộc là giai đoạn hình thành và phát triển rộng khắp; Thời Nhà Lý Nhà Trần là giai đoạn cực thịnh; Từ đời Hậu Lê đến cuối thế kỷ 19 là giai đoạn suy thoái; Từ đầu thế kỷ 20 đến nay là giai đoạn chấn hưng. 3.2. Ảnh hưởng của Phật giáo đến đời sống của người Việt ở làngxã. Từ xa xưa phật giáo đã có vai trò rất lớn trong gia đình, dòng họ, làng xã Việt Nam. Điều đó thể hiện qua nếp sống, nếp sinh hoạt hằng ngày của người dân từ vật chất đến tinh thần,. Văn hóa phật giáo dần dần in đậm trong tâm thức người Việt. Nếu như trong gia đình, dòng họ, làng xã Việt Nam ta có tín ngưỡng thờ cúng tổ tiên, thì Phật Quan Âm trong tâm thức dân gian người Việt cổ cũng
được xem như là tổ tiên. Nếu như thần linh được xem là những người phù hộ độ trì cho nhân dân ta từ xa xưa thì Phật cũng được họ xem như là thần linh. Điều này cho thấy phật đóng vai trò quan trọng trong tâm linh người Việt cổ truyền. Phật giáo đến với nước ta trong bối cảnh đất nước bị ngoại xâm phương Bắc đô hộ, và trong làng xã Việt Nam ta lúc này chịu sự ảnh hưởng rất lớn cả về mặt vật chất lẫn tinh thần. Phật giáo đến mang đến cho họ sự giải thoát. Dưới sự cai trị khắc nghiệt của phương Bắc đời sống nhân dân ta rất cơ cực, chính vì vậy phật giáo là chổ dựa tinh thần cho họ. Đạo phật không phân biệt đẳng cấp, tư tưởng này giúp con người biết đấu tranh để dành lại quyền lợi của mình trước các thế lực ngoại xâm. Phật giáo len lỏi vào đời sống thường nhật của bộ mặt làng xã. Giúp con người có niềm tin vào cuộc sống, con người tin rằng “ở hiền thì sẽ gặp lành”, sống tốt thì Phật sẽ phù hộ độ trì. Vai trò của phụ nữ được nâng lên trong xã hội. Đối với tư tưởng Nho giáo thì quyền lợi của người phụ nữ ở làng xã không có. Điển hình như ở Đình làng, người phụ nữ không được phép đặt chân đến, không được phép tham gia bất kì hoạt động nào của làng. Còn đối với ngôi chùa làng thì đây là nơi sinh hoạt văn hóa, tín ngưỡng của mọi người, phụ nữ được tham gia và hầu như là đóng vai trò rất quan trọng tại đây. Chỉ có ở chùa thì họ mới có tiếng nói, có được sự giải thoát về tình thần. Các nhà sư ngày xưa học theo Phật không những truyền dạy Phật pháp cho người dân mà họ còn dạy văn hóa, chữa bệnh cho những người trong làng, dần dần nó hình thành nên mối liên hệ rất gần gũi giữa đời sống nhân dân với phật giáo. Và chùa làng trở thành nơi sinh hoạt văn hóa của người dân trong làng.
Con người ai ai cũng luôn mong muốn được bình yên, sức khỏe, mọi điều tốt đẹp sẽ đến với họ và họ tìm đến đạo phật tìm đến chùa để cầu may mắn cho mình, cầu duyên phận, cầu đảo, cầu siêu…. Khi người dân cần thì đạo Phật lại đáp ứng nhu cầu đó, các nhà sư sẽ tham gia cúng cho người dân. Nhân dân ta có tín ngưỡng thờ cúng tổ tiên và khi đạo Phật đến đã dung hòa với tín ngưỡng đó. Phật giáo dạy cho con người phải biết nhớ đến cội nguồn, nhớ đến công ơn sinh thành dưỡng dục. Đạo làm con là phải hiếu thảo với cha mẹ…Và cách giáo duc của đạo phật mang tính hiền hòa dễ tiếp nhận chứ không áp đặt giống như Nho giáo. Phật giáo mang lại tính cố kết cộng đồng rất lớn cho đời sống làng xã Việt Nam cổ truyền. Tính chất của Phật giáo là từ bi, bác ái,..rất dể tiếp thu. Vì vậy dần dần Phật giáo đã gắn kết con người lại với nhau. Phật giáo Việt Nam trong gia đình, dòng họ, làng xã Việt Nam cổ truyền phát triển rất mạnh trãi qua bao nhiêu thăng trầm lịch sử, từ giai đoạn manh nha du nhập, đến thời kì cực thịnh ở thời nhà Lý nhà Trần. Đến giai đoạn thời Lê sơ, Nho giáo được tôn sùng và đạo Phật không được coi trọng, tuy nhiên trong làng xã Việt Nam thì nó vẫn phát triển rất mạnh mẽ, bởi lẽ cơ sở vững vàng của Phật giáo là lãng xã nơi đã thấm nhuần các tư tưởng từ bi hỷ xạ, bình đẳng, độ lượng, khoan dung. Kết luận: Đặc điểm tôn giáo của người Việt là đồng thuận và dung hợp. Dung hợp giữa Nho, Phật, Đạo và tín ngưỡng dân gian tồn tại trong gia đình,làng xã.Tất cả đều dung hòa mà linh hoạt đáp ứng những nhu cầu tinh thần,tình cảm,tâm linh của con người. Ba tôn giáo mang màu sắc riêng, đặc trưng riêng, tuy nhiên không đối chọi nhau mà hoà quyện ,bổ sung,hỗ trợ cho nhau . Ba tôn giáo bên ngoài du nhập vào Việt Nam không làm mất đi tín ngưỡng dân gian ở làng xã bản địa mà
hoà quyện vào nhau làm cho cả hai phía đều có những biến đổi nhất định. Ví dụ Nho giáo không hạ thấp được vai trò người phụ nữ, việc thờ Mẫu ở Việt Nam rất thịnh hành. Tính đa thần, dân chủ, cộng đồng được thể hiện ở việc thờ tập thể gia tiên, thờ nhiều cặp thần thánh, vào một ngôi chùa thấy không chỉ thờ Phật mà thờ cả nhiều vị khác, thấn linh có mà người thật cũng có. Đây chính là những nét riêng của tín ngưỡng Việt Nam. Tất cả những điều này đều là những ảnh hưởng của tôn giáo đến đời sống làng xã người Việt.