Tình hình nhiễm nấm máu tại bệnh viện Bạch Mai từ tháng 1/2016 đến tháng 10/2016

Chia sẻ: Thi Thi | Ngày: | Loại File: PDF | Số trang:7

Thêm vào BST

Báo xấu

104
lượt xem 7
download

Download Vui lòng tải xuống để xem tài liệu đầy đủ

Nấm là căn nguyên gây nhiễm trùng huyết, có tỉ lệ ngày càng tăng ở nhiều nơi trên thế giới. Nghiên cứu được thực hiện nhằm phát hiện và xác định các chủng nấm gây nhiễm nấm máu tại Bệnh viện Bạch Mai từ tháng 1 đến tháng 10/2016. Kết quả nghiên cứu cho thấy tỉ lệ nhiễm nấm máu trên tổng số bệnh nhân cấy máu dương tính là 9,8% (lần lượt là 8,3%, 40% và 100% ở nhóm bệnh nhân dương tính với 1, 2 và 3 căn nguyên).

Chủ đề:

Bình luận(0) Đăng nhập để gửi bình luận!

Lưu

Nội dung Text: Tình hình nhiễm nấm máu tại bệnh viện Bạch Mai từ tháng 1/2016 đến tháng 10/2016

TẠP CHÍ NGHIÊN CỨU Y HỌC TÌNH HÌNH NHIỄM NẤM MÁU TẠI BỆNH VIỆN BẠCH MAI TỪ THÁNG 1/2016 ĐẾN THÁNG 10/2016 Nguyễn Nhị Hà¹, Phạm Hồng Nhung¹,² ¹Trường Đại học Y Hà Nội, ²Bệnh viện Bạch Mai Nấm là căn nguyên gây nhiễm trùng huyết, có tỉ lệ ngày càng tăng ở nhiều nơi trên thế giới. Nghiên cứu được thực hiện nhằm phát hiện và xác định các chủng nấm gây nhiễm nấm máu tại Bệnh viện Bạch Mai từ tháng 1 đến tháng 10/2016. Kết quả nghiên cứu cho thấy tỉ lệ nhiễm nấm máu trên tổng số bệnh nhân cấy máu dương tính là 9,8% (lần lượt là 8,3%, 40% và 100% ở nhóm bệnh nhân dương tính với 1, 2 và 3 căn nguyên). Các chủng nấm gây bệnh chủ yếu được phân lập từ Khoa Hồi sức tích cực (22%). Candida sp. đứng hàng thứ tư (7,9%) trong tổng số chủng vi sinh vật gây bệnh và là tác nhân gây bệnh thường gặp nhất (22%) ở các bệnh nhân nhiễm trùng huyết do nhiều căn nguyên. Căn nguyên chính gây nhiễm nấm máu là Candida sp. (83,6%) (các loài Candida thường gặp là C. albicans (38,2%) và C. tropicalis (36,1%)), ngoài ra còn gặp Talaromyces marneffei (6,0%) và Pichia ohmeri (4,3%). Từ khóa: nấm máu, nhiễm trùng huyết I. ĐẶT VẤN ĐỀ Nấm là căn nguyên gây nhiễm trùng cơ hội, gây bệnh trên các bệnh nhân suy giảm miễn dịch (bệnh nhân AIDS, ung thư…), người lớn tuổi có tiền sử dùng thuốc kéo dài, những bệnh nhân điều trị bằng các liệu pháp nội khoa và ngoại khoa xâm lấn bao gồm kháng sinh phổ rộng, hóa chất và ghép tạng [1]. Hiện nay, cùng với sự bùng nổ của đại dịch HIV/AIDS và sự ứng dụng rộng rãi các tiến bộ về thuốc và thủ thuật trong y học, nhiễm nấm máu đang bùng phát trên toàn thế giới [2,3,4]. Tại Hoa Kì, nấm Candida là một trong bốn căn nguyên hàng đầu gây nhiễm trùng huyết tại bệnh viện, chiếm 9% tổng số chủng vi sinh vật gây bệnh [5]. Tại Khoa hồi sức của một bệnh viện của Ấn Độ, 18% các trường hợp nhiễm trùng huyết do nấm gây nên; trong các chủng vi sinh vật gây bệnh, Candida là căn nguyên đứng thứ hai, chiếm 17,5% [6]. Thêm vào đó, những bệnh nhân nhiễm nấm máu có tỉ lệ tử vong 15%, Địa chỉ liên hệ: Nguyễn Nhị Hà, Bộ môn Vi sinh, Trường Đại học Y Hà Nội Email: nhihanguyen107@gmail.com Ngày nhận: 22/3/2017 Ngày được chấp nhận : 25/4/2017 TCNCYH 107 (2) - 2017 thời gian nằm viện trung bình 18,7 ± 0,4 ngày và chi phí điều trị trung bình 44,726 ± 1,255 USD, cao hơn đáng kể so với những bệnh nhân không nhiễm nấm máu với số liệu tương ứng là 5%, 7,3 ± 0,1 ngày và 15,445 ± 404 USD [7]. Ở những bệnh nhân nhiễm nấm máu, bên cạnh các yếu tố cơ địa của bệnh nhân, tỉ lệ tử vong còn phụ thuộc vào căn nguyên gây nhiễm nấm máu, cao nhất ở các bệnh nhân nhiễm Candida, Zygomycocetes và Aspergillus [7]. Bên cạnh đó, việc chậm trễ trong điều trị do chờ kết quả xét nghiệm vi sinh cũng là một nguy cơ làm tăng tỉ lệ tử vong của bệnh nhân [8]. Nguyên nhân của sự chậm trễ này một phần là do sự thiếu thông tin về dịch tễ học nấm máu tại địa phương do mỗi khu vực có sự khác biệt rõ rệt về tỉ lệ nhiễm nấm máu [9] và các căn nguyên chính gây nhiễm nấm máu [10]. Trong bối cảnh đó, việc nghiên cứu về nấm máu tại cơ sở là hết sức cần thiết nhằm cung cấp các số liệu cụ thể, cập nhật, giúp bác sĩ lâm sàng định hướng căn nguyên và sớm lựa chọn được loại thuốc điều trị phù hợp. Nhằm đóng góp thêm về tình hình nhiễm nấm máu, chúng tôi thực hiện nghiên cứu này 1 TẠP CHÍ NGHIÊN CỨU Y HỌC nhằm xác định căn nguyên gây nhiễm nấm máu tại Bệnh viện Bạch Mai từ tháng 1/2016 đến tháng 10/2016. II. ĐỐI TƯỢNG VÀ PHƯƠNG PHÁP NGHIÊN CỨU 1. Đối tượng Tất cả các bệnh phẩm máu có chỉ định nuôi cấy tại Bệnh viên Bạch Mai từ tháng 1 đến tháng 10/2016. Tiêu chuẩn lựa chọn: Các bệnh phẩm máu có chỉ định nuôi cấy từ tháng 1 đến tháng 10/2016 dương tính với ít nhất một căn nguyên vi khuẩn, vi nấm gây bệnh. Tiêu chuẩn loại trừ: Các bệnh phẩm máu dương tính với chủng vi khuẩn, vi nấm trùng với chủng đã được phân lập từ các mẫu bệnh phẩm máu khác của cùng một bệnh nhân. 2. Phương pháp - Thiết kế nghiên cứu: nghiên cứu mô tả cắt ngang, hồi cứu. - Phương pháp + Lấy 5 - 10ml máu vào chai cấy máu với tỷ lệ 1:10 + Ủ ấm chai cấy máu trong máy cấy máu + Cấy chuyển chai cấy máu dương tính sang môi trường thạch máu + Phân lập và định danh vi sinh vật. - Xử lý số liệu nghiên cứu: bằng phần mềm SPSS 16.0. 3. Đạo đức nghiên cứu - Nghiên cứu được tiến hành trên đối tượng là các chủng vi nấm được phân lập tại Khoa Vi sinh, Bệnh viện Bạch Mai, không có bất kì tác động can thiệp nào tới bệnh nhân. - Đề tài cung cấp cơ sở khoa học cho việc xây dựng chiến lược dự phòng và điều trị nhiễm nấm hiệu quả và phù hợp. III. KẾT QUẢ 1. Tỷ lệ cấy máu dương tính với nấm Bảng 1. Tỷ lệ cấy máu dương tính với nấm theo bệnh nhân Nhóm bệnh nhân Cấy máu dương tính Nhóm bệnh nhân Cấy máu dương tính với nấm Số lượng % trong từng nhóm bệnh nhân 100 112 9,8 1139 96,7 94 8,3 2 căn nguyên - 2 vi khuẩn - Nấm và vi khuẩn - 2 nấm 35 21 12 2 3,0 14 40 3 căn nguyên 4 0,3 4 100 Số lượng % Tổng số 1178 1 căn nguyên % Đặc điểm 100 60,0 34,3 5,7 Từ tháng 1/2016 đến tháng 10/2016, trong 1178 bệnh nhân có kết quả cấy máu cấy dương tính tại Bệnh viện Bạch Mai có 112 bệnh nhân cấy máu dương tính với nấm, chiếm 9,8% tổng số bệnh nhân nhiễm trùng huyết. Trong các bệnh nhân nhiễm trùng huyết cấy máu dương tính, lần lượt có 1139 bệnh nhân dương tính với 1 căn nguyên, 35 bệnh nhân dương tính với hai căn nguyên, 4 bệnh nhân dương tính với ba căn nguyên, với số bệnh nhân dương tính với nấm tương ứng là 94 (8,3%), 14 (40%) và 4 (100%). 2 TCNCYH 107 (2) - 2017 TẠP CHÍ NGHIÊN CỨU Y HỌC 2. Phân bố các chủng nấm gây bệnh phân lập được theo khoa phòng Hồi sức 22% Khoa khác 41% Tim m ạch 10% Huyết học 9% Nhi 9% Biểu đồ 1. Phân bố các chủng nấm gây bệnh phân lập được theo khoa phòng (n = 116) Từ 112 bệnh nhân nhiễm nấm máu, đã phân lập được 116 chủng vi nấm. Các chủng nấm gây bệnh chủ yếu phân lập được ở Khoa Hồi sức tích cực, chiếm 22%. Tiếp theo là Khoa Tim mạch chiếm tỉ lệ 10% và các Khoa Huyết học, Truyền nhiễm và Nhi với cùng tỷ lệ 9%. 3. Các căn nguyên gây nhiễm trùng huyết 3.1. Các căn nguyên gây nhiễm trùng huyết 9,3 Các vi khuẩn khác 26,4 4,2 3,8 Pseudomonas aeruginosa Enterococci 7,3 4,9 Acinobacter baumannii 18,8 5,6 Candida sp. 25 7,9 Klebsiella pneum oniae 18,8 12,3 6,2 Staphylococcus aureus 13,5 10,4 Escherichia coli 0 5 10 KHOA HỒI SỨC TÍCH CỰC (N = 96) 25,6 15 20 25 30 TOÀN VIỆN (N = 1224) Biểu đồ 2. Các căn nguyên gây nhiễm trùng huyết tại bệnh viện Bạch Mai từ tháng 1 đến tháng 10/2016 Từ tháng 1 đến tháng 10 năm 2016, Khoa Vi sinh bệnh viện đã phân lập được 1224 chủng vi khuẩn, vi nấm gây nhiễm trùng huyết, trong đó có 96 chủng phân lập được từ các bệnh nhân tại Khoa Hồi sức tích cực. Theo kết quả thống kê toàn viện, Candida sp. là căn nguyên gây nhiễm trùng huyết đứng thứ 4, chiếm 7,9% tổng số chủng vi khuẩn, vi nấm gây bệnh phân lập được. Tuy nhiên, tại Khoa Hồi sức tích cực Candida sp. là căn nguyên thường gặp nhất, chiếm tỷ lệ 25%. TCNCYH 107 (2) - 2017 3 TẠP CHÍ NGHIÊN CỨU Y HỌC 3.2. Các căn nguyên gây nhiễm trùng huyết ở bệnh nhân cấy máu dương tính nhiều căn nguyên Candida sp. 22% Khác 42% Enterococci 7% Klebsiella sp. 17% Biểu đồ 3. Căn nguyên gây nhiễm trùng huyết ở các bệnh nhân cấy máu dương tính nhiều căn nguyên (n = 82) Trong 82 chủng vi khuẩn, vi nấm phân lập được từ các bệnh nhân cấy máu dương tính với nhiều căn nguyên, thường gặp nhất là Candida sp. chiếm 22%. 4. Căn nguyên nấm gây nhiễm trùng huyết Bảng 3. Căn nguyên nấm gây nhiễm trùng huyết (n = 116) Loài Căn nguyên Candida sp. n1 % n2 % 97 83,6 97 100 Candida albicans 37 38,2 Candida tropicalis 35 36,1 Candida parapsilosis 14 14,5 Candida guilliermondii 4 4,1 Candida glabrata 3 3,1 Candida dubliniensis 1 1,0 Candida famata 1 1,0 Candida haemulonii 1 1,0 Candida krusei 1 1,0 Candida sp. 4 Căn nguyên Talaromyces marneffei 7 6,0 Pichia ohmeri 5 4,3 Cryptococcus sp. 3 2,6 Fusarium sp. 2 1,7 Trichosporon sp. 2 1,7 TCNCYH 107 (2) - 2017 TẠP CHÍ NGHIÊN CỨU Y HỌC Trong các căn nguyên nấm máu, Candida sp. là căn nguyên chủ yếu, chiếm 83,6%. Ngoài ra còn gặp Talaromyces marneffei và Pichia ohmeri với tỷ lệ lần lượt là 6,0% và 4,3%. Trong các loài Candida gây nhiễm nấm máu, Candida albicans là căn nguyên hàng đầu, chiếm 38,2%. Hai loài Candida non - albicans có tỷ lệ gây bệnh khá cao là C. tropicalis, C. parapsilosis, chiếm lần lượt 36,1% và 14,5%. IV. BÀN LUẬN Kết quả nghiên cứu này cho thấy có sự khác biệt có ý nghĩa về tỉ lệ nhiễm nấm giữa nhóm bệnh nhân cấy máu dương tính với một căn nguyên (8,3%) và nhóm bệnh nhân cấy máu dương tính với 2 và 3 căn nguyên (40% và 100%). Các trường hợp nhiễm trùng huyết do nhiều căn nguyên hiếm gặp, thường chỉ xảy ra ở các bệnh nhân nặng, tình trạng miễn dịch suy giảm nhiều, nhạy cảm với các tác nhân gây nhiễm trùng cơ hội. Trong nghiên cứu của chúng tôi, căn nguyên thường gặp nhất trong các chủng vi khuẩn, vi nấm phân lập được từ các bệnh nhân dương tính với nhiều căn nguyên là Candida sp. (22%), chiếm tỉ lệ cao hơn hẳn các vi khuẩn gây nhiễm trùng bệnh viện thường gặp như Klebsiella sp. (17%), Enterococci (7%), Acinetobacter sp. (6%) và Escherichia coli (6%). Kết quả này cho thấy nấm không chỉ là một căn nguyên quan trọng gây nhiễm trùng huyết, mà đã trở thành một trong những căn nguyên chính gây nhiễm trùng cơ hội trong bệnh viện. Trong các chủng vi khuẩn, vi nấm gây bệnh phân lập được, Candida sp. là căn nguyên đứng hàng thứ 4, chiếm 7,9%. Kết quả này tương tự với kết quả nghiên cứu về căn nguyên gây nhiễm trùng huyết tại các bệnh viện [5]. Điều đáng quan tâm là trong 545 chủng vi khuẩn, vi nấm gây nhiễm trùng huyết tại Bệnh viện Bạch Mai năm 2008, nấm, bao gồm cả Candida sp. và các loài nấm khác, là căn nguyên gây bệnh đứng hàng thứ 5, chiếm tỉ lệ 5,3% [11]. Như vậy, tại bệnh viện Bạch Mai, Candida máu nói riêng TCNCYH 107 (2) - 2017 và nấm máu nói chung đã tăng một cách có ý nghĩa về cả tỷ lệ và vai trò gây bệnh (p < 0,05). Điều này có thể được giải thích là do sự ứng dụng ngày một rộng rãi các liệu pháp điều trị nội khoa và ngoại khoa như kháng sinh phổ rộng, hóa chất, ghép tạng. Các chủng nấm gây bệnh chủ yếu được phân lập ở Khoa Hồi sức tích cực. Đây là khoa mà các bệnh nhân có nhiều yếu tố nguy cơ nhiễm nấm như bệnh lý nền nặng, sử dụng nhiều loại kháng sinh, đặt catheter, nuôi dưỡng tĩnh mạch, đã phẫu thuật trước đó hoặc các bệnh lý ác tính. Tại đây, Candida sp. đang nổi lên là căn nguyên hàng đầu gây nhiễm trùng huyết, chiếm tới 25% tổng số chủng vi khuẩn, vi nấm gây nhiễm trùng huyết được phân lập được. Kết quả này tương tự với kết quả ghi nhận tại Khoa hồi sức một bệnh viện ở Ấn Độ, với Candida sp. là căn nguyên hàng đầu nhưng với tỷ lệ chỉ ở mức 17,5% [6]. Điều này cho thấy việc Candida sp. trở thành căn nguyên hàng đầu trong nhiễm trùng huyết tại Khoa hồi sức đã trở thành xu hướng tại nhiều nơi trên thế giới. Quan điểm nhiễm trùng huyết chủ yếu là nhiễm khuẩn huyết cần phải thay đổi dựa trên những số liệu thực tế về dịch tễ học. Trong các chủng vi nấm gây bệnh, Candida sp. là căn nguyên nấm gây nhiễm trùng huyết chủ yếu. Trong đó, C. albicans là loài thường gặp nhất. Kết quả này phù hợp với các nghiên cứu đã công bố về căn nguyên gây nhiễm nấm máu trên thế giới [2,4,5,10,12,13]. Tỷ lệ các loài Candida non-albicans gây bệnh tương đồng với một nghiên cứu thực hiện tại Hàn Quốc [12] với căn nguyên thường gặp nhất là C. tropicalis nhưng khác biệt với các kết quả nghiên cứu tại các nước châu Âu, nơi C. parapsilosis và C. glabrata là các căn nguyên Candida nonalbicans thường gặp nhất [13]. Điều này là do sự khác biệt về mặt dịch tễ học. Ngoài Candida sp., Talaromyces marneffei, tên cũ là Penicillium marneffei, là căn nguyên gây nhiễm nấm máu đứng thứ hai. Điều này là do Việt Nam nằm trong vùng dịch tễ của 5