Toàn tập về C.Mác và Ph.Ăng-ghen - Tập 13

Chia sẻ: Vũ Huyền Nhi | Ngày: | Loại File: PDF | Số trang:509

Thêm vào BST

Báo xấu

22
lượt xem 5
download

Download Vui lòng tải xuống để xem tài liệu đầy đủ

Tập 13 của bộ Toàn tập C.Mác và Ph.Ăng-ghen bao gồm các tác phẩm của hai nhà kinh điển viết trong thời gian từ tháng Giêng 1859 đến tháng Hai 1860. Mở đầu là tác phẩm "Góp phần phê phán khoa kinh tế chính trị", một trong những tác phẩm trong đó C.Mác đã cách mạng hóa khoa kinh tế chính trị, như V.I. Lê-nin đã nhận xét. Phần còn lại là những bài của hai ông phân tích tình hình kinh tế và chính trị của nhiều nước; phong trào giải phóng dân tộc tại các nước bị áp bức ở Trung Âu, Đông Âu và tại các thuộc địa; cuộc đấu tranh chống chế độ Bô-na-pác-tơ ở trong và ngoài nước Pháp;... Mời các bạn cùng tham khảo!

Chủ đề:

Bình luận(0) Đăng nhập để gửi bình luận!

Lưu

Nội dung Text: Toàn tập về C.Mác và Ph.Ăng-ghen - Tập 13

6 7 Lêi nhµ xuÊt b¶n TËp 13 cña bé Toµn tËp C.M¸c vµ Ph.¡ng-ghen bao gåm c¸c t¸c phÈm cña hai nhµ kinh ®iÓn viÕt trong thêi gian tõ th¸ng Giªng 1859 ®Õn th¸ng Hai 1860. Më ®Çu lµ t¸c phÈm "Gãp phÇn phª ph¸n khoa kinh tÕ chÝnh trÞ", mét trong nh÷ng t¸c phÈm trong ®ã C.M¸c ®· c¸ch m¹ng ho¸ khoa kinh tÕ chÝnh trÞ, nh V.I. Lª-nin ®· nhËn xÐt. PhÇn cßn l¹i lµ nh÷ng bµi cña hai «ng ph©n tÝch t×nh h×nh kinh tÕ vµ chÝnh trÞ cña nhiÒu níc; phong trµo gi¶i phãng d©n téc t¹i c¸c níc bÞ ¸p bøc ë Trung ¢u, §«ng ¢u vµ t¹i c¸c thuéc ®Þa; cuéc ®Êu tranh chèng chÕ ®é B«-na-p¸c-t¬ ë trong vµ ngoµi níc Ph¸p; cuéc ®Êu tranh ®Ó thèng nhÊt níc §øc vµ I-ta-li-a theo con ®êng d©n chñ vµ c¸ch m¹ng; chÝnh s¸ch x©m lîc cña Anh ®èi víi Ên §é vµ Trung Quèc; cuéc chiÕn tranh x©m lîc cña T©y Ban Nha t¹i Ma-rèc... Trªn c¬ së ®ã, hai «ng nªu lªn s¸ch lîc ®Êu tranh cña giai cÊp v« s¶n ë mçi níc nh»m ®¹t tíi mét cao trµo míi cña phong trµo d©n chñ vµ c¸ch m¹ng. TËp nµy ®îc dÞch dùa vµo b¶n tiÕng Nga bé Toµn tËp C.M¸c vµ Ph. ¡ng-ghen, tËp 13 do Nhµ xuÊt b¶n s¸ch chÝnh trÞ quèc gia Liªn X« xuÊt b¶n t¹i M¸t-xc¬-va n¨m 1959. Ngoµi phÇn chÝnh v¨n, chóng t«i cßn in kÌm theo phÇn chó thÝch vµ c¸c b¶n chØ dÉn, do ViÖn nghiªn cøu chñ nghÜa M¸c - Lª-nin Liªn X« (tríc ®©y) biªn so¹n ®Ó b¹n ®äc tham kh¶o. §ång thêi víi viÖc xuÊt b¶n bé Toµn tËp cña C.M¸c vµ Ph.¡ng-ghen, chóng t«i sÏ tæ chøc biªn so¹n s¸ch giíi thiÖu néi dung mçi tËp vµ c¸c t tëng c¬ b¶n trong t¸c phÈm chÝnh cña hai nhµ kinh ®iÓn. Th¸ng 8 - 1993 Nhµ xuÊt b¶n chÝnh trÞ quèc gia
12 c.m¸c Gãp phÇn phª ph¸n khoa kinh tÕ chÝnh trÞ. – lêi tùa 13 Lêi tùa T«i xem xÐt hÖ thèng kinh tÕ t s¶n theo thø tù sau ®©y: t b¶n, së h÷u ruéng ®Êt, lao ®éng lµm thuª, nhµ níc, ngo¹i th¬ng, thÞ trêng thÕ giíi. Trong ba môc ®Çu, t«i nghiªn cøu ®iÒu kiÖn sinh ho¹t kinh tÕ cña ba giai cÊp lín hîp thµnh x· héi t s¶n hiÖn ®¹i; cßn mèi liªn hÖ lÉn nhau gi÷a ba môc sau th× rÊt râ rµng. PhÇn thø nhÊt trong quyÓn mét, bµn vÒ t b¶n, gåm mÊy ch¬ng nh sau: 1) hµng ho¸; 2) tiÒn hay lu th«ng gi¶n ®¬n; 3) t b¶n nãi chung. Hai ch¬ng ®Çu cÊu thµnh néi dung cña quyÓn s¸ch nµy. Toµn bé c¸c tµi liÖu mµ t«i hiÖn cã ë trong tay ®Òu lµ nh÷ng tËp chuyªn luËn ®îc viÕt vµo nh÷ng thêi kú c¸ch qu·ng nhau rÊt xa, kh«ng ph¶i ®Ó xuÊt b¶n mµ ®Ó cho b¶n th©n hiÓu râ vÊn ®Ò, viÖc chØnh lý l¹i c¸c chuyªn luËn ®ã cho cã hÖ thèng theo ®Ò c¬ng nãi trªn, sÏ tuú ë hoµn c¶nh bªn ngoµi. T«i ®· bá ®i lêi nãi ®Çu tæng qu¸t2 mµ t«i ®· th¶o ra, v× sau khi suy nghÜ kü, t«i thÊy nÕu nãi tríc nh÷ng kÕt luËn cßn ph¶i ®îc chøng minh th× chØ cã h¹i, vµ b¹n ®äc nµo nãi chung muèn ®i theo t«i th× ph¶i quyÕt t©m ®i tõ c¸i riªng ®Õn c¸i chung. Tuy nhiªn, ë ®©y, nãi s¬ qua vµi ®iÒu vÒ qu¸ tr×nh t«i nghiªn cøu kinh tÕ chÝnh trÞ, cã lÏ còng thÝch hîp. §èi tîng chuyªn nghiªn cøu cña t«i vèn lµ luËt häc, thÕ nhng t«i chØ nghiªn cøu nã nh lµ mét m«n häc phô bªn c¹nh triÕt häc vµ sö häc. N¨m 1842 - 1843, khi lµm biªn tËp viªn tê "Rheinische Zeitung"3, lÇn ®Çu tiªn t«i ph¶i nãi lªn ý kiÕn cña m×nh vÒ c¸i gäi lµ lîi Ých vËt chÊt vµ ®iÒu ®ã ®· lµm t«i lóng tóng. C¸c cuéc th¶o luËn t¹i Héi ®ång d©n biÓu tØnh Ranh vÒ vÊn ®Ò ¨n trém gç vµ vÊn ®Ò ph©n nhá tµi s¶n ruéng ®Êt, cuéc luËn chiÕn chÝnh thøc gi÷a «ng Ph«n Sa-p¬, tØnh trëng tØnh Ranh håi Êy, víi tê
14 c.m¸c Gãp phÇn phª ph¸n khoa kinh tÕ chÝnh trÞ. – lêi tùa 15 "Rheinische Zeitung", vÒ t×nh c¶nh n«ng d©n vïng M«-®en, cuèi cïng nh÷ng quan hÖ s¶n xuÊt, nh÷ng quan hÖ nµy phï hîp víi mét tr×nh lµ nh÷ng cuéc tranh luËn vÒ tù do bu«n b¸n vµ thuÕ quan b¶o hé ®é ph¸t triÓn nhÊt ®Þnh cña c¸c lùc lîng s¶n xuÊt vËt chÊt cña hä. lÇn ®Çu tiªn thóc ®Èy t«i nghiªn cøu nh÷ng vÊn ®Ò kinh tÕ4. MÆt Toµn bé nh÷ng quan hÖ s¶n xuÊt Êy häp thµnh c¬ cÊu kinh tÕ cña kh¸c, håi Êy, lóc mµ thiÖn ý muèn "tiÕn lªn" thêng thêng vît qu¸ x· héi, tøc lµ c¸i c¬ së hiÖn thùc trªn ®ã dùng lªn mét kiÕn tróc xa sù am hiÓu vÊn ®Ò, th× trªn tê "Rheinische Zeitung" cã nh÷ng thîng tÇng ph¸p lý vµ chÝnh trÞ vµ nh÷ng h×nh th¸i ý thøc x· héi tiÕng vang cña chñ nghÜa x· héi vµ chñ nghÜa céng s¶n Ph¸p, víi nhÊt ®Þnh t¬ng øng víi c¬ së hiÖn thùc ®ã. Ph¬ng thøc s¶n xuÊt chót Ýt mµu s¾c triÕt häc. T«i ph¶n ®èi c¸i lèi tµi tö Êy, nhng ®ång ®êi sèng vËt chÊt quyÕt ®Þnh c¸c qu¸ tr×nh sinh ho¹t x· héi, chÝnh thêi trong mét cuéc luËn chiÕn víi tê "Allgemeine Zeitung"5 ë trÞ vµ t×nh thÇn nãi chung. Kh«ng ph¶i ý thøc cña con ngêi quyÕt Au-xbuèc, t«i ®· thó nhËn th¼ng ra r»ng nh÷ng hiÓu biÕt cña t«i lóc ®Þnh tån t¹i cña hä; tr¸i l¹i, tån t¹i x· héi cña hä quyÕt ®Þnh ý thøc ®ã kh«ng cho phÐp t«i d¸m xÐt ®o¸n g× vÒ chÝnh ngay néi dung cña cña hä. Tíi mét giai ®o¹n ph¸t triÓn nµo ®ã cña chóng, c¸c lùc lîng c¸c trµo lu Ph¸p c¶. Do ®ã t«i l¹i cµng s½n lßng lîi dông ¶o tëng cña s¶n xuÊt vËt chÊt cña x· héi m©u thuÉn víi nh÷ng quan hÖ s¶n xuÊt nh÷ng ngêi l·nh ®¹o tê "Rheinische Zeitung" hy väng hñy ®îc b¶n hiÖn cã, hay - ®©y chØ lµ biÓu hiÖn ph¸p lý cña nh÷ng quan hÖ s¶n ¸n tö h×nh ®èi víi tê b¸o ®ã b»ng c¸ch lµm cho nã cã th¸i ®é «n hoµ xuÊt ®ã - m©u thuÉn víi nh÷ng quan hÖ së h÷u, trong ®ã tõ tríc h¬n, ®Ó rót khái vò ®µi x· héi vµ trë vÒ phßng nghiªn cøu cña m×nh. ®Õn nay c¸c lùc lîng s¶n xuÊt vÉn ph¸t triÓn. Tõ chç lµ nh÷ng h×nh thøc ph¸t triÓn cña c¸c lùc lîng s¶n xuÊt, nh÷ng quan hÖ Êy T¸c phÈm thø nhÊt mµ t«i ®· viÕt ®Ó gi¶i quyÕt nh÷ng ®iÒu b¨n trë thµnh nh÷ng xiÒng xÝch cña c¸c lùc lîng s¶n xuÊt. Khi ®ã b¾t kho¨n ®· ¸m ¶nh t«i, lµ mét sù ph©n tÝch phª ph¸n triÕt häc ph¸p ®Çu thêi ®¹i mét cuéc c¸ch m¹ng x· héi. C¬ së kinh tÕ thay ®æi th× quyÒn cña Hª-ghen; lêi nãi ®Çu cña t¸c phÈm nµy ®· ®îc ®¨ng n¨m toµn bé c¸i kiÕn tróc thîng tÇng ®å sé còng bÞ ®¶o lén Ýt nhiÒu 1844 trªn b¸o "Deutsch-Französische Jahrbücher" xuÊt b¶n t¹i Pa-ri6. nhanh chãng. Khi xÐt nh÷ng cuéc ®¶o lén Êy, bao giê còng cÇn ph©n Nh÷ng c«ng viÖc nghiªn cøu cña t«i ®· dÉn t«i ®Õn kÕt qu¶ lµ: kh«ng biÖt cuéc ®¶o lén vËt chÊt - mµ ngêi ta cã thÓ x¸c nhËn víi mét sù thÓ lÊy b¶n th©n nh÷ng quan hÖ ph¸p quyÒn còng nh nh÷ng h×nh chÝnh x¸c cña khoa häc tù nhiªn - trong nh÷ng ®iÒu kiÖn kinh tÕ cña th¸i nhµ níc, hay lÊy c¸i gäi lµ sù ph¸t triÓn chung cña tinh thÇn s¶n xuÊt, víi nh÷ng h×nh th¸i ph¸p lý, chÝnh trÞ, t«n gi¸o, nghÖ thuËt cña con ngêi, ®Ó gi¶i thÝch nh÷ng quan hÖ vµ h×nh th¸i ®ã, mµ tr¸i hay triÕt häc, tãm l¹i, víi nh÷ng h×nh th¸i t tëng trong ®ã con l¹i, ph¶i thÊy r»ng nh÷ng quan hÖ vµ h×nh th¸i ®ã b¾t nguån tõ ngêi ý thøc ®îc cuéc xung ®ét Êy vµ ®Êu tranh ®Ó gi¶i quyÕt cuéc nh÷ng ®iÒu kiÖn sinh ho¹t vËt chÊt, mµ toµn bé ®· ®îc Hª-ghen, xung ®ét Êy. NÕu ta kh«ng thÓ nhËn ®Þnh vÒ mét ngêi c¨n cø vµo ý theo c¸ch cña ngêi Anh vµ ngêi Ph¸p thÕ kû XVIII, gäi gép chung kiÕn cña chÝnh ngêi ®ã ®èi víi b¶n th©n, th× ta còng kh«ng thÓ nhËn l¹i lµ "x· héi c«ng d©n", vµ viÖc gi¶i phÉu x· héi c«ng d©n nµy th× ®Þnh vÒ mét thêi ®¹i ®¶o lén nh thÕ c¨n cø vµo ý thøc cña thêi ®¹i Êy. ph¶i t×m ë trong khoa kinh tÕ chÝnh trÞ. T«i ®· b¾t ®Çu nghiªn cøu Tr¸i l¹i, ph¶i gi¶i thÝch ý thøc Êy b»ng nh÷ng m©u thuÉn cña ®êi sèng khoa nµy khi ë Pa-ri vµ tiÕp tôc nghiªn cøu ë Bruy-xen, n¬i t«i ®· vËt chÊt, b»ng sù xung ®ét hiÖn cã gi÷a c¸c lùc lîng s¶n xuÊt x· héi di c ®Õn theo lÖnh cña «ng Ghi-®« trôc xuÊt t«i khái Pa-ri. KÕt qu¶ vµ nh÷ng quan hÖ s¶n xuÊt x· héi. Kh«ng mét h×nh th¸i x· héi nµo chung mµ t«i ®· ®¹t ®îc vµ ®· trë thµnh kim chØ nam cho mäi sù diÖt vong tríc khi tÊt c¶ nh÷ng lùc lîng s¶n xuÊt mµ h×nh th¸i x· nghiªn cøu sau nµy cña t«i, cã thÓ tr×nh bµy v¾n t¾t nh sau. Trong héi ®ã t¹o ®Þa bµn ®Çy ®ñ cho ph¸t triÓn, vÉn cha ph¸t triÓn, vµ sù s¶n xuÊt x· héi ra ®êi sèng cña m×nh, con ngêi cã nh÷ng quan nh÷ng quan hÖ s¶n xuÊt míi, cao h¬n, còng kh«ng bao giê xuÊt hiÖn hÖ nhÊt ®Þnh, tÊt yÕu, kh«ng tuú thuéc vµo ý muèn cña hä – tøc
16 c.m¸c Gãp phÇn phª ph¸n khoa kinh tÕ chÝnh trÞ. – lêi tùa 17 tríc khi nh÷ng ®iÒu kiÖn tån t¹i vËt chÊt cña nh÷ng quan hÖ ®ã vÒ mÆt nµy hay mÆt kh¸c, t«i chØ xin kÓ cuèn "Tuyªn ng«n cña §¶ng cha chÝn muåi trong lßng b¶n th©n x· héi cò. Cho nªn, nh©n lo¹i céng s¶n" do ¡ng-ghen vµ t«i cïng chung nhau viÕt, vµ cuèn "DiÔn bao giê còng chØ ®Æt ra cho m×nh nh÷ng nhiÖm vô mµ nã cã thÓ gi¶i v¨n vÒ tù do bu«n b¸n"10 do t«i xuÊt b¶n. C¸c ®iÓm cã tÝnh chÊt quyÕt ®îc, v× khi xÐt kü h¬n, bao giê ngêi ta còng thÊy r»ng b¶n quyÕt ®Þnh trong quan ®iÓm cña chóng t«i lÇn ®Çu tiªn ®· ®îc tr×nh th©n nhiÖm vô Êy chØ n¶y sinh khi nh÷ng ®iÒu kiÖn vËt chÊt ®Ó bµy mét c¸ch khoa häc, tuy chØ lµ díi h×nh thøc luËn chiÕn, trong gi¶i quyÕt nhiÖm vô ®ã ®· cã råi, hay Ýt ra còng ®ang ë trong qu¸ t¸c phÈm cña t«i "Sù khèn cïng cña triÕt häc"11 xuÊt b¶n n¨m 1847, tr×nh h×nh thµnh. VÒ ®¹i thÓ, cã thÓ coi c¸c ph¬ng thøc s¶n xuÊt nh»m chèng Pru-®«ng. ViÖc in t¸c phÈm vÒ "Lao ®éng lµm thuª"12 ch©u ¸, cæ ®¹i, phong kiÕn vµ t s¶n hiÖn ®¹i lµ nh÷ng thêi ®¹i tiÕn viÕt b»ng tiÕng §øc, trong ®ã t«i tËp hîp c¸c bµi gi¶ng cña t«i t¹i triÓn dÇn dÇn cña h×nh th¸i kinh tÕ - x· héi. C¸c quan hÖ s¶n xuÊt Héi c«ng nh©n §øc13 ë Bruy-xen, ®· ph¶i ngõng l¹i v× cuéc C¸ch t s¶n lµ h×nh thøc ®èi kh¸ng cuèi cïng cña qu¸ tr×nh s¶n xuÊt x· m¹ng th¸ng Hai vµ v× t«i bÞ trôc xuÊt khái níc BØ nh©n cuéc c¸ch héi, ®èi kh¸ng kh«ng ph¶i víi ý nghÜa lµ ®èi kh¸ng c¸ nh©n, mµ víi m¹ng ®ã. ý nghÜa lµ ®èi kh¸ng n¶y sinh tõ nh÷ng ®iÒu kiÖn sinh ho¹t x· héi ViÖc xuÊt b¶n b¸o "Neue Rheinische Zeitung"14 vµo n¨m 1848 - cña c¸c c¸ nh©n; nhng nh÷ng lùc lîng s¶n xuÊt ph¸t triÓn trong 1849 vµ nh÷ng sù kiÖn tiÕp theo sau ®ã ®· lµm gi¸n ®o¹n c«ng viÖc lßng x· héi t s¶n ®ång thêi còng t¹o ra nh÷ng ®iÒu kiÖn vËt chÊt nghiªn cøu kinh tÕ cña t«i, mµ m·i tíi n¨m 1850 t«i míi l¹i tiÕp ®Ó gi¶i quyÕt ®èi kh¸ng Êy. Cho nªn víi h×nh th¸i x· héi t s¶n, tôc ®îc ë Lu©n §«n. Nh÷ng tµi liÖu cùc kú phong phó vÒ lÞch sö thêi kú tiÒn sö cña x· héi loµi ngêi ®ang kÕt thóc. khoa kinh tÕ chÝnh trÞ vµ ViÖn b¶o tµng Anh thu thËp ®îc, viÖc Lu©n Phri-®rÝch ¡ng-ghen - mµ t«i ®· thêng xuyªn trao ®æi ý kiÕn §«n lµ ®Þa ®iÓm quan s¸t thuËn lîi ®Ó nghiªn cøu x· héi t s¶n, vµ b»ng th tõ tõ khi «ng cho ®¨ng trªn tê "Deutsch-Französische cuèi cïng, viÖc x· héi t s¶n h×nh nh ®· bíc vµo mét giai ®o¹n Jahrbücher" b¶n s¬ th¶o thiªn tµi cña m×nh ®Ó phª ph¸n c¸c ph¹m ph¸t triÓn míi cïng víi sù ph¸t hiÖn ra má vµng ë Ca-li-phoãc-ni-a trï kinh tÕ7 - còng ®· ®i tíi kÕt luËn Êy b»ng con ®êng kh¸c (xin vµ ë ¤-xt¬-r©y-li-a - tÊt c¶ nh÷ng c¸i ®ã ®· thóc ®Èy t«i b¾t tay xem cuèn: "T×nh c¶nh cña giai cÊp lao ®éng míi ë Anh"8 cña «ng). nghiªn cøu vÊn ®Ò tõ ®Çu vµ nghiªn cøu kü nh÷ng tµi liÖu míi víi Mïa xu©n n¨m 1845, khi ¡ng-ghen tíi Bruy-xen th× chóng t«i liÒn th¸i ®é phª ph¸n. C«ng viÖc nghiªn cøu ®ã mét phÇn tù nã ®· dÉn quyÕt ®Þnh cïng nhau ®Ò xuÊt c¸c quan ®iÓm cña chóng t«i ®èi lËp víi nh÷ng quan ®iÓm t tëng cña triÕt häc §øc, trªn thùc tÕ còng tíi nh÷ng vÊn ®Ò míi tho¹t nh×n th× hoµn toµn kh«ng ¨n nhËp g× lµ ®Ó thanh to¸n c¸i l¬ng tri triÕt häc tríc ®©y cña chóng t«i. ý víi m«n häc, nhng t«i ®· ph¶i dµnh mét thêi gian t¬ng ®èi dµi ®Ó ®Þnh ®ã ®· ®îc thùc hiÖn díi h×nh thøc mét b¶n phª ph¸n nÒn nghiªn cøu c¸c vÊn ®Ò ®ã. Nhng thêi gian t«i chi phèi ®îc lóc ®ã triÕt häc sau Hª-ghen. B¶n th¶o nµy, - chia thµnh hai tËp dÇy, khæ ®· ®Æc biÖt bÞ rót ng¾n v× sù cÇn thiÕt cÊp b¸c ph¶i lµm viÖc ®Ó b»ng 1/ 8 tê in9 - ®· ®îc göi tõ l©u tíi nhµ xuÊt b¶n ë Ve-xt¬-pha-li, sèng. ViÖc céng t¸c tõ t¸m n¨m nay cña t«i víi b¸o "New-York Daily th× chóng t«i ®îc biÕt lµ v× t×nh h×nh ®· thay ®æi nªn kh«ng in ®îc. Tribune"15, mét tê b¸o Anh - Mü hµng ®Çu (t«i chØ viÕt nh÷ng bµi Chóng t«i l¹i cµng vui lßng ®Ó b¶n th¶o ®ã cho sù phª ph¸n gÆm tin cho b¸o theo ®óng nghÜa cña nã trong trêng hîp ngo¹i lÖ mµ nhÊm cña chuét, v× môc ®Ých chÝnh cña chóng t«i - lµm s¸ng tá vÊn th«i) ®· lµm ph©n t¸n hÕt søc c«ng viÖc nghiªn cøu cña t«i. Tuy vËy, ®Ò cho b¶n th©n - ®· ®¹t ®îc råi. Håi Êy, trong sè nh÷ng t¸c phÈm nh÷ng bµi vÒ c¸c sù kiÖn kinh tÕ næi bËt ë Anh vµ ë lôc ®Þa ®· chiÕm trong ®ã chóng t«i tr×nh bµy víi c«ng chóng c¸c quan ®iÓm cña m×nh mét phÇn kh¸ lín trong c«ng viÖc t«i lµm cho tê b¸o, ®Õn nçi t«i
18 c.m¸c Gãp phÇn phª ph¸n khoa kinh tÕ chÝnh trÞ. – lêi tùa 19 buéc ph¶i t×m hiÓu c¶ nh÷ng chi tiÕt thùc tiÔn n»m ngoµi ph¹m vi khoa kinh tÕ chÝnh trÞ ®óng theo nghÜa cña nã. Nh÷ng nÐt s¬ lîc trªn ®©y vÒ tiÕn tr×nh nghiªn cøu cña t«i trong lÜnh vùc kinh tÕ chÝnh trÞ häc chØ cho thÊy r»ng c¸c quan ®iÓm cña t«i, dï cã bÞ ngêi ta xÐt ®o¸n nh thÕ nµo ch¨ng n÷a vµ dï cho chóng cã Ýt nhÊt trÝ nh thÕ nµo ch¨ng n÷a víi nh÷ng thiªn kiÕn tù t tù lîi cña c¸c giai cÊp thèng trÞ, - th× chóng vÉn lµ kÕt qu¶ cña nh÷ng sù nghiªn cøu trung thùc trong nhiÒu n¨m. ThÕ nhng, tríc ngìng cöa cña khoa häc, còng nh tríc ngìng cöa cña ®Þa ngôc, còng ph¶i ®Ò ra yªu cÇu sau ®©y: "Qui si convien lasciare ogni sospetto; Oghi viltµ convien che qui sta morta"1* Lu©n §«n, th¸ng Giªng 1859 C¸c M¸c 1* - "ë ®©y h·y vøt bá mäi nghi ngê; Vµ ë ®©y mäi sî h·i ph¶i tiªu tan" (§¨ng-t¬. "ThÇn khóc").
18 c.m¸c Gãp phÇn phª ph¸n khoa kinh tÕ chÝnh trÞ. – ch.i. hµng hãa 19 QuyÓn thø nhÊt VÒ t b¶n
20 c.m¸c Gãp phÇn phª ph¸n khoa kinh tÕ chÝnh trÞ. – ch.i. hµng hãa 21 PhÇn thø nhÊt T b¶n nãi chung Ch¬ng I Hµng ho¸ Tho¹t nh×n, cña c¶i trong chÕ ®é t s¶n biÓu hiÖn ra lµ mét ®èng hµng ho¸ khæng lå vµ tõng hµng ho¸ lµ h×nh th¸i tån t¹i ®¬n gi¶n nhÊt cña nã. Nhng mçi hµng ho¸ l¹i thÓ hiÖn díi hai mÆt lµ gi¸ trÞ sö dông vµ gi¸ trÞ trao ®æi 1). Theo lèi nãi cña c¸c nhµ kinh tÕ häc Anh, th× hµng ho¸ tríc hÕt lµ "mét vËt nµo ®ã, cÇn thiÕt, cã Ých cho ®êi sèng hoÆc lµm cho ®êi sèng dÔ chÞu", lµ mét ®èi tîng cña nhu cÇu cña con ngêi, lµ mét t liÖu sinh ho¹t hiÓu theo nghÜa réng nhÊt. Ph¬ng thøc tån t¹i Êy cña hµng ho¸ víi t c¸ch lµ gi¸ trÞ sö dông nhÊt trÝ víi ph¬ng thøc tån t¹i tù nhiªn, cã thÓ sê mã ®îc cña nã. Ch¼ng h¹n, lóa m× lµ mét gi¸ trÞ sö dông ®Æc biÖt, kh¸c víi c¸c gi¸ trÞ sö dông cña b«ng, thuû tinh, giÊy v.v.. Gi¸ trÞ sö dông chØ cã gi¸ trÞ ®èi víi viÖc tiªu dïng vµ chØ ®îc thùc hiÖn trong qu¸ tr×nh tiªu dïng mµ th«i. Cïng mét gi¸ trÞ sö dông cã thÓ ®îc sö dông nhiÒu c¸ch kh¸c nhau. Tuy 1) Aristot. d. Rep. L. 1. C.9 (edit I. Bekkeri, Oxoni, 1837) [A-ri-stèt. "ChÝnh trÞ", q.I, ch.9, tr.13 (Nhµ xuÊt b¶n I. BÕch-c¬. èc-xphít 1837): Mçi ®èi tîng chiÕm h÷u ®Òu cã hai c«ng dông... Mét c«ng dông lµ riªng cã cña vËt ®ã, cßn c«ng dông kia th× kh«ng ph¶i lµ riªng cã cña vËt ®ã; vÝ nh mét chiÕc dÐp cã thÓ dïng ®Ó ®i, l¹i cßn dïng lµm vËt trao ®æi. Trong hai trêng hîp, dÐp ®Òu lµ ®èi tîng sö dông, v× ngêi dïng dÐp trao ®æi víi ngêi cÇn dÐp, lÊy tiÒn hay l¬ng thùc ch¼ng h¹n, th× anh ta còng sö dông ®Õn dÐp víi t c¸ch lµ dÐp, nhng ®ã kh«ng ph¶i lµ c¸i c«ng dông vèn cã cña dÐp, v× dÐp kh«ng ph¶i ®îc lµm ra ®Ó trao ®æi. §èi víi c¸c ®èi tîng chiÕm h÷u kh¸c còng ®Òu nh vËy".
22 c.m¸c Gãp phÇn phª ph¸n khoa kinh tÕ chÝnh trÞ. – ch.i. hµng hãa 23 nhiªn, tæng sè c¸c kh¶ n¨ng sö dông cã Ých cña nã ®Òu bao hµm Tríc hÕt gi¸ trÞ trao ®æi biÓu hiÖn thµnh mét quan hÖ vÒ lîng, trong ph¬ng thøc tån t¹i cña nã víi t c¸ch lµ mét vËt cã nh÷ng theo ®ã c¸c gi¸ trÞ sö dông cã thÓ trao ®æi ®îc lÉn nhau. Trong mét thuéc tÝnh nhÊt ®Þnh. H¬n n÷a, gi¸ trÞ sö dông kh«ng nh÷ng ®îc quan hÖ nh thÕ, c¸c gi¸ trÞ sö dông ®¹i biÓu cho cïng mét lîng quy ®Þnh vÒ chÊt, mµ cßn ®îc quy ®Þnh vÒ lîng n÷a. Tuú theo c¸c trao ®æi. VÝ dô, mét quyÓn s¸ch cña Pr«-pÐc-xi vµ t¸m «n-x¬ thuèc ®Æc ®iÓm tù nhiªn cña chóng, c¸c gi¸ trÞ sö dông kh¸c nhau cã l¸ hÝt cã thÓ cã mét gi¸ trÞ trao ®æi gièng nhau, mÆc dï nh÷ng gi¸ nh÷ng thíc ®o kh¸c nhau: vÝ dô mét ®Êu lóa m×, mét tËp giÊy, trÞ sö dông cña thuèc l¸ vµ khóc bi thêng cã tÝnh chÊt rÊt kh¸c mét ¸c-sin1* v¶i v.v.. nhau. VÒ mÆt lµ gi¸ trÞ trao ®æi, th× mét gi¸ trÞ sö dông cã gi¸ trÞ Dï h×nh th¸i x· héi cña cña c¶i nh thÕ nµo ®i n÷a, c¸c gi¸ trÞ ngang víi mét gi¸ trÞ sö dông kh¸c, miÔn lµ c¸c gi¸ trÞ sö dông ®ã sö dông bao giê còng t¹o nªn néi dung cña cña c¶i Êy, néi dung nµy ®îc lÊy theo nh÷ng tû lÖ ®óng ®¾n. Gi¸ trÞ trao ®æi cña mét l©u ®µi lóc ®Çu kh«ng liªn quan g× ®Õn c¸i h×nh th¸i x· héi Êy. Mïi vÞ cña cã thÓ thÓ hiÖn trong mét sè lîng hép xi ®¸nh giµy nhÊt ®Þnh. Ngîc lóa m× ch¼ng chØ râ ai lµ ngêi ®· trång ra nã c¶: ngêi n«ng n« l¹i, c¸c chñ xëng s¶n xuÊt xi ®¸nh giµy ë Lu©n §«n ®· biÓu hiÖn Nga, ngêi tiÓu n«ng Ph¸p hay nhµ t s¶n Anh. Gi¸ trÞ sö dông gi¸ trÞ cña hµng ngµn hép xi cña hä b»ng c¸c l©u ®µi. Nh vËy, hµng tuy lµ ®èi tîng cña c¸c nhu cÇu x· héi, do ®ã nã ®îc ®Æt vµo trong ho¸ hoµn toµn kh«ng phô thuéc g× vµo h×nh thøc tån t¹i tù nhiªn mèi liªn hÖ x· héi, nhng nã kh«ng biÓu hiÖn mét quan hÖ s¶n xuÊt cña chóng vµ vµo b¶n chÊt ®Æc thï cña nh÷ng nhu cÇu mµ chóng x· héi nµo c¶. VÝ dô, hµng ho¸ ®ã, víi t c¸ch lµ mét gi¸ trÞ sö dông, tho¶ m·n víi t c¸ch lµ gi¸ trÞ sö dông, lÊy theo nh÷ng sè lîng lµ mét h¹t kim c¬ng. Nh×n vµo h¹t kim c¬ng, ngêi ta kh«ng nhËn nhÊt ®Þnh chóng sÏ b»ng nhau, thay thÕ lÉn nhau trong trao ®æi, ra ®îc nã lµ mét hµng ho¸. Khi nã ®îc dïng nh mét gi¸ trÞ sö ®ãng vai nh÷ng vËt ngang gi¸, vµ do ®ã, chóng ®¹i biÓu cho cïng dông, cho nhu cÇu cña thÈm mü hay cña kü thuËt, trªn ngùc ngêi mét thÓ thèng nhÊt mÆc dï bÒ ngoµi chóng mu«n mµu mu«n vÎ. kü n÷ hay trong tay ngêi thî c¾t kÝnh, th× nã lµ kim c¬ng chø kh«ng ph¶i lµ hµng ho¸. §èi víi hµng ho¸, mét ®iÒu kiÖn tÊt yÕu cña C¸c gi¸ trÞ sö dông ®Òu trùc tiÕp lµ t liÖu sinh ho¹t. Nhng, nã ph¶i lµ mét gi¸ trÞ sö dông, nhng ®èi víi gi¸ trÞ sö dông, cã lµ ngîc l¹i, b¶n th©n c¸c t liÖu sinh ho¹t Êy l¹i lµ s¶n phÈm cña ®êi hµng ho¸ hay kh«ng, còng kh«ng quan hÖ g× c¶. Khi gi¸ trÞ sö dông sèng x· héi, lµ kÕt qu¶ cña søc sèng ®· tiªu phÝ cña con ngêi, chóng ch¼ng quan hÖ g× tíi mäi quy ®Þnh kinh tÕ vÒ h×nh thøc, nghÜa lµ khi lµ lao ®éng ®îc vËt ho¸. VÒ mÆt lµ lao ®éng x· héi vËt thÓ ho¸, tÊt gi¸ trÞ sö dông ®îc coi lµ gi¸ trÞ sö dông, th× nã kh«ng thuéc lÜnh c¶ mäi hµng ho¸ ®Òu lµ kÕt tinh cña cïng mét thÓ thèng nhÊt. TÝnh vùc cña khoa kinh tÕ chÝnh trÞ 1). Gi¸ trÞ sö dông chØ thuéc vÒ lÜnh chÊt cña thÓ thèng nhÊt Êy, tøc lµ cña lao ®éng thÓ hiÖn trong gi¸ vùc nµy khi b¶n th©n nã lµ mét quy ®Þnh vÒ h×nh thøc. Trùc tiÕp th× trÞ trao ®æi, chÝnh lµ ®iÒu mµ b©y giê chóng ta ph¶i xem xÐt. gi¸ trÞ sö dông lµ c¸i c¬ së vËt chÊt trong ®ã biÓu hiÖn mét quan hÖ Gi¶ thiÕt r»ng 1 «n-x¬ vµng, 1 tÊn s¾t, 1 qu¸c-t¬ lóa m× vµ 20 kinh tÕ nhÊt ®Þnh, gi¸ trÞ trao ®æi. ¸c-sin lôa ®¹i biÓu cho nh÷ng gi¸ trÞ trao ®æi b»ng nhau. Víi t c¸ch lµ nh÷ng vËt ngang gi¸, trong ®ã sù kh¸c nhau vÒ chÊt cña gi¸ trÞ 1) ChÝnh v× lÏ ®ã mµ cã nh÷ng c©y bót ngêi §øc chuyªn cãp nhÆt v¨n cña ngêi kh¸c sö dông ®· mÊt ®i, chóng ®¹i biÓu cho mét khèi lîng ngang nhau bµn luËn [mét c¸ch say mª] con amore vÒ gi¸ trÞ sö dông, gäi nã lµ "cña c¶i". VÝ dô xem: cña mét lao ®éng gièng nhau. Lao ®éng ®îc vËt ho¸ víi nh÷ng L.Stein: "System der Staatgwi ssenschaten" Bd.I, den Abschnitt von den "Cütera" [L.Stai- n¬: "HÖ thèng c¸c khoa häc chÝnh trÞ"]. t.I, phÇn nãi vÒ "cña c¶i"]. Ph¶i t×m nh÷ng tri thøc lîng b»ng nhau trong c¸c s¶n phÈm ®ã, ph¶i lµ mét thø lao ®éng vÒ "cña c¶i" trong "nh÷ng cuèn chØ nam th¬ng phÈm häc". gièng nhau, kh«ng ph©n biÖt, gi¶n ®¬n, thÓ hiÖn ra trong vµng, s¾t, 1*- §¬n vÞ ®o chiÒu dµi cña Nga b»ng 0m, 71. lóa m× hay lôa, ®èi víi thø lao ®éng ®ã còng ch¼ng quan hÖ g× c¶,
24 c.m¸c Gãp phÇn phª ph¸n khoa kinh tÕ chÝnh trÞ. – ch.i. hµng hãa 25 còng nh ®èi víi dìng khÝ n»m ë trong rØ s¾t, kh«ng khÝ, níc nho riªng cã cña lao ®éng lµ sù kh¸c nhau vÒ ®é dµi cña b¶n th©n lao hay lµ m¸u ngêi ta, ®iÒu ®ã ®èi víi nã còng ch¼ng quan hÖ g× c¶. ®éng. Víi t c¸ch lµ thêi gian lao ®éng, lao ®éng ®îc ®o b»ng nh÷ng Nhng khai th¸c vµng, lÊy s¾t ë má, trång lóa m× vµ dÖt lôa lµ ®¬n vÞ ®o lêng tù nhiªn cña thêi gian: giê, ngµy, tuÇn lÔ v.v.. Thêi nh÷ng lo¹i lao ®éng kh¸c nhau vÒ chÊt. Trªn thùc tÕ, sù kh¸c nhau gian lao ®éng chÝnh lµ ph¬ng thøc tån t¹i sinh ®éng cña lao ®éng, vÒ vËt thÓ gi÷a c¸c gi¸ trÞ sö dông thÓ hiÖn ra trong qu¸ tr×nh s¶n kh«ng kÓ h×nh thøc, néi dung, c¸ tÝnh cña nã nh thÕ nµo; thêi xuÊt díi h×nh thøc sù kh¸c nhau trong ho¹t ®éng s¸ng t¹o ra c¸c gian lao ®éng chÝnh lµ ph¬ng thøc tån t¹i sinh ®éng cña lao ®éng gi¸ trÞ sö dông Êy. Lao ®éng s¸ng t¹o ra gi¸ trÞ trao ®æi kh«ng vÒ lîng, ®ång thêi còng lµ thíc ®o néi t¹i cña ph¬ng thøc ®ã. ph©n biÖt ®èi víi chÊt liÖu riªng biÖt cña c¸c gi¸ trÞ sö dông, nªn Thêi gian lao ®éng ®îc vËt hãa trong c¸c gi¸ trÞ sö dông cña hµng nã còng kh«ng ph©n biÖt ®èi víi h×nh thøc riªng biÖt cña b¶n th©n ho¸, lµ c¸i thùc thÓ lµm cho c¸c gi¸ trÞ sö dông trë thµnh nh÷ng lao ®éng. H¬n n÷a, nh÷ng gi¸ trÞ sö dông kh¸c nhau lµ nh÷ng s¶n gi¸ trÞ trao ®æi, v× vËy trë thµnh nh÷ng hµng ho¸, ®ång thêi nã phÈm cña ho¹t ®éng cña nh÷ng c¸ nh©n kh¸c nhau, tøc lµ kÕt qu¶ còng ®o nh÷ng lîng nhÊt ®Þnh cña gi¸ trÞ cña hµng ho¸. Nh÷ng cña c¸c lo¹i lao ®éng cã c¸ tÝnh kh¸c nhau. Nhng, lµ nh÷ng gi¸ trÞ lîng so s¸nh cña c¸c gi¸ trÞ sö dông kh¸c nhau mµ trong ®ã thêi trao ®æi, c¸c gi¸ trÞ trao ®æi cã ®¹i diÖn cho thø lao ®éng gièng gian lao ®éng gièng nhau ®îc vËt ho¸, lµ nh÷ng vËt ngang gi¸, nhau, kh«ng cã nh÷ng sù ph©n biÖt nghÜa lµ thø lao ®éng trong ®ã hay lµ tÊt c¶ c¸c gi¸ trÞ sö dông ®Òu lµ nh÷ng vËt ngang gi¸ theo kh«ng cßn c¸ tÝnh cña c¸c ngêi lao ®éng. Cho nªn lao ®éng t¹o ra nh÷ng tû lÖ trong ®ã c¸c gi¸ trÞ sö dông nµy chøa ®ùng nh÷ng gi¸ trÞ trao ®æi lµ lao ®éng chung trõu tîng. lîng gièng nhau vÒ thêi gian lao ®éng ®· chi phÝ, ®· ®îc vËt ho¸. NÕu nh 1 «n-x¬ vµng, 1 tÊn s¾t, 1 qu¸c-t¬ lóa m× vµ 20 ¸c-sin Víi t c¸ch lµ nh÷ng gi¸ trÞ trao ®æi, tÊt c¶ c¸c hµng ho¸ chØ lµ lôa lµ nh÷ng lîng gi¸ trÞ trao ®æi b»ng nhau, hay lµ nh÷ng vËt nh÷ng lîng nhÊt ®Þnh cña thêi gian lao ®éng ®· kÕt ®äng l¹i. ngang gi¸, th× 1 «n-x¬ vµng, ½ tÊn s¾t, 3 bu-sen lóa m× vµ 5 ¸c-sin §Ó hiÓu gi¸ trÞ trao ®æi do thêi gian lao ®éng quy ®Þnh cÇn ph¶i lôa lµ nh÷ng gi¸ trÞ trao ®æi cã lîng hoµn toµn kh¸c nhau, vµ sù n¾m v÷ng nh÷ng luËn ®iÓm c¬ b¶n sau ®©y: lao ®éng ®îc quy thµnh kh¸c nhau vÒ lîng ®ã lµ sù kh¸c nhau duy nhÊt mµ nãi chung c¸c lao ®éng gi¶n ®¬n, cã thÓ nãi lµ lao ®éng kh«ng cã chÊt lîng; ph¬ng gi¸ trÞ trao ®æi cã, víi t c¸ch lµ gi¸ trÞ trao ®æi. Lµ nh÷ng gi¸ trÞ thøc ®Æc thï nhê ®ã lao ®éng t¹o ra gi¸ trÞ trao ®æi, do ®ã s¶n xuÊt trao ®æi cã lîng kh¸c nhau, c¸c gi¸ trÞ trao ®æi ®¹i diÖn cho mét ra hµng ho¸, lµ lao ®éng x· héi; cuèi cïng lµ sù kh¸c nhau gi÷a lao c¸i g× nhiÒu h¬n hay Ýt h¬n, cho nh÷ng sè lîng lín hay nhá cña thø ®éng t¹o ra gi¸ trÞ sö dông vµ lao ®éng t¹o ra gi¸ trÞ trao ®æi. lao ®éng gi¶n ®¬n, gièng nhau, chung, trõu tîng, cÊu thµnh thùc Muèn ®o gi¸ trÞ trao ®æi cña hµng ho¸ b»ng thêi gian lao ®éng thÓ cña gi¸ trÞ trao ®æi. VÊn ®Ò ®Æt ra lµ: ®o lêng c¸c lîng ®ã nh bao hµm trong nh÷ng hµng ho¸ ®ã, th× ph¶i quy c¸c lo¹i lao ®éng thÕ nµo? Hay nãi cho ®óng h¬n: ph¬ng thøc tån t¹i vÒ lîng cña kh¸c nhau thµnh lao ®éng kh«ng cã sù ph©n biÖt, gièng nhau gi¶n b¶n th©n thø lao ®éng Êy lµ nh thÕ nµo, v× nh÷ng sù kh¸c nhau vÒ ®¬n, - tãm l¹i, thµnh lao ®éng gièng nhau vÒ chÊt vµ do ®ã chØ kh¸c lîng cña hµng ho¸ víi t c¸ch lµ gi¸ trÞ trao ®æi chØ lµ nh÷ng sù nhau vÒ lîng mµ th«i. kh¸c nhau vÒ lîng cña lao ®éng ®· vËt ho¸ trong hµng ho¸. Ph¬ng ViÖc quy nh thÕ lµ mét sù trõu tîng ho¸, nhng ®ã lµ sù trõu thøc tån t¹i vÒ lîng cña vËn ®éng lµ thêi gian, còng vËy, ph¬ng tîng ho¸ diÔn ra hµng ngµy trong qu¸ tr×nh s¶n xuÊt x· héi. ViÖc thøc tån t¹i vÒ lîng cña lao ®éng lµ thêi gian lao ®éng. Khi chÊt quy mäi hµng ho¸ thµnh thêi gian lao ®éng kh«ng ph¶i lµ mét sù lîng cña lao ®éng ®îc x¸c ®Þnh råi, th× sù kh¸c nhau duy nhÊt trõu tîng ho¸ lín h¬n, ®ång thêi nã còng kh«ng ph¶i lµ mét sù
26 c.m¸c Gãp phÇn phª ph¸n khoa kinh tÕ chÝnh trÞ. – ch.i. hµng hãa 27 trõu tîng ho¸ kÐm hiÖn thùc h¬n viÖc quy mäi thÓ h÷u c¬ thµnh mét s¶n phÈm do lao ®éng gi¶n ®¬n trung b×nh lµm ra vµ, do ®ã nã kh«ng khÝ. Thùc ra, lao ®éng ®îc ®o b»ng thêi gian nh thÕ kh«ng ngang víi mét sè lîng nhÊt ®Þnh cña lao ®éng gi¶n ®¬n nµy. thÓ hiÖn ra nh lµ lao ®éng cña nh÷ng chñ thÓ kh¸c nhau, mµ ngîc ViÖc quy ®Þnh gi¸ trÞ trao ®æi b»ng thêi gian lao ®éng cßn gi¶ l¹i, nh÷ng c¸ nh©n lao ®éng kh¸c nhau thÓ hiÖn ra lµ nh÷ng khÝ ®Þnh lµ mét lîng lao ®éng ngang nhau, ®· ®îc vËt ho¸ trong mét quan ®¬n gi¶n cña lao ®éng ®ã. Nãi c¸ch kh¸c, lao ®éng nh nã biÓu hµng ho¸ nhÊt ®Þnh, vÝ dô mét tÊn s¾t, kh«ng kÓ ®ã lµ lao ®éng cña hiÖn ra trong c¸c gi¸ trÞ trao ®æi, cã thÓ gäi lµ lao ®éng nãi chung A hay lµ cña B, hoÆc lµ nh÷ng c¸ nh©n kh¸c nhau dïng mét sè cña con ngêi. Sù trõu tîng ho¸ ®ã cña lao ®éng nãi chung cña lîng thêi gian lao ®éng b»ng nhau ®Ó s¶n xuÊt ra cïng mét gi¸ trÞ con ngêi tån t¹i trong thø lao ®éng trung b×nh mµ mçi c¸ nh©n sö dông nhÊt ®Þnh gièng nhau vÒ lîng vµ chÊt. Nãi c¸ch kh¸c, trung b×nh cña mét x· héi nhÊt ®Þnh cã thÓ thùc hiÖn ®îc, ®ã lµ sù ngêi ta gi¶ ®Þnh lµ thêi gian lao ®éng chøa ®ùng trong mét hµng chi phÝ s¶n xuÊt nhÊt ®Þnh vÒ b¾p thÞt, thÇn kinh, ãc v.v. cña con ho¸ nµo ®ã lµ thêi gian cÇn thiÕt ®Ó s¶n xuÊt ra hµng ho¸ ®ã, nghÜa ngêi. §ã lµ thø lao ®éng gi¶n ®¬n1) mµ mçi c¸ nh©n trung b×nh ®Òu lµ thêi gian lao ®éng cÇn cã ®Ó s¶n xuÊt ra còng mét hµng ho¸ cã thÓ häc ®îc vµ ph¶i thùc hiÖn díi mét h×nh thøc nµy hay mét gièng nh thÕ trong c¸c ®iÒu kiÖn s¶n xuÊt chung ®ã. h×nh thøc kh¸c. B¶n th©n tÝnh chÊt cña thø lao ®éng trung b×nh ®ã Qua sù ph©n tÝch vÒ gi¸ trÞ trao ®æi, th× c¸c ®iÒu kiÖn cña lao thay ®æi tuú theo c¸c níc vµ c¸c thêi ®¹i v¨n minh, nhng trong ®éng t¹o ra gi¸ trÞ trao ®æi lµ nh÷ng tÝnh quy ®Þnh x· héi cña lao mçi x· héi ®ang tån t¹i th× nã thÓ hiÖn ra nh lµ c¸i ®· ®îc x¸c ®éng hay lµ nh÷ng tÝnh quy ®Þnh cña lao ®éng x· héi, nhng kh«ng ®Þnh. Lao ®éng gi¶n ®¬n lµ bé phËn lín h¬n c¶ trong toµn khèi lîng ph¶i lµ x· héi nãi chung, mµ lµ x· héi thuéc lo¹i ®Æc thï. §ã lµ mét lao ®éng cña x· héi t s¶n, nh ngêi ta cã thÓ thÊy râ khi tham lo¹i ®Æc thï cña tÝnh chÊt x· héi. Tríc hÕt, tÝnh chÊt gi¶n ®¬n, kh¶o bÊt kú thèng kª nµo. A s¶n xuÊt s¾t trong 6 giê vµ v¶i trong 6 kh«ng cã nh÷ng sù ph©n biÖt, cña lao ®éng, lµ sù ngang nhau gi÷a giê, vµ B còng s¶n xuÊt s¾t trong 6 giê vµ v¶i trong 6 giê, hay lµ A lao ®éng cña c¸c c¸ nh©n kh¸c nhau, lµ mèi quan hÖ lÉn nhau gi÷a s¶n xuÊt s¾t trong 12 giê vµ B s¶n xuÊt v¶i trong 12 giê, th× ®Êy râ lao ®éng cña hä víi t c¸ch lµ lao ®éng ngang nhau, do chç thùc tÕ rµng chØ lµ c¸ch sö dông kh¸c nhau cña cïng mét thêi gian lao ®éng ®em tÊt c¶ c¸c lo¹i lao ®éng quy thµnh lao ®éng cïng lo¹i. Chõng gièng nhau mµ th«i. Nhng lao ®éng phøc t¹p cao h¬n møc trung nµo lao ®éng cña mçi c¸ nh©n ®îc thÓ hiÖn thµnh gi¸ trÞ trao ®æi, b×nh v× nã lµ lao ®éng cã cêng ®é lín h¬n vµ cã tû träng cao h¬n th× th× chõng Êy lao ®éng ®ã mang tÝnh chÊt x· héi cña sù ngang nhau sao? Lao ®éng lo¹i nµy ®îc quy thµnh lao ®éng gi¶n ®¬n céng l¹i, ®ã, vµ nã chØ ®îc thÓ hiÖn trong gi¸ trÞ trao ®æi trong chõng mùc thµnh lao ®éng gi¶n ®¬n ®îc n©ng lªn luü thõa, thµnh thö mét ngµy nã ®îc ®em so s¸nh víi lao ®éng cña tÊt c¶ c¸c c¸ nh©n kh¸c, víi lao ®éng phøc t¹p ch¼ng h¹n b»ng ba ngµy lao ®éng gi¶n ®¬n. ë ®©y t c¸ch lµ lao ®éng ngang nhau. cha ph¶i lóc xÐt c¸c quy luËt chi phèi viÖc quy lao ®éng phøc t¹p thµnh lao ®éng gi¶n ®¬n. Nhng râ rµng lµ viÖc quy nh thÕ ®· x¶y H¬n n÷a, trong gi¸ trÞ trao ®æi, thêi gian lao ®éng cña tõng c¸ nh©n trùc tiÕp thÓ hiÖn thµnh thêi gian lao ®éng chung vµ tÝnh chÊt ra, v× víi t c¸ch lµ gi¸ trÞ trao ®æi, mét s¶n phÈm do lao ®éng phøc chung ®ã cña lao ®éng c¸ nh©n trùc tiÕp thÓ hiÖn thµnh tÝnh chÊt t¹p nhÊt lµm ra lµ vËt ngang gi¸ - theo mét tû lÖ nhÊt ®Þnh - cña x· héi cña nã. Thêi gian lao ®éng biÓu hiÖn trong gi¸ trÞ trao ®æi lµ thêi gian lao ®éng cña mét c¸ nh©n, nhng cña mét c¸ nh©n hoµn toµn kh«ng kh¸c g× víi c¸ nh©n kh¸c; ®ã lµ thêi gian lao ®éng cña 1) C¸c nhµ kinh tÕ häc Anh gäi nã lµ "Unskilled labour"["lao ®éng kh«ng cã chuyªn m«n"]. tÊt c¶ c¸c c¸ nh©n, v× hä thùc hiÖn mét lao ®éng ngang nhau; v×
28 c.m¸c Gãp phÇn phª ph¸n khoa kinh tÕ chÝnh trÞ. – ch.i. hµng hãa 29 vËy, thêi gian lao ®éng cña ngêi nµy ®Ó s¶n xuÊt ra mét hµng ho¸ ngêi kÐo sîi vµ thêi gian lao ®éng cña ngêi thî dÖt biÓu hiÖn thµnh nhÊt ®Þnh lµ thêi gian lao ®éng cÇn thiÕt mµ bÊt cø mét ngêi nµo thêi gian lao ®éng chung, nªn s¶n phÈm cña hä biÓu hiÖn thµnh kh¸c còng sÏ ph¶i chi phÝ ®Ó s¶n xuÊt ra cïng mét hµng ho¸ ®ã. §ã nh÷ng vËt ngang gi¸ chung; ë ®©y, lao ®éng cña ngêi thî dÖt trë lµ thêi gian lao ®éng cña mét c¸ nh©n, lµ thêi gian lao ®éng cña thµnh lao ®éng cho ngêi kÐo sîi vµ lao ®éng cña ngêi kÐo sîi trë anh ta, nhng chØ víi t c¸ch lµ thêi gian lao ®éng chung cho tÊt c¶ thµnh lao ®éng cho ngêi thî dÖt, lao ®éng cña ngêi nµy trë thµnh mäi ngêi, cho nªn ®èi víi nã, kh«ng cÇn biÕt nã lµ thêi gian lao lao ®éng cho ngêi kia, nghÜa lµ lao ®éng cña hä cã ®îc c¸i h×nh ®éng cña c¸ nh©n nµo c¶. Víi t c¸ch lµ thêi gian lao ®éng chung, th¸i tån t¹i x· héi ®èi víi c¶ hai. Tr¸i l¹i, trong nÒn s¶n xuÊt gia thêi gian lao ®éng ®ã thÓ hiÖn trong s¶n phÈm chung, trong vËt trëng n«ng th«n, ngêi kÐo sîi vµ ngêi dÖt v¶i cïng sèng díi mét ngang gi¸ chung, trong mét lîng nhÊt ®Þnh cña thêi gian lao ®éng m¸i nhµ, khi phô n÷ kÐo sîi vµ nam giíi dÖt v¶i ®Ó phôc vô nhu cÇu ®· ®îc vËt ho¸; ®èi víi lîng thêi gian lao ®éng ®· ®îc vËt ho¸ cña gia ®×nh hä ch¼ng h¹n, th× sîi vµ v¶i lµ nh÷ng s¶n phÈm x· héi, nµy th× ch¼ng kÓ h×nh th¸i nhÊt ®Þnh cña gi¸ trÞ sö dông trong ®ã kÐo sîi vµ dÖt v¶i lµ lao ®éng x· héi trong ph¹m vi gia ®×nh. Nhng nã trùc tiÕp thÓ hiÖn thµnh s¶n phÈm cña mét c¸ nh©n lµ nh thÕ tÝnh chÊt x· héi cña nh÷ng s¶n phÈm ®ã kh«ng ph¶i ë chç sîi víi nµo, - lîng thêi gian ®ã cã thÓ tuú ý biÕn thµnh bÊt cø mét h×nh t c¸ch lµ vËt ngang gi¸ chung ®îc ®æi lÊy v¶i víi t c¸ch lµ vËt th¸i gi¸ trÞ sö dông nµo kh¸c, trong ®ã nã thÓ hiÖn ra lµ s¶n phÈm ngang gi¸ chung, hoÆc lµ ë chç c¶ hai s¶n phÈm ®ã ®îc ®æi cho cña bÊt cø mét c¸ nh©n nµo kh¸c. Nã chØ lµ mét ®¹i lîng x· héi, nhau víi t c¸ch lµ nh÷ng biÓu hiÖn cña cïng mét thêi gian lao ®éng bëi v× nã lµ mét ®¹i lîng chung. Muèn cho kÕt qu¶ lao ®éng cña c¸ chung. Tr¸i l¹i, mèi liªn hÖ gia ®×nh cïng víi sù ph©n c«ng lao ®éng nh©n trë thµnh mét gi¸ trÞ trao ®æi, th× kÕt qu¶ lao ®éng cña c¸ nh©n nguyªn thuû cña nã ®· in c¸i dÊu x· héi ®éc ®¸o cña nã lªn s¶n ®ã ph¶i lµ mét vËt ngang gi¸ chung, nghÜa lµ thêi gian lao ®éng cña phÈm cña lao ®éng. HoÆc gi¶ chóng ta lÊy t« lao dÞch vµ t« hiÖn vËt c¸ nh©n ph¶i thÓ hiÖn thêi gian lao ®éng chung, hoÆc thêi gian lao ë thêi trung cæ. ë ®©y, c¸i cÊu thµnh mèi liªn hÖ x· héi lµ lao ®éng ®éng chung ph¶i thÓ hiÖn thêi gian lao ®éng cña c¸ nh©n. Mäi viÖc nhÊt ®Þnh cña tõng c¸ nh©n díi h×nh thøc tù nhiªn cña nã, tÝnh x¶y ra tùa hå nh lµ c¸c c¸ nh©n kh¸c nhau ®· kÕt hîp thêi gian ®Æc thï, chø kh«ng ph¶i tÝnh chÊt chung cña lao ®éng. HoÆc gi¶ cuèi lao ®éng cña hä thµnh mét khèi vµ ®· lµm cho nh÷ng lîng kh¸c cïng, chóng ta lÊy lao ®éng tËp thÓ díi h×nh th¸i nguyªn thuû cña nhau cña thêi gian lao ®éng mµ hä ®· tËp thÓ chi phèi mang c¸i h×nh nã, nh ta thÊy trong thêi kú ®Çu lÞch sö cña mäi d©n téc v¨n minh 1). th¸i nh÷ng gi¸ trÞ sö dông kh¸c nhau. Cho nªn, trªn thùc tÕ thêi ë ®©y tÝnh chÊt x· héi cña lao ®éng râ rµng kh«ng ph¶i do lao ®éng gian lao ®éng cña mçi c¸ nh©n riªng lÎ lµ thêi gian lao ®éng mµ x· cña c¸ nh©n mang h×nh th¸i trõu tîng cña tÝnh chÊt chung, hoÆc héi cÇn ®Õn ®Ó s¶n xuÊt mét gi¸ trÞ sö dông nhÊt ®Þnh, nghÜa lµ ®Ó tho¶ m·n mét nhu cÇu nhÊt ®Þnh. Nhng ®©y chØ nãi ®Õn c¸i h×nh 1) GÇn ®©y lu truyÒn mét thµnh kiÕn buån cêi cho r»ng h×nh th¸i së h÷u c«ng x· th¸i ®Æc thï trong ®ã lao ®éng cã tÝnh chÊt x· héi. VÝ dô, mét thêi nguyªn thuû lµ mét h×nh th¸i së h÷u ®Æc thï cña d©n téc Xla-v¬, thËm chÝ cßn lµ mét h×nh gian lao ®éng nhÊt ®Þnh cña mét ngêi kÐo sîi ®îc vËt ho¸ thµnh th¸i riªng cña ngêi Nga. H×nh th¸i ®ã lµ h×nh th¸i nguyªn thuû mµ chóng ta cã thÓ thÊy ë 100 pao sîi lanh. Gi¶ dô lµ 100 ¸c-sin v¶i, s¶n phÈm cña ngêi thî ngêi La M·, GiÐc-manh, Ken-t¬; ë Ên §é, ngµy nay vÉn cßn thÊy c¶ mét lo¹t nh÷ng mÉu dÖt, còng ®¹i diÖn cho mét sè lîng thêi gian lao ®éng nh vËy. V× kh¸c nhau cña h×nh th¸i ®ã, mÆc dï mét bé phËn chØ cßn ë tr¹ng th¸i tµn tÝch mµ th«i. NÕu nghiªn cøu kü h¬n c¸c h×nh th¸i së h÷u c«ng x· ë ch©u ¸ vµ ®Æc biÖt lµ ë Ên §é, th× cã hai s¶n phÈm nµy ®¹i diÖn cho cïng mét sè lîng thêi gian lao ®éng thÓ thÊy c¸c h×nh th¸i tan r· kh¸c nhau cña chÕ ®é së h÷u c«ng x· lµ do c¸c h×nh th¸i kh¸c chung gièng nhau vµ do ®ã chóng lµ nh÷ng vËt ngang gi¸ cña mäi nhau cña chÕ ®é së h÷u c«ng x· nguyªn thuû ®ã ra. Do ®ã, ch¼ng h¹n, cã thÓ tõ c¸c h×nh gi¸ trÞ sö dông chøa ®ùng còng ngÇn Êy thêi gian lao ®éng nªn chóng th¸i së h÷u c«ng x· kh¸c nhau ë Ên §é, suy ra c¸c lo¹i h×nh th¸i së h÷u t nh©n kh¸c lµ nh÷ng vËt ngang gi¸ ®èi víi nhau. ChØ v× thêi gian lao ®éng cña nhau, ®éc ®¸o, cña ngêi La M· vµ cña ngêi GiÐc-manh.
30 c.m¸c Gãp phÇn phª ph¸n khoa kinh tÕ chÝnh trÞ. – ch.i. hµng hãa 31 do s¶n phÈm cña lao ®éng c¸ nh©n mang h×nh th¸i vËt ngang gi¸ ho¸ häc kÕt hîp víi nhau theo nh÷ng tû lÖ nhÊt ®Þnh vµ h×nh chung t¹o nªn. ChÝnh chÕ ®é c«ng x· [Gemein weesen], tiÒn ®Ò cña thµnh nh÷ng ®¬ng lîng ho¸ häc. ChØ cã thãi quen cña ®êi s¶n xuÊt, kh«ng cho phÐp lao ®éng c¸ nh©n trë thµnh lao ®éng t sèng hµng ngµy míi lµm cho ngêi ta coi viÖc quan hÖ s¶n xuÊt nh©n vµ kh«ng cho phÐp s¶n phÈm cña lao ®éng c¸ nh©n trë thµnh x· héi mang h×nh th¸i vËt thÓ lµ mét viÖc b×nh thêng vµ dÜ s¶n phÈm t nh©n; tr¸i l¹i, chÕ ®é c«ng x· ®· lµm cho lao ®éng c¸ nhiªn, thµnh thö, ngîc l¹i, quan hÖ gi÷a ngêi víi ngêi trong nh©n trùc tiÕp trë thµnh chøc n¨ng cña mét thµnh viªn cña c¬ cÊu lao ®éng cña hä, biÓu hiÖn thµnh mét quan hÖ gi÷a vËt víi vËt x· héi. Lao ®éng thÓ hiÖn trong gi¸ trÞ trao ®æi ®îc coi lµ lao ®éng vµ gi÷a c¸c vËt ®ã víi con ngêi. Trong hµng ho¸, sù thÇn bÝ cña mét c¸ nh©n riªng lÎ. Nã trë thµnh lao ®éng x· héi v× nã mang ho¸ nµy cßn rÊt gi¶n ®¬n. TÊt c¶ mäi ngêi ®Òu Ýt nhiÒu c¶m h×nh th¸i cña c¸i ®èi lËp trùc tiÕp víi nã, h×nh th¸i cña tÝnh chÊt thÊy lµ quan hÖ gi÷a c¸c hµng ho¸ víi nhau, víi t c¸ch lµ gi¸ chung trõu tîng. trÞ trao ®æi, thùc ra lµ mèi quan hÖ gi÷a c¸c c¸ nh©n trong ho¹t Sau hÕt, lao ®éng t¹o ra gi¸ trÞ trao ®æi cã ®Æc trng lµ: mèi quan ®éng s¶n xuÊt cña hä cho nhau. Trong nh÷ng quan hÖ s¶n hÖ x· héi gi÷a ngêi víi ngêi thÓ hiÖn ra cã thÓ nãi lµ sai lÖch, cô xuÊt cao h¬n th× c¸i bÒ ngoµi gi¶n ®¬n ®ã sÏ mÊt ®i. TÊt c¶ mäi thÓ lµ thµnh quan hÖ x· héi gi÷a vËt víi vËt. ChØ v× mét gi¸ trÞ sö ¶o tëng cña chñ nghÜa tiÒn tÖ ®Òu do ngêi ta kh«ng thÊy dông ®îc ®em so víi mét gi¸ trÞ sö dông kh¸c víi t c¸ch lµ gi¸ trÞ r»ng tiÒn tÖ ®¹i biÓu mét quan hÖ s¶n xuÊt x· héi, nhng díi trao ®æi, nªn lao ®éng cña c¸c c¸ nh©n kh¸c nhau míi quan hÖ víi h×nh th¸i mét vËt tù nhiªn cã nh÷ng thuéc tÝnh nhÊt ®Þnh. nhau víi t c¸ch lµ lao ®éng ngang nhau vµ chung. Cho nªn, nÕu Nh÷ng nhµ kinh tÕ häc hiÖn ®¹i ng¹o m¹n chÕ giÔu c¸c ¶o tëng nãi gi¸ trÞ trao ®æi lµ quan hÖ gi÷a ngêi víi ngêi lµ ®óng1), th× cña chñ nghÜa tiÒn tÖ còng ®Ó lé mét ¶o tëng gièng nh vËy khi còng ph¶i nãi thªm r»ng: nã lµ mèi quan hÖ n»m díi c¸i vá vËt hä nghiªn cøu c¸c ph¹m trï kinh tÕ cao h¬n, vÝ dô nh ph¹m chÊt. Còng nh mét pao s¾t vµ mét pao vµng, mÆc dï c¸c thuéc tÝnh trï t b¶n. ¶o tëng ®ã béc lé ra trong sù kinh ng¹c ng©y th¬ vËt lý vµ ho¸ häc cña chóng kh¸c nhau, ®Òu ®¹i diÖn cho mét träng cña hä khi c¸i mµ hä võa míi x¸c ®Þnh mét c¸ch th« s¬ lµ mét lîng nh nhau, c¸c gi¸ trÞ sö dông cña hai hµng ho¸ chøa ®ùng vËt l¹i bçng nhiªn biÕn thµnh quan hÖ x· héi tríc m¾t hä, mét thêi gian lao ®éng gièng nhau còng vËy, chóng còng ®¹i diÖn vµ sau ®ã khi c¸i mµ hä võa míi xÕp vµo lo¹i quan hÖ x· héi cho mét gi¸ trÞ trao ®æi gièng nhau. Do ®ã, gi¸ trÞ trao ®æi thÓ hiÖn l¹i trªu ng¬i hä díi h×nh th¸i mét vËt. ra thµnh mét tÝnh quy ®Þnh x· héi cña c¸c gi¸ trÞ sö dông, mét tÝnh quy ®Þnh vèn cã cña c¸c gi¸ trÞ sö dông víi t c¸ch lµ nh÷ng vËt, V× trªn thùc tÕ, gi¸ trÞ trao ®æi ch¼ng qua lµ quan hÖ gi÷a lao vµ nhê cã tÝnh quy ®Þnh ®ã mµ trong qu¸ tr×nh trao ®æi, c¸c gi¸ trÞ ®éng cña c¸ nh©n víi t c¸ch lµ lao ®éng ngang nhau vµ chung, sö dông thay thÕ lÉn nhau theo nh÷ng tû sè nhÊt ®Þnh vµ h×nh ch¼ng qua lµ biÓu hiÖn - díi h×nh th¸i vËt thÓ - cña mét h×nh th¸i thµnh nh÷ng vËt ngang gi¸, còng gièng nh c¸c ®¬n chÊt trong lao ®éng x· héi ®Æc thï, nªn nãi r»ng lao ®éng lµ nguån gèc duy nhÊt cña gi¸ trÞ trao ®æi, vµ do ®ã lµ nguån duy nhÊt cña cña c¶i 1) "Cña c¶i lµ mèi quan hÖ gi÷a hai con ngêi" (Galiani. "Della Moneta". p.211, trong chõng mùc cña c¶i lµ do c¸c gi¸ trÞ trao ®æi hîp thµnh, th× quyÓn III, V¨n tËp Cu-xt«-®i "Scrittori classici itliani di econimia politica. Parte moderna". nh vËy lµ mét c¸ch nãi lËp l¹i. Còng lµ l¾p l¹i khi nãi r»ng b¶n Milano, 1803 [Ga-li-a-ni. "Bµn vÒ tiÒn tÖ", tr.221. q.III, V¨n tËp cña Cu-xt«-®i. "Nh÷ng nhµ kinh ®iÓn cña khoa häc kinh tÕ chÝnh trÞ I-ta-li-a. Nh÷ng nhµ kinh tÕ häc hiÖn ®¹i". Mi-la-n« 1803]).
32 c.m¸c Gãp phÇn phª ph¸n khoa kinh tÕ chÝnh trÞ. – ch.i. hµng hãa 33 th©n vËt chÊt trong giíi tù nhiªn kh«ng cã gi¸ trÞ trao ®æi 1) bëi v× ngêi thî xay bét, cña ngêi thî lµm b¸nh v.v.. NÕu nhê mét sù nã kh«ng chøa ®ùng lao ®éng vµ b¶n th©n gi¸ trÞ trao ®æi kh«ng ph¸t minh nµo ®ã mµ lao ®éng Êy gi¶m ®i 19/20, th× chiÕc b¸nh m× chøa ®ùng vËt chÊt cña giíi tù nhiªn. Nhng khi Uy-li-am PÐt-ti vÉn cã mét t¸c dông nh tríc. NÕu chiÕc b¸nh m× cã r¬i tõ trªn trêi xuèng, th× nã còng kh«ng mÊt mét chót nµo gi¸ trÞ sö dông cña gäi "lao ®éng lµ cha cña cña c¶i vµ ®Êt lµ mÑ cña nã"16, hoÆc gi¸m nã c¶. Trong lóc lao ®éng t¹o ra gi¸ trÞ trao ®æi ®îc thùc hiÖn môc Bíc-cli hái: trong tÝnh chÊt ngang nhau cña c¸c hµng ho¸ víi t c¸ch lµ nh÷ng "Bèn yÕu tè vµ lao ®éng cña con ngêi thªm vµo ®ã h¸ ch¼ng ph¶i lµ nguån gèc thùc vËt ngang gi¸ chung, th× lao ®éng víi t c¸ch lµ ho¹t ®éng s¶n xuÊt sù cña cña c¶i sao?" 2) cã môc ®Ých ®îc thùc hiÖn trong tÝnh chÊt mu«n mµu mu«n vÎ v« hoÆc n÷a lµ khi ngêi Mü T.Cu-p¬ gi¶i thÝch díi mét h×nh thøc phæ cËp r»ng: tËn cña gi¸ trÞ sö dông cña c¸c hµng ho¸. Trong lóc lao ®éng t¹o ra "Trong mét chiÕc b¸nh m×, nÕu vøt bá sè lao ®éng ®· hao phÝ vµo chiÕc b¸nh ®ã, - lao ®éng cña ngêi thî lµm b¸nh, cña ngêi thî xay bét, cña ngêi lµm ruéng v.v. th× cßn l¹i gi¸ trÞ trao ®æi lµ lao ®éng chung trõu tîng vµ ngang nhau, th× lao c¸i g×? Cßn l¹i vµi b«ng cá d¹i ch¼ng dïng ®îc g× cho con ngêi c¶" 3). ®éng t¹o ra gi¸ trÞ sö dông l¹i lµ lao ®éng cô thÓ vµ ®Æc thï, lao trong tÊt c¶ nh÷ng lêi suy luËn ®ã, kh«ng ph¶i ngêi ta nãi ®Õn lao ®éng nµy, tuú theo h×nh th¸i vµ vËt liÖu, ®îc chia ra thµnh nh÷ng ®éng trõu tîng víi t c¸ch lµ nguån gèc cña gi¸ trÞ trao ®æi, mµ lo¹i lao ®éng mu«n mµu mu«n vÎ kh¸c nhau. nãi ®Õn lao ®éng cô thÓ víi t c¸ch lµ nguån gèc cña cña c¶i vËt VÒ lao ®éng t¹o ra gi¸ trÞ sö dông, nãi r»ng nã lµ nguån duy nhÊt chÊt, tãm l¹i lµ lao ®éng s¶n xuÊt ra gi¸ trÞ sö dông. Khi gi¶ ®Þnh cña cña c¶i mµ nã s¶n xuÊt ra, nghÜa lµ nguån duy nhÊt cña cña gi¸ trÞ sö dông cña hµng ho¸, tøc lµ ngêi ta ®· gi¶ ®Þnh tÝnh chÊt c¶i vËt chÊt, th× kh«ng ®óng. V× lao ®éng ®ã lµ ho¹t ®éng nh»m lµm h÷u Ých ®Æc biÖt, tÝnh chÊt hîp lý cña lao ®éng hao phÝ trong hµng cho c¸c yÕu tè vËt chÊt thÝch øng víi mét môc ®Ých nµo ®ã, nªn nã ho¸; nhng, ®øng vÒ ph¬ng diÖn hµng ho¸, mäi sù quan t©m ®Õn cÇn ph¶i lÊy vËt chÊt lµm tiÒn ®Ò. Trong nh÷ng gi¸ trÞ sö dông kh¸c lao ®éng víi t c¸ch lµ lao ®éng cã Ých còng ®ång thêi kÕt thóc víi nhau, tû lÖ gi÷a lao ®éng vµ vËt chÊt tù nhiªn còng rÊt kh¸c nhau, nh÷ng nhËn xÐt ®ã. §iÒu lµm chóng ta quan t©m trong b¸nh m×, víi nhng bao giê gi¸ trÞ sö dông còng bao hµm mét thùc thÓ tù nhiªn t c¸ch lµ gi¸ trÞ sö dông, lµ nh÷ng thuéc tÝnh cña nã víi t c¸ch lµ nµo ®ã. Lµ ho¹t ®éng cã môc ®Ých nh»m ®o¹t lÊy nh÷ng yÕu tè cña mét thøc ¨n, chø kh«ng ph¶i lµ lao ®éng cña ngêi lµm ruéng, cña tù nhiªn díi mét h×nh th¸i nµy hay mét h×nh th¸i kh¸c, lao ®éng lµ ®iÒu kiÖn tù nhiªn cña sù tån t¹i cña ngêi, tøc lµ ®iÒu kiÖn tù nhiªn cña sù trao ®æi chÊt gi÷a con ngêi víi tù nhiªn, ®iÒu kiÖn 1) "Trong tr¹ng th¸i tù nhiªn cña nã, vËt chÊt bao giê còng kh«ng cã gi¸ trÞ". Mac Culloch. nµy kh«ng liªn quan g× tíi mäi h×nh th¸i x· héi. Tr¸i l¹i, lao ®éng "Discours sur I'origine de I'Ðconomie politique etc". traiduit par PrÐvost. GenÌve. 1825. p.57 [M¸c Cu-lèc "LuËn vÒ nguån gèc cña kinh tÕ chÝnh trÞ häc v.v..." B¶n dÞch cña Prª-v«, Gi¬-ne- t¹o ra gi¸ trÞ trao ®æi lµ mét h×nh th¸i ®Æc thï x· héi cña lao ®éng. v¬, 1825, tr. 57. §iÒu nµy cho thÊy r»ng ngay mét ngêi nh M¸c Cu-lèc còng vît khái c¸i VÝ dô, trong tÝnh quy ®Þnh vËt chÊt cña ¸o, víi t c¸ch lµ mét ho¹t b¸u vËt gi¸o cña "nh÷ng nhµ t tëng" §øc, hä tuyªn bè r»ng "vËt thÓ" vµ nöa t¸ thùc thÓ kh¸c ®éng s¶n xuÊt ®Æc biÖt, lao ®éng cña ngêi thî may s¶n xuÊt ra ¸o n÷a lµ nh÷ng yÕu tè cña gi¸ trÞ. VÝ dô, xem I. Stai-n¬, s¸ch ®· dÉn, t.I. tr.170. chø kh«ng ph¶i s¶n xuÊt ra gi¸ trÞ trao ®æi cña nã. Nã s¶n xuÊt ra 2) Beckeley "The Querist". London, 1750 [Bíc-cli. "Ngêi chÊt vÊn". Lu©n §«n, 1750: gi¸ trÞ trao ®æi kh«ng ph¶i víi t c¸ch lµ lao ®éng cña ngêi thî "Whether the four elements and man's labour therein be not the true source of wealth?" may, mµ víi t c¸ch lµ lao ®éng chung trõu tîng, nhng lao ®éng 3) Th.Cooper. "Lectures on the elements of Political Econmy" London. 1831 chung trõu tîng nµy l¹i thuéc vÒ mét mèi liªn hÖ x· héi mµ ngêi (Columbia. 1826). p.99 [T.Cu-p¬. "Nh÷ng bµi gi¶ng vÒ c¸c nguyªn lý kinh tÕ chÝnh trÞ häc". Lu©n §«n. 1831 (C«-l«ng-bi, 1826). tr.99]. thî may ch¼ng hÒ t¹o ra. VÝ dô, trong c«ng nghiÖp gia ®×nh cæ ®¹i,
34 c.m¸c Gãp phÇn phª ph¸n khoa kinh tÕ chÝnh trÞ. – ch.i. hµng hãa 35 phô n÷ s¶n xuÊt ¸o mµ kh«ng s¶n xuÊt ra gi¸ trÞ trao ®æi cña ¸o. thêi gian h¬n ®Ó s¶n xuÊt ra còng mét gi¸ trÞ sö dông nh thÕ. Cho Nhµ lËp ph¸p M«-i-d¬, còng nh viªn chøc thuÕ quan A-®am XmÝt, nªn, sè lîng thêi gian lao ®éng bao hµm trong mét hµng ho¸ nµo ®Òu biÕt râ lao ®éng víi t c¸ch lµ mét nguån cña cña c¶i vËt chÊt1). ®ã, nghÜa lµ gi¸ trÞ trao ®æi cña hµng ho¸ ®ã, lµ mét lîng kh¶ biÕn; B©y giê chóng ta h·y xÐt mét vµi quy ®Þnh râ rµng h¬n rót ra tõ nã t¨ng hoÆc gi¶m tû lÖ nghÞch víi sù t¨ng lªn hay gi¶m xuèng cña viÖc quy gi¸ trÞ trao ®æi thµnh thêi gian lao ®éng. søc s¶n xuÊt cña lao ®éng. Trong c«ng nghiÖp chÕ t¹o, søc s¶n xuÊt cña lao ®éng ®îc sö dông theo mét tû lÖ ®Þnh tríc, cßn trong Lµ gi¸ trÞ sö dông, hµng ho¸ cã t¸c dông nh mét nguyªn nh©n n«ng nghiÖp vµ c«ng nghiÖp khai th¸c th× søc s¶n xuÊt cña lao [Urouchlich]. VÝ dô, lóa m× cã t¸c dông lµm thøc ¨n. Mét chiÕc m¸y ®éng cßn phô thuéc vµo nh÷ng ®iÒu kiÖn tù nhiªn mµ con ngêi thay thÕ lao ®éng theo nh÷ng tû lÖ nhÊt ®Þnh. C¸i t¸c dông cña kh«ng thÓ kiÓm so¸t ®îc. Cïng mét lao ®éng nh vËy cã thÓ khai hµng ho¸ nhê ®ã hµng ho¸ chØ lµ mét gi¸ trÞ sö dông, mét vËt th¸c ®îc nhiÒu hay Ýt c¸c lo¹i kim lo¹i tuú theo trong vá tr¸i ®Êt phÈm tiªu dïng, - t¸c dông nµy cã thÓ gäi lµ sù phôc vô cña hµng cã Ýt hoÆc nhiÒu c¸c lo¹i kim lo¹i ®ã. Cïng mét lao ®éng nh vËy, ho¸, sù phôc vô mµ hµng ho¸ ®em l¹i víi t c¸ch lµ gi¸ trÞ sö dông. nhng trong n¨m ®îc mïa, nã cã thÓ vËt ho¸ trong hai bu-sen Nhng víi t c¸ch lµ gi¸ trÞ trao ®æi th× hµng ho¸ bao giê còng chØ lóa m×, cßn trong n¨m mÊt mïa, nã thÓ vËt ho¸ trong mét bu-sen ®îc xÐt vÒ mÆt kÕt qu¶ mµ th«i. ë ®©y vÊn ®Ò kh«ng ph¶i lµ sù th«i. ë ®©y, tr¹ng th¸i nghÌo nµn hay phong phó, còng nh c¸c phôc vô mµ hµng ho¸ ®em l¹i, lµ sù phôc vô 2) mµ trong qu¸ tr×nh ®iÒu kiÖn cña hµng ho¸, v× nh÷ng c¸i ®ã quyÕt ®Þnh søc s¶n s¶n xuÊt ra hµng ho¸ ngêi ta ®· ®em l¹i cho nã. V× vËy, gi¸ trÞ xuÊt, phô thuéc vµo c¸c ®iÒu kiÖn tù nhiªn, cña mét lao ®éng thùc trao ®æi cña mét chiÕc m¸y ch¼ng h¹n, kh«ng ph¶i do sè lîng thêi tÕ ®Æc biÖt. gian lao ®éng mµ chiÕc m¸y ®ã thay thÕ quy ®Þnh, mµ do sè lîng thêi gian lao ®éng ®· chi phÝ ®Ó s¶n xuÊt ra chiÕc m¸y ®ã vµ, do ®ã, Díi nh÷ng thÓ tÝch kh«ng b»ng nhau, c¸c gi¸ trÞ sö dông kh¸c cÇn thiÕt ®Ó s¶n xuÊt ra chiÕc m¸y kh¸c cïng lo¹i. nhau bao hµm mét thêi gian lao ®éng gièng nhau hoÆc lµ mét gi¸ trÞ trao ®æi ngang nhau. NÕu gi¸ trÞ sö dông cña mét hµng ho¸ Cho nªn nÕu sè lîng lao ®éng cÇn thiÕt ®Ó s¶n xuÊt hµng ho¸ chøa ®ùng mét sè lîng thêi gian lao ®éng nhÊt ®Þnh cã thÓ tÝch kh«ng thay ®æi, th× gi¸ trÞ trao ®æi cña hµng ho¸ sÏ kh«ng thay ®æi. cµng nhá so víi c¸c gi¸ trÞ sö dông kh¸c, th× gi¸ trÞ trao ®æi ®Æc thï Nhng ®iÒu kiÖn dÔ dµng hoÆc khã kh¨n trong s¶n xuÊt l¹i lu«n lu«n cña nã cµng lín. NÕu nh chóng ta thÊy r»ng trong nh÷ng thêi ®¹i thay ®æi. Khi søc s¶n xuÊt cña lao ®éng t¨ng lªn, ngêi ta s¶n xuÊt v¨n minh kh¸c nhau, c¸ch xa nhau, gi÷a mét sè gi¸ trÞ sö dông ra còng mét gi¸ trÞ sö dông nh vËy trong mét thêi gian ng¾n h¬n. nµo ®ã h×nh thµnh mét lo¹t gi¸ trÞ trao ®æi ®Æc thï, gi÷a nh÷ng gi¸ Khi søc s¶n xuÊt cña lao ®éng gi¶m xuèng, ngêi ta sÏ cÇn nhiÒu trÞ trao ®æi ®Æc thï nµy víi nhau, nÕu chóng kh«ng gi÷ ®óng cïng mét tû sè, th× Ýt nhÊt còng gi÷ mét tû lÖ chung theo mét trËt tù lªn 1) Ph. Li-xt¬, mét ngêi kh«ng bao giê cã thÓ hiÓu ®îc - nãi chung ®Çu ãc thùc dông Ých kû cña «ng ta kh«ng thÓ hiÓu ®îc - sù kh¸c nhau gi÷a lao ®éng dïng ®Ó t¹o ra mét c¸i hoÆc xuèng, vÝ dô nh vµng, b¹c, ®ång, s¾t hoÆc lóa m×, lóa m¹ch, h÷u Ých, mét gi¸ trÞ sö dông, víi lao ®éng t¹o ra mét h×nh th¸i x· héi nhÊt ®Þnh cña cña lóa ®¹i m¹ch, lóa kiÒu m¹ch, - th× c¸i ®ã ch¼ng qua chØ chøng tá lµ c¶i, tøc gi¸ trÞ trao ®æi, v× vËy Li-xt¬ cho r»ng c¸c nhµ kinh tÕ häc Anh hiÖn ®¹i chØ lµ sù ph¸t triÓn tiÕn bé cña c¸c lùc lîng s¶n xuÊt x· héi ¶nh hëng nh÷ng kÎ chÐp l¹i M«-i-d¬ cña níc Ai CËp cæ ®¹i mµ th«i. mét c¸ch ®ång ®Òu hoÆc gÇn nh ®ång ®Òu ®Õn thêi gian lao ®éng 2) Chóng ta hiÓu r»ng ph¹m trï "phôc vô" ("service") ®· "phôc vô" nh thÕ nµo cho cÇn thiÕt ®Ó s¶n xuÊt ra c¸c thø hµng ho¸ kh¸c nhau ®ã mµ th«i. c¸c nhµ kinh tÕ häc kiÓu Gi.B. X©y vµ Ph.Ba-xti-¸t lµ nh÷ng ngêi mµ lý luËn gi¶o ho¹t, ®óng nh Man-tut ®· tõng nhËn xÐt, chç nµo còng bá qua c¸i h×nh th¸i ®Æc thï nhÊt ®Þnh Gi¸ trÞ trao ®æi cña mét hµng ho¸ kh«ng thÓ hiÖn ra trong gi¸ trÞ cña c¸c quan hÖ kinh tÕ. sö dông cña b¶n th©n nã. Tuy nhiªn, víi t c¸ch lµ sù vËt ho¸ cña
36 c.m¸c Gãp phÇn phª ph¸n khoa kinh tÕ chÝnh trÞ. – ch.i. hµng hãa 37 thêi gian lao ®éng x· héi chung, gi¸ trÞ sö dông cña mét hµng ho¸ 1 ¸c-sin v¶i = 1/ 8 pao chÌ + 1/ 2 pao cµ phª + 2 pao b¸nh m× + 11/ 2 nµy ®îc ®Æt vµo trong nh÷ng quan hÖ nhÊt ®Þnh víi c¸c gi¸ trÞ sö ¸c-sin v¶i hoa. dông cña c¸c hµng ho¸ kh¸c. Nh vËy, gi¸ trÞ trao ®æi cña hµng Cho nªn, nÕu chóng ta ®· cã ®îc tæng sè c¸c ®¼ng thøc trong ho¸ nµy thÓ hiÖn ra trong c¸c gi¸ trÞ sö dông cña nh÷ng hµng ho¸ ®ã gi¸ trÞ cña mét ¸c-sin v¶i ®îc biÓu hiÖn ra mét c¸ch ®Çy ®ñ, th× kh¸c. VÒ thùc chÊt, vËt ngang gi¸ lµ gi¸ trÞ trao ®æi cña mét hµng chóng ta sÏ cã thÓ biÓu hiÖn gi¸ trÞ trao ®æi cña nã díi h×nh thøc ho¸ biÓu hiÖn ra trong gi¸ trÞ sö dông cña mét hµng ho¸ kh¸c nµo mét d·y sè. Trªn thùc tÕ, d·y sè nµy lµ v« tËn, v× r»ng ph¹m vi cña ®ã. VÝ dô, khi ngêi ta nãi 1 ¸c-sin v¶i b»ng 1/ 2 pao cµ phª, th× gi¸ hµng ho¸ kh«ng bao giê khÐp l¹i h¼n, mµ kh«ng ngõng më réng ra. trÞ trao ®æi cña v¶i ®îc biÓu hiÖn ra trong gi¸ trÞ sö dông cña cµ ThÕ nhng, nÕu mét hµng ho¸ nµo ®ã lÊy gi¸ trÞ sö dông cña tÊt c¶ phª, trong mét sè lîng nhÊt ®Þnh cña gi¸ trÞ sö dông ®ã. Khi ®· cã c¸c hµng ho¸ kh¸c ®Ó ®o gi¸ trÞ trao ®æi cña m×nh, th× ngîc l¹i, tÊt c¶ tû lÖ ®ã, th× ngêi ta cã thÓ dïng cµ phª ®Ó biÓu hiÖn gi¸ trÞ cña bÊt c¸c hµng ho¸ kh¸c còng lÊy gi¸ trÞ sö dông cña lo¹i hµng ho¸ ®ã, - kú mét sè lîng v¶i nµo. §¬ng nhiªn, gi¸ trÞ trao ®æi cña mét lo¹i hµng ho¸ ®· ®o b¶n th©n nã trong c¸c hµng ho¸ kh¸c, - ®Ó ®o hµng ho¸, vÝ dô cña v¶i, kh«ng ph¶i chØ biÓu hiÖn ra trong tû lÖ mµ gi¸ trÞ trao ®æi cña chóng 1). NÕu nh gi¸ trÞ trao ®æi cña mét ¸c-sin theo ®ã mét hµng ho¸ ®Æc thï kh¸c, nh cµ phª ch¼ng h¹n, lµm v¶i biÓu hiÖn b»ng 1/ 2 pao chÌ, hoÆc 2 pao cµphª, hoÆc 6 ¸c-sin v¶i thµnh vËt ngang gi¸ cña nã. Sè lîng thêi gian lao ®éng chung ®îc thÓ hiÖn trong mét ¸c-sin v¶i ®ång thêi còng ®îc thùc hiÖn hoa, hoÆc 8 pao b¸nh m×, v.v.; th× cµ phª, chÌ, v¶i hoa, b¸nh m× v.v. trong mu«n ngµn c¸c lîng gi¸ trÞ sö dông kh¸c nhau cña tÊt c¶ lµ ngang nhau trong nh÷ng tû lÖ theo ®ã chóng ngang víi mét c¸c hµng ho¸ kh¸c. Gi¸ trÞ sö dông cña mçi hµng ho¸ kh¸c, trong lîng thø ba, tøc lµ v¶i, vµ do ®ã, v¶i lµm thíc ®o chung ®èi víi ph¹m vi tû lÖ mµ nã ®¹i biÓu cho cïng mét sè lîng thêi gian lao gi¸ trÞ trao ®æi cña nh÷ng thø nµy. Mçi hµng ho¸ víi t c¸ch lµ thêi ®éng nh thÕ, ®Òu lµ vËt ngang gi¸ cña mét ¸c-sin v¶i Êy. Do ®ã, gian lao ®éng chung ®· vËt ho¸, nghÜa lµ víi t c¸ch lµ mét sè gi¸ trÞ trao ®æi cña hµng ho¸ c¸ biÖt nµy chØ biÓu hiÖn mét c¸ch ®Çy lîng thêi gian lao ®éng chung nhÊt ®Þnh, lÇn lît biÓu hiÖn gi¸ trÞ ®ñ trong rÊt nhiÒu ®¼ng thøc trong ®ã gi¸ trÞ sö dông cña tÊt c¶ trao ®æi cña m×nh b»ng nh÷ng lîng gi¸ trÞ sö dông nhÊt ®Þnh cña c¸c hµng ho¸ kh¸c ®îc coi lµ vËt ngang gi¸ cña nã. ChØ cã trong tÊt c¶ c¸c hµng ho¸ kh¸c, vµ ngîc l¹i, gi¸ trÞ trao ®æi cña tÊt c¶ tæng sè c¸c ®¼ng thøc nµy, hoÆc lµ chØ cã trong toµn bé c¸c tû lÖ c¸c hµng ho¸ kh¸c l¹i ®îc ®o b»ng gi¸ trÞ sö dông cña mét thø kh¸c nhau, theo ®ã mét hµng ho¸ nµo ®ã cã thÓ trao ®æi víi bÊt cø hµng ho¸ ®Æc thï nµy. Nhng, víi t c¸ch lµ gi¸ trÞ trao ®æi, mçi mét hµng ho¸ nµo kh¸c, th× hµng ho¸ nµy míi cã ®îc c¸i h×nh hµng ho¸ ®ång thêi lµ mét thø hµng ho¸ ®Æc thï dïng lµm thíc thøc biÓu hiÖn ®Çy ®ñ cña nã lµ vËt ngang gi¸ chung. VÝ dô, lo¹t ®o chung ®èi víi gi¸ trÞ trao ®æi cña tÊt c¶ c¸c hµng ho¸ kh¸c, ®ång ®¼ng thøc díi ®©y: thêi nã còng chØ lµ mét trong nhiÒu hµng ho¸, trong toµn bé ph¹m 1 ¸c-sin v¶i = ½ pao chÌ, vi nh÷ng hµng ho¸ nµy, mçi hµng ho¸ kh¸c ®Òu trùc tiÕp biÓu hiÖn 1 ¸c-sin v¶i = 2 pao cµ phª, gi¸ trÞ trao ®æi cña m×nh. 1 ¸c-sin v¶i = 8 pao b¸nh m×, 1 ¸c-sin v¶i = 6 ¸c-sin v¶i hoa. 1) "Mét ®Æc tÝnh n÷a cña thíc ®o lµ tû lÖ cña nã víi nh÷ng vËt ®îc ®o nh thÕ nµo ®Ó cho vËt ®îc ®o hÇu nh trë thµnh thíc ®o cña vËt dïng ®Ó ®o. Montanari. "Della cã thÓ biÓu hiÖn thµnh: Moneta". p.41 trong v¨n tËp cña Cu-xt«-®i, Vol III. Parte antica [M«ng-ta-na-ri. "Bµn vÒ tiÒn tÖ", tr. 41, trong v¨n tËp cña Cu-xt«-®i, quyÓn III. C¸c nhµ kinh tÕ häc thêi cæ].
38 c.m¸c Gãp phÇn phª ph¸n khoa kinh tÕ chÝnh trÞ. – ch.i. hµng hãa 39 Lîng gi¸ trÞ cña mét hµng ho¸ kh«ng phô thuéc vµo chç ngoµi ®Ó s¶n xuÊt ra B. Trêng hîp thø ba: thêi gian lao ®éng cÇn thiÕt nã ra, cã Ýt hay nhiÒu hµng ho¸ lo¹i kh¸c. Nhng d·y ®¼ng thøc ®Ó s¶n xuÊt ra A vµ B t¨ng gi¶m theo mét tû lÖ gièng nhau. Trong thÓ hiÖn gi¸ trÞ trao ®æi cña hµng ho¸ nµy dµi hay ng¾n l¹i do lo¹i trêng hîp ®ã, biÓu hiÖn cña sù ngang gi¸ gi÷a A vµ B kh«ng thay hµng ho¸ kh¸c nhiÒu hay Ýt quyÕt ®Þnh. D·y ®¼ng thøc ®¹i biÓu cho ®æi. NÕu do mét hoµn c¶nh nµo ®ã, søc s¶n xuÊt cña mäi lo¹i lao gi¸ trÞ cña cµ phª ch¼ng h¹n, biÓu hiÖn ph¹m vi kh¶ n¨ng trao ®æi ®éng ®Òu h¹ thÊp theo mét møc ®é nh nhau, thµnh thö ®Ó s¶n cña cµ phª, biÓu hiÖn nh÷ng giíi h¹n trong ®ã cµ phª ®îc dïng xuÊt ra mäi hµng ho¸ ®Òu cÇn dïng nhiÒu thêi gian lao ®éng h¬n lµm gi¸ trÞ trao ®æi. T¬ng øng víi gi¸ trÞ trao ®æi cña mét hµng theo mét tû lÖ nh nhau, th× gi¸ trÞ cña tÊt c¶ c¸c hµng ho¸ ®Òu sÏ ho¸ víi t c¸ch lµ sù vËt ho¸ thêi gian lao ®éng x· héi chung, lµ sù t¨ng lªn, biÓu hiÖn cô thÓ cña gi¸ trÞ trao ®æi cña chóng sÏ kh«ng biÓu hiÖn tÝnh ngang gi¸ cña nã b»ng mét sè v« tËn nh÷ng gi¸ trÞ thay ®æi, vµ cña c¶i thùc tÕ cña x· héi sÏ gi¶m bít v× ph¶i dïng sö dông kh¸c nhau. nhiÒu thêi gian lao ®éng h¬n ®Ó s¶n xuÊt ra còng mét khèi lîng Chóng ta ®· thÊy r»ng gi¸ trÞ trao ®æi cña mét hµng ho¸ thay ®æi gi¸ trÞ sö dông nh vËy. Trêng hîp thø t: thêi gian lao ®éng cÇn tuú theo sè lîng thêi gian lao ®éng trùc tiÕp bao hµm trong b¶n thiÕt ®Ó s¶n xuÊt ra A vµ B t¨ng lªn hoÆc gi¶m xuèng, nhng víi th©n nã. Gi¸ trÞ trao ®æi ®· thùc hiÖn cña nã, nghÜa lµ ®îc biÓu møc ®é kh¸c nhau hoÆc lµ thêi gian lao ®éng cÇn ®Ó s¶n xuÊt ra A hiÖn b»ng gi¸ trÞ sö dông cña nh÷ng hµng ho¸ kh¸c, tÊt nhiªn còng t¨ng lªn, nhng thêi gian lao ®éng ®Ó s¶n xuÊt ra B l¹i gi¶m xuèng, phô thuéc vµo tû lÖ thay ®æi cña thêi gian lao ®éng dïng ®Ó s¶n xuÊt hoÆc ngîc l¹i. TÊt c¶ c¸c trêng hîp ®ã ®Òu cã thÓ quy mét c¸ch ra mäi hµng ho¸ kh¸c. VÝ dô, nÕu nh thêi gian lao ®éng cÇn thiÕt gi¶n ®¬n ra trêng hîp sau nµy: thêi gian lao ®éng cÇn thiÕt ®Ó s¶n ®Ó s¶n xuÊt mét ®Êu lóa m× kh«ng thay ®æi, trong khi ®ã thêi gian xuÊt ra mét hµng ho¸ kh«ng thay ®æi, trong khi thêi gian lao ®éng cÇn thiÕt ®Ó s¶n xuÊt ra mét hµng ho¸ kh¸c l¹i t¨ng lªn gÊp ®«i, th× cÇn thiÕt ®Ó s¶n xuÊt ra c¸c hµng ho¸ kh¸c th× t¨ng hay gi¶m. gi¸ trÞ trao ®æi cña mét ®Êu lóa m× biÓu hiÖn b»ng c¸c vËt ngang Gi¸ trÞ trao ®æi cña mäi hµng ho¸ biÓu hiÖn ra b»ng gi¸ trÞ sö gi¸ cña nã sÏ gi¶m ®i mét nöa. Trªn thùc tÕ, kÕt qu¶ còng sÏ gièng dông cña mäi hµng ho¸ kh¸c, hoÆc thµnh sè nguyªn hoÆc thµnh nh thÕ nÕu thêi gian lao ®éng cÇn thiÕt ®Ó s¶n xuÊt mét ®Êu lóa ph©n sè cña gi¸ trÞ sö dông ®ã. Víi t c¸ch lµ gi¸ trÞ trao ®æi, mçi m× gi¶m ®i mét nöa, cßn thêi gian lao ®éng cÇn thiÕt ®Ó s¶n xuÊt hµng ho¸ ®Òu chia c¾t ®îc còng gièng nh thêi gian lao ®éng ®· c¸c hµng ho¸ kh¸c vÉn kh«ng thay ®æi. Gi¸ trÞ cña c¸c hµng ho¸ lµ vËt ho¸ trong hµng ho¸ ®ã. TÝnh chÊt ngang gi¸ gi÷a hµng ho¸ víi do c¸i tû lÖ theo ®ã c¸c hµng ho¸ cã thÓ ®îc s¶n xuÊt ra trong nhau kh«ng phô thuéc vµo viÖc gi¸ trÞ sö dông cña c¸c hµng ho¸ ®ã cïng mét thêi gian lao ®éng quyÕt ®Þnh. §Ó thÊy râ tû lÖ ®ã cã thÓ cã thÓ chia c¾t ®îc hay kh«ng ®îc vÒ mÆt vËt lý, còng nh trong biÕn ®æi nh thÕ nµo, chóng ta lÊy vÝ dô hai hµng ho¸ A vµ B. Trêng viÖc céng c¸c gi¸ trÞ trao ®æi cña hµng ho¸, ngêi ta kh«ng cÇn biÕt hîp thø nhÊt. Gi¶ dô thêi gian lao ®éng cÇn thiÕt ®Ó s¶n xuÊt ra ®Õn sù thay ®æi h×nh th¸i cô thÓ mµ c¸c gi¸ trÞ sö dông cña nh÷ng hµng ho¸ B kh«ng thay ®æi. Trong trêng hîp ®ã, gi¸ trÞ trao ®æi hµng ho¸ nµy ph¶i tr¶i qua khi chóng ®îc biÕn thµnh mét hµng cña A, biÓu thÞ b»ng B, sÏ gi¶m ®i hoÆc t¨ng lªn tû lÖ víi thêi gian ho¸ míi duy nhÊt. lao ®éng cÇn thiÕt ®Ó s¶n xuÊt ra A gi¶m hay t¨ng. Trêng hîp thø Tõ tríc ®Õn giê, hµng ho¸ ®îc xÐt díi hai mÆt, mÆt gi¸ trÞ sö hai. Gi¶ dô thêi gian lao ®éng cÇn thiÕt ®Ó s¶n xuÊt ra A kh«ng thay dông vµ mÆt gi¸ trÞ trao ®æi, mçi lÇn xÐt theo mét mÆt. Nhng víi ®æi. Gi¸ trÞ trao ®æi cña A biÓu thÞ b»ng B, sÏ t¨ng hoÆc gi¶m tû lÖ t c¸ch lµ hµng ho¸ th× hµng ho¸ lµ sù thèng nhÊt cña gi¸ trÞ sö nghÞch víi t×nh h×nh t¨ng hoÆc gi¶m cña thêi gian lao ®éng cÇn thiÕt dông vµ gi¸ trÞ trao ®æi, ®ång thêi, chØ cã trong quan hÖ víi c¸c hµng
40 c.m¸c Gãp phÇn phª ph¸n khoa kinh tÕ chÝnh trÞ. – ch.i. hµng hãa 41 ho¸ kh¸c, th× nã míi lµ hµng ho¸. Quan hÖ thùc tÕ gi÷a c¸c hµng ph¬ng tiÖn trao ®æi sang tay nh÷ng ngêi dïng chóng lµm vËt ho¸ víi nhau lµ qu¸ tr×nh trao ®æi cña c¸c hµng ho¸ ®ã. §ã lµ mét phÈm tiªu dïng. ChØ cã th«ng qua viÖc chuyÓn nhîng phæ biÕn ®ã qu¸ tr×nh x· héi mµ c¸c c¸ nh©n ®éc lËp víi nhau tham gia vµo ®ã cña hµng ho¸ th× lao ®éng bao hµm trong hµng ho¸ míi biÕn thµnh vµ hä tham gia vµo qu¸ tr×nh x· héi ®ã chØ víi t c¸ch lµ ngêi së lao ®éng cã Ých. Trong mèi quan hÖ nµy - mèi quan hÖ cã tÝnh chÊt h÷u hµng ho¸ mµ th«i; sù tån t¹i cña hä ®èi víi nhau lµ sù tån t¹i mét qu¸ tr×nh - cña c¸c hµng ho¸ víi nhau víi t c¸ch lµ nh÷ng gi¸ cña hµng ho¸ cña hä, cho nªn vÒ thùc chÊt, hä chØ lµ nh÷ng ®¹i trÞ sö dông, th× hµng ho¸ cha cã mét h×nh th¸i kinh tÕ míi nhÊt biÓu cã ý thøc cña qu¸ tr×nh trao ®æi mµ th«i. ®Þnh nµo c¶. Ngîc l¹i, c¸i h×nh th¸i nhÊt ®Þnh lµm cho hµng ho¸ Hµng ho¸ lµ gi¸ trÞ sö dông nh lóa m×, v¶i, kim c¬ng, m¸y mang tÝnh chÊt hµng ho¸ còng biÕn ®i. VÝ dô, khi chuyÓn tõ tay mãc v.v.; nhng víi t c¸ch lµ hµng ho¸, nã ®ång thêi l¹i kh«ng ph¶i ngêi thî lµm b¸nh sang tay ngêi tiªu dïng, b¸nh m× kh«ng thay lµ gi¸ trÞ sö dông. NÕu nã lµ gi¸ trÞ sö dông ®èi víi ngêi së h÷u nã, ®æi ph¬ng thøc tån t¹i cña nã víi t c¸ch lµ b¸nh m×. Tr¸i l¹i, chØ nghÜa lµ trùc tiÕp lµ mét ph¬ng tiÖn ®Ó tho¶ m·n nh÷ng nhu cÇu ngêi tiªu dïng míi coi b¸nh m× lµ gi¸ trÞ sö dông, lµ mét lo¹i thøc cña b¶n th©n ngêi ®ã, th× nã sÏ kh«ng ph¶i lµ hµng ho¸. §èi víi ¨n nhÊt ®Þnh, cßn ë trong tay ngêi lµm b¸nh m× th× nã l¹i lµ ®¹i ngêi së h÷u nã, th× nãi cho ®óng h¬n, nã kh«ng ph¶i lµ gi¸ trÞ sö biÓu cho mét quan hÖ kinh tÕ, mét vËt c¶m tÝnh - siªu c¶m tÝnh. Do dông, mµ chØ lµ ngêi thÓ hiÖn yÕu tè vËt chÊt cña gi¸ trÞ trao ®æi, ®ã, sù biÕn ®æi h×nh th¸i duy nhÊt mµ hµng ho¸ tr¶i qua trong qu¸ hoÆc chØ gi¶n ®¬n lµ mét ph¬ng tiÖn trao ®æi th«i; víi t c¸ch lµ tr×nh trë thµnh gi¸ trÞ sö dông lµ viÖc vøt bá c¸i ph¬ng thøc tån ®¹i biÓu tÝch cùc cña gi¸ trÞ trao ®æi, gi¸ trÞ sö dông trë thµnh mét t¹i h×nh thøc trong ®ã ®èi víi ngêi së h÷u hµng ho¸ th× chóng ph¬ng tiÖn trao ®æi. §èi víi ngêi së h÷u nã, hµng ho¸ lµ gi¸ trÞ kh«ng ph¶i lµ gi¸ trÞ sö dông, cßn ®èi víi ngêi kh«ng së h÷u th× sö dông chØ víi t c¸ch lµ gi¸ trÞ trao ®æi 1). Cho nªn tríc tiªn hµng nã l¹i lµ gi¸ trÞ sö dông. Muèn trë thµnh gi¸ trÞ sö dông, hµng ho¸ ho¸ ph¶i trë thµnh gi¸ trÞ sö dông cho ngêi kh¸c. Do chç hµng ho¸ ph¶i ®îc chuyÓn nhîng mét c¸ch phæ biÕn, ph¶i bíc vµo qu¸ kh«ng ph¶i lµ gi¸ trÞ sö dông ®èi víi ngêi së h÷u nã, nªn hµng ho¸ lµ tr×nh trao ®æi, nhng sù tån t¹i cña hµng ho¸ ®Ó trao ®æi l¹i lµ sù gi¸ trÞ sö dông ®èi víi ngêi së h÷u c¸c hµng ho¸ kh¸c. NÕu kh«ng, tån t¹i cña hµng ho¸ víi t c¸ch lµ gi¸ trÞ trao ®æi. Do ®ã, muèn lao ®éng cña ngêi së h÷u nã lµ lao ®éng v« Ých, vµ do ®ã kÕt qu¶ cña ®îc thùc hiÖn víi t c¸ch lµ gi¸ trÞ sö dông th× hµng ho¸ ph¶i lao ®éng Êy kh«ng ph¶i lµ hµng ho¸. MÆt kh¸c, hµng ho¸ l¹i ph¶i ®îc thùc hiÖn víi t c¸ch lµ gi¸ trÞ trao ®æi. trë thµnh gi¸ trÞ sö dông ®èi víi b¶n th©n ngêi së h÷u nã, v× b¶n NÕu xÐt trªn gãc ®é gi¸ trÞ sö dông, mét hµng ho¸ c¸ biÖt lóc ®Çu th©n t liÖu sinh ho¹t cña ngêi së h÷u nã ë ngoµi hµng ho¸ ®ã, lµ mét vËt ®éc lËp, th× ngîc l¹i, khi coi lµ gi¸ trÞ trao ®æi, mét hµng trong gi¸ trÞ sö dông cña c¸c hµng ho¸ cña nh÷ng ngêi kh¸c. Muèn ho¸ c¸ biÖt ngay tõ ®Çu ®· ®îc xÐt trong mèi quan hÖ víi mäi hµng trë thµnh gi¸ trÞ sö dông, hµng ho¸ ph¶i ®èi diÖn víi mét nhu cÇu ho¸ kh¸c. Tuy nhiªn, quan hÖ nµy vÉn chØ lµ mét quan hÖ vÒ mÆt lý nhÊt ®Þnh mµ nã lµ ®èi tîng tho¶ m·n. Cho nªn, gi¸ trÞ sö dông luËn, chØ cã trong ý nghÜ mµ th«i. Quan hÖ ®ã chØ trë thµnh quan hÖ cña c¸c hµng ho¸ trë thµnh gi¸ trÞ sö dông b»ng c¸ch thay ®æi vÞ trÝ thùc tÕ trong qu¸ tr×nh trao ®æi. ThËt vËy, mÆt kh¸c, hµng ho¸ lµ mét c¸ch phæ biÕn, chuyÓn tõ tay nh÷ng ngêi dïng chóng lµm mét gi¸ trÞ trao ®æi, v× ngêi ta ®· chi phÝ mét lîng thêi gian lao ®éng nhÊt ®Þnh ®Ó s¶n xuÊt ra nã, do ®ã, v× nã lµ thêi gian lao ®éng 1) A-ri-xtèt quan niÖm gi¸ trÞ trao ®æi chÝnh lµ díi h×nh th¸i nhÊt ®Þnh nµy (xem ®o¹n ®· vËt ho¸. Nhng díi h×nh thøc thÓ hiÖn trùc tiÕp cña nã, hµng dÉn ë ®Çu ch¬ng nµy). ho¸ chØ lµ thêi gian lao ®éng c¸ nh©n ®· vËt ho¸, cã mét néi dung
42 c.m¸c Gãp phÇn phª ph¸n khoa kinh tÕ chÝnh trÞ. – ch.i. hµng hãa 43 riªng biÖt, chø kh«ng ph¶i lµ thêi gian lao ®éng chung. Cho nªn, nã cho hoµn toµn kh«ng cÇn ph¶i xÐt ®Õn nh÷ng thuéc tÝnh tù nhiªn kh«ng ph¶i trùc tiÕp lµ gi¸ trÞ trao ®æi mµ cßn ph¶i trë thµnh gi¸ trÞ cña hµng ho¸ víi t c¸ch lµ gi¸ trÞ sö dông, vµ do ®ã, kh«ng cÇn xÐt trao ®æi ®·. Tríc hÕt, chØ cã khi nµo nã ®¹i diÖn cho thêi gian lao ®Õn quan hÖ cña hµng ho¸ víi c¸c nhu cÇu riªng biÖt. Tr¸i l¹i, víi t ®éng dïng vµo mét viÖc cã Ých nhÊt ®Þnh, tøc lµ thêi gian lao ®éng c¸ch lµ gi¸ trÞ trao ®æi, mét hµng ho¸ ph¸t sinh t¸c dông ë chç, víi t bao hµm trong mét gi¸ trÞ sö dông nµo ®ã, th× nã míi cã thÓ lµ sù c¸ch lµ vËt ngang gi¸, nã thay thÕ mét sè lîng nhÊt ®Þnh cña bÊt kú vËt ho¸ cña thêi gian lao ®éng chung. §ã lµ mét ®iÒu kiÖn vËt chÊt hµng ho¸ nµo kh¸c, ch¼ng kÓ nã cã lµ gi¸ trÞ sö dông ®èi víi ngêi së mµ chØ cã víi ®iÒu kiÖn ®ã, th× thêi gian lao ®éng bao hµm trong h÷u hµng ho¸ kh¸c hay kh«ng. Nhng ®èi víi ngêi së h÷u hµng ho¸ hµng ho¸ míi ®îc thõa nhËn lµ thêi gian lao ®éng chung, x· héi. kh¸c, nã chØ lµ hµng ho¸ khi nµo ®èi víi ngêi ®ã nã lµ gi¸ trÞ sö dông, Do ®ã, nÕu hµng ho¸ chØ cã thÓ trë thµnh gi¸ trÞ sö dông khi nµo cßn ®èi víi b¶n th©n ngêi së h÷u nã, nã chØ biÕn thµnh gi¸ trÞ trao nã ®îc thùc hiÖn víi t c¸ch lµ gi¸ trÞ trao ®æi, th× mÆt kh¸c, nã ®æi khi nµo nã lµ hµng ho¸ ®èi víi ngêi kh¸c. Cho nªn cïng mét mèi chØ cã thÓ thùc hiÖn víi t c¸ch lµ gi¸ trÞ trao ®æi khi nµo qua sù quan hÖ ph¶i lµ mèi quan hÖ gi÷a c¸c hµng ho¸ víi t c¸ch lµ nh÷ng chuyÓn nhîng, nã thÓ hiÖn ra lµ mét gi¸ trÞ sö dông. Hµng ho¸, ®¹i lîng c¨n b¶n gièng nhau vµ chØ kh¸c nhau vÒ lîng; quan hÖ Êy víi t c¸ch lµ gi¸ trÞ sö dông, chØ cã thÓ ®îc chuyÓn nhîng ®èi ph¶i lµ quan hÖ ngang nhau cña nh÷ng hµng ho¸ víi t c¸ch lµ víi ngêi coi nã lµ gi¸ trÞ sö dông, nghÜa lµ ®èi tîng cña mét nhu nh÷ng vËt trong ®ã thêi gian lao ®éng chung ®îc vËt ho¸, vµ ®ång cÇu riªng biÖt. MÆt kh¸c, hµng ho¸ chØ ®îc chuyÓn nhîng ®Ó lÊy thêi quan hÖ Êy l¹i ph¶i lµ quan hÖ cña c¸c hµng ho¸ víi t c¸ch lµ mét hµng ho¸ kh¸c, hay lµ, nÕu chóng ta ®øng vÒ phÝa ngêi së h÷u nh÷ng vËt kh¸c nhau vÒ chÊt, lµ c¸c gi¸ trÞ sö dông ®Æc thï tho¶ m·n hµng ho¸ kh¸c nµy, th× chóng ta sÏ thÊy r»ng ngêi nµy còng chØ nh÷ng nhu cÇu riªng biÖt, nãi tãm l¹i, ph¶i lµ mét quan hÖ trong ®ã cã thÓ chuyÓn nhîng hµng ho¸ cña m×nh, nghÜa lµ thùc hiÖn ®îc c¸c hµng ho¸ ®îc ph©n biÖt víi t c¸ch lµ c¸c gi¸ trÞ sö dông thùc tÕ. hµng ho¸ cña anh ta b»ng c¸ch ®em hµng ho¸ cña m×nh tiÕp xóc víi Nhng sù ngang nhau vµ sù kh«ng ngang nhau ®ã l¹i bµi trõ lÉn c¸c nhu cÇu riªng biÖt mµ hµng ho¸ nµy lµ ®èi tîng tho¶ m·n. Do nhau. Nh thÕ kh«ng nh÷ng ta thÊy cã mét vßng luÈn quÈn, v× muèn ®ã, trong sù chuyÓn nhîng phæ biÕn cña hµng ho¸ víi t c¸ch lµ gi¶i quyÕt mét vÊn ®Ò nµy th× ph¶i gi¶i quyÕt mét vÊn ®Ò kh¸c, h¬n gi¸ trÞ sö dông, th× c¸c hµng ho¸ ®îc ®em liªn hÖ víi nhau tuú theo n÷a ta cßn thÊy cã mét tæng thÓ nh÷ng yªu cÇu m©u thuÉn víi nhau, sù kh¸c nhau vÒ thùc thÓ cña chóng, víi t c¸ch lµ nh÷ng vËt ®Æc v× viÖc tho¶ m·n mét ®iÒu kiÖn nµy trùc tiÕp g¾n liÒn víi viÖc tho¶ thï, nhê cã nh÷ng thuéc tÝnh ®Æc thï cña chóng mµ chóng tho¶ m·n m·n mét ®iÒu kiÖn kh¸c, tr¸i ngîc víi nã. ®îc nh÷ng nhu cÇu riªng biÖt. Nhng víi t c¸ch lµ nh÷ng gi¸ trÞ Qu¸ tr×nh trao ®æi hµng ho¸ ph¶i lµ sù ph¸t triÓn, ®ång thêi ph¶i sö dông ®¬n thuÇn nh vËy, th× c¸c hµng ho¸ ®ã lµ nh÷ng vËt kh«ng lµ sù gi¶i quyÕt nh÷ng m©u thuÉn nµy, nhng nh÷ng m©u thuÉn nµy liªn quan g× víi nhau c¶ vµ thËm chÝ kh«ng cã quan hÖ g× víi nhau l¹i kh«ng thÓ biÓu hiÖn ra trong qu¸ tr×nh trao ®æi díi c¸i h×nh c¶. Víi t c¸ch lµ gi¸ trÞ sö dông, hµng ho¸ chØ cã thÓ trao ®æi ®îc thøc gi¶n ®¬n Êy. Chóng ta chØ míi thÊy b¶n th©n c¸c hµng ho¸ quan víi nhau khi chóng cã quan hÖ víi nh÷ng nhu cÇu riªng biÖt. Nhng, hÖ víi nhau víi t c¸ch lµ nh÷ng gi¸ trÞ sö dông nh thÕ nµo, nghÜa së dÜ hµng ho¸ cã thÓ trao ®æi ®îc chØ v× chóng lµ nh÷ng vËt ngang lµ hµng ho¸ xuÊt hiÖn trong b¶n th©n qu¸ tr×nh trao ®æi víi t c¸ch gi¸, cßn hµng ho¸ lµ nh÷ng vËt ngang gi¸ chØ v× chóng lµ nh÷ng sè lµ gi¸ trÞ sö dông nh thÕ nµo. Tr¸i l¹i, nh chóng ta ®· xÐt cho lîng thêi gian lao ®éng ®· vËt ho¸ ngang nhau, chÝnh ®iÒu ®ã lµm ®Õn nay, gi¸ trÞ trao ®æi chØ míi tån t¹i trong sù trõu tîng ho¸ cña
44 c.m¸c Gãp phÇn phª ph¸n khoa kinh tÕ chÝnh trÞ. – ch.i. hµng hãa 45 chóng ta, hoÆc, nÕu ngêi ta muèn, chØ tån t¹i trong sù trõu tîng Chóng ta h·y xÐt tæng sè c¸c ®¼ng thøc mµ trong ®ã gi¸ trÞ trao ho¸ cña ngêi sö h÷u hµng ho¸ c¸ biÖt; ®èi víi ngêi nµy, hµng ho¸ ®æi cña mét hµng ho¸ biÓu hiÖn cô thÓ ra, vÝ dô: víi t c¸ch lµ gi¸ trÞ sö dông ®ang n»m ë trong kho, cßn víi t c¸ch 1 ¸c-sin v¶i = 2 pao cµ phª, lµ gi¸ trÞ trao ®æi th× nã ®ang n»m ë trong l¬ng t©m cña anh ta. 1 ¸c-sin v¶i = 1 / 2 pao chÌ, Nhng trong b¶n th©n qu¸ tr×nh trao ®æi, hµng ho¸ ph¶i tån t¹i 1 ¸c-sin v¶i = 8 pao b¸nh m× v.v.. kh«ng chØ víi t c¸ch lµ nh÷ng gi¸ trÞ sö dông, mµ cßn ph¶i tån t¹i víi t c¸ch lµ nh÷ng gi¸ trÞ trao ®æi ®èi víi nhau n÷a, vµ ph¬ng Nh÷ng ®¼ng thøc nµy chØ nãi lªn r»ng mét sè lîng thêi gian thøc tån t¹i nµy cña chóng ph¶i thÓ hiÖn ra thµnh mèi quan hÖ cña lao ®éng x· héi chung ngang nhau ®îc vËt ho¸ trong mét ¸c-sin b¶n th©n nh÷ng hµng ho¸ ®ã ®èi víi nhau. Khã kh¨n mµ chóng ta v¶i, trong hai pao cµ phª, trong 1/2 pao chÌ v.v.. Nhng, trªn thùc gÆp ph¶i ®Çu tiªn lµ: muèn biÓu hiÖn thµnh gi¸ trÞ trao ®æi, thµnh tÕ, lao ®éng c¸ nh©n biÓu hiÖn ra trong c¸c gi¸ trÞ sö dông ®Æc thï lao ®éng chung ®· vËt ho¸, th× hµng ho¸ tríc tiªn ph¶i ®îc chuyÓn nµy trë thµnh lao ®éng chung, vµ díi h×nh th¸i ®ã, trë thµnh lao nhîng, ph¶i ®îc b¸n ®i víi t c¸ch lµ gi¸ trÞ sö dông, trong lóc ®éng x· héi chØ v× nh÷ng gi¸ trÞ sö dông ®ã ®îc trao ®æi thùc sù ®ã, th× ngîc l¹i, muèn chuyÓn nhîng hµng ho¸ víi t c¸ch lµ gi¸ víi nhau tû lÖ víi thêi gian lao ®éng dµi hay ng¾n chøa ®ùng trong trÞ sö dông th× ph¶i cã sù tån t¹i cña hµng ho¸ víi t c¸ch lµ gi¸ trÞ nh÷ng gi¸ trÞ sö dông ®ã. Cã thÓ nãi lµ thêi gian lao ®éng x· héi trao ®æi. Nhng chóng ta gi¶ ®Þnh r»ng khã kh¨n nµy ®· ®îc gi¶i tån t¹i trong nh÷ng hµng ho¸ nµy díi d¹ng tiÒm tµng vµ chØ lé ra quyÕt. Gi¶ dô lµ hµng ho¸ ®· vøt bá c¸i gi¸ trÞ sö dông ®Æc thï cña trong qu¸ tr×nh trao ®æi hµng ho¸. §iÓm xuÊt ph¸t kh«ng ph¶i lµ nã, vµ th«ng qua viÖc chuyÓn nhîng gi¸ trÞ sö dông nµy, hµng ho¸ lao ®éng c¸ nh©n víi t c¸ch lµ lao ®éng x· héi, mµ tr¸i l¹i, lµ lao ®· tho¶ m·n c¸i ®iÒu kiÖn vËt chÊt: ph¶i lµ lao ®éng cã Ých cho x· ®éng ®Æc thï cña c¸c t nh©n, chØ trong qu¸ tr×nh trao ®æi, nhê ®· héi chø kh«ng ph¶i lµ lao ®éng ®Æc thï cña mét c¸ nh©n cho b¶n th©n vøt bá tÝnh chÊt ban ®Çu cña nã, lao ®éng nµy míi ®îc coi lµ lao hä. Khi ®ã, trong qu¸ tr×nh trao ®æi, hµng ho¸ ph¶i trë thµnh mét gi¸ ®éng x· héi chung. Cho nªn lao ®éng x· héi chung kh«ng ph¶i lµ trÞ trao ®æi ®èi víi c¸c hµng ho¸ kh¸c, ph¶i trë thµnh vËt ngang gi¸ tiÒn ®Ò cã s½n, mµ lµ mét kÕt qu¶ ®ang trong qu¸ tr×nh h×nh thµnh. chung, ph¶i lµ sù vËt ho¸ cña thêi gian lao ®éng chung, do ®ã hµng Do ®ã, l¹i ph¸t sinh mét khã kh¨n míi lµ: mét mÆt, hµng ho¸ ph¶i ho¸ kh«ng ph¶i chØ cã t¸c dông h¹n chÕ cña mét gi¸ trÞ sö dông ®Æc bíc vµo qu¸ tr×nh trao ®æi víi t c¸ch lµ thêi gian lao ®éng chung thï, mµ ph¶i cã kh¶ n¨ng trùc tiÕp biÓu hiÖn b»ng tÊt c¶ mäi gi¸ ®· vËt ho¸, vµ mÆt kh¸c, b¶n th©n sù vËt ho¸ thêi gian lao ®éng trÞ sö dông víi t c¸ch lµ nh÷ng vËt ngang gi¸ cña nã. Nhng mçi cña c¸c c¸ nh©n, víi t c¸ch lµ thêi gian lao ®éng chung, l¹i chØ lµ hµng ho¸ ®Òu lµ c¸i hµng ho¸ mµ th«ng qua sù chuyÓn nhîng gi¸ s¶n phÈm cña qu¸ tr×nh trao ®æi mµ th«i. trÞ sö dông ®Æc thï cña m×nh, ph¶i biÓu hiÖn ra lµ sù vËt ho¸ trùc Mçi mét hµng ho¸ ph¶i th«ng qua sù chuyÓn nhîng gi¸ trÞ sö tiÕp cña thêi gian lao ®éng chung. Nhng mÆt kh¸c, trong qu¸ dông cña nã, tøc lµ chuyÓn nhîng sù tån t¹i ban ®Çu cña nã ®Ó cã tr×nh trao ®æi, ®èi diÖn víi nhau chØ cã nh÷ng hµng ho¸ ®Æc thï, ®îc sù tån t¹i t¬ng øng víi t c¸ch lµ gi¸ trÞ trao ®æi. V× vËy, nghÜa lµ chØ cã lao ®éng cña nh÷ng c¸ nh©n riªng lÎ thÓ hiÖn ra trong qu¸ tr×nh trao ®æi, hµng ho¸ ph¶i cã mét ph¬ng thøc tån t¹i trong nh÷ng gi¸ trÞ sö dông ®Æc thï. Thêi gian lao ®éng chung tù hai mÆt. MÆt kh¸c, ph¬ng thøc tån t¹i thø hai cña hµng ho¸ víi t nã lµ mét sù trõu tîng. B¶n th©n sù trõu tîng nµy kh«ng tån t¹i c¸ch lµ gi¸ trÞ trao ®æi chØ cã thÓ lµ mét hµng ho¸ kh¸c, v× ®øng ®èi ®èi víi c¸c hµng ho¸. diÖn víi nhau trong qu¸ tr×nh trao ®æi chØ lµ nh÷ng hµng ho¸. Mét
46 c.m¸c Gãp phÇn phª ph¸n khoa kinh tÕ chÝnh trÞ. – ch.i. hµng hãa 47 vÊn ®Ò ®îc ®Æt ra: nh thÕ nµo mµ mét hµng ho¸ ®Æc thï l¹i trùc lîng kh¸c nhau cña tÊt c¶ c¸c hµng ho¸ kh¸c. ë ®©y, v¶i trë thµnh tiÕp biÓu hiÖn ra thµnh thêi gian lao ®éng chung ®îc vËt ho¸, hoÆc vËt ngang gi¸ chung nhê t¸c ®éng phæ biÕn cña tÊt c¶ mäi hµng ho¸ lµ - ®iÒu nµy còng vËy th«i - lµm thÕ nµo ®Ó trùc tiÕp lµm cho thêi kh¸c ®èi víi nã. Víi t c¸ch lµ gi¸ trÞ trao ®æi, mçi hµng ho¸ ®· trë gian lao ®éng c¸ nh©n ®îc vËt ho¸ trong mét hµng ho¸ ®Æc thï thµnh thíc ®o gi¸ trÞ cña tÊt c¶ c¸c hµng ho¸ kh¸c. Cßn ë ®©y th×, mang tÝnh chÊt chung? BiÓu hiÖn thùc tÕ cña gi¸ trÞ trao ®æi cña ngîc l¹i, do chç tÊt c¶ c¸c hµng ho¸ ®Òu lÊy mét hµng ho¸ ®Æc thï mét hµng ho¸, nghÜa lµ cña gi¸ trÞ trao ®æi cña mçi hµng ho¸ víi t ®Ó ®o gi¸ trÞ trao ®æi cña chóng, nªn lo¹i hµng ho¸ ®îc t¸ch riªng c¸ch lµ vËt ngang gi¸ chung ®îc thÓ hiÖn ra trong tæng sè v« cïng ra ®ã trë thµnh ph¬ng thøc tån t¹i thÝch hîp cña gi¸ trÞ trao ®æi, tËn nh÷ng ®¼ng thøc, ch¼ng h¹n: tøc lµ ph¬ng thøc tån t¹i cña gi¸ trÞ trao ®æi víi t c¸ch lµ vËt 1 ¸c-sin v¶i = 2 pao cµ phª, ngang gi¸ chung. C¸i d©y v« tËn hoÆc mét tËp hîp v« tËn c¸c ®¼ng thøc, trong ®ã mçi mét hµng ho¸ thÓ hiÖn gi¸ trÞ trao ®æi cña nã, 1 ¸c-sin v¶i = / 2 pao chÌ, 1 nay rót l¹i cßn lµ mét ®¼ng thøc duy nhÊt chØ gåm hai vÕ. §¼ng 1 ¸c-sin v¶i = 8 pao b¸nh m×, thøc: 2 pao cµ phª = 1 ¸c-sin v¶i, b©y giê lµ biÓu thøc ®Çy ®ñ cña 1 ¸c-sin v¶i = 6 ¸c-sin v¶i hoa., gi¸ trÞ trao ®æi cña cµ phª, v× trong biÓu thøc ®ã gi¸ trÞ trao ®æi cña 1 ¸c-sin v¶i = v.v... cµ phª trùc tiÕp biÓu hiÖn thµnh vËt ngang gi¸ cña mét sè lîng Sù thÓ hiÖn nµy sÏ mang tÝnh chÊt lý luËn chõng nµo hµng ho¸ nhÊt ®Þnh mäi hµng ho¸ kh¸c. Do ®ã, giê ®©y, trong b¶n th©n qu¸ chØ ®îc quan niÖm trªn t tëng lµ mét sè lîng nhÊt ®Þnh thêi tr×nh trao ®æi, c¸c hµng ho¸ tån t¹i hoÆc xuÊt hiÖn víi t c¸ch lµ gi¸ gian lao ®éng chung ®· ®îc vËt ho¸. Muèn cho ph¬ng thøc tån trÞ trao ®æi ®èi víi nhau díi h×nh thøc v¶i. Víi t c¸ch lµ nh÷ng t¹i cña mét hµng ho¸ ®Æc thï, víi t c¸ch lµ vËt ngang gi¸ chung, gi¸ trÞ trao ®æi, tÊt c¶ c¸c hµng ho¸ ®Òu chØ quan hÖ víi nhau nh tõ chç lµ mét sù trõu tîng ho¸ thuÇn tuý trë thµnh mét kÕt qu¶ lµ nh÷ng lîng kh¸c nhau cña thêi gian lao ®éng chung ®· vËt ho¸ x· héi cña b¶n th©n qu¸ tr×nh trao ®æi th× chØ cÇn ®¶o ngîc c¸c vÕ - ®iÒu ®ã giê ®©y biÓu hiÖn nh thÕ nµy: tÊt c¶ c¸c hµng ho¸, víi t trong lo¹t ®¼ng thøc trªn. VÝ dô: c¸ch lµ nh÷ng gi¸ trÞ trao ®æi, chØ ®¹i diÖn cho nh÷ng lîng kh¸c 2 pao cµ phª = 1 ¸c-sin v¶i, nhau cña cïng mét vËt lµ v¶i. Do ®ã, thêi gian lao ®éng chung l¹i biÓu hiÖn thµnh mét vËt riªng biÖt, thµnh mét hµng ho¸ tån t¹i bªn c¹nh 1/2 pao chÌ = 1 ¸c-sin v¶i, vµ ë ngoµi mäi hµng ho¸ kh¸c. Nhng ®ång thêi, ®¼ng thøc trong ®ã 8 pao b¸nh m× = 1 ¸c-sin v¶i, mét hµng ho¸ nµy biÓu hiÖn thµnh gi¸ trÞ trao ®æi ®èi víi mét hµng 6 ¸c-sin v¶i hoa = 1 ¸c-sin v¶i. ho¸ kh¸c, vÝ dô: 2 pao cµ phª = 1 ¸c-sin v¶i, lµ mét ®¼ng thøc cßn ph¶i Trong khi cµ phª, chÌ, b¸nh m×, v¶i hoa, tãm l¹i, tÊt c¶ mäi hµng ®îc thùc hiÖn. ChØ cã th«ng qua sù chuyÓn nhîng hµng ho¸ víi t ho¸, ®Òu dïng v¶i ®Ó biÓu hiÖn thêi gian lao ®éng chøa ®ùng trong c¸ch lµ gi¸ trÞ sö dông, tuú theo t×nh h×nh lµ trong qu¸ tr×nh trao ®æi, b¶n th©n nh÷ng hµng ho¸ ®ã, th× ngîc l¹i, gi¸ trÞ trao ®æi cña v¶i hµng ho¸ nµy cã ph¶i lµ mét vËt cã thÓ tho¶ m·n ®îc mét nhu còng sÏ thÓ hiÖn ra trong tÊt c¶ mäi hµng ho¸ kh¸c víi t c¸ch lµ cÇu nµo ®ã hay kh«ng, th× hµng ho¸ ®ã míi thùc sù tõ h×nh thøc nh÷ng vËt ngang gi¸ cña nã, vµ thêi gian lao ®éng ®îc vËt ho¸ tån t¹i cña nã lµ cµ phª chuyÓn ho¸ thµnh h×nh thøc tån t¹i cña nã trong b¶n th©n v¶i, sÏ trùc tiÕp trë thµnh thêi gian lao ®éng chung, lµ v¶i, vµ do ®ã míi mang h×nh th¸i vËt ngang gi¸ chung vµ thùc sù thêi gian lao ®éng nµy thÓ hiÖn ra mét c¸ch ngang nhau trong nh÷ng trë thµnh gi¸ trÞ trao ®æi ®èi víi tÊt c¶ mäi hµng ho¸ kh¸c. Ngîc