Toàn tập về C.Mác và Ph.Ăng-ghen - Tập 26 (Phần 3)

Chia sẻ: Vũ Huyền Nhi | Ngày: | Loại File: PDF | Số trang:437

Thêm vào BST

Báo xấu

20
lượt xem 6
download

Download Vui lòng tải xuống để xem tài liệu đầy đủ

Tập 26 của bộ "Toàn tập C.Mác và Ph. Ăng-ghen" bao gồm tác phẩm "Các học thuyết về giá trị thặng dư" của C.Mác, viết trong thời gian từ tháng Giêng 1862 đến tháng Bảy 1863. Nó là một bộ phận cấu thành - và là bộ phận dài nhất - của bản thảo kinh tế lớn năm 1861 - 1863 của ông, nhan đề "Góp phần phê phán khoa kinh tế chính trị" tức là bộ "Tư bản". Tác phẩm này cũng thường được coi là tập IV, tập kết thúc của bộ "Tư bản". Vì tác phẩm quá dày nên tập 26 của bộ sách toàn tập sẽ gồm 3 phần, phần 3 này trình bày những nội dung về các nhà kinh tế học sau Ri-các-đô. Mời các bạn cùng tham khảo!

Chủ đề:

Bình luận(0) Đăng nhập để gửi bình luận!

Lưu

Nội dung Text: Toàn tập về C.Mác và Ph.Ăng-ghen - Tập 26 (Phần 3)

9 [Ch¬ng XIX] T.R. Man-tót1 [1) Sù lÉn lén cña Man-tót vÒ c¸c ph¹m trï hµng hãa vµ t b¶n] [XIII-753] Nh÷ng t¸c phÈm cña Man-tót cÇn ®îc xem xÐt ë ®©y lµ: 1) "The Measure of Value Stated and Illustrated". London, 1823. 2) "Definitions in Political Economy", etc. London, 1827 (xem c¶ t¸c phÈm nµy theo b¶n in cña Gi«n Kª-d¬-n«, Lu©n §«n, 1853, "víi chó thÝch vµ nhËn xÐt bæ sung cña Kª-d¬-n«"). 3) "Principles of Political Economy", etc. 2nd edition, London, 1836 (lÇn xuÊt b¶n thø nhÊt n¨m 1820 hoÆc vµo kho¶ng Êy - cÇn xem). 4) Cßn ph¶i chó ý ®Õn mét t¸c phÈm tiÕp ®ã cña mét phÇn tö theo Man-tót2 (nghÜa lµ mét phÇn tö t¸n thµnh nh÷ng quan ®iÓm cña Man-tót chèng l¹i ph¸i Ri-c¸c-®«): "Outlines of Political Economy", etc. London, 1832. Trong t¸c phÈm cña m×nh, "Observations on the Effects of the Corn Law" (1814), Man-tót cßn nãi vÒ A-®am XmÝt: "Râ rµng c¸i thãi quen cña A-®am XmÝt coi lao ®éng" (cô thÓ lµ gi¸ trÞ lao ®éng) "lµ thíc ®o tiªu chuÈn cña gi¸ trÞ, cßn lóa m× lµ thíc ®o cña lao ®éng ®· dÉn «ng ta ®Õn tiÕn tr×nh t tëng Êy [nghÜa lµ ®Õn viÖc kh¼ng ®Þnh r»ng gi¸ c¶ thËt sù cña lóa m× bao giê còng kh«ng thay ®æi]... Giê ®©y, mét trong nh÷ng thuyÕt kh«ng thÓ tranh c·i nhÊt cña khoa kinh tÕ chÝnh trÞ lµ ý kiÕn cho r»ng lao ®éng, còng nh bÊt kú mét hµng hãa nµo kh¸c, ®Òu kh«ng thÓ dïng lµm thíc ®o chÝnh x¸c
10 [Ch¬ng XIX] cña gi¸ trÞ trao ®æi thùc tÕ. Vµ thËt vËy, ®iÒu ®ã ®· to¸t ra ngay tõ ®Þnh nghÜa gi¸ trÞ trao ®æi råi" [tr. 11-12]. Trong t¸c phÈm cña m×nh n¨m 1820, cuèn "Principles of Political Economy", khi chèng Ri-c¸c-®«, Man-tót ®· mîn c¸i "thíc ®o tiªu chuÈn gi¸ trÞ" Êy cña XmÝt mµ b¶n th©n XmÝt kh«ng hÒ dïng ë n¬i nµo mµ «ng ta thËt sù ®Èy khoa häc tiÕn tíi 3. Trong t¸c phÈm võa kÓ trªn vÒ c¸c ®¹o luËt vÒ ngò cèc, b¶n th©n Man-tót ®· ®i theo mét ®Þnh nghÜa kh¸c cña XmÝt vÒ gi¸ trÞ, ®Þnh nghÜa cho r»ng gi¸ trÞ ®îc quyÕt ®Þnh bëi sè lîng t b¶n (lao ®éng tÝch lòy ) vµ bëi lao ®éng (trùc tiÕp) cÇn thiÕt ®Ó s¶n xuÊt ra mét vËt phÈm. Nãi chung, kh«ng thÓ kh«ng thõa nhËn r»ng, c¶ cuèn "Principles" cña Man-tót, còng nh hai t¸c phÈm kh¸c nãi trªn lµ nh÷ng t¸c phÈm ph¶i ph¸t triÓn mét c¸ch chi tiÕt h¬n nh÷ng ®iÓm c¸ biÖt cña nh÷ng "Principles" Êy, së dÜ xuÊt hiÖn lµ do Man- tót ganh tÞ sù thµnh c«ng cña cuèn s¸ch cña Ri-c¸c-®« 4 vµ mét lÇn n÷a l¹i cè ngoi lªn vÞ trÝ hµng ®Çu, vÞ trÝ mµ Man-tót, víi t c¸ch lµ mét kÎ cãp nhÆt khÐo lÐo, ®· chiÕm ®îc b»ng c¸ch bÞp bîm tríc khi cuèn s¸ch cña Ri-c¸c-®« ra ®êi. Thªm vµo ®ã, trong cuèn s¸ch cña Ri-c¸c-®«, viÖc thùc hµnh ®Þnh nghÜa gi¸ trÞ tuy cßn trõu tîng, nhng ®· nh»m chèng l¹i lîi Ých cña bän ®Þa chñ qóy téc vµ nh÷ng t«i tí cña chóng, nh÷ng lîi Ých mµ Man-tót b¶o vÖ cßn trùc tiÕp h¬n lµ nh÷ng lîi Ých cña giai cÊp t s¶n c«ng nghiÖp. §ång thêi còng kh«ng thÓ phñ nhËn r»ng Man-tót cã mét sù quan t©m nhÊt ®Þnh ®Õn viÖc nghÞ luËn trong lÜnh vùc lý luËn. Tuy vËy, viÖc «ng ta ®èi lËp l¹i víi Ri-c¸c-®« − vµ c¸i c¸ch ®èi lËp Êy − cã thÓ thùc hiÖn ®îc chØ lµ v× Ri-c¸c-®« ®· lÇm l¹c trong nh÷ng sù kh«ng nhÊt qu¸n ®ñ mäi thø. Nh÷ng ®iÓm xuÊt ph¸t mµ Man-tót dïng ®Ó tÊn c«ng Ri-c¸c-®«, Trang ®Çu cña phÇn thø ba b¶n th¶o cña C.M¸c mét mÆt, lµ vÊn ®Ò sù ph¸t sinh gi¸ trÞ thÆng d5, vµ mÆt kh¸c, lµ "c¸c häc thuyÕt vÒ gi¸ trÞ thÆng d" c¸ch Ri-c¸c-®« lý gi¶i viÖc san b»ng c¸c gi¸ c¶ chi phÝ6 trong (trang 753 trong quyÓn vë XIII cña b¶n th¶o n¨m 1861 - 1863) nh÷ng lÜnh vùc vËn dông kh¸c nhau cña t b¶n, coi ®ã lµ mét sù
T.R. Man-tót 13 biÕn ®æi cña b¶n th©n quy luËt gi¸ trÞ, vµ viÖc Ri-c¸c-®« lÉn lén lîi nhuËn vµ gi¸ trÞ thÆng d (trùc tiÕp ®ång nhÊt chóng víi nhau) trong suèt cuèn s¸ch cña «ng ta. Man-tót kh«ng gì nh÷ng m©u thuÉn vµ quidproquo1* ®ã, mµ lÊy l¹i chóng tõ Ri-c¸c-®« ®Ó dùa vµo sù lÉn lén ®ã mµ b¸c bá quy luËt gi¸ trÞ c¬ b¶n v.v. cña Ri-c¸c- ®« vµ rót ra nh÷ng kÕt luËn dÔ chÞu cho nh÷ng kÎ b¶o hé cña «ng ta. C«ng lao thËt sù cña Man-tót trong 3 t¸c phÈm nãi trªn cña «ng ta lµ ë chç «ng ta nhÊn m¹nh sù trao ®æi bÊt b×nh ®¼ng gi÷a t b¶n vµ lao ®éng lµm thuª, trong lóc ®ã th× vÒ thùc chÊt, Ri-c¸c- ®« l¹i kh«ng gi¶i thÝch nh thÕ nµo mµ tõ sù trao ®æi hµng hãa theo quy luËt gi¸ trÞ theo thêi gian lao ®éng chøa ®ùng trong chóng l¹i n¶y sinh sù trao ®æi bÊt b×nh ®¼ng gi÷a t b¶n vµ lao ®éng sèng, gi÷a mét sè lîng lao ®éng tÝch lòy nhÊt ®Þnh víi mét sè lîng lao ®éng trùc tiÕp nhÊt ®Þnh, vµ v× vËy trªn thùc tÕ vÉn kh«ng lµm s¸ng tá ®îc nguån gèc cña gi¸ trÞ thÆng d (bëi v× ë Ri-c¸c-®« t b¶n ®îc trao ®æi trùc tiÕp víi lao ®éng chø kh«ng ph¶i víi søc lao ®éng). [754] Mét trong sè Ýt ngêi sau nµy ®i theo Man-tót, Kª-d¬-n«, trong lêi tùa viÕt cho cuèn s¸ch "Definitions" etc. nãi trªn cña Man-tót, ®· c¶m thÊy ®iÒu ®ã vµ v× vËy ®· nãi: "Sù trao ®æi hµng hãa vµ viÖc ph©n phèi chóng" (tiÒn c«ng, ®Þa t«, lîi nhuËn) "ph¶i ®îc xÐt t¸ch riªng tõng c¸i ra... Nh÷ng quy luËt ph©n phèi hoµn toµn kh«ng phô thuéc vµo nh÷ng quy luËt ¸p dông cho trao ®æi" (Lêi tùa, tr. VI, VII). ë ®©y, ®iÒu ®ã ch¼ng qua chØ cã nghÜa lµ tû lÖ gi÷a tiÒn c«ng vµ lîi nhuËn, − sù trao ®æi gi÷a t b¶n vµ lao ®éng lµm thuª, gi÷a lao ®éng tÝch lòy vµ lao ®éng trùc tiÕp, − kh«ng trùc tiÕp nhÊt trÝ víi quy luËt trao ®æi hµng hãa. NÕu xem xÐt viÖc sö dông gi¸ trÞ cña tiÒn hoÆc hµng hãa lµm 1* - lÉn lén kh¸i niÖm (nghÜa ®en: lÊy c¸i nä lµm c¸i kia)
14 [Ch¬ng XIX] T.R. Man-tót 15 t b¶n, - nghÜa lµ kh«ng ph¶i xem xÐt gi¸ trÞ cña chóng mµ xem xÐt kh«ng xem xÐt ®Õn trao ®æi - ®Õn qu¸ tr×nh trung gian - dÉn tíi sù viÖc sö dông gi¸ trÞ cña chóng theo kiÓu t b¶n chñ nghÜa, - th× gi¸ ph©n chia Êy. Nhng c«ng lao Êy sau ®ã l¹i bÞ quy thµnh con sè trÞ thÆng d ch¼ng qua chØ lµ sè d cña lao ®éng (lao ®éng kh«ng kh«ng, bëi v× «ng ta lÉn lén viÖc sö dông tiÒn hay hµng hãa lµm t ®îc tr¶ c«ng) do t b¶n chØ huy, nghÜa lµ do hµng hãa hay tiÒn chØ b¶n, do ®ã lÉn lén gi¸ trÞ cña chóng trong chøc n¨ng ®Æc biÖt cña huy, ngoµi sè lao ®éng chøa ®ùng trong b¶n th©n hµng hãa (= tæng t b¶n, víi gi¸ trÞ cña hµng hãa víi t c¸ch lµ nh vËy. V× vËy, sè lao ®éng chøa ®ùng trong c¸c yÕu tè s¶n xuÊt cÊu thµnh hµng trong sù tr×nh bµy cña m×nh, nh chóng ta sÏ thÊy, «ng ta l¹i r¬i hãa + lao ®éng trùc tiÕp bá thªm vµo nh÷ng yÕu tè nµy), hµng hãa trë l¹i nh÷ng quan niÖm phi lý cña hÖ thèng tiÒn tÖ - tøc lµ quan cßn mua mét sè lao ®éng d ra, kh«ng chøa ®ùng trong hµng hãa niÖm profit upon expropriation7 - vµ nãi chung, r¬i vµo mét sù lÇm ®ã. Sè d ®ã cÊu thµnh gi¸ trÞ thÆng d; tû lÖ lµm t¨ng gi¸ trÞ cña lÉn th¶m h¹i nhÊt. Nh vËy, ®¸ng lÏ ph¶i tiÕn xa h¬n Ri-c¸c-®«, th× trong sù tr×nh bµy cña m×nh Man-tót l¹i mu toan kÐo khoa t b¶n tïy thuéc vµo ®¹i lîng cña sè d Êy. Vµ sè lîng d ra ®ã kinh tÕ chÝnh trÞ thôt lïi l¹i ®»ng sau, kh«ng nh÷ng so víi Ri-c¸c- cña lao ®éng sèng mµ hµng hãa ®îc ®æi lÊy, cÊu thµnh nguån cña ®«, mµ thËm chÝ so víi XmÝt vµ ph¸i träng n«ng n÷a. lîi nhuËn. Lîi nhuËn (hay nãi cho ®óng ra lµ gi¸ trÞ thÆng d) "Trong cïng mét níc vµ trong cïng mét thêi gian, gi¸ trÞ trao ®æi cña nh÷ng kh«ng ph¸t sinh tõ sè lao ®éng ®· vËt hãa ®îc trao ®æi víi vËt hµng hãa cã thÓ chØ ph©n gi¶i thµnh lao ®éng vµ lîi nhuËn th«i, th× ®îc ®o mét ngang gi¸ cña nã - tøc lµ víi sè lîng lao ®éng sèng ngang nh c¸ch chÝnh x¸c bëi sè lîng lao ®éng nhËn ®îc b»ng c¸ch céng thªm vµo sè lao thÕ, - mµ ph¸t sinh tõ bé phËn lao ®éng sèng bÞ chiÕm h÷u trong ®éng tÝch lòy vµ trùc tiÕp thùc tÕ chi phÝ ®Ó s¶n xuÊt ra chóng, mét sè lîi nhuËn cuéc trao ®æi Êy mµ kh«ng ®îc tr¶ b»ng mét vËt ngang gi¸ víi nã, lu«n lu«n thay ®æi tÝnh cho tÊt c¶ nh÷ng kho¶n øng tríc biÓu hiÖn trong lao tõ sè lao ®éng kh«ng ®îc tr¶ c«ng mµ t b¶n chiÕm ®o¹t trong sù ®éng. Nhng c¸i ®ã nhÊt thiÕt ph¶i b»ng sè lao ®éng mµ nh÷ng hµng hãa ®ã sÏ chi trao ®æi gi¶ Êy. Do ®ã, nÕu ngêi ta bá qua nh÷ng kh©u trung gian phèi". ("The Measure of Value Stated and Illustrated", London, 1823, tr. 15, 16). cña qu¸ tr×nh Êy - mµ Man-tót l¹i cµng cã quyÒn bá qua nh÷ng "Lao ®éng mµ mét hµng hãa cã thÓ chi phèi ®îc, lµ thíc ®o tiªu chuÈn cña kh©u trung gian Êy, v× chóng kh«ng cã ë Ri-c¸c-®«, - nÕu ngêi ta gi¸ trÞ" (s.®.d, tr.61). chØ xem xÐt c¸i néi dung thùc tÕ vµ kÕt qu¶ cña qu¸ tr×nh, th× viÖc "Kh«ng ë ®©u" (tríc khi cã cuèn s¸ch cña Man-tót "The Measure of Value" t¨ng gi¸ trÞ, lîi nhuËn, viÖc biÕn tiÒn hay hµng hãa thµnh t b¶n, sÏ etc.) "t«i thÊy x¸c ®Þnh r»ng sè lîng lao ®éng b×nh thêng mµ mét hµng hãa chi phèi ®îc, ph¶i biÓu hiÖn vµ do sè lîng lao ®éng ®· chi phÝ ®Ó s¶n xuÊt ra hµng n¶y sinh kh«ng ph¶i tõ viÖc hµng hãa trao ®æi theo quy luËt gi¸ trÞ, hãa ®ã céng víi lîi nhuËn" ("Definitions in Political Economy" etc, London, 1827, cô thÓ lµ ®îc trao ®æi tû lÖ víi sè thêi gian lao ®éng tèn kÐm vµo tr.196). chóng, mµ nãi cho ®óng ra lµ ngîc l¹i, sÏ n¶y sinh tõ chç hµng hãa ¤ng Man-tót muèn gép "lîi nhuËn" ngay vµo trong ®Þnh nghÜa hay tiÒn (lao ®éng vËt ho¸) ®îc trao ®æi víi mét sè lao ®éng sèng gi¸ trÞ, ®Ó lîi nhuËn trùc tiÕp to¸t ra tõ ®Þnh nghÜa Êy - mét ®iÒu nhiÒu h¬n sè chøa ®ùng trong chóng, hay ®· chi phÝ vµo chóng. kh«ng cã ë Ri-c¸c-®«. Qua ®ã ta thÊy r»ng Man-tót c¶m thÊy khã C«ng lao duy nhÊt cña Man-tót trong nh÷ng cuèn s¸ch nãi kh¨n bao hµm ë chç nµo. trªn lµ ë chç «ng ta nhÊn m¹nh ®iÓm Êy lµ ®iÓm cµng Ýt næi bËt ë V¶ l¹i, ®iÒu hÕt søc phi lý ë «ng ta lµ «ng ta ®ång nhÊt hãa gi¸ Ri-c¸c-®«, bëi v× Ri-c¸c-®« bao giê còng gi¶ ®Þnh s¶n phÈm ®· trÞ hµng hãa vµ viÖc sö dông gi¸ trÞ hµng hãa lµm t b¶n. Khi hoµn thµnh ®îc ph©n chia gi÷a nhµ t b¶n vµ c«ng nh©n, vµ hµng hãa hoÆc tiÒn (nãi tãm l¹i lµ lao ®éng vËt hãa) ®îc ®æi, víi
16 [Ch¬ng XIX] T.R. Man-tót 17 t c¸ch lµ t b¶n, lÊy lao ®éng sèng, th× chóng bao giê còng ®îc cÇn thiÕt ®Ó ®a nã ra thÞ trêng, tøc nh÷ng chi phÝ s¶n xuÊt s¬ ®¼ng quyÕt ®Þnh ®æi lÊy mét [755] sè lîng lao ®éng lín h¬n lµ sè chøa ®ùng trong gi¸ trÞ" (s.®.d., tr. 125). b¶n th©n chóng; vµ nÕu ngêi ta so s¸nh, mét mÆt, hµng hãa "... Lîng cÇu vÒ mét hµng hãa, mÆc dÇu kh«ng tû lÖ víi sè lîng cña mét tríc khi x¶y ra sù trao ®æi Êy, vµ mÆt kh¸c - c¸i s¶n phÈm nhËn hµng hãa kh¸c nµo ®ã mµ ngêi mua s½n sµng vµ cã thÓ bá ra ®Ó ®æi lÊy nã, nhng trªn thùc tÕ th× nã tû lÖ víi sè lîng lao ®éng mµ ngêi mua sÏ bá ra ®Ó ®îc do trao ®æi hµng hãa Êy lÊy lao ®éng sèng, th× ngêi ta thÊy ®æi lÊy nã; së dÜ nh vËy lµ v× nguyªn nh©n sau ®©y: sè lîng lao ®éng mµ mét r»ng hµng hãa ®îc trao ®æi lÊy gi¸ trÞ cña b¶n th©n nã (vËt hµng hãa thêng chi phèi, biÓu hiÖn mét c¸ch chÝnh x¸c cho sè cÇu thùc tÕ vÒ ngang gi¸) + mét sè d ngoµi gi¸ trÞ cña nã, tøc gi¸ trÞ thÆng d. hµng hãa Êy; bëi v× nã ®¹i biÓu mét c¸ch chÝnh x¸c cho tæng sè lao ®éng vµ lîi Nhng v× thÕ, sÏ lµ phi lý nÕu nãi r»ng gi¸ trÞ cña hµng hãa = gi¸ nhuËn cÇn thiÕt cho viÖc ®a hµng hãa ®ã ra thÞ trêng; trong lóc ®ã th× lîng lao trÞ cña nã + sè d ngoµi gi¸ trÞ ®ã. V× vËy, nÕu hµng hãa ®îc trao ®éng thùc tÕ mµ mét hµng hãa cã thÓ chi phèi, nÕu nã chªnh lÖch víi sè lîng ®æi víi t c¸ch lµ hµng hãa lÊy mét hµng hãa, chø kh«ng ph¶i th«ng thêng, l¹i biÓu hiÖn mét sè d hoÆc mét sè hôt cña lîng cÇu do nh÷ng trao ®æi víi t c¸ch lµ t b¶n lÊy lao ®éng sèng, th× chóng ®îc nguyªn nh©n nhÊt thêi g©y ra" (s.®.d., tr.135). trao ®æi, - trong chõng mùc chóng ®îc trao ®æi lÊy mét vËt C¶ trong ®iÒu nµy, Man-tót còng ®óng. Nh÷ng ®iÒu kiÖn ®Ó ngang gi¸, - lÊy cïng mét sè lîng lao ®éng vËt hãa chøa ®ùng ®a ra thÞ trêng, nghÜa lµ nh÷ng ®iÒu kiÖn cña s¶n xuÊt, hay nãi trong hµng hãa Êy. cho ®óng h¬n, lµ cña t¸i s¶n xuÊt hµng hãa trªn c¬ së nÒn s¶n Nh vËy, ®iÒu duy nhÊt ®¸ng chó ý lµ theo Man-tót, lîi nhuËn xuÊt t b¶n chñ nghÜa, lµ hµng hãa hay gi¸ trÞ cña nã (sè tiÒn mµ ®· tån t¹i s½n trong gi¸ trÞ cña hµng hãa, vµ mét ®iÒu ®· râ ®èi víi nã chuyÓn hãa thµnh) ®îc trao ®æi - trong qu¸ tr×nh s¶n xuÊt vµ Man-tót lµ: hµng hãa bao giê còng chi phèi mét sè lao ®éng lín t¸i s¶n xuÊt ra nã - lÊy mét sè lao ®éng nhiÒu h¬n lµ sè lao ®éng h¬n lµ sè chøa ®ùng ë trong nã. chøa ®ùng trong nã; bëi v× nã ®îc s¶n xuÊt chØ lµ ®Ó thùc hiÖn "ChÝnh v× sè lao ®éng lµ mét hµng hãa thêng chi phèi, ®o sè lao ®éng thùc mét lîi nhuËn. sù chi phÝ ®Ó s¶n xuÊt ra nã céng víi lîi nhuËn, cho nªn ngêi ta cã quyÒn coi nã" VÝ dô, mét chñ xëng s¶n xuÊt v¶i hoa b¸n v¶i hoa cña h¾n. (lao ®éng) "lµ thíc ®o cña gi¸ trÞ. Do ®ã, nÕu cho r»ng gi¸ trÞ th«ng thêng cña mét hµng hãa ®îc quyÕt ®Þnh bëi nh÷ng ®iÒu kiÖn tù nhiªn vµ cÇn thiÕt ®Ó ®a §iÒu kiÖn ®Ó ®a v¶i hoa míi ra thÞ trêng lµ trong qu¸ tr×nh t¸i nã ra thÞ trêng, th× ch¾c ch¾n r»ng sè lao ®éng mµ nã thêng cã thÓ chi phèi lµ s¶n xuÊt v¶i hoa, h¾n trao ®æi tiÒn - gi¸ trÞ trao ®æi cña v¶i hoa - thíc ®o duy nhÊt cña nh÷ng ®iÒu kiÖn Êy" ("Definitions in Political Economy", lÊy mét sè lao ®éng nhiÒu h¬n lµ sè lao ®éng ®· chøa ®ùng trong London, 1827, tr. 214). v¶i hoa hoÆc ®îc biÓu hiÖn b»ng tiÒn. V× r»ng chñ xëng v¶i hoa "Nh÷ng chi phÝ s¶n xuÊt s¬ ®¼ng lµ mét biÓu hiÖn t¬ng ®¬ng mét c¸ch s¶n xuÊt v¶i hoa víi t c¸ch lµ nhµ t b¶n. C¸i mµ h¾n ta muèn chÝnh x¸c víi nh÷ng ®iÒu kiÖn ®Ó ®a hµng hãa ra thÞ trêng" ("Definitions in s¶n xuÊt kh«ng ph¶i lµ v¶i hoa, mµ lµ lîi nhuËn. ViÖc s¶n xuÊt Political Economy", edited by Cazenove, London, 1853, tr.14). v¶i hoa chØ lµ mét ph¬ng tiÖn s¶n xuÊt ra lîi nhuËn. Nhng tõ "Thíc ®o nh÷ng ®iÒu kiÖn ®Ó ®a hµng hãa ra thÞ trêng lµ sè lîng lao ®ã, cÇn rót ra ®iÒu g×? Trong v¶i hoa ®· s¶n xuÊt ra, cã nhiÒu thêi ®éng ®îc ®æi lÊy hµng hãa, ë tr¹ng th¸i tù nhiªn vµ th«ng thêng cña nã (s.®.d.). gian lao ®éng h¬n, cã nhiÒu lao ®éng h¬n lµ trong v¶i hoa øng "Sè lîng lao ®éng lµ mét hµng hãa chi phèi, biÓu hiÖn mét c¸ch chÝnh x¸c sè tríc. Sè thêi gian lao ®éng thÆng d ®ã - sè gi¸ trÞ thÆng d ®ã - lîng lao ®éng ®· chi phÝ vµo viÖc s¶n xuÊt ra nã, céng víi lîi nhuËn cho nh÷ng kho¶n øng tríc, vµ v× vËy nã thùc sù biÓu hiÖn vµ ®o nh÷ng ®iÒu kiÖn tù nhiªn còng ®îc ®¹i biÓu trong s¶n phÈm thÆng d, trong nhiÒu v¶i hoa
18 [Ch¬ng XIX] T.R. Man-tót 19 h¬n so víi sè ®îc ®em ®æi lÊy lao ®éng. Nh vËy, mét bé phËn ngêi b¸n, ngêi kia víi t c¸ch lµ ngêi mua. 2) HoÆc ngêi mua s¶n phÈm kh«ng ph¶i hoµn l¹i sè v¶i ®· ®æi lÊy lao ®éng, mµ t¹o lµ mét ngêi s¶n xuÊt ®éc lËp. Trong trêng hîp nµy ngêi Êy thµnh mét s¶n phÈm thÆng d thuéc vÒ chñ xëng. HoÆc nÕu nhËn ®îc mét vËt ngang gi¸ vÒ mét vËt ngang gi¸. DÇu cho sè chóng ta xem xÐt toµn bé s¶n phÈm, th× mçi ¸c-sin v¶i hoa chøa lao ®éng mµ ngêi b¸n b¸n cho anh ta trong hµng hãa cã ®îc tr¶ ®ùng mét phÇn nhÊt ®Þnh (hay gi¸ trÞ cña nã chøa ®ùng mét phÇn c«ng hay kh«ng, ®iÒu Êy còng kh«ng hÒ liªn quan g× ®Õn anh ta. nhÊt ®Þnh) mµ ngêi ta kh«ng tr¶ mét vËt ngang gi¸ nµo c¶ vµ lµ Anh ta nhËn ®îc mét lao ®éng vËt hãa ngang víi sè anh ta bá ra. 3) lao ®éng kh«ng ®îc tr¶ c«ng. Do ®ã, nÕu ngêi chñ xëng b¸n HoÆc, cuèi cïng, ngêi mua lµ mét c«ng nh©n lµm thuª. Ngay c¶ mét ¸c-sin v¶i hoa theo gi¸ trÞ cña nã, nghÜa lµ ®em nã ra trao ®æi trong trêng hîp nµy - víi gi¶ ®Þnh lµ hµng hãa ®îc b¸n theo gi¸ lÊy mét sè tiÒn hay hµng hãa còng chøa ®ùng tõng Êy thêi gian trÞ cña chóng - ngêi c«ng nh©n, gièng nh mäi ngêi mua kh¸c, lao ®éng, th× h¾n ta thùc hiÖn ®îc mét sè tiÒn nhÊt ®Þnh hay còng nhËn ®îc díi d¹ng hµng hãa mét vËt ngang gi¸ víi sè tiÒn nhËn ®îc mét sè lîng hµng hãa nhÊt ®Þnh kh«ng tèn kÐm g× cho cña anh ta. Anh ta nhËn ®îc díi d¹ng hµng hãa mét lao ®éng h¾n c¶. Bëi v× h¾n b¸n v¶i hoa kh«ng ph¶i theo sè thêi gian lao vËt hãa, ngang víi sè anh ta bá ra díi d¹ng tiÒn. Nhng ®Ó nhËn ®éng h¾n ®· tr¶ c«ng, mµ theo sè thêi gian lao ®éng chøa ®ùng sè tiÒn cÊu thµnh tiÒn c«ng cña anh ta, anh ta ®· bá ra nhiÒu lao trong v¶i hoa Êy, trong ®ã cã mét phÇn [756] h¾n kh«ng tr¶ c«ng. ®éng h¬n sè lao ®éng chøa ®ùng trong sè tiÒn Êy. Anh ta ®· hoµn V¶i hoa chøa ®ùng mét thêi gian lao ®éng b»ng 12 si-linh ch¼ng l¹i sè lao ®éng chøa ®ùng trong tiÒn + sè lao ®éng thÆng d mµ h¹n. Trong sè ®ã, chñ xëng chØ tr¶ cã 8 si-linh. H¾n b¸n v¶i lÊy anh ta cung cÊp kh«ng c«ng. VËy, anh ta ®· tr¶ cho sè tiÒn ®ã cao 12 si-linh, nÕu nh b¸n theo gi¸ trÞ cña v¶i, - vµ do ®ã l·i ®îc 4 h¬n gi¸ trÞ cña nã, do ®ã, còng ®· tr¶ cho vËt ngang gi¸ cña tiÒn, si-linh. tøc v¶i hoa, v.v., cao h¬n gi¸ trÞ cña nã. Do ®ã, ®èi víi anh ta víi t c¸ch lµ ngêi mua th× c¸c chi phÝ l¹i lín h¬n lµ ®èi víi ngêi [2) Quan niÖm tÇm thêng vÒ "lîi nhuËn do chuyÓn b¸n bÊt kú mét hµng hãa nµo kh¸c, mÆc dÇu trong hµng hãa anh nhîng" theo c¸ch lý gi¶i cña Man-tót. Sù phi lý ta nhËn ®îc mét vËt ngang gi¸ víi sè tiÒn cña anh ta; nhng trong quan niÖm cña Man-tót vÒ gi¸ trÞ thÆng d] trong tiÒn anh ta kh«ng nhËn ®îc vËt ngang gi¸ nµo vÒ lao ®éng Cßn vÒ ngêi mua th×, theo tiÒn ®Ò, trong tÊt c¶ mäi hoµn cña m×nh; ngîc l¹i, trong lao ®éng anh ta ®· bá ra nhiÒu h¬n lµ c¶nh, anh ta chØ tr¶ gi¸ trÞ cña v¶i hoa th«i. NghÜa lµ anh ta bá ra vËt ngang gi¸. Nh vËy, c«ng nh©n lµ ngêi mua duy nhÊt tr¶ cho mét sè tiÒn trong ®ã chøa ®ùng mét thêi gian lao ®éng nh trong tÊt c¶ mäi hµng hãa nhiÒu h¬n gi¸ trÞ cña chóng, ngay c¶ khi anh v¶i. ë ®©y cã thÓ cã ba trêng hîp. 1) Ngêi mua lµ mét nhµ t ta mua chóng theo gi¸ trÞ, bëi v× anh ta ®· mua vËt ngang gi¸ phæ b¶n. Sè tiÒn (nghÜa lµ gi¸ trÞ cña hµng ho¸) mµ anh ta tr¶ ®Ó mua biÕn Êy, tøc lµ tiÒn, b»ng mét sè lao ®éng vît qu¸ gi¸ trÞ cña nã. v¶i hoa còng chøa ®ùng mét bé phËn lao ®éng kh«ng ®îc tr¶ §èi víi ngêi b¸n hµng hãa cho c«ng nh©n, th× ®iÒu ®ã kh«ng ®em c«ng. Do ®ã, nÕu ngêi nµy b¸n lao ®éng kh«ng ®îc tr¶ c«ng, th× l¹i cho hä mét mãn l·i nµo c¶. Ngêi c«ng nh©n, còng nh mäi kÎ ngêi kia mua víi lao ®éng kh«ng ®îc tr¶ c«ng. Mçi ngêi ®Òu mua kh¸c, kh«ng tr¶ cho hä nhiÒu h¬n, - anh ta tr¶ gi¸ trÞ do lao thùc hiÖn ®îc lao ®éng kh«ng c«ng, mét ngêi víi t c¸ch lµ ®éng t¹o ra. Nhµ t b¶n b¸n trë l¹i cho c«ng nh©n nh÷ng hµng
20 [Ch¬ng XIX] T.R. Man-tót 21 hãa do c«ng nh©n s¶n xuÊt ra, qu¶ thËt ®· thùc hiÖn ®îc mét lîi do ®ã, gi¶i thÝch gi¸ trÞ thÆng d b»ng sù viÖc lµ ngêi b¸n b¸n nhuËn trong viÖc b¸n Êy, nhng ®ã còng chØ lµ sè lîi nhuËn mµ hµng hãa cao h¬n gi¸ trÞ cña chóng (nghÜa lµ lÊy mét sè thêi gian h¾n thùc hiÖn ®îc khi b¸n hµng hãa cña h¾n cho mäi ngêi mua lao ®éng nhiÒu h¬n sè thêi gian lao ®éng chøa ®ùng ë trong kh¸c. V× vËy, lîi nhuËn cña nhµ t b¶n - khi b¸n hµng hãa cho chóng). Nh vËy, c¸i mµ anh ta ®îc víi t c¸ch lµ ngêi b¸n mét c«ng nh©n cña h¾n - n¶y sinh kh«ng ph¶i do chç h¾n b¸n hµng hµng hãa, th× anh ta l¹i mÊt víi t c¸ch lµ ngêi mua hµng hãa hãa cho c«ng nh©n cao h¬n gi¸ trÞ cña chóng, mµ v× trong thùc tÕ, kh¸c, vµ tuyÖt ®èi kh«ng thÓ hiÓu ®îc r»ng b»ng con ®êng t¨ng tríc ®ã, tøc lµ trong qu¸ tr×nh s¶n xuÊt, h¾n ®· mua hµng hãa gi¸ c¶ danh nghÜa lªn mét c¸ch phæ biÕn nh vËy th× trong thùc tÕ Êy cña ngêi c«ng nh©n díi gi¸ trÞ cña nã. ngêi ta "®îc lîi" g×. [757] §iÒu ®Æc biÖt khã hiÓu lµ lµm thÕ nµo mµ mét x· héi en masse1* l¹i cã thÓ giµu lªn b»ng c¸ch Êy, lµm thÕ Êy thÕ mµ «ng Man-tót - v× «ng ta ®· biÕn viÖc sö dông gi¸ trÞ nµo mµ mét gi¸ trÞ thÆng d hay s¶n phÈm thÆng d thËt sù l¹i cã cña hµng hãa víi t c¸ch lµ t b¶n thµnh gi¸ trÞ cña hµng hãa - l¹i thÓ n¶y sinh b»ng c¸ch Êy. §ã lµ mét quan niÖm phi lý, ngu ngèc. biÕn mét c¸ch triÖt ®Ó tÊt c¶ mäi ngêi mua thµnh c«ng nh©n lµm thuª, nghÜa lµ Man-tót b¾t tÊt c¶ nh÷ng ngêi mua ph¶i trao ®æi Nh chóng ta ®· thÊy2*, A-®am XmÝt ®· nãi lªn mét c¸ch ng©y lao ®éng trùc tiÕp, chø kh«ng ph¶i hµng hãa, víi nhµ t b¶n, vµ th¬ tÊt c¶ nh÷ng yÕu tè m©u thuÉn nhau, vµ nh vËy, häc thuyÕt tr¶ l¹i cho h¾n nhiÒu lao ®éng h¬n lµ sè chøa ®ùng trong hµng cña «ng ta ®· trë thµnh mét nguån, thµnh ®iÓm xuÊt ph¸t cho hãa, trong khi ®ã th× ngîc l¹i, lîi nhuËn cña h¾n b¾t nguån tõ nh÷ng quan niÖm hoµn toµn tr¸i ngîc nhau. Dùa vµo nh÷ng chç h¾n b¸n toµn bé lao ®éng chøa ®ùng trong hµng hãa, nhng luËn ®iÓm cña A-®am XmÝt, «ng Man-tót mu toan - mét mu toan rèi r¾m, nhng dùa trªn mét c¶m gi¸c vµ mét nhËn thøc h¾n chØ tr¶ cã mét phÇn lao ®éng chøa ®ùng trong hµng hãa mµ ®óng ®¾n vÒ sù khã kh¨n cßn cha kh¾c phôc ®îc - ®em mét häc th«i. Nh vËy, nÕu nh ë Ri-c¸c-®« sù khã kh¨n n¶y sinh do chç thuyÕt míi ra ®èi lËp víi häc thuyÕt cña Ri-c¸c-®« vµ giµnh vÒ cho quy luËt trao ®æi hµng hãa kh«ng trùc tiÕp gi¶i thÝch sù trao ®æi m×nh "vÞ trÝ hµng ®Çu". Bíc chuyÓn tõ mu toan Êy sang c¸i gi÷a t b¶n vµ lao ®éng lµm thuª, mµ ngîc l¹i, h×nh nh l¹i m©u quan ®iÓm tÇm thêng phi lý diÔn ra nh sau: thuÉn víi sù trao ®æi Êy, th× Man-tót gi¶i quyÕt sù khã kh¨n Êy b»ng c¸ch lµ «ng ta biÕn viÖc mua (trao ®æi) hµng hãa thµnh viÖc NÕu chóng ta xÐt viÖc sö dông gi¸ trÞ cña hµng hãa víi t c¸ch trao ®æi gi÷a t b¶n vµ lao ®éng lµm thuª. §iÒu mµ Man-tót lµ t b¶n, nghÜa lµ nÕu chóng ta xÐt hµng hãa trong viÖc nã trao kh«ng hiÓu lµ sù kh¸c nhau gi÷a tæng sè lao ®éng chøa ®ùng ®æi lÊy lao ®éng s¶n xuÊt sèng, th× ngoµi sè thêi gian lao ®éng trong hµng hãa vµ tæng sè lao ®éng ®îc tr¶ c«ng chøa ®ùng trong chøa ®ùng ë trong b¶n th©n nã - díi d¹ng vËt ngang gi¸ mµ hµng hãa Êy. ChÝnh sè chªnh lÖch Êy cÊu thµnh nguån lîi nhuËn. ngêi c«ng nh©n t¸i s¶n xuÊt ra, - hµng hãa cßn chi phèi ®îc Nhng sau ®ã Man-tót nhÊt thiÕt ph¶i gi¶i thÝch lîi nhuËn b»ng mét sè thêi gian lao ®éng thÆng d cÊu thµnh nguån cña lîi nhuËn. sù viÖc lµ ngêi b¸n b¸n hµng hãa kh«ng ph¶i chØ cao h¬n c¸i nã tèn kÐm ®èi víi ngêi ®ã (vµ nhµ t b¶n còng lµm nh thÕ), mµ 1* XÐt vÒ toµn bé, víi t c¸ch lµ mét tæng thÓ cßn cao h¬n sè nã trÞ gi¸, nghÜa lµ Man-tót quay trë l¹i c¸i quan 2* Xem tËp nµy, ph. I, ch. III vµ IV. ®iÓm tÇm thêng coi lîi nhuËn lµ "lîi nhuËn do chuyÓn nhîng",
22 [Ch¬ng XIX] T.R. Man-tót 23 NÕu b©y giê chóng ta chuyÓn viÖc sö dông gi¸ trÞ cña hµng hãa ®ã Y b¸n nã lÊy 12 si-linh. Nh vËy lµ y chi phèi ®îc lao ®éng kh«ng sang gi¸ trÞ cña nã, th× mçi mét ngêi mua hµng hãa ®Òu ph¶i chØ víi mét gi¸ trÞ lµ 10 si-linh, mµ cßn víi 2 si-linh nhiÒu h¬n. quan hÖ víi hµng hãa nµy víi t c¸ch lµ mét c«ng nh©n, nghÜa lµ Nhng ngêi mua còng b¸n hµng hãa cña m×nh trÞ gi¸ 10 si-linh ngoµi sè lao ®éng chøa ®ùng trong hµng hãa ®ã, khi mua ngêi ®ã lÊy 12 si-linh. Nh vËy, víi t c¸ch lµ ngêi mua, mçi ngêi mÊt cßn ph¶i cÊp mét lîng lao ®éng d«i ra n÷a. V× ngoµi c«ng nh©n ®i c¸i mµ hä ®îc víi t c¸ch lµ ngêi b¸n. Giai cÊp c«ng nh©n lµ ra, nh÷ng ngêi mua kh¸c kh«ng quan hÖ víi hµng hãa víi t ngo¹i lÖ duy nhÊt. V× gi¸ c¶ cña s¶n phÈm cao h¬n chi phÝ cña nã, c¸ch lµ c«ng nh©n (ngay c¶ ë n¬i nµo ngêi c«ng nh©n chØ thÓ hiÖn nªn c«ng nh©n chØ mua ®îc trë l¹i cã mét bé phËn s¶n phÈm, vµ ra lµ ngêi mua hµng hãa th× nh chóng ta ®· thÊy, sè chªnh lÖch v× vËy, bé phËn kh¸c cña s¶n phÈm (hay gi¸ c¶ cña bé phËn ®ã) cò, ban ®Çu còng vÉn tiÕp tôc tån t¹i mét c¸ch gi¸n tiÕp), cho nªn cÊu thµnh lîi nhuËn cho nhµ t b¶n. Nhng chÝnh v× lîi nhuËn ph¶i gi¶ ®Þnh r»ng mÆc dÇu hä kh«ng trùc tiÕp, cung cÊp mét n¶y sinh tõ chç c«ng nh©n chØ cã thÓ mua l¹i mét bé phËn s¶n lîng lao ®éng lín h¬n lîng lao ®éng chøa ®ùng trong hµng hãa, phÈm th«i, cho nªn nhµ t b¶n (giai cÊp c¸c nhµ t b¶n) kh«ng nhng - ®iÒu nµy còng cã nghÜa nh thÕ - hä cung cÊp mét gi¸ trÞ bao giê cã thÓ thùc hiÖn ®îc lîi nhuËn cña m×nh th«ng qua lîng chøa ®ùng nhiÒu lao ®éng h¬n. B»ng "lîng lao ®éng nhiÒu h¬n, cÇu cña [riªng mét m×nh] c«ng nh©n, kh«ng bao giê cã thÓ thùc hay, ®iÒu nµy còng thÕ, b»ng mét gi¸ trÞ chøa ®ùng lîng lao hiÖn ®îc lîi nhuËn b»ng c¸ch trao ®æi toµn bé s¶n phÈm lÊy tiÒn ®éng nhiÒu h¬n" nh thÕ, bíc chuyÓn nãi trªn ®· ®îc thùc hiÖn. c«ng, mµ ngîc l¹i, h¾n thùc hiÖn ®îc lîi nhuËn ®ã chØ lµ nhê Trªn thùc tÕ, ®iÒu ®ã quy l¹i nh sau: gi¸ trÞ cña mét hµng hãa toµn bé tiÒn c«ng cña c«ng nh©n ®îc trao ®æi lÊy mét bé phËn gåm gi¸ trÞ mµ ngêi mua tr¶ cho hµng hãa Êy, cßn gi¸ trÞ nµy th× s¶n phÈm mµ th«i. Nh vËy, ngoµi b¶n th©n nh÷ng ngêi c«ng b»ng c¸i vËt ngang gi¸ (gi¸ trÞ) cña hµng hãa céng víi sè d ngoµi nh©n, cßn cÇn ph¶i cã sè cÇu kh¸c vµ nh÷ng ngêi mua kh¸c n÷a, - nÕu kh«ng th× sÏ kh«ng cã mét lîi nhuËn nµo. LÊy ®©u ra nh÷ng gi¸ trÞ Êy, tøc gi¸ trÞ thÆng d. Nh vËy, ®ã lµ mét quan ®iÓm tÇm ngêi mua Êy? NÕu b¶n th©n hä lµ nh÷ng nhµ t b¶n, b¶n th©n thêng: lîi nhuËn bao hµm ë chç mét hµng hãa ®îc b¸n ®¾t h¬n hä lµ nh÷ng ngêi b¸n, th× sÏ diÔn ra sù tù lõa bÞp nãi trªn mua. Ngêi mua hµng hãa ®ã víi mét sè lao ®éng hoÆc lao ®éng cña giai cÊp c¸c nhµ t b¶n, bëi v× hä n©ng gi¸ c¶ danh vËt hãa nhiÒu h¬n lµ sè tèn kÐm cho ngêi b¸n. nghÜa cña hµng hãa hä lªn ®èi víi nhau, vµ víi t c¸ch lµ Nhng nÕu b¶n th©n ngêi mua lµ mét nhµ t b¶n, lµ ngêi ngêi b¸n, mçi ngêi ®îc c¸i mµ anh ta mÊt ®i víi t c¸ch b¸n hµng hãa, vµ tiÒn cña h¾n - ph¬ng tiÖn mua cña h¾n - chØ lµ lµ ngêi mua. Nh vËy lµ cÇn cã nh÷ng ngêi mua vèn nh÷ng hµng hãa mµ h¾n ®· b¸n, th× sù viÖc chØ quy l¹i lµ c¶ kh«ng ph¶i lµ nh÷ng ngêi b¸n, ®Ó cho nhµ t b¶n cã thÓ hai ®Òu b¸n hµng hãa cña hä cho nhau qu¸ ®¾t, vµ do ®ã lõa bÞp thùc hiÖn ®îc lîi nhuËn cña h¾n, b¸n hµng hãa "theo gi¸ lÉn nhau theo møc ®é nh nhau, nÕu nh c¶ hai chØ thùc hiÖn trÞ cña chóng". V× vËy mµ cÇn ph¶i cã bän ®Þa chñ qóy téc, ®îc cã tû suÊt lîi nhuËn chung. VËy th× lÊy ë ®©u ra nh÷ng ngêi nh÷ng ngêi hëng hu bæng, nh÷ng chøc vÞ nhµn mµ bÐo mua tr¶ cho nhµ t b¶n mét lîng lao ®éng b»ng lîng lao ®éng bë, c¸c môc s, v.v., kÓ c¶ t«i tí vµ nh÷ng thùc kh¸ch cña chøa ®ùng trong hµng hãa cña h¾n + lîi nhuËn cña h¾n? Chóng hä. Lµm thÕ nµo mµ nh÷ng "ngêi mua" Êy së h÷u ®îc ta h·y lÊy mét vÝ dô. Hµng hãa tèn kÐm cho ngêi b¸n 10 si-linh. [758] c¸c ph¬ng tiÖn mua - b»ng c¸ch nµo mµ tho¹t tiªn hä
24 [Ch¬ng XIX] T.R. Man-tót 25 ph¶i lÊy (kh«ng cã vËt ngang gi¸) mét phÇn s¶n phÈm cña nhµ t Nhng hä ®iªn cuång chèng l¹i quan ®iÓm cña ph¸i Man-tót b¶n, ®Ó dïng sè lÊy ®îc nh vËy mua trë l¹i Ýt h¬n lµ vËt ngang cho r»ng ®Þa chñ qóy téc, nh÷ng kÎ gi÷ nh÷ng chøc vô bÐo gi¸ cña sè ®ã, - ®iÒu ®ã «ng Man-tót kh«ng gi¶i thÝch. DÇu sao, c¸i bë trong nhµ níc vµ gi¸o héi, vµ c¶ mét l« nh÷ng kÎ t«i tí to¸t ra tõ ®iÒu Êy lµ sù biÖn hé cña «ng ta ®ßi t¨ng cµng nhiÒu lêi biÕng, tríc tiªn ph¶i n¾m gi÷ - mµ kh«ng tr¶ b»ng vËt cµng tèt c¸c giai cÊp phi s¶n xuÊt ®Ó nh÷ng ngêi b¸n hµng cã thÓ ngang gi¸ - mét bé phËn s¶n phÈm cña nhµ t b¶n (còng t×m ®îc mét thÞ trêng, mét sè cÇu cho sè cung cña hä. Vµ nh hoµn toµn gièng nh nhµ t b¶n ®· lµm ®èi víi c«ng nh©n), vËy, ®iÒu to¸t ra tiÕp ®ã lµ t¸c gi¶ cuèn s¸ch máng bµn vÒ nh©n ®Ó råi sau ®ã mua cña c¸c nhµ t b¶n nh÷ng hµng hãa cña khÈu8 tuyªn truyÒn viÖc nh÷ng kÎ ¨n kh«ng ngåi råi thêng hä cïng víi lîi nhuËn cho nhµ t b¶n. MÆc dÇu ph¸i Ri-c¸c- xuyªn tiªu dïng qu¸ møc vµ chiÕm h÷u mét bé phËn cµng lín ®« còng kh¼ng ®Þnh ®óng nh thÕ ®èi víi c«ng nh©n. Muèn cµng tèt trong s¶n phÈm hµng n¨m lµ ®iÒu kiÖn cña s¶n xuÊt. cho tÝch lòy t¨ng lªn, vµ cïng víi nã lµ lîng cÇu vÒ lao ®éng Thªm vµo lý lÏ ®ã, mét lý lÏ nhÊt ®Þnh ph¶i to¸t ra tõ häc thuyÕt theo häc thuyÕt cña ph¸i Ri-c¸c-®« - ngêi c«ng nh©n cña «ng ta, lµ sù biÖn hé tiÕp nãi r»ng t b¶n ®¹i biÓu cho nguyÖn nhîng kh«ng s¶n phÈm cña m×nh cho nhµ t b¶n cµng väng ch¹y theo cña c¶i trõu tîng, nguyÖn väng lµm t¨ng gi¸ trÞ, - nhiÒu cµng tèt, ®Ó cho sè thu nhËp rßng ®· t¨ng lªn b»ng nhng nguyÖn väng nµy chØ cã thÓ thùc hiÖn ®îc th«ng qua giai c¸ch ®ã l¹i chuyÓn hãa trë l¹i thµnh t b¶n. KÎ thuéc ph¸i cÊp nh÷ng ngêi mua lµ nh÷ng kÎ ®¹i biÓu cho nguyÖn väng chi Man-tót còng lËp luËn nh vËy. Theo hä, cÇn ph¶i lÊy kh«ng tiªu, tiªu dïng hoang phÝ, - tøc lµ nhê c¸c giai cÊp phi s¶n xuÊt, cµng nhiÒu cµng tèt cña c¸c nhµ t b¶n c«ng nghiÖp díi hä lµ nh÷ng ngêi mua mµ kh«ng ph¶i lµ ngêi b¸n. d¹ng ®Þa t«, thuÕ, v.v., ®Ó cho hä cã thÓ b¸n sè cßn l¹i trong tay hä mét c¸ch cã l·i cho nh÷ng "ngêi tham dù cuéc chiÕn" mµ hä buéc ph¶i nhËn. Cïng víi ph¸i Man-tót, ph¸i Ri-c¸c- [3) Sù tranh c·i gi÷a ph¸i Man-tót vµ ph¸i ®« nãi: ngêi c«ng nh©n kh«ng ®îc chiÕm h÷u s¶n phÈm Ri-c¸c-®« trong nh÷ng n¨m 20 cña thÕ kû XIX. cña b¶n th©n m×nh ®Ó kh«ng mÊt sù kÝch thÝch ®èi víi lao Nh÷ng nÐt chung trong th¸i ®é cña hä ®éng. Nhµ t b¶n c«ng nghiÖp ph¶i nhîng mét phÇn s¶n ®èi víi giai cÊp c«ng nh©n] phÈm cña m×nh cho nh÷ng giai cÊp chØ thuÇn tóy tiªu dïng "fruges consumere mati"1* - ®Ó cho nh÷ng giai cÊp nµy l¹i trao ®æi sè ®îc nhîng nµy víi nhµ t b¶n c«ng nghiÖp, víi Trªn c¬ së nµy, trong nh÷ng n¨m 20 (tõ n¨m 1820 ®Õn n¨m nh÷ng ®iÒu kiÖn kh«ng cã lîi cho chóng. NÕu kh«ng th× nhµ 1830, nãi chung lµ thêi kú siªu h×nh lín cña khoa kinh tÕ chÝnh trÞ t b¶n sÏ mÊt sù kÝch thÝch ®èi víi s¶n xuÊt, sù kÝch thÝch häc Anh), ®· næ ra mét cuéc tranh c·i tuyÖt diÖu gi÷a ph¸i Man- nµy chÝnh lµ ë chç anh ta thu ®îc mét lîi nhuËn lín, ë chç anh tót vµ ph¸i Ri-c¸c-®«. Gièng nh ph¸i Man-tót, ph¸i Ri-c¸c-®« ta b¸n hµng hãa cña m×nh cao h¬n gi¸ trÞ cña nã nhiÒu. Sau nµy còng cho r»ng cÇn thiÕt ph¶i ®Ó cho ngêi c«ng nh©n kh«ng tù chóng ta sÏ cßn quay trë l¹i cuéc luËn chiÕn kh«i hµi nµy. m×nh chiÕm h÷u s¶n phÈm cña m×nh, vµ ®Ó cho mét phÇn s¶n phÈm Êy r¬i vµo tay nhµ t b¶n, ®Æng t¹o ra mét sù kÝch thÝch s¶n xuÊt ®èi víi c«ng nh©n vµ b¶o ®¶m sù ph¸t triÓn cña cña c¶i. 1* - "nh÷ng kÎ sinh ra ®Ó hëng qu¶ thùc" (H«-ra-x¬, "Th")
26 [Ch¬ng XIX] T.R. Man-tót 27 "Lîi nhuËn kh«ng phô thuéc vµo tû lÖ theo ®ã hµng hãa ®îc trao ®æi víi nhau" [4) Sù lý gi¶i phiÕn diÖn cña Man-tót vÒ häc thuyÕt {v× nÕu chØ xem xÐt sù trao ®æi hµng hãa gi÷a c¸c nhµ t b¶n gi¸ trÞ cña XmÝt. Man-tót lîi dông nh÷ng luËn th«i, th× trong chõng mùc ë ®©y kh«ng cã sù trao ®æi gi÷a nhµ t ®iÓm sai lÇm cña XmÝt trong cuéc ®Êu tranh b¶n vµ c«ng nh©n lµ nh÷ng ngêi kh«ng cã mét hµng hãa nµo c¶ chèng Ri-c¸c-®«] ngoµi lao ®éng ®Ó trao ®æi víi nhµ t b¶n, häc thuyÕt cña Man-tót Tríc hÕt lµ mét vµi b»ng chøng nãi lªn r»ng Man-tót ®· ®i sÏ thÓ hiÖn ra lµ mét luËn ®iÓm phi lý vÒ mét kho¶n t¨ng thªm ®Õn mét quan niÖm hoµn toµn dung tôc. gi¸ c¶ thuÇn tóy ®èi víi nhau, vÒ mét kho¶n t¨ng danh nghÜa vµo gi¸ c¶ hµng hãa cña hä. V× vËy ph¶i g¹t trao ®æi hµng hãa sang "DÇu cho con sè nh÷ng hµnh vi trao ®æi trung gian mµ c¸c hµng hãa ph¶i tr¶i qua cã lín ®Õn nh thÕ nµo ch¨ng n÷a, - dÇu cho nh÷ng ngêi s¶n xuÊt cã göi mét bªn, vµ nh÷ng ngêi kh«ng s¶n xuÊt mét hµng hãa nµo c¶ hµng hãa ®i Trung Quèc hay b¸n chóng t¹i n¬i s¶n xuÊt, - nhng vÊn ®Ò gi¸ c¶ ph¶i trao ®æi tiÒn}, tr¶ cho chóng cã ®ñ hay kh«ng th× chØ tïy thuéc vµo viÖc: liÖu nh÷ng ngêi s¶n "bëi v× còng mét tû lÖ trao ®æi Êy cã thÓ ®îc duy tr× díi bÊt kú møc lîi xuÊt cã thÓ hoµn l¹i t b¶n cña m×nh víi mét lîi nhuËn th«ng thêng, ®Ó cho hä nhuËn nµo, nhng mua lîi nhuËn l¹i phô thuéc vµo tû lÖ gi÷a gi¸ c¶ cña hµng cã thÓ tiÕp tôc c«ng viÖc cña hä mét c¸ch th¾ng lîi, hay kh«ng. Nhng t b¶n cña hãa so víi tiÒn c«ng, hoÆc so víi sè tiÒn cÇn thiÕt ®Ó bï ®¾p nh÷ng chi phÝ s¶n hä lµ c¸i g×? Nh A-®am XmÝt ®· chØ râ, ®ã lµ nh÷ng c«ng cô mµ hä dïng ®Ó lµm xuÊt, vµ phô thuéc vµo c¸i tû lÖ theo ®ã, trong tÊt c¶ mäi trêng hîp, sù hy sinh viÖc, nh÷ng vËt liÖu ®Ó chÕ biÕn, vµ nh÷ng ph¬ng tiÖn ®Ó chØ huy mét sè lîng do ngêi mua ph¶i chÞu (hay lîng lao ®éng do hä bá ra) ®Ó cã ®îc hµng hãa, lao ®éng cÇn thiÕt". vît qu¸ sù hy sinh mµ ngêi s¶n xuÊt ph¶i chÞu ®Ó hµng hãa ra thÞ trêng" (s.®.d., tr.46). (Vµ Man-tót coi ®ã lµ toµn bé sè lao ®éng ®Ó chi phÝ vµo viÖc s¶n xuÊt ra hµng hãa. Lîi nhuËn lµ sè d ngoµi sè lao ®éng ®· chi §Ó ®¹t tíi nh÷ng kÕt qu¶ tuyÖt vêi ®ã, Man-tót ph¶i thùc hiÖn phÝ vµo viÖc s¶n xuÊt hµng hãa. Do ®ã, trªn thùc tÕ ®ã chØ lµ mét nh÷ng sù chÕ biÕn rÊt lín vÒ mÆt lý luËn. Tríc hÕt, trong khi sè t¨ng thªm vÒ mÆt danh nghÜa vµo chi phÝ s¶n xuÊt cña hµng thõa nhËn mét mÆt cña häc thuyÕt cña A-®am XmÝt, theo ®ã th× hãa. Vµ ®Ó cho kh«ng cßn mét sù nghi ngê nµo vÒ ý kiÕn cña gi¸ trÞ cña hµng hãa b»ng sè lîng lao ®éng mµ nã chØ huy hay chØ m×nh, Man-tót ®· trÝch dÉn cuèn "On the Production of Wealth" huy nã, (hoÆc ®îc trao ®æi víi nã), «ng ta cÇn lo¹i bá nh÷ng lý lÏ cña ®¹i t¸ To-ren-x¬, ch¬ng VI, tr.349, coi ®ã lµ ®iÒu chøng thùc mµ A-®am XmÝt vµ nh÷ng nhµ kinh tÕ häc theo «ng ta, kÓ c¶ cho quan ®iÓm cña b¶n th©n «ng ta: Man-tót, ®· ®a ra ®Ó ph¶n ®èi luËn ®iÓm cho r»ng gi¸ trÞ cña "Lîng cÇu thùc tÕ n»m trong kh¶ n¨ng vµ khuynh híng cña nh÷ng ngêi mét hµng hãa - gi¸ trÞ - cã thÓ lµ thíc ®o gi¸ trÞ. tiªu dïng" {ë ®©y sù ®èi lËp gi÷a nh÷ng ngêi mua vµ nh÷ng ngêi b¸n biÕn Cuèn s¸ch cña Man-tót "The Measure of Value Stated and thµnh sù ®èi lËp gi÷a nh÷ng ngêi tiªu dïng vµ nh÷ng ngêi s¶n xuÊt}, [759] Illustrated", London, 1823, lµ mét mÉu mùc thùc sù cña sù ®Çn "muèn trao ®æi lÊy hµng hãa, v« luËn lµ b»ng con ®êng trao ®æi trùc tiÕp hay ®én, mét sù ®Çn ®én tù lµm cho m×nh mª muéi ®i b»ng ph¬ng trao ®æi gi¸n tiÕp, mét sè lîng gåm tÊt c¶ nh÷ng bé phËn cÊu thµnh cña t b¶n ph¸p quû biÖn, lÌo l¸i gi÷a sù rèi r¾m bªn trong cña c¸c kh¸i nhiÒu h¬n mét chót so víi sè tèn kÐm ®Ó s¶n xuÊt ra chóng" ("Definitions in Political Economy", edited by Cazenove, tr. 70-71). niÖm cña nã; sù tr×nh bµy khã kh¨n vµ bÊt lùc cña nã ®Ó l¹i cho ®éc gi¶ ng©y th¬ vµ kh«ng hiÓu biÕt mét Ên tîng cho r»ng nÕu Vµ b¶n th©n «ng Kª-d¬-n«, ngêi xuÊt b¶n, kÎ t¸n d¬ng vµ ®éc gi¶ khã hiÓu ra ®îc sù rèi r¾m ®ã th× nguyªn nh©n cña sù b×nh luËn cuèn "Definitions" cña Man-tót, nãi: khã hiÓu ®ã kh«ng ph¶i n»m trong m©u thuÉn gi÷a sù rèi r¾m vµ
28 [Ch¬ng XIX] T.R. Man-tót 29 sù s¸ng tá, mµ ë trong sù nhËn thøc kh«ng ®Çy ®ñ vÒ phÝa ngêi ®æi lÊy tiÒn c«ng Êy]. Tõ ®ã, chØ kÕt luËn r»ng, gi¸ trÞ cña lao ®éng ®äc. (v× nã ®îc ®o b»ng gi¸ trÞ cña søc lao ®éng, chø kh«ng ph¶i b»ng §iÒu tríc tiªn mµ Man-tót ph¶i lµm lµ l¹i xãa nhßa sù ph©n lao ®éng mµ søc lao ®éng ®· thùc hiÖn), [760] gi¸ trÞ cña mét sè biÖt cña Ri-c¸c-®« gi÷a "gi¸ trÞ lao ®éng" vµ "sè lîng lao ®éng"9, lîng lao ®éng nhÊt ®Þnh chøa ®ùng Ýt lao ®éng h¬n lµ nã mua; v× vµ quy sù quyÖn lÉn víi nhau [cña c¸c ®Þnh nghÜa kh¸c nhau vÒ vËy, gi¸ trÞ cña c¸i hµng hãa ®¹i biÓu cho lao ®éng ®· mua th× rÊt gi¸ trÞ] cña XmÝt hoµn toµn vÒ phÝa sai lÇm. kh¸c víi gi¸ trÞ cña nh÷ng hµng hãa dïng ®Ó mua sè lîng lao ®éng Êy, hay chi phèi ®îc lao ®éng Êy. "BÊt kú mét sè lîng lao ®éng nµo còng ph¶i cã mét gi¸ trÞ ngang víi sè tiÒn c«ng chi phèi nã hoÆc thùc sù trao ®æi víi nã" ("Theo Measure of Value and ¤ng Man-tót l¹i rót ra mét kÕt luËn ngîc l¹i. V× gi¸ trÞ cña Illustrated", London 1823, tr.5). mét lîng lao ®éng nhÊt ®Þnh b»ng gi¸ trÞ cña nã, cho nªn theo Môc ®Ých cña c©u nµy lµ ®Ó ®ång nhÊt c¸c thµnh ng÷ sè lîng «ng ta th× gi¸ trÞ ®¹i biÓu cho lîng lao ®éng Êy b»ng gi¸ trÞ cña lao ®éng vµ gi¸ trÞ lao ®éng. tiÒn c«ng. TiÕp n÷a, theo Man-tót th× lao ®éng trùc tiÕp (tøc lµ sè Tù b¶n th©n nã, c©u nãi Êy chØ biÓu hiÖn mét sù trïng lÆp, mét lao ®éng cßn l¹i sau khi trõ ®i t liÖu s¶n xuÊt) mµ mét hµng hãa ®iÒu tÇm thêng phi lý. V× tiÒn c«ng hay c¸i "mµ nã" (lîng lao thu hót vµ chøa ®ùng trong hµng hãa ®ã, kh«ng t¹o ra mét gi¸ trÞ ®éng) "®æi lÊy", cÊu thµnh gi¸ trÞ cña lîng lao ®éng Êy, cho nªn lín h¬n sè gi¸ trÞ tr¶ cho lao ®éng Êy; lao ®éng nµy chØ t¸i s¶n nãi nh sau lµ mét sù trïng lÆp: gi¸ trÞ cña mét lîng lao ®éng xuÊt ra gi¸ trÞ cña tiÒn c«ng mµ th«i. ChØ riªng mét ®iÒu ®ã còng nhÊt ®Þnh th× b»ng sè tiÒn c«ng hay b»ng mét khèi lîng tiÒn hoÆc to¸t ra r»ng, kh«ng thÓ gi¶i thÝch ®îc lîi nhuËn, nÕu gi¸ trÞ cña hµng hãa ®îc trao ®æi lÊy sè lao ®éng Êy. Nãi c¸ch kh¸c, ®iÒu ®ã hµng hãa ®îc quy ®Þnh bëi lao ®éng chøa ®ùng trong chóng; ch¼ng qua chØ cã nghÜa lµ: gi¸ trÞ trao ®æi cña mét lîng lao ®éng ngîc l¹i, nã ph¶i ®îc gi¶i thÝch tõ mét nguån kh¸c, - nÕu nãi nhÊt ®Þnh b»ng gi¸ trÞ trao ®æi cña nã, ®îc gäi mét c¸ch kh¸c lµ chung vÉn gi¶ ®Þnh r»ng gi¸ trÞ cña hµng hãa ph¶i bao hµm sè lîi tiÒn c«ng. Nhng {®ã lµ cßn cha nãi ®Õn c¸i sù viÖc: trùc tiÕp trao nhuËn mµ nã thùc hiÖn. Bëi v× sè lao ®éng chøa ®ùng trong hµng ®æi víi tiÒn c«ng kh«ng ph¶i lµ lao ®éng, mµ lµ søc lao ®éng; hãa gåm: 1) lao ®éng chøa ®ùng trong m¸y mãc, v.v. ®· tiªu chÝnh sù lÉn lén nµy cã thÓ lµm n¶y sinh sù v« nghÜa} tõ sù dïng vµ v× vËy ®ang t¸i hiÖn trong gi¸ trÞ cña s¶n phÈm; 2) lao trïng lÆp nãi trªn, quyÕt kh«ng thÓ kÕt luËn r»ng mét lîng lao ®éng chøa ®ùng trong nguyªn liÖu ®· sö dông. Sè lîng lao ®éng nhÊt ®Þnh b»ng sè lîng lao ®éng chøa ®ùng trong tiÒn c«ng ®éng chøa ®ùng trong hai yÕu tè Êy tríc khi hµng hãa míi hoÆc trong tiÒn, hay trong nh÷ng hµng hãa cÊu thµnh tiÒn c«ng. ®îc s¶n xuÊt ra, râ rµng kh«ng v× chóng trë thµnh nh÷ng yÕu NÕu mét c«ng nh©n lµm viÖc 12 giê vµ nhËn ®îc víi tÝnh c¸ch lµ tè s¶n xuÊt cña mét hµng hãa míi mµ l¹i t¨ng lªn. Do ®ã, cßn tiÒn c«ng mét s¶n phÈm cña 6 giê, th× s¶n phÈm cña 6 giê lao l¹i 3) lao ®éng chøa ®ùng trong tiÒn c«ng, ®· ®îc trao ®æi lÊy ®éng Êy cÊu thµnh gi¸ trÞ cña 12 giê lao ®éng (bëi v× tiÒn c«ng lao ®éng sèng. Nhng theo Man-tót th× lao ®éng nµy kh«ng lín ®¹i biÓu cho mét hµng hãa cã thÓ trao ®æi lÊy 12 giê lao ®éng). h¬n sè lao ®éng vËt hãa mµ nã ®îc ®æi lÊy. Do ®ã hµng hãa Tõ ®ã kh«ng thÓ kÕt luËn r»ng 6 giê lao ®éng b»ng 12 giê, hay kh«ng chøa ®ùng mét bé phËn lao ®éng kh«ng c«ng nµo c¶, mµ nh÷ng hµng hãa ®¹i biÓu cho 6 giê b»ng nh÷ng hµng hãa ®¹i chØ chøa ®ùng lao ®éng hoµn l¹i vËt ngang gi¸ mµ th«i. Do ®ã, biÓu cho 12 giê. Kh«ng thÓ kÕt luËn ®îc r»ng gi¸ trÞ cña tiÒn c«ng b»ng gi¸ trÞ cña s¶n phÈm ®¹i biÓu cho lao ®éng [®îc trao nÕu gi¸ trÞ cña hµng hãa ®îc quyÕt ®Þnh bëi sè lao ®éng chøa
30 [Ch¬ng XIX] T.R. Man-tót 31 ®ùng trong nã, th× nã kh«ng ®em l¹i mét lîi nhuËn nµo c¶. NÕu nã Trong tÊt c¶ mäi thêi kú ë kh¾p mäi n¬i, c¸i g× khã kiÕm ®îc hay tèn nhiÒu ®em l¹i mét lîi nhuËn th×, theo Man-tót, ®ã chØ lµ mét sè d trong lao ®éng th× ®¾t; vµ c¸i g× ngêi ta cã thÓ kiÕm ®îc mét c¸ch dÔ dµng hoÆc víi Ýt lao ®éng, th× rÎ. Nh vËy, lao ®éng, kh«ng bao giê thay ®æi trong gi¸ trÞ cña b¶n gi¸ c¶ cña nã, ngoµi sè lao ®éng chøa ®ùng trong nã. V× vËy, ®Ó th©n nã, lµ thíc ®o duy nhÊt hiÖn thùc vµ døt kho¸t, trong tÊt c¶ mäi thêi kú vµ ®îc b¸n theo gi¸ trÞ cña nã (gi¸ trÞ nµy gåm c¶ lîi nhuËn), th× ë mäi n¬i, cã thÓ dïng ®Ó ®¸nh gi¸ vµ so s¸nh gi¸ trÞ cña tÊt c¶ mäi hµng hãa" hµng hãa ph¶i chi phèi mét lîng lao ®éng b»ng lîng lao ®éng [B¶n dÞch tiÕng Nga: A.XmÝt Nghiªn cøu vÒ b¶n chÊt vµ nguyªn nh©n cña sù ®· chi phÝ ®Ó s¶n xuÊt ra nã, céng víi mét sè d vÒ lao ®éng, ®¹i giµu cã cña c¸c d©n téc. M. -L., 1935, t.I, tr. 32-33]} biÓu cho lîi nhuËn ®· ®îc thùc hiÖn trong khi b¸n hµng hãa. {TiÕp n÷a lµ ph¸t kiÕn cña Man-tót - mµ «ng ta rÊt tù hµo vµ kh¼ng ®Þnh r»ng «ng ta lµ ngêi ®Çu tiªn ®· t×m ra ph¸t kiÕn Êy (cô thÓ lµ luËn ®iÓm cho r»ng gi¸ trÞ b»ng sè lîng lao ®éng chøa ®ùng trong hµng hãa, céng víi mét sè lîng lao ®éng ®¹i biÓu cho lîi nhuËn), [5) C¸ch lý gi¶i cña Man-tót ®èi víi luËn ®iÓm cña ph¸t kiÕn Êy h×nh nh còng chØ lµ viÖc gép hai c©u sau ®©y cña XmÝt XmÝt vÒ gi¸ trÞ kh«ng biÕn ®æi cña lao ®éng] l¹i lµm mét (Man-tót kh«ng bao giê th«i lµm mét kÎ cãp nhÆt): TiÕp n÷a, ®Ó chøng minh r»ng lao ®éng, − kh«ng ph¶i sè lîng lao "Gi¸ trÞ hiÖn thùc cña tÊt c¶ mäi bé phËn cÊu thµnh kh¸c nhau cña gi¸ c¶ ®éng cÇn thiÕt cho s¶n xuÊt, mµ lµ lao ®éng víi t c¸ch lµ hµng hãa, − ®îc ®o b»ng sè lîng lao ®éng mµ mçi bé phËn trong nh÷ng bé phËn Êy cã thÓ ®îc dïng ®Ó lµm thíc ®o gi¸ trÞ, Man-tót kh¼ng ®Þnh r»ng mua hoÆc chi phèi. Lao ®éng kh«ng nh÷ng ®o gi¸ trÞ cña c¸i bé phËn gi¸ c¶ ®îc quy thµnh lao ®éng, mµ cßn ®o gi¸ trÞ cña c¸i bé phËn ®îc quy thµnh ®Þa t« vµ cña c¸i bé phËn ®îc quy thµnh lîi nhuËn n÷a" (quyÓn I, ch¬ng 6, b¶n dÞch cña "gi¸ trÞ cña lao ®éng lµ kh«ng biÕn ®æi” ("The Measure of Value" etc., tr.29, G¸c-ni-ª, t.I, tr.100).} [B¶n dÞch tiÕng Nga, t.I, tr. 47].} chó thÝch) [761] Theo tinh thÇn ®ã, Man-tót nãi: {§iÒu nµy kh«ng cã g× ®éc ®¸o c¶, mµ chØ lµ l¸y l¹i vµ ph¸t "NÕu lîng cÇu lao ®éng t¨ng lªn, th× nh÷ng kho¶n tiÒn c«ng lín h¬n cña triÓn h¬n n÷a luËn ®iÓm sau ®©y cña A-®am XmÝt, trong ch¬ng c«ng nh©n b¾t nguån kh«ng ph¶i tõ viÖc n©ng cao gi¸ trÞ cña lao ®éng, mµ b¾t 5, quyÓn I. cña bé s¸ch "Sù giµu cã cña c¸c d©n téc" (b¶n dÞch nguån tõ viÖc gi¶m gi¸ trÞ cña c¸i s¶n phÈm ®îc trao ®æi víi lao ®éng. Cßn trong trêng hîp thõa lao ®éng, th× tiÒn c«ng thÊp h¬n cña c«ng nh©n b¾t nguån tõ tiÕng Ph¸p cña G¸c-ni-ª, tËp I, tr. 65-66). viÖc t¨ng gi¸ trÞ cña s¶n phÈm, chø kh«ng ph¶i tõ viÖc gi¶m gi¸ trÞ cña lao ®éng" "Trong tÊt c¶ mäi thêi kú vµ ë kh¾p mäi n¬i, nh÷ng lîng lao ®éng ngang ("The Measure of Value", etc., tr.35; xem thªm tr. 33-35). nhau nhÊt thiÕt ph¶i cã mét gi¸ trÞ b»ng nhau ®èi víi ngêi lao ®éng thùc hiÖn B©y-li chÕ giÔu rÊt ®¹t sù luËn chøng cña Man-tót cho luËn lao ®éng ®ã. Víi tr¹ng th¸i søc kháe, søc lùc vµ ho¹t ®éng b×nh thêng cña ngêi ®ã, vµ víi tr×nh ®é khÐo lÐo vµ th¸o v¸t b×nh thêng mµ ngêi ®ã cã thÓ cã ®îc, ®iÓm nãi r»ng gi¸ trÞ cña lao ®éng lµ bÊt biÕn nh sau (tøc sù th× ngêi ®ã bao giê còng ph¶i bá ra mét phÇn gièng nh nhau trong sù nghØ tr×nh bµy tiÕp ®ã cña Man-tót, chø kh«ng ph¶i cña XmÝt; còng ng¬i, sù tù do vµ h¹nh phóc cña anh ta. Gi¸ c¶ mµ anh ta tr¶ th× bao giê còng nh nãi chung, luËn ®iÓm vÒ gi¸ trÞ kh«ng biÕn ®æi cña lao ®éng): vÉn nh cò, mÆc dÇu sè lîng hµng hãa mµ anh ta nhËn ®îc vÒ c¸i gi¸ c¶ Êy lµ "Còng b»ng c¸ch ®ã, bÊt kú mét vËt phÈm nµo còng cã thÓ ®îc chøng minh r»ng nh thÕ nµo ch¨ng n÷a. ThËt ra, gi¸ c¶ ®ã khi th× cã thÓ mua ®îc mét sè lîng nã cã mét gi¸ trÞ kh«ng biÕn ®æi, - vÝ dô, 10 ¸c-sin d¹ ch¼ng h¹n. V× r»ng, dï chóng ta hµng hãa lín h¬n, khi th× mua ®îc mét sè lîng hµng hãa Ýt h¬n; nhng chÝnh cã tr¶ 5p.xt. hoÆc 10p.xt. ®Ó lÊy 10 ¸c-sin d¹, th× sè tiÒn Êy bao giê còng sÏ b»ng gi¸ trÞ cña nh÷ng hµng hãa Êy thay ®æi, chø kh«ng ph¶i gi¸ trÞ cña sè lao ®éng gi¸ trÞ cña d¹ mµ ngêi ta tr¶, hay nãi mét c¸ch kh¸c, ®èi víi d¹ th× sè tiÒn ®ã sÏ mua nh÷ng hµng hãa Êy. cã mét gi¸ trÞ kh«ng thay ®æi. Nhng c¸i ®îc bá ra ®Ó ®æi lÊy mét vËt cã mét gi¸
32 [Ch¬ng XIX] T.R. Man-tót 33 trÞ kh«ng thay ®æi, th× b¶n th©n nã ph¶i kh«ng thay ®æi; do ®ã, 10 i-a d¹ ph¶i cã [6) Man-tót sö dông nh÷ng luËn ®iÓm cña Ri-c¸c-®« mét gi¸ trÞ kh«ng thay ®æi... NÕu nãi r»ng tiÒn c«ng cã mét gi¸ trÞ kh«ng thay ®æi, vÒ nh÷ng sù thay ®æi cña quy luËt gi¸ trÞ trong bëi v× nã cã thay ®æi vÒ ®¹i lîng, nhng vÉn chi phèi ®îc mét khèi lîng lao cuéc luËn chiÕn cña «ng ta chèng häc thuyÕt ®éng nh cò, nãi nh thÕ còng kh«ng cã c¬ së h¬n lµ nãi: sè tiÒn tr¶ cho chiÕc mò cã mét gi¸ trÞ kh«ng biÕn ®æi, bëi v× sè tiÒn Êy tuy cã khi nhiÒu khi Ýt, nhng bao gi¸ trÞ lao ®éng] giê còng mua ®îc mét chiÕc mò"("A Critical Dissertation on the Nature, Trong cuéc luËn chiÕn cña m×nh chèng ®Þnh nghÜa cña Ri-c¸c- Measures, and Causes of Value" etc., London, 1825, tr.145 - 147). ®« vÒ gi¸ trÞ, Man-tót hoµn toµn dùa trªn nh÷ng luËn ®iÓm do b¶n Còng trong t¸c phÈm Êy, B©y-li chÕ giÔu rÊt ®éc ®Þa nh÷ng th©n Ri-c¸c-®« nªu lªn lÇn ®Çu tiªn vÒ nh÷ng thay ®æi trong gi¸ biÓu v« vÞ, cè lµm ra vÎ s©u s¾c, mµ Man-tót dïng ®Ó "minh häa" trÞ trao ®æi cña c¸c hµng hãa, ®îc g©y nªn mét c¸ch ®éc lËp víi sè c¸i thíc ®o gi¸ trÞ cña y. lîng lao ®éng ®· chi phÝ vµo viÖc s¶n xuÊt ra nh÷ng hµng hãa Êy, Trong cuèn ("Definitions in Political Economy", London, 1827) bëi cÊu t¹o kh¸c nhau cña t b¶n do qu¸ tr×nh lu th«ng ®Î ra - cña m×nh, trong ®ã y trót sù giËn d÷ cña y lªn nh÷ng lêi ch©m tøc lµ do nh÷ng tû lÖ kh¸c nhau gi÷a t b¶n lu ®éng vµ t b¶n cè biÕm chua cay cña B©y-li, Man-tót t×m c¸ch chøng minh cho c¸i ®Þnh, møc ®é bÒn l©u kh¸c nhau cña t b¶n cè ®Þnh ®îc sö dông, gi¸ trÞ kh«ng biÕn ®æi cña lao ®éng nh sau: nh÷ng thêi kú chu chuyÓn kh¸c nhau cña t b¶n lu ®éng. Nãi tãm l¹i, dùa trªn viÖc Ri-c¸c-®« lÉn lén gi¸ c¶ chi phÝ víi gi¸ trÞ, v× "Cã mét nhãm lín hµng hãa, nh s¶n phÈm cha chÕ biÕn, th× t¨ng lªn vÒ «ng ta coi viÖc san b»ng gi¸ c¶ c¸c chi phÝ - nh÷ng gi¸ c¶ nµy ®éc mÆt gi¸ c¶ cïng víi sù tiÕn bé cña x· héi so víi lao ®éng, trong lóc ®ã nh÷ng s¶n phÈm ®· chÕ biÕn l¹i gi¶m xuèng vÒ mÆt gi¸ c¶. Nh vËy, sÏ kh«ng xa sù thËt lËp víi khèi lîng lao ®éng sö dông trong nh÷ng lÜnh vùc s¶n nÕu nãi r»ng khèi lîng trung b×nh cña hµng hãa mµ mét lîng lao ®éng nhÊt xuÊt c¸ biÖt - lµ nh÷ng sù thay ®æi cña b¶n th©n gi¸ trÞ, vµ do ®ã ®Þnh trong mét níc chi phèi ®îc, kh«ng thÓ thay ®æi mét c¸ch rÊt c¨n b¶n «ng ta ®· vøt bá toµn bé nguyªn lý. Man-tót n¾m lÊy nh÷ng m©u trong mét thÕ kû ("Definitions" etc., London 1827, tr.206). thuÉn Êy - nh÷ng m©u thuÉn do b¶n th©n Ri-c¸c-®« nªu lªn ®Ó Man-tót còng chøng minh mét c¸ch tuyÖt vêi nh khi chøng ph¶n ®èi viÖc quy ®Þnh gi¸ trÞ b»ng thêi gian lao ®éng vµ ph¸t minh c¸i "gi¸ trÞ kh«ng biÕn ®æi cña lao ®éng", r»ng mét sù t¨ng hiÖn lÇn ®Çu tiªn - kh«ng ph¶i ®Ó gi¶i quyÕt chóng, mµ lµ quay gi¸ c¶ b»ng tiÒn cña tiÒn c«ng tÊt ph¶i g©y ra mét sù t¨ng lªn phæ trë l¹i nh÷ng quan niÖm hoµn toµn v« nghÜa vµ ®Ó lµm cho ngêi biÕn trong gi¸ c¶ b»ng tiÒn cña c¸c hµng hãa: ta tëng r»ng viÖc nªu nh÷ng hiÖn tîng m©u thuÉn, viÖc diÔn ®¹t chóng b»ng ng«n ng÷, lµ gi¶i quyÕt nh÷ng m©u thuÉn Êy. "NÕu tiÒn c«ng b»ng tiÒn cña lao ®éng t¨ng lªn mét c¸ch phæ biÕn, th× gi¸ trÞ Chóng ta còng sÏ thÊy ph¬ng ph¸p Êy ®îc sö dông trong thêi cña tiÒn gi¶m xuèng mét c¸ch t¬ng øng; vµ khi gi¸ trÞ cña tiÒn gi¶m xuèng,... kú tan r· cña trêng ph¸i Ri-c¸c-®« - vÝ dô ®îc sö dông bëi gi¸ c¶ cña hµng hãa bao giê còng t¨ng lªn" ((s.®.d., tr.34). [Giªm-x¬] Min vµ M¾c - Cu-lèc, nh÷ng ngêi nµy mu toan dïng NÕu gi¸ trÞ cña tiÒn so víi lao ®éng gi¶m xuèng, th× ®óng lµ lêi lÏ ®¬n thuÇn, th«ng qua nh÷ng ®Þnh nghÜa vµ ph©n biÖt phi lý cÇn ph¶i chøng minh r»ng gi¸ trÞ cña tÊt c¶ mäi hµng hãa so víi vµ kinh viÖn, ®Ó lµm cho nh÷ng hiÖn tîng m©u thuÉn trùc tiÕp tiÒn t¨ng lªn, hoÆc gi¸ trÞ cña tiÒn ®îc biÓu hiÖn kh«ng ph¶i nhÊt trÝ víi quy luËt chung, ®Æng trèn tho¸t nh÷ng m©u thuÉn ®ã b»ng lao ®éng, mµ b»ng nh÷ng hµng hãa kh¸c, ®· gi¶m xuèng. Vµ trong lËp luËn cña hä, nhng kÕt qu¶ th× b¶n th©n c¸i c¬ së chung Man-tót ®· chøng minh ®iÒu ®ã b»ng c¸ch lÊy nã lµm tiªu ®Ò. còng biÕn mÊt.
34 [Ch¬ng XIX] T.R. Man-tót 35 Nh÷ng ®o¹n mµ trong ®ã Man-tót dïng nh÷ng tµi liÖu do b¶n "Nãi r»ng gi¸ trÞ cña c¸c hµng hãa ®îc ®iÒu tiÕt hay quyÕt ®Þnh bëi sè lîng th©n Ri-c¸c-®« ®a ra nh»m chèng l¹i quy luËt gi¸ trÞ, ®Ó chèng lao ®éng vµ t b¶n cÇn thiÕt ®Ó s¶n xuÊt ra hµng hãa, lµ sai lÇm vÒ c¬ b¶n. Nãi r»ng chóng ®îc ®iÒu tiÕt bëi sè lîng lao ®éng vµ lîi nhuËn cÇn thiÕt ®Ó s¶n l¹i Ri-c¸c-®«, lµ nh÷ng ®o¹n sau ®©y: xuÊt ra chóng, lµ ®óng vÒ c¬ b¶n" (s.®.d., tr.129). "A-®am XmÝt nhËn xÐt r»ng lóa m× cÇn mét n¨m ®Ó chÝn, cßn viÖc ch¨n nu«i VÒ vÊn ®Ò nµy Kª-d¬-n« nhËn xÐt trong chó thÝch ë tr.130: sóc vËt ®Ó giÕt thÞt th× cÇn 4 hay 5 n¨m; v× vËy, nÕu chóng ta so s¸nh hai lîng lóa m× vµ thÞt bß cã mét gi¸ trÞ trao ®æi b»ng nhau, th× ch¾c ch¾n r»ng mét sù "Cã thÓ ph¶n ®èi thuËt ng÷ "lao ®éng vµ lîi nhuËn" b»ng c¸ch nãi r»ng c¶ hai ®Òu kh«ng ph¶i lµ nh÷ng thuËt ng÷ cã quan hÖ víi nhau, v× lao ®éng lµ mét ho¹t chªnh lÖch trong tæng sè lîi nhuËn nhËn ®îc trong 3 hay 4 n¨m bæ sung, tÝnh ®éng cßn lîi nhuËn lµ kÕt qu¶, c¸i thø nhÊt lµ nguyªn nh©n, cßn c¸i thø hai lµ theo møc 15% cña sè t b¶n sö dông trong viÖc s¶n xuÊt thÞt, - sè chªnh lÖch ®ã hËu qu¶. V× vËy mµ «ng Xª-ni ®· thay thÕ thuËt ng÷ Êy b»ng thuËt ng÷ "lao ®éng trong gi¸ trÞ cña thÞt, ngoµi tÊt c¶ nh÷ng lý do kh¸c, sÏ bï l¹i t×nh tr¹ng gi¸ trÞ Êy vµ sù nhÞn ¨n tiªu" (cô thÓ, theo Xª-ni-o, lµ: "KÎ nµo biÕn thu nhËp cña m×nh cã mét sè lîng [762] lao ®éng Ýt h¬n nhiÒu. Nh vËy lµ chóng ta cã thÓ cã hai thµnh t b¶n th× kÎ ®ã nhÞn kh«ng hëng nh÷ng sù thÝch thó mµ viÖc chi tiªu sè hµng hãa cã mét gi¸ trÞ trao ®æi nh nhau, trong khi lao ®éng tÝch lòy vµ lao ®éng t b¶n Êy sÏ ®em l¹i cho anh ta")... Nhng cÇn ph¶i thõa nhËn r»ng, kh«ng ph¶i trùc tiÕp trong mét hµng hãa l¹i Ýt h¬n hµng hãa kia 40 hay 50%. §ã lµ mét hiÖn sù nhÞn ¨n tiªu, mµ viÖc sö dông t b¶n mét c¸ch s¶n xuÊt, míi lµ nguyªn nh©n tîng th«ng thêng ®èi víi mét sè rÊt lín nh÷ng hµng hãa quan träng nhÊt trong cña lîi nhuËn". mét níc; vµ nÕu lîi nhuËn tôt tõ 15 xuèng 8%, th× gi¸ trÞ cña thÞt so víi lóa m× sÏ gi¶m xuèng h¬n 20% ("The Measure of Value" etc., tr.10-11). Qu¶ thËt lµ mét sù gi¶i thÝch tuyÖt vêi! Gi¸ trÞ cña hµng hãa gåm lao ®éng chøa ®ùng trong hµng hãa céng víi lîi nhuËn; gåm Vµ v× t b¶n gåm hµng hãa, vµ mét phÇn lín nh÷ng hµng hãa lao ®éng chøa ®ùng trong hµng hãa vµ lao ®éng kh«ng chøa ®ùng tham gia vµo t b¶n hay cÊu thµnh t b¶n cã mét gi¸ c¶ (do ®ã, cã trong nã nhng ph¶i ®îc tr¶ khi mua hµng hãa. mét gi¸ trÞ trao ®æi theo nghÜa th«ng thêng) kh«ng gåm lao ®éng tÝch lòy, còng kh«ng gåm lao ®éng trùc tiÕp, mµ gåm - trong Man-tót tiÕp tôc cuéc luËn chiÕn cña m×nh chèng Ri-c¸c-®«: chõng mùc chóng ta chØ xem xÐt hµng hãa c¸ biÖt Êy - mét sè phô "Lêi kh¼ng ®Þnh cña Ri-c¸c-®« nãi r»ng, gi¸ trÞ cña tiÒn c«ng t¨ng lªn th× lîi nhuËn gi¶m xuèng mét c¸ch t¬ng øng vµ ngîc l¹i - lêi kh¼ng ®Þnh Êy chØ ®óng gia thuÇn tóy danh nghÜa vµo gi¸ trÞ do céng thªm lîi nhuËn víi gi¶ ®Þnh cho r»ng nh÷ng hµng hãa mµ ngêi ta chi phÝ mét lîng lao ®éng trung b×nh, cho nªn Man-tót nãi: gièng nhau ®Ó s¶n xuÊt ra, th× bao giê còng cã mét gi¸ trÞ nh nhau; nhng ®iÒu "Lao ®éng kh«ng ph¶i lµ yÕu tè duy nhÊt chi phÝ vµo viÖc s¶n xuÊt t b¶n" nµy ch¾c ch¾n ®· ®óng mét trêng hîp trªn 500 trêng hîp, nh nã cÇn ph¶i ("Definitions" edited by Cazenove, tr.29). diÔn ra, bëi v× cïng víi sù ph¸t triÓn cña nÒn v¨n minh vµ sù c¶i tiÕn kü thuËt, sè lîng t b¶n cè ®Þnh ®îc sö dông kh«ng ngõng t¨ng lªn, cßn nh÷ng thêi kú chu "Chi phÝ s¶n xuÊt lµ g×? §ã lµ sè lîng lao ®éng díi h×nh th¸i tù nhiªn cña chuyÓn cña t b¶n lu ®éng th× ngµy cµng trë nªn kh¸c nhau vµ kh«ng b»ng nã, cÇn thiÕt ®Ó s¶n xuÊt ra hµng hãa, vµ chøa ®ùng trong nh÷ng dông cô vµ vËt nhau" “Definitions", London, 1827, tr.31-32). liÖu ®· tiªu dïng trong viÖc s¶n xuÊt ra hµng hãa ®ã, céng víi sè lao ®éng phô (§iÒu nµy còng ®îc nãi tíi trong b¶n do Kª-d¬-n« xuÊt b¶n, tr. 53-54, ë ®ã thªm t¬ng øng víi lîi nhuËn th«ng thêng cho nh÷ng kho¶n øng tríc trong Man-tót nãi ®óng nh sau: "T×nh h×nh tù nhiªn ®ã cña sù vËt" xuyªn t¹c thíc suèt thêi gian chóng ®îc øng ra" (s.®.d., tr.74-75). ®o gi¸ trÞ cña Ri-c¸c-®«, bëi v× t×nh h×nh ®ã "cïng víi sù ph¸t triÓn cña nÒn v¨n "Còng v× lý do ®ã, «ng Min hoµn toµn sai lÇm khi «ng ta gäi t b¶n lµ lao minh vµ sù c¶i tiÕn, cã khuynh híng kh«ng ngõng lµm t¨ng sè lîng t b¶n cè ®éng tÝch lòy. Cã thÓ lµ ngêi ta cã thÓ gäi t b¶n lµ lao ®éng tÝch lòy céng víi lîi ®Þnh ®îc sö dông vµ lµm cho thêi gian chu chuyÓn cña t b¶n lu ®éng trë nªn nhuËn, nhng ch¾c ch¾n kh«ng thÓ coi t b¶n chØ lµ mét m×nh lao ®éng tÝch lòy kh¸c nhau h¬n vµ kh«ng b»ng nhau h¬n".) ®îc trõ phi chóng ta quyÕt ®Þnh gäi lîi nhuËn lµ lao ®éng" (s.®.d.,tr.60-61). "B¶n th©n «ng Ri-c¸c-®« thõa nhËn nh÷ng ngo¹i lÖ lín ®èi víi quy t¾c cña «ng ta;
36 [Ch¬ng XIX] T.R. Man-tót 37 nhng nÕu chóng ta xÐt nh÷ng trêng hîp trong ®ã nh÷ng sè lîng t b¶n cè nhiªn kh«ng ®îc nãi tíi. §ã lµ mét quan niÖm hoµn toµn tÇm ®Þnh ®îc sö dông l¹i kh¸c nhau vµ cã tuæi thä kh¸c nhau, vµ trong ®ã nh÷ng thêng mµ ngêi ta cã vÒ vÊn ®Ò Êy trong ®êi sèng b×nh thêng, thêi kú chu chuyÓn cña t b¶n lu ®éng ®îc sö dông kh«ng gièng nhau, th× mét ®iÒu dung tôc gi¶n ®¬n, ®îc biÓu hiÖn mét c¸ch hoa mü. Nãi chóng ta sÏ thÊy r»ng, quy t¾c cã thÓ ®îc coi lµ ngo¹i lÖ, cßn ngo¹i lÖ th× cã thÓ mét c¸ch kh¸c, ®ã ch¼ng qua chØ cã nghÜa: gi¸ c¶ chi phÝ vµ gi¸ trÞ coi lµ quy t¾c, ("Definitions", edited by cazenone, tr.50). lµ ®ång nhÊt - mét sù lÉn lén ë A.XmÝt th× m©u thuÉn víi sù ph©n tÝch chóng mét c¸ch thùc sù, vµ ë Ri-c¸c-®« th× cßn h¬n thÕ n÷a, [7) §Þnh nghÜa tÇm thêng cña Man-tót vÒ gi¸ trÞ. nhng l¹i ®îc Man-tót n©ng lªn thµnh mét quy luËt. §ã lµ quan Quan ®iÓm cña «ng ta coi lîi nhuËn lµ sè gia thªm niÖm vÒ gi¸ trÞ cña kÎ phi-li-xtanh bÞ cÇm tï trong c¹nh tranh vµ vµo gi¸ c¶. cuéc tranh luËn cña «ng ta chèng l¹i chØ biÕt cã c¸i vÎ bÒ ngoµi cña gi¸ trÞ. VËy th× c¸i g× quyÕt ®Þnh gi¸ quan ®iÓm cña Ri-c¸c-®« vÒ tiÒn c«ng t¬ng ®èi] c¶ chi phÝ? §¹i lîng t b¶n øng tríc céng víi lîi nhuËn. Cßn c¸i g× quyÕt ®Þnh lîi nhuËn? C¸i quü cho nã lÊy tõ ®©u ra, s¶n phÈm ®¹i biÓu cho gi¸ trÞ thÆng d Êy do ®©u mµ ra? NÕu chØ nãi ®Õn Phï hîp víi nh÷ng ®iÒu ®· nãi trªn ®©y, Man-tót còng tuyªn viÖc n©ng cao vÒ mÆt danh nghÜa gi¸ c¶ b»ng tiÒn, th× kh«ng cã g× bè gi¸ trÞ lµ10: dÔ dµng b»ng viÖc n©ng gi¸ trÞ cña hµng hãa. Cßn gi¸ trÞ cña t "ViÖc ®¸nh gi¸ hµng hãa dùa trªn nh÷ng chi phÝ cña nã ®èi víi ngêi mua b¶n øng tríc th× do c¸i g× quyÕt ®Þnh? Man-tót nãi: do gi¸ trÞ cña hoÆc trªn sù hy sinh mµ anh ta cÇn ph¶i thùc hiÖn ®Ó cã ®îc hµng hãa Êy; sù hy lao ®éng chøa ®ùng ë trong chóng. ThÕ th× gi¸ trÞ nµy do c¸i g× sinh ®ã ®îc ®o b»ng sè lîng lao ®éng mµ anh ta bá ra ®Ó ®æi lÊy hµng hãa ®ã, quyÕt ®Þnh? Man-tót nãi: do gi¸ trÞ cña lao ®éng chøa ®ùng ë hay ®iÒu nµy còng thÕ, b»ng sè lao ®éng mµ hµng hãa Êy chi phèi" (s.®.d., tr.8-9). trong chóng. ThÕ th× gi¸ trÞ nµy do c¸i g× quyÕt ®Þnh? Do gi¸ trÞ Kª-d¬-n« còng nªu ®iÒu sau ®©y, coi ®ã lµ sù kh¸c nhau gi÷a cña c¸c hµng hãa mµ ngêi ta dïng tiÒn c«ng ®Ó mua. Cßn gi¸ trÞ Man-tót vµ Ri-c¸c-®«: cña nh÷ng hµng hãa nµy? Do gi¸ trÞ cña lao ®éng céng víi lîi [763] "Cïng víi A-®am XmÝt, «ng Ri-c¸c-®« coi lao ®éng lµ mét thíc ®o thùc nhuËn. Vµ chóng ta cø tiÕp tôc ®i m·i trong c¸i vßng luÈn quÈn sù cña c¸c chi phÝ; nhng «ng ta chØ ¸p dông thíc ®o Êy cho nh÷ng chi phÝ s¶n Êy. Gi¶ ®Þnh r»ng ngêi ta thËt sù tr¶ cho c«ng nh©n gi¸ trÞ lao xuÊt mµ th«i... Nã còng cã thÓ dïng nh lµ mét thíc ®o chi phÝ ®èi víi ngêi ®éng cña anh ta, nghÜa lµ nh÷ng hµng (hay tæng sè tiÒn) cÊu mua..." (s.®.d., tr. 56-57). thµnh tiÒn c«ng cña anh ta, b»ng gi¸ trÞ cña nh÷ng hµng hãa Nãi c¸ch kh¸c: gi¸ trÞ cña mét hµng hãa b»ng víi sè tiÒn (tæng sè tiÒn) trong ®ã lao ®éng cña anh ta ®îc thùc hiÖn, thµnh mµ ngêi mua ph¶i tr¶, cßn sè tiÒn nµy th× ®îc ®¸nh gi¸ tèt nhÊt thö khi nhËn ®îc 100 ®ång ta-le tiÒn c«ng, anh ta còng chØ thªm lµ b»ng khèi lîng lao ®éng b×nh thêng cã thÓ mua ®îc víi vµo nguyªn liÖu, v.v., - tãm l¹i lµ thªm vµo t b¶n [bÊt biÕn] øng sè tiÒn Êy1). Nhng sè tiÒn Êy ®îc quy ®Þnh bëi c¸i g×, ®iÒu ®ã dÜ tríc, 100 ta-le gi¸ trÞ mµ th«i; trong trêng hîp Êy lîi nhuËn nãi chung chØ cã thÓ lµ mét kho¶n gia thªm vµo gi¸ trÞ thùc tÕ cña hµng hãa, do ngêi b¸n lµm khi b¸n. §iÒu ®ã, tÊt c¶ mäi 1) Man-tót gi¶ ®Þnh tríc sù tån t¹i cña lîi nhuËn ®Ó råi sau ®ã l¹i ®o khèi ngêi b¸n ®Òu lµm. Nh vËy, chõng nµo c¸c nhµ t b¶n trao ®æi lîng gi¸ trÞ cña nã b»ng mét thíc ®o bªn ngoµi. ¤ng ta kh«ng ®Ò cËp tíi vÊn ®Ò ph¸t sinh lîi nhuËn vµ kh¶ n¨ng néi t¹i cña lîi nhuËn. víi nhau th× kh«ng mét ai trong bän hä nhê kho¶n gia thªm mµ
38 [Ch¬ng XIX] T.R. Man-tót 39 nhËn ®îc mét c¸i g× c¶, vµ l¹i cµng kh«ng thÓ nhê kho¶n ®ã mµ cao. Trong nh÷ng giai ®o¹n ph¸t triÓn h¬n cña x· héi, lîi nhuËn ¶nh hëng h×nh thµnh mét quü phô thªm tõ ®ã hä cã thÓ nhËn ®îc thu nhiÒu ®Õn gi¸ trÞ cña t b¶n vµ cña hµng hãa, bëi v× sè lîng cña t b¶n cè ®Þnh ®îc sö dông ®· t¨ng lªn rÊt nhiÒu vµ v× thêi h¹n trong ®ã mét bé phËn lín t nhËp cña hä. ChØ nh÷ng nhµ t b¶n nµo cã nh÷ng hµng hãa ®i vµo b¶n lu ®éng ®îc øng ra tríc khi nã ®îc hoµn l¹i cho nhµ t b¶n b»ng c¸ch tiªu dïng cña giai cÊp c«ng nh©n, th× sÏ thu ®îc mét lîi nhuËn lÊy vµo sè tiÒn thu ®îc, l¹i dµi h¬n. Trong c¶ hai trêng hîp, tû suÊt theo ®ã c¸c thùc sù, chø kh«ng ph¶i mét lîi nhuËn tëng tîng, bëi v× hä b¸n hµng hãa ®îc trao ®æi víi nhau bÞ ¶nh hëng mét c¸ch c¬ b¶n bëi sè lîng kh¸c l¹i hµng hãa cho c«ng nh©n ®¾t h¬n lµ hä mua hµng hãa cña c«ng nhau cña lîi nhuËn" ("Definitions", edited by Cazenove, tr.60). nh©n. Nh÷ng hµng hãa mµ hä mua cña c«ng nh©n víi 100 ta-le, Quan niÖm tiÒn c«ng t¬ng ®èi lµ mét trong nh÷ng c«ng lao th× hä ®em b¸n l¹i cho c«ng nh©n lÊy 110 ta-le, nghÜa lµ hä chØ sÏ lín nhÊt cña Ri-c¸c-®«. Thùc chÊt cña vÊn ®Ò lµ ë chç gi¸ trÞ cña b¸n l¹i cho c«ng nh©n cã 10/11 s¶n phÈm vµ gi÷ l¹i cho m×nh 1/11 tiÒn c«ng (vµ v× vËy, cña lîi nhuËn n÷a) tuyÖt ®èi phô thuéc vµo s¶n phÈm. Nhng ®iÒu ®ã cã nghÜa g× kh¸c ngoµi c¸i sù viÖc lµ c¸i tû lÖ gi÷a phÇn ngµy lao ®éng trong ®ã ngêi c«ng nh©n lµm trong sè 11 giê mµ ngêi c«ng nh©n lao ®éng ch¼ng h¹n, ngêi ta viÖc cho b¶n th©n (®Ó s¶n xuÊt hay t¸i s¶n xuÊt ra tiÒn c«ng cña chØ tr¶ cho hä cã 10 giê, chØ cÊp cho hä mét s¶n phÈm cña 10 giê, anh ta) vµ c¸i phÇn thêi gian cña anh ta thuéc vÒ nhµ t b¶n. VÒ cßn 1 giê, hay s¶n phÈm cña 1 giê, th× thuéc vÒ nhµ t b¶n mµ mÆt kinh tÕ, ®iÒu ®ã rÊt quan träng; vÒ thùc chÊt ®ã chØ lµ mét h¾n kh«ng cÇn ph¶i tr¶ vËt ngang gi¸. Nh vËy, cã nghÜa g× kh¸c c¸ch biÓu hiÖn kh¸c cho häc thuyÕt ®óng ®¾n vÒ gi¸ trÞ thÆng d11. ngoµi c¸i sù viÖc lµ - trong chõng mùc ta nãi ®Õn giai cÊp c«ng TiÕp n÷a, ®iÒu ®ã lµ quan träng ®Ó hiÓu ®îc mèi quan hÖ x· héi nh©n - lîi nhuËn cã ®îc lµ nhê c«ng nh©n lµm mét phÇn c«ng gi÷a hai [764] giai cÊp Êy. ë ®©y Man-tót c¶m thÊy cã mét ®iÒu g× viÖc cña hä kh«ng c«ng cho nhµ t b¶n, do ®ã "sè lîng lao ®éng" kh«ng æn vµ v× vËy buéc ph¶i ph¶n ®èi: kh«ng cã nghÜa gièng nh "gi¸ trÞ lao ®éng". Nhng c¸c nhµ t "T«i cha tõng gÆp mét t¸c gi¶ nµo tríc «ng Ri-c¸c-®« mµ l¹i dïng thuËt b¶n kh¸c sÏ chØ thu ®îc mét lîi nhuËn trong tëng tîng mµ ng÷ tiÒn c«ng, hoÆc tiÒn c«ng thùc tÕ, bao hµm ý nghÜa mét tû lÖ nµo ®ã". th«i, bëi v× hä kh«ng cã lèi tho¸t nãi trªn. (Ri-c¸c-®« nãi ®Õn gi¸ trÞ cña tiÒn c«ng, gi¸ trÞ nµy qu¶ thËt Man-tót hiÓu rÊt Ýt nh thÕ nµo nh÷ng luËn ®iÓm xuÊt ph¸t còng ®îc tr×nh bµy nh lµ mét bé phËn s¶n phÈm thuéc vÒ c«ng cña Ri-c¸c-®«, «ng ta tuyÖt ®èi kh«ng hiÓu ®îc r»ng ngêi ta cã nh©n12. thÓ thu ®îc lîi nhuËn b»ng mét c¸ch kh¸c víi c¸ch phô gia thªm vµo gi¸ trÞ, ®iÒu ®ã ®îc nãi lªn mét c¸ch næi bËt ë ®o¹n sau ®©y: "ThËt vËy, lîi nhuËn bao hµm mét tû lÖ nµo ®ã; vµ tû suÊt lîi nhuËn bao giê còng ®îc coi mét c¸ch ®óng ®¾n nh lµ mét phÇn tr¨m nµo ®ã so víi gi¸ trÞ cña "Cã thÓ thõa nhËn r»ng nh÷ng hµng hãa thø nhÊt, nÕu ngêi ta hoµn thµnh kho¶n t b¶n øng tríc". chóng ngay vµ ®a chóng ngay vµo tiªu dïng, lµ kÕt qu¶ cña lao ®éng thuÇn tóy, vµ v× vËy gi¸ trÞ cña chóng do sè lîng lao ®éng Êy quyÕt ®Þnh; nhng hoµn toµn kh«ng {Man-tót hiÓu gi¸ trÞ cña t b¶n øng tríc lµ c¸i g×, ®iÒu ®ã rÊt thÓ cho r»ng nh÷ng hµng hãa nh thÕ ®· ®îc sö dông lµm t b¶n trong viÖc s¶n khã nãi, vµ ®èi víi b¶n th©n «ng ta th× thËm chÝ cßn kh«ng thÓ xuÊt ra nh÷ng hµng hãa kh¸c, mµ nhµ t b¶n l¹i kh«ng mÊt c¸i kh¶ n¨ng sö dông nãi ®îc. Theo Man-tót, gi¸ trÞ cña hµng hãa = t b¶n øng tríc t b¶n øng tríc cña m×nh trong mét thêi gian nhÊt ®Þnh vµ l¹i kh«ng ®ßi mét chøa ®ùng trong hµng hãa + lîi nhuËn. Nhng v× ngoµi sè lao kho¶n thï lao vÒ viÖc ®ã díi h×nh thøc lîi nhuËn. Trong nh÷ng thêi kú ®Çu cña x· ®éng trùc tiÕp ra, t b¶n øng tríc, cßn gåm c¶ hµng hãa n÷a, cho héi, khi nh÷ng kho¶n øng tríc nh thÕ vÒ lao ®éng t¬ng ®èi Ýt ái, th× kho¶n thï lao nªn gi¸ trÞ cña t b¶n øng tríc = t b¶n øng tríc trong c¸c ®ã cao vµ ¶nh hëng rÊt lín ®Õn gi¸ trÞ cña nh÷ng hµng hãa Êy, do tû suÊt lîi nhuËn
40 [Ch¬ng XIX] T.R. Man-tót 41 hµng hãa + lîi nhuËn. Thµnh thö lîi nhuËn = lîi nhuËn tÝnh cho §Þnh nghÜa sau ®©y vÒ ngêi lao ®éng s¶n xuÊt lµ mét ®Þnh t b¶n øng tríc + lîi nhuËn. Vµ nh vËy in infinitum1*}. nghÜa tèt: "Nhng ngêi ta bao giê còng xem xÐt tiÒn c«ng t¨ng lªn hay gi¶m xuèng "Ngêi lao ®éng s¶n xuÊt lµ ngêi trùc tiÕp lµm t¨ng cña c¶i cña ngêi chñ kh«ng ph¶i theo c¸i tû lÖ mµ nã cã thÓ cã ®èi víi toµn bé mét s¶n phÈm nhËn ®îc cña hä" ("Principles of Political Economy", [2nd edition], tr.47 [chó thÝch]). nhê mét lîng lao ®éng nµo ®ã, mµ theo sè lîng nhiÒu h¬n hay Ýt h¬n cña mét Thªm vµo ®ã, cßn cÇn ph¶i chó ý ®Õn ®o¹n sau ®©y: s¶n phÈm nhÊt ®Þnh mµ ngêi c«ng nh©n nhËn ®îc, hay theo c¸i quyÒn lùc lín h¬n hay nhá h¬n mµ mét s¶n phÈm nh vËy dïng ®Ó chi phèi nh÷ng vËt phÈm "Sù tiªu dïng duy nhÊt cã tÝnh s¶n xuÊt, theo ®óng ý nghÜa cña nã, lµ viÖc nhu yÕu vµ nh÷ng tiÖn nghi cña cuéc sèng" ("Definitions", London, 1827, tr.29-30). c¸c nhµ t b¶n tiªu dïng vµ huû ho¹i cña c¶i nh»m môc ®Ých t¸i s¶n xuÊt... Ngêi c«ng nh©n mµ nhµ t b¶n sö dông qu¶ lµ cã tiªu dïng víi t c¸ch lµ thu V× trong nÒn s¶n xuÊt t b¶n chñ nghÜa, gi¸ trÞ trao ®æi, viÖc nhËp, phÇn tiÒn c«ng mµ anh ta kh«ng ®Ó dµnh, nh»m duy tr× cuéc sèng vµ lµm t¨ng gi¸ trÞ trao ®æi - lµ môc ®Ých trùc tiÕp, cho nªn ®iÒu quan hëng thô, chø kh«ng ph¶i tiªu dïng víi t c¸ch lµ t b¶n nh»m môc ®Ých s¶n träng lµ lµm thÕ nµo ®Ó ®o nã. V× gi¸ trÞ cña t b¶n øng tríc ®îc xuÊt. Anh ta lµ mét ngêi tiªu dïng s¶n xuÊt ®èi víi ngêi sö dông anh ta, vµ ®èi biÓu hiÖn b»ng tiÒn (tiÒn thËt hay tiÒn kÕ to¸n), cho nªn møc ®é víi quèc gia, nhng nãi cho chÆt chÏ ra, kh«ng ph¶i ®èi víi b¶n th©n anh ta" t¨ng lªn ®ã ®îc ®o b»ng lîng tiÒn cña b¶n th©n t b¶n, vµ mét ("Definitions", edited by Cazenove, tr.30). t b¶n (mét sè tiÒn) cã mét ®¹i lîng nhÊt ®Þnh lµ 100 ®îc lÊy lµm tiªu chuÈn. [b)] TÝch lòy "Lîi nhuËn cña t b¶n", - Man-tót nãi, - "bao hµm ë sè chªnh lÖch gi÷a gi¸ trÞ "Kh«ng mét nhµ kinh tÕ chÝnh trÞ häc nµo cña thêi ®¹i hiÖn nay l¹i cã thÓ cña t b¶n øng tríc vµ gi¸ trÞ cña hµng hãa khi nã ®îc b¸n ®i hay ®îc tiªu hiÓu tiÕt kiÖm lµ tÝch tr÷ cña c¶i ®¬n thuÇn; vµ nÕu kh«ng nãi ®Õn c¸i hµnh ®éng dïng, "Definitions" London, 1827, tr. 240-241). h¹n chÕ vµ v« hiÖu ®ã, th× ®èi víi cña c¶i quèc d©n, thuËt ng÷ "tiÕt kiÖm" chØ cã thÓ ®îc dïng theo ý nghÜa to¸t ra tõ c¸ch sö dông kh¸c nhau c¸i ®· ®îc tiÕt [8) M©u thuÉn gi÷a c¸c quan ®iÓm cña Man-tót vÒ kiÖm, trªn c¬ së sù kh¸c nhau hiÖn thùc tån t¹i gi÷a c¸c lo¹i lao ®éng kh¸c nhau lao ®éng s¶n xuÊt vµ tÝch lòy víi thuyÕt d©n sè ®îc thuª b»ng sè tiÕt kiÖm ®ã" ("Principles of Political Economy", [2nd edition], tr.38-39). cña «ng ta] "TÝch lòy t b¶n lµ viÖc sö dông mét phÇn thu nhËp víi t c¸ch lµ t b¶n. V× vËy, t b¶n cã thÓ t¨ng lªn mµ tµi s¶n hiÖn cã, hay cña c¶i, vÉn kh«ng t¨ng lªn" [a) Lao ®éng s¶n xuÊt vµ lao ®éng kh«ng s¶n xuÊt ("Definitions", edited by Cazenove, tr.11). "Thu thËp ®îc chi phÝ ®Ó trùc tiÕp duy tr× cuéc sèng vµ hëng thô cuéc sèng, "NÕu trong giai cÊp c«ng nh©n cña mét níc phô thuéc chñ yÕu vµo c«ng cßn t b¶n th× ®îc chi phÝ ®Ó thu lîi nhuËn" ("Definitions" London, 1827, tr.86). nghiÖp vµ th¬ng nghiÖp, nh÷ng thãi quen kh«n ngoan vÒ h«n nh©n ®îc phæ biÕn réng r·i, th× ®iÒu ®ã cã thÓ lµm thiÖt cho níc Êy" ("Principles of Political "C«ng nh©n vµ t«i tí lµ hai c«ng cô dïng cho nh÷ng môc ®Ých hoµn toµn kh¸c Economy" [2nd edition], tr.215). nhau, mét ngêi th× ®Ó gióp kiÕm ®îc cña c¶i, cßn ngêi kia th× ®Ó gióp tiªu dïng cña c¶i" (s.®.d., tr.94)13. Vµ ®iÒu ®ã ®îc nãi ra tõ cöa miÖng mét kÎ tuyªn truyÒn nh÷ng biÖn ph¸p phßng ngõa ®Ó chèng n¹n thõa nh©n khÈu! "ChÝnh sù thiÕu thèn vÒ c¸c nhu yÕu phÈm lµ ®iÒu chñ yÕu thóc ®Èy giai cÊp 1* - ®Õn v« cïng tËn. c«ng nh©n s¶n xuÊt c¸c xa xØ phÈm; nÕu sù kÝch thÝch ®ã bÞ lo¹i trõ hay bÞ gi¶m
42 [Ch¬ng XIX] T.R. Man-tót 43 nhiÒu, thµnh thö ngêi ta cã thÓ nhËn ®îc nh÷ng nhu yÕu phÈm Êy víi mét chi nhuËn vµ tû suÊt lîi nhuËn) thµnh tû lÖ cña nã so víi t b¶n kh¶ phÝ lao ®éng rÊt Ýt, th× chóng ta sÏ cã mét lý do ®Ó cho r»ng ngêi ta sÏ kh«ng biÕn, víi bé phËn t b¶n chi phÝ vµo lao ®éng trùc tiÕp. Nhng dµnh nhiÒu thêi gian h¬n mµ sÏ dµnh Ýt thêi gian h¬n ®Ó s¶n xuÊt nh÷ng vËt mu toan Êy thËt lµ trÎ con vµ víi c¸i quan ®iÓm cña «ng ta vÒ gi¸ phÈm tiÖn nghi" ("Principles of Political Economy" [2nd edition], tr. 334). trÞ th× nã kh«ng thÓ nµo kh¸c thÕ ®îc. Trong cuèn "Principles of Nhng ®iÒu quan träng nhÊt ®èi víi vÞ thÇy cña thuyÕt nh©n Political Economy" [2nd edition], «ng ta nãi: khÈu thõa lµ c©u sau ®©y: "Gi¶ ®Þnh r»ng t b¶n chØ ®îc chi phÝ cho tiÒn c«ng mµ th«i. Cø cho r»ng "Do b¶n chÊt cña d©n sè, sè t¨ng cña d©n sè lao ®éng kh«ng thÓ ®îc ®a ra 100 p.xt. chi phÝ vµo lao ®éng trùc tiÕp, cuèi n¨m sè thu vµo lµ 110, 120 hay 130 thÞ trêng sím h¬n 16-18 n¨m sau ®Ó tháa m·n mét sè lîng cÇu ®Æc biÖt, trong p.xt., thµnh thö râ rµng lµ trong mçi trêng hîp Êy, lîi nhuËn sÏ do phÇn gi¸ trÞ lóc ®ã th× viÖc biÕn thu nhËp thµnh t b¶n b»ng c¸ch tiÕt kiÖm l¹i cã thÓ diÔn ra cña tæng s¶n phÈm cÇn thiÕt ®Ó tr¶ cho lao ®éng ®îc sö dông quyÕt ®Þnh. NÕu nhanh h¬n nhiÒu; mét níc bao giê còng cã nguy c¬ lµ nh÷ng quü dïng ®Ó nu«i gi¸ trÞ cña s¶n phÈm trªn thÞ trêng = 110, th× tû lÖ cÇn thiÕt ®Ó tr¶ cho c«ng sèng lao ®éng sÏ t¨ng nhanh h¬n d©n sè" ((s.®.d., tr.319-320). nh©n = 10/11 cña gi¸ trÞ s¶n phÈm, vµ lîi nhuËn sÏ = 10%. NÕu gi¸ trÞ cña s¶n [765] Kª-d¬-n« nhËn xÐt mét c¸ch ®óng ®¾n: phÈm lµ 120, th× tû lÖ ®Ó tr¶ cho lao ®éng = 10/12 vµ lîi nhuËn = 20%. NÕu gi¸ trÞ cña s¶n phÈm lµ 130, th× tû lÖ cÇn thiÕt ®Ó tr¶ cho lao ®éng øng tríc = 10/13, vµ "Khi t b¶n ®îc sö dông ®Ó øng tríc tiÒn c«ng cho c«ng nh©n, th× nã kh«ng lîi nhuËn = 30%". B©y giê gi¶ ®Þnh r»ng nh÷ng kho¶n øng tríc cña nhµ t b¶n thªm g× vµo c¸c quü dïng ®Ó nu«i sèng lao ®éng, mµ chØ lµ sö dông mét bé phËn kh«ng chØ gåm cã riªng lao ®éng. Nhµ t b¶n tr«ng chê thu ®îc mét lîi nhuËn nhÊt ®Þnh trong nh÷ng quü ®· cã s½n Êy cho nh÷ng môc ®Ých s¶n xuÊt" b»ng nhau ®èi víi tÊt c¶ c¸c phÇn t b¶n mµ anh ta ®· øng ra. Chóng ta h·y gi¶ ("Definitions in Political Economy", edited by Cazenove, tr. 22, chó thÝch). ®Þnh r»ng mét phÇn nµo ®ã trong gi¸ trÞ nh÷ng kho¶n øng tríc cña anh ta, 1/4 ch¼ng h¹n, ®îc chi phÝ cho lao ®éng (trùc tiÕp); 3/4 gåm lao ®éng tÝch lòy vµ lîi nhuËn, víi mét sè kho¶n phô gia do ®Þa t«, thuÕ vµ nh÷ng chi phÝ kh¸c n÷a g©y [9) t b¶n bÊt biÕn vµ t b¶n kh¶ biÕn [theo quan ra. Trong trêng hîp Êy, sÏ hoµn toµn ®óng ®¾n nÕu nãi r»ng lîi nhuËn cña nhµ ®iÓm cña Man-tót] t b¶n thay ®æi cïng víi sù thay ®æi gi¸ trÞ cña 1/4 Êy trong s¶n phÈm cña anh ta, so víi sè lîng lao ®éng sö dông. VÝ dô, mét phÐc-mi-ª dïng cho viÖc canh t¸c "Lao ®éng tÝch lòy " (lÏ ra ph¶i nãi: lao ®éng vËt chÊt, lao ®éng vËt ho¸) "lµ 2000 p.xt., trong ®ã 1500 p.xt. lµ cho gièng m¸, nu«i dìng ngùa, hao mßn cña t lao ®éng ®· chi phÝ vµo viÖc s¶n xuÊt nh÷ng nguyªn liÖu vµ dông cô dïng trong b¶n cè ®Þnh, lîi tøc vÒ sè t b¶n cè ®Þnh vµ t b¶n lu ®éng cña anh ta, ®Þa t«, viÖc s¶n xuÊt nh÷ng hµng hãa kh¸c" ("Definitions in Political Economy", edited thuÕ thËp ph©n, thuÕ v.v... vµ 500 p.xt. cho lao ®éng trùc tiÕp, vµ ®Õn cuèi n¨m sè by Cazenove, tr.13). thu nhËp cña anh ta cã mét gi¸ trÞ lµ 2400 p.xt.. Lîi nhuËn cña ngêi phÐc-mi-ª "Khi nãi vÒ lao ®éng ®· chi phÝ vµo viÖc s¶n xuÊt hµng hãa, th× cÇn ph¶i gäi ®ã sÏ lµ 400 p.xt. trªn 2000 p.xt., tøc 20%. Vµ còng râ rµng lµ nÕu chóng ta lÊy lao ®éng ®· chi phÝ ®Ó s¶n xuÊt ra sè t b¶n cÇn thiÕt cho viÖc s¶n xuÊt ra chóng 1/4 gi¸ trÞ cña s¶n phÈm, cô thÓ lµ 600 p.xt. vµ so s¸nh víi tæng sè tr¶ cho lao lµ lao ®éng tÝch lòy, kh¸c víi sè lao ®éng trùc tiÕp mµ nhµ t b¶n nµy sö dông" ®éng trùc tiÕp díi d¹ng tiÒn c«ng, th× kÕt qu¶ còng sÏ ®óng víi tû suÊt lîi nhuËn [tøc lµ ë giai ®o¹n cuèi cïng cña viÖc s¶n xuÊt hµng ho¸] (s.®.d., tr. 28-29). ®ã" (s.®.d., 267-268). DÜ nhiªn, nªu sù ph©n biÖt Êy lµ rÊt quan träng. Nhng ë ë ®©y Man-tót r¬i vµo chñ nghÜa hu©n tíc §¬n-®ri-ª-ri14. Man-tót, nã quy l¹i thµnh con sè kh«ng. §iÒu «ng ta muèn lµm («ng ta cã c¸i c¶m gi¸c lê mê r»ng gi¸ trÞ thÆng d, do ®ã c¶ lîi nhuËn n÷a, n»m trong mét mèi quan hÖ ¤ng ta mu toan quy gi¸ trÞ thÆng d, hay Ýt ra lµ tû suÊt gi¸ nhÊt ®Þnh víi t b¶n kh¶ biÕn chi cho tiÒn c«ng) lµ chøng minh trÞ thÆng d (v¶ l¹i, «ng ta bao giê còng lÉn lén c¸i nµy víi lîi r»ng "lîi nhuËn lµ do phÇn gi¸ trÞ cÇn thiÕt ®Ó tr¶ cho lao ®éng
44 [Ch¬ng XIX] T.R. Man-tót 45 ®îc sö dông trong tæng s¶n phÈm quyÕt ®Þnh". Lóc ®Çu «ng kh«ng ph¶i lµ mét ngêi chèng l¹i sù "mong chê" hoÆc nh÷ng ta lËp luËn ®óng ®¾n trong chõng mùc «ng ta gi¶ ®Þnh r»ng quan niÖm "cña nhµ t b¶n". Nhng ®©y lµ kû lôc cña «ng ta. toµn bé t b¶n gåm t b¶n kh¶ biÕn, t b¶n chi phÝ cho tiÒn Chóng ta h·y lÊy mét t b¶n 2000 p.xt., trong ®ã 3/4 = 1500 c«ng. Trong trêng hîp Êy, trªn thùc tÕ lîi nhuËn vµ gi¸ trÞ p.xt. lµ t b¶n bÊt biÕn, 1/4 hay 500 lµ t b¶n kh¶ biÕn. Lîi thÆng d lµ mét. Nhng còng trong trêng hîp Êy, Man-tót nhuËn = 20%. Thµnh thö lîi nhuËn = 400 vµ gi¸ trÞ cña s¶n tù giíi h¹n trong mét ý nghÜa rÊt phi lý. NÕu t b¶n ®· chi phÈm = 2000 + 400 = 2400 p.xt15. Chóng ta h·y lÊy [Man-tót phÝ = 100 vµ lîi nhuËn b»ng 10%, th× gi¸ trÞ cña s¶n phÈm = tiÕp tôc] 1/4 tæng s¶n phÈm; gi¸ trÞ cña nã lµ 600 p.xt., 1/4 t 110, lîi nhuËn cÊu thµnh 1/10 t b¶n ®· chi phÝ (do ®ã, lµ b¶n ®· chi phÝ = 500 p.xt., tøc lµ b»ng bé phËn t b¶n øng 10% tÝnh cho t b¶n) vµ 1/11 gi¸ trÞ cña tæng s¶n phÈm, v× tríc ®· chi phÝ cho tiÒn c«ng, vµ 100 p. xt. = 1/4 lîi nhuËn, Man-tót ®· gép gi¸ trÞ cña b¶n th©n lîi nhuËn vµo ®©y råi. tøc lµ b»ng bé phËn lîi nhuËn thuéc vÒ sè tiÒn mµ nhµ t b¶n Nh vËy, lîi nhuËn cÊu thµnh 1/11 gi¸ trÞ cña tæng s¶n tr¶ cho tiÒn c«ng ®ã. Vµ ®iÒu nµy, theo Man-tót, ph¶i chøng phÈm, vµ t b¶n ®· chi phÝ cÊu thµnh 10/11 gi¸ trÞ Êy. So víi gi¸ minh r»ng "lîi nhuËn cña nhµ t b¶n sÏ thay ®æi cïng víi sù trÞ cña tæng s¶n phÈm, 10% lîi nhuËn cã thÓ biÓu hiÖn b»ng thay ®æi trong gi¸ trÞ cña 1/4 Êy cña s¶n phÈm cña nã, so víi c¸ch nh sau: bé phËn cña gi¸ trÞ tæng s¶n phÈm kh«ng bao sè lîng lao ®éng ®îc sö dông". Trªn thùc tÕ, ®iÒu nµy chØ gåm lîi nhuËn = 10/11 tæng s¶n phÈm; hoÆc mét s¶n phÈm cã chøng minh r»ng mét lîi nhuËn bao nhiªu phÇn tr¨m ®ã, vÝ gi¸ trÞ lµ 110 p.xt. gåm 10% lîi nhuËn, chøa ®ùng nh÷ng chi phÝ dô lµ 20%, cña mét t b¶n nhÊt ®Þnh, vÝ dô lµ 4000 p.xt., ®em b»ng 10/11 gi¸ trÞ cña nã, vµ lîi nhuËn Êy ®îc tÝnh cho nh÷ng l¹i mét lîi nhuËn 20% cho mçi phÇn b»ng nhau cña t b¶n Êy - chi phÝ nµy. Sù suy luËn to¸n häc tuyÖt vêi nµy lµm cho Man- ®ã lµ mét sù l¾p l¹i. Nhng ®iÒu ®ã tuyÖt ®èi kh«ng chøng minh tót vui thÝch ®Õn møc «ng ta lÆp l¹i cïng lèi tÝnh Êy víi mét lîi g× hÕt cho mét mèi quan hÖ nhÊt ®Þnh, ®Æc biÖt, riªng, cña lîi nhuËn lµ 20%, 30%, v.v... Cho ®Õn nay chóng ta chØ thÊy cã mét nhuËn Êy ®èi víi bé phËn t b¶n chi phÝ vµo tiÒn c«ng. NÕu t«i sù trïng lÆp mµ th«i. Lîi nhuËn lµ tû lÖ phÇn tr¨m tÝnh cho t lÊy 1/24 tæng s¶n phÈm chø kh«ng ph¶i 1/4 nh «ng Man-tót ®· b¶n ®· chi phÝ; gi¸ trÞ cña tæng s¶n phÈm chøa ®ùng gi¸ trÞ cña lµm, tøc lµ lÊy 100 p.xt. (trong 2400 p.xt.), th× sè 100 p.xt. Êy lîi nhuËn, cßn t b¶n ®· chi phÝ [766] lµ gi¸ trÞ cña tæng s¶n chøa ®ùng 20% lîi nhuËn, hay 1/6 cña sè ®ã lµ lîi nhuËn. T phÈm trõ ®i gi¸ trÞ cña lîi nhuËn. Nh vËy, 110 - 10 = 100. b¶n sÏ lµ 83 1/3 vµ lîi nhuËn lµ 16 2/3 p.xt.. NÕu sè 83 1/3 p.xt. ®ã Nhng 100 lµ 10/11 cña 110. Nhng chóng ta h·y bµn tiÕp. = 1 con ngùa dïng trong s¶n xuÊt ch¼ng h¹n, th× theo Man-tót, Chóng ta h·y lÊy mét t b¶n kh«ng chØ gåm t b¶n kh¶ biÕn, ®iÒu ®ã chøng minh r»ng lîi nhuËn thay ®æi cïng víi sù thay mµ cßn gåm c¶ t b¶n bÊt biÕn n÷a. "Nhµ t b¶n tr«ng chê thu ®æi trong gi¸ trÞ cña con ngùa, hay víi c¸i phÇn b»ng 28 4/5 cña ®îc mét lîi nhuËn b»ng nhau ®èi víi tÊt c¶ c¸c phÇn t b¶n mµ tæng s¶n phÈm. anh ta ®· øng ra". ThËt ra, ®iÒu nµy m©u thuÉn víi lêi kh¼ng ¤ng Man-tót ®a ra nh÷ng ®iÒu nghÌo nµn nh thÕ khi nµo ®Þnh võa míi ®a ra trªn ®©y nãi r»ng lîi nhuËn (lÏ ra ph¶i nãi «ng ta tù m×nh suy luËn lÊy vµ kh«ng cã c¬ héi ®¸nh c¾p cña gi¸ trÞ thÆng d) ®îc quyÕt ®Þnh bëi c¸i tû lÖ so víi t b¶n chi Tao-xen, An-®Ðc-x¬n hay mét ngêi nµo kh¸c. VÒ thùc chÊt, ®iÒu phÝ cho tiÒn c«ng. Nhng ®iÒu ®ã kh«ng quan träng! Man-tót ®¸ng chó ý (kh«ng nãi ®Õn nh÷ng g× ®Æc trng ®èi víi con ngêi
46 [Ch¬ng XIX] T.R. Man-tót 47 Êy) lµ sù dù ®o¸n lê mê r»ng gi¸ trÞ thÆng d cÇn ph¶i ®îc tÝnh s¶n phÈm Êy, v× trong trêng hîp thø hai anh ta bá ra c¶ mét cho bé phËn t b¶n chi phÝ vµo tiÒn c«ng. ngµy lao ®éng ®Ó lÊy 1 si-linh, cßn trong trêng hîp thø nhÊt th× {Víi mét tû suÊt lîi nhuËn nhÊt ®Þnh th× tæng lîi nhuËn, khèi chØ bá ra cã 1/2 ngµy lao ®éng. ¤ng Man-tót tin r»ng nhµ t b¶n lîng lîi nhuËn, bao giê còng phô thuéc vµo ®¹i lîng cña t b¶n tr¶ khi th× nhiÒu si-linh h¬n, khi th× Ýt si-linh h¬n cho cïng mét øng tríc. Nh thÕ, tÝch lòy ®îc quyÕt ®Þnh bëi mét phÇn cña lao ®éng. ¤ng ta kh«ng thÊy r»ng hoµn toµn phï hîp víi ®iÒu ®ã, khèi lîng Êy ®îc chuyÓn hãa trë l¹i thµnh t b¶n. Nhng phÇn c«ng nh©n bá ra khi th× nhiÒu, khi th× Ýt lao ®éng cho mét s¶n Êy, v× nã b»ng tæng lîi nhuËn trõ ®i sè thu nhËp do nhµ t b¶n phÈm nhÊt ®Þnh. tiªu dïng, sÏ phô thuéc kh«ng nh÷ng vµo gi¸ trÞ cña khèi lîng "Bá ra nhiÒu s¶n phÈm h¬n cho mét sè lîng lao ®éng nhÊt ®Þnh, hay nhËn Êy, mµ cßn phô thuéc vµo t×nh tr¹ng rÎ ®i cña nh÷ng hµng hãa ®îc nhiÒu lao ®éng h¬n vÒ mét sè lîng s¶n phÈm nhÊt ®Þnh, - theo "quan ®iÓm" mµ nhµ t b¶n cã thÓ mua ®îc víi gi¸ trÞ Êy, - mét phÇn nµo sù cña «ng ta" (cña Man-tót)" chØ lµ mét mµ th«i. Trong lóc ®ã th× nh mäi ngêi quan niÖm, ®ã chÝnh lµ ®iÒu ngîc l¹i" ("Observations on certain Verbal Disputes rÎ ®i cña nh÷ng hµng hãa gia nhËp vµo tiªu dïng cña h¾n, vµo in Political Economy, particularly relating to Value, and to Demand and Supply". thu nhËp cña h¾n, mét phÇn vµo sù rÎ ®i cña nh÷ng hµng hãa gia London, 1821, tr.52) nhËp vµo t b¶n bÊt biÕn cña h¾n. V× ë ®©y tû suÊt lîi nhuËn ®îc gi¶ ®Þnh lµ ®· cho s½n, cho nªn tiÒn c«ng còng ®îc gi¶ ®Þnh lµ ®· Còng trong t¸c phÈm ®ã ("Observations on certain Verbal cho s½n.} Disputes" etc. London, 1821), ®· nhËn xÐt rÊt ®óng r»ng lao ®éng víi t c¸ch lµ thíc ®o gi¸ trÞ - theo c¸i ý nghÜa mµ Man- tót nãi ë ®©y khi «ng ta theo mét trong nh÷ng quan niÖm cña A- [10] häc thuyÕt cña Man-tót vÒ gi¸ trÞ ®am XmÝt, - còng cã thÓ lµm thíc ®o gi¸ trÞ gièng nh mäi [nh÷ng nhËn xÐt bæ sung] hµng hãa kh¸c, r»ng, theo ý nghÜa ®ã lao ®éng sÏ kh«ng ph¶i lµ mét thíc ®o tèt nh trong thùc tÕ tiÒn ®· lµm. ë ®©y nãi chung chØ cã thÓ nãi ®Õn mét thíc ®o gi¸ trÞ theo c¸i ý nghÜa tiÒn lµ Theo Man-tót, gi¸ trÞ cña lao ®éng kh«ng bao giê thay ®æi (®iÒu thíc ®o gi¸ trÞ. nµy do A-®am XmÝt ®Ó l¹i), chØ cã gi¸ trÞ cña hµng hãa mµ t«i nhËn ®îc vÒ sè lao ®éng Êy míi thay ®æi1*. Cø cho r»ng trong [767] Nãi chung, cÇn ph¶i thÊy r»ng thíc ®o gi¸ trÞ (theo ý mét trêng hîp, tiÒn c«ng lµ 2 si-linh mét ngµy lao ®éng, cßn nghÜa tiÒn) kh«ng bao giê lµ c¸i lµm cho c¸c hµng hãa cã thÓ ®o trong mét trêng hîp kh¸c lµ 1 si-linh. Trong trêng hîp thø chung ®îc víi nhau (xem phÇn I cña cuèn s¸ch cña t«i, tr.4516): nhÊt, còng ®Ó ®æi lÊy mét thêi gian lao ®éng nh thÕ, nhµ t b¶n "Ngîc l¹i, chØ cã tÝnh chÊt ®o chung ®îc cña c¸c hµng hãa víi t c¸ch lµ bá ra mét sè si-linh nhiÒu gÊp ®«i so víi trêng hîp thø hai. thêi gian lao ®éng vËt hãa, míi lµm cho vµng trë thµnh tiÒn". Nhng trong trêng hîp thø hai, ngêi c«ng nh©n bá ra mét sè Víi t c¸ch lµ gi¸ trÞ, hµng hãa lµ c¸i g× thèng nhÊt, chóng chØ lao ®éng nhiÒu gÊp ®«i so víi trêng hîp thø nhÊt cho còng mét lµ nh÷ng biÓu hiÖn cña cïng mét thùc thÓ thèng nhÊt - cña lao ®éng x· héi. Thíc ®o gi¸ trÞ (tiÒn) ®· gi¶ ®Þnh r»ng chóng lµ 1* Xem tËp nµy, ph.III, tr. 29-32 gi¸ trÞ vµ chØ liªn quan tíi biÓu hiÖn vµ ®¹i lîng cña gi¸ trÞ ®ã.