Tóm tắt Luận án Tiến sĩ: Bảo đảm quyền và lợi ích hợp pháp của cá nhân, tổ chức trong xét xử các vụ án hành chính ở việt nam

HỌC VIỆN CHÍNH TRỊ QUỐC GIA HỒ CHÍ MINH<br /> <br /> VŨ THỊ HÒA<br /> <br /> B¶O §¶M QUYÒN Vµ LîI ÝCH HîP PH¸P<br /> CñA C¸ NH¢N, Tæ CHøC TRONG XÐT Xö<br /> C¸C Vô ¸N HµNH CHÝNH ë VIÖT NAM<br /> <br /> TÓM TẮT LUẬN ÁN TIẾN SĨ<br /> CHUYÊN NGÀNH: LÝ LUẬN VÀ LỊCH SỬ NHÀ NƯỚC VÀ PHÁP LUẬT<br /> <br /> Mã số : 62 38 01 01<br /> <br /> HÀ NỘI - 2015<br /> <br /> Công trình được hoàn thành tại<br /> Học viện Chính trị quốc gia Hồ Chí Minh<br /> <br /> Người hướng dẫn khoa học: 1. GS.TS. Phạm Hồng Thái<br /> 2. TS. Nguyễn Thanh Bình<br /> <br /> Phản biện 1:.........................................................<br /> .........................................................<br /> <br /> Phản biện 2:.........................................................<br /> .........................................................<br /> <br /> Phản biện 3:.........................................................<br /> .........................................................<br /> <br /> Luận án sẽ được bảo vệ trước Hội đồng chấm luận án cấp Học viện<br /> họp tại Học viện Chính trị quốc gia Hồ Chí Minh<br /> Vào hồi...... giờ....... ngày...... tháng...... năm 2015<br /> <br /> Có thể tìm hiểu luận án tại: Thư viện Quốc gia và<br /> Thư viện Học viện Chính trị quốc gia Hồ Chí Minh<br /> <br /> 1<br /> <br /> MỞ ĐẦU<br /> 1. Tính cấp bách của đề tài<br /> Mục tiêu quan trọng nhất của Hiến pháp 2013 là tiếp tục phát huy dân<br /> chủ, bảo đảm quyền công dân, bảo đảm thực hiện tốt hơn quyền con người,<br /> đánh dấu bước phát triển mạnh mẽ trong tư duy lý luận của Đảng và Nhà<br /> nước ta. Chỉ thị số 12/CT-TW của Ban Bí thư Trung ương Đảng năm 1992 về<br /> vấn đề quyền con người và quan điểm, chủ trương của Đảng ta xác định<br /> quyền con người là mục tiêu, động lực của sự phát triển, là bản chất của chế<br /> độ ta, Chỉ thị xác định: “Đối với chúng ta, vấn đề quyền con người được đặt<br /> ra xuất phát từ mục tiêu của Chủ nghĩa xã hội, từ bản chất của chế độ ta và<br /> bao quát rộng rãi nhiều lĩnh vực, từ chính trị, tư tưởng, văn hóa đến kinh tế,<br /> xã hội, an ninh quốc phòng...”. Cương lĩnh xây dựng đất nước trong thời kỳ<br /> quá độ lên chủ nghĩa xã hội (bổ sung và phát triển năm 2011) cũng chỉ rõ:<br /> “quan tâm hơn nữa việc chăm lo hạnh phúc và sự phát triển tự do, toàn diện<br /> của con người, bảo vệ quyền và lợi ích hợp pháp của con người, tôn trọng và<br /> thực hiện các điều ước quốc tế mà Việt Nam ký kết”. Khẳng định mạnh mẽ<br /> bản chất nhà nước ta là nhà nước thực hiện chủ quyền nhân dân, thực hành<br /> dân chủ, bảo đảm quyền con người, quyền công dân và bảo đảm quyền lực<br /> của nhân dân, Điều 2 Hiến pháp năm 2013 khẳng định: “Nhà nước Cộng hòa<br /> xã hội chủ nghĩa Việt Nam là Nhà nước pháp quyền xã hội chủ<br /> nghĩa của Nhân dân, do Nhân dân, vì Nhân dân. Nước Cộng hòa xã hội chủ<br /> nghĩa Việt Nam do Nhân dân làm chủ. Tất cả quyền Nhà nước thuộc về nhân<br /> dân….”. Hiến pháp năm 2013 đã giành Chương II ghi nhận về “Quyền con<br /> người, quyền và nghĩa vụ cơ bản của công dân”. Như vậy, quan điểm nhất<br /> quán của Đảng và Nhà nước Việt Nam xác định con người ở vị trí trung tâm<br /> của các chính sách kinh tế - xã hội, là nhân tố quan trọng để phát triển bền<br /> vững, thực hiện thắng lợi sự nghiệp công nghiệp hóa, hiện đại hóa đất nước.<br /> Một trong các nội dung về củng cố và hoàn thiện nhà nước Pháp<br /> quyền xã hội chủ nghĩa Việt Nam đó là coi trọng việc tổ chức thực thi quyền<br /> <br /> 2<br /> <br /> lực nhà nước tập trung, thống nhất có sự phân công khoa học giữa các quyền<br /> lập pháp, hành pháp và tư pháp. Trong đó việc thực thi quyền tư pháp là một<br /> nội dung có ý nghĩa đặc biệt quan trọng trong việc hoàn thiện, tăng cường<br /> hiệu lực của bộ máy nhà nước, thúc đẩy sự phát triển kinh tế - xã hội, bảo<br /> đảm quyền, lợi ích hợp pháp của cá nhân, tổ chức. Khi thực thi hoạt động<br /> hành pháp, các cơ quan nhà nước (hoặc người có thẩm quyền trong cơ quan<br /> nhà nước) với những lý do khác nhau có thể ban hành những quyết định hành<br /> chính, hành vi hành chính gây thiệt hại đến quyền, lợi ích hợp pháp của cá<br /> nhân, tổ chức. Những thiệt hại này là cơ sở tạo nên những mâu thuẫn giữa cơ<br /> quan công quyền với cá nhân, công dân, tổ chức. Từ đó, sẽ dẫn đến việc công<br /> dân, tổ chức khiếu nại đến cơ quan nhà nước có thẩm quyền hoặc Tòa án<br /> nhân dân để khiếu nại, khiếu kiện. Để giải quyết các khiếu kiện hành chính,<br /> cá nhân, tổ chức bị các quyết định hành chính, hành vi hành chính làm xâm<br /> hại trực tiếp đến quyền và lợi ích của mình có thể lựa chọn nhiều phương<br /> thức giải quyết khác nhau như giải quyết theo trình tự thủ tục hành chính<br /> thông qua việc khiếu nại tới các cơ quan nhà nước có thẩm quyền hoặc khởi<br /> kiện vụ án hành chính tại Tòa án nhân dân theo trình tự, thủ tục tư pháp.<br /> Trong hai phương thức trên thì việc giải quyết vụ án hành chính tại Tòa án<br /> nhân dân có một vị trí và vai trò đặc biệt quan trọng, bởi nó thể hiện sự<br /> nghiêm minh của pháp luật, thể hiện sự nghiêm túc trong tổ chức thực hiện<br /> quyền lực nhà nước, và đặc biệt là liên quan đến quyền và lợi ích hợp pháp<br /> của công dân, tổ chức...<br /> Đảm bảo quyền, lợi ích hợp pháp của cá nhân, tổ chức trong xét xử các<br /> vụ án hành chính là một trong rất nhiều những yêu cầu xây dựng và hoàn thiện<br /> nhà nước pháp quyền xã hội chủ nghĩa ở Việt Nam hiện nay. Nghị quyết 8 Ban<br /> Chấp hành Trung ương khóa VII đã đặt ra yêu cầu cấp bách là: "Đẩy mạnh<br /> giải quyết các khiếu kiện của dân... xúc tiến việc thiết lập hệ thống Tòa án<br /> hành chính để xét xử các khiếu kiện của dân đối với các quyết định hành<br /> chính". Đại hội đại biểu toàn quốc Đảng Cộng sản Việt Nam lần thứ VIII, tiếp<br /> tục khẳng định "xúc tiến thành lập Tòa hành chính trong Tòa án nhân dân, bổ<br /> <br /> 3<br /> <br /> sung thể chế làm căn cứ cho việc xét xử. Xác định mô hình tổ chức và thủ tục<br /> tố tụng phù hợp với đặc điểm của các vụ kiện hành chính".<br /> Thể chế hóa các quan điểm, các nhiệm vụ nêu trên của Đảng, đã có<br /> nhiều văn bản pháp luật quan trọng để thiết lập thể chế tài phán hành chính<br /> góp phần hoàn thiện các chế định giải quyết khiếu kiện hành chính của dân.<br /> Kết quả nổi bật là đã hình thành tổ chức và thực hiện hoạt động xét xử hành<br /> chính của Tòa án nhân dân. Tòa án cũng đã giải quyết được hàng chục ngàn<br /> vụ khiếu kiện hành chính, góp phần ổn định các quan hệ hành chính, bảo vệ<br /> quyền và lợi ích hợp pháp của người khởi kiện. Bước đầu, xã hội đã phần nào<br /> có sự nhìn nhận, đánh giá việc xét xử các vụ án hành chính là phương thức<br /> bảo đảm quyền, lợi ích của cá nhân, tổ chức một cách có hiệu quả khi họ đặt<br /> niềm tin pháp lý vào việc khởi kiện vụ án hành chính ra Tòa án.<br /> Tuy vậy, nhìn chung vẫn còn không ít những tồn tại. Tình trạng án<br /> hành chính bị cải, sửa vẫn thường xuyên xảy ra dẫn đến việc bảo đảm quyền<br /> và lợi ích hợp pháp của cá nhân, tổ chức trong xét xử hành chính còn nhiều<br /> hạn chế, đồng thời gây bức xúc xã hội. Có rất nhiều các nhân tố chủ quan và<br /> khách quan ảnh hưởng đến việc bảo đảm quyền, lợi ích hợp pháp của cá<br /> nhân, tổ chức trong xét xử hành chính hành chính, nhưng tập trung chủ yếu<br /> vào một số vấn đề như: hệ thống tổ chức Tòa hành chính chưa được hoàn<br /> thiện; trình độ chuyên môn của đội ngũ cán bộ, Thẩm phán trực tiếp làm công<br /> tác giải quyết án hành chính chưa cao, bản lĩnh và đạo đức nghề nghiệp còn<br /> hạn chế. Đặc biệt là hệ thống pháp luật hành chính và tố tụng hành chính của<br /> nước ta còn khá nhiều những vướng mắc, bất cập, không rõ ràng. Bên cạnh<br /> đó, việc tổ chức hệ thống Toà hành chính nằm trong hệ thống Tòa án nhân<br /> dân với thẩm quyền, chức năng, nhiệm vụ như hiện nay thì việc xét xử án<br /> hành chính chưa thể đạt được kỳ vọng trong việc bảo vệ quyền con người,<br /> quyền công dân và bảo vệ pháp chế.<br /> Trên bình diện quốc tế, hiện nay Việt Nam là thành viên tích cực của<br /> Hiệp hội các quốc gia Đông Nam Á (ASEAN) và đang nỗ lực cùng tất cả các<br /> <br />