Tóm tắt Luận án Tiến sĩ Khoa học môi trường: Nghiên cứu cơ sở lý luận và thực tiễn của việc lồng ghép các dịch vụ hệ sinh thái vào công tác quản lý và bảo tồn đất ngập nước ở Việt Nam

ĐẠI HỌC QUỐC GIA HÀ NỘI<br /> TRUNG TÂM NGHIÊN CỨU TÀI NGUYÊN VÀ MÔI TRƯỜNG<br /> ----------<br /> <br /> Kim Thị Thúy Ngọc<br /> <br /> NGHIÊN CỨU CƠ SỞ LÝ LUẬN VÀ THỰC TIỄN<br /> CỦA VIỆC LỒNG GHÉP CÁC DỊCH VỤ HỆ SINH THÁI<br /> VÀO CÔNG TÁC QUẢN LÝ VÀ BẢO TỒN<br /> ĐẤT NGẬP NƯỚC Ở VIỆT NAM<br /> <br /> CHUYÊN NGÀNH: MÔI TRƯỜNG TRONG PHÁT TRIỂN BỀN VỮNG<br /> MÃ SỐ: CHUYÊN NGÀNH ĐÀO TẠO THÍ ĐIỂM<br /> <br /> TÓM TẮT LUẬN ÁN TIẾN SĨ KHOA HỌC MÔI TRƯỜNG<br /> <br /> HÀ NỘI, NĂM 2014<br /> <br /> Công trình được hoàn thành tại: Trung tâm Nghiên cứu Tài<br /> nguyên và Môi trường – Đại học Quốc gia Hà Nội<br /> <br /> Người hướng dẫn khoa học:<br /> 1. PGS.TS. Nguyễn Thế Chinh<br /> 2. TS. Hoàng Văn Thắng<br /> <br /> Phản biện 1:<br /> Phản biện 2:<br /> Phản biện 3:<br /> <br /> Luận án được bảo vệ trước Hội đồng cấp Đại học Quốc gia chấm<br /> luận án tiến sĩ<br /> Họp tại:<br /> Vào hồi<br /> <br /> giờ<br /> <br /> ngày<br /> <br /> tháng<br /> <br /> năm<br /> <br /> Có thể tìm hiểu luận án tại:<br /> - Thư viện Quốc gia Việt Nam<br /> - Trung tâm Thông tin – Thư viện, ĐHQGHN<br /> - Trung tâm Nghiên cứu Tài nguyên và Môi trường, ĐHQGH<br /> <br /> 1. LÝ DO THỰC HIỆN NGHIÊN CỨU<br /> Theo định nghĩa của Báo cáo Đánh giá Hệ sinh thái Thiên niên<br /> kỷ [Millennium Ecosystem Assessment, 2005, p. v] “Những lợi ích<br /> con người đạt được từ các hệ sinh thái, bao gồm dịch vụ cung cấp<br /> như thức ăn và nước; các dịch vụ điều tiết như điều tiết lũ lụt, hạn<br /> hán; các dịch vụ hỗ trợ như hình thành đất và chu trình dinh dưỡng;<br /> và các dịch vụ văn hóa như giải trí, tinh thần, tín ngưỡng và các lợi<br /> ích phi vật chất khác”.<br /> Giống như bất kỳ hệ sinh thái nào khác, hệ sinh thái đất ngập<br /> nước (ĐNN) có 4 chức năng cơ bản: chức năng cung cấp, chức năng<br /> điều tiết, chức năng văn hóa và chức năng hỗ trợ. Ở Việt Nam, đất<br /> ngập nước có diện tích ước tính hơn 10 triệu hecta. Đất ngập nước<br /> Việt Nam có nhiều chức năng rất quan trọng như nạp và tiết nước<br /> ngầm, cung cấp nước ngọt, điều hòa khí hậu, sản xuất sinh khối, hạn<br /> chế lũ lụt, chắn sóng và gió bão, chống xói lở và ổn định bờ biển, là<br /> nơi du lịch giải trí, duy trì đa dạng sinh học. Tuy nhiên, trong 15 năm<br /> qua, đất ngập nước Việt Nam bị suy giảm cả về diện tích và chất<br /> lượng.<br /> Theo Công ước Đa dạng sinh học của Liên Hiệp Quốc [2010],<br /> “lồng ghép một cách hệ thống đa dạng sinh học trong các quá trình<br /> phát triển được gọi là lồng ghép đa dạng sinh học”. Mục tiêu tổng<br /> thể của lồng ghép đa dạng sinh học (ĐDSH) là đưa các nguyên tắc<br /> về đa dạng sinh học vào trong tất cả các giai đoạn của quy trình xây<br /> dựng các chính sách, kế hoạch, chương trình và chu trình dự án. Một<br /> mục tiêu khác của lồng ghép đa dạng sinh học là hỗ trợ giảm các ảnh<br /> hưởng bất lợi mà các ngành sản xuất gây ra đối với đa dạng sinh học,<br /> và nêu rõ sự đóng góp của ĐDSH với phát triển kinh tế và phúc lợi<br /> con người.<br /> 1<br /> <br /> Lồng ghép dịch vụ hệ sinh thái vào công tác quản lý và bảo<br /> tốn đất ngập nước có thể tạo ra các cơ hội nhằm khai thác tốt hơn và<br /> duy trì các lợi ích của dịch vụ hệ sinh thái của đất ngập nước, xây<br /> dựng các chiến lược quản lý và bảo tồn đất ngập nước hiệu quả và<br /> tránh chi phí liên quan đến sự mất mát của đa dạng sinh học và các<br /> dịch vụ hệ sinh thái do đất ngập nước mang lại. Vì những lý do đó,<br /> tác giả đã chọn đề tài “Nghiên cứu cơ sở lý luận và thực tiễn của việc<br /> lồng ghép các dịch vụ hệ sinh thái vào công tác quản lý và bảo tồn<br /> đất ngập nước ở Việt Nam” nhằm hỗ trợ quản lý và bảo tồn đất ngập<br /> nước ở Việt Nam một cách hiệu quả hơn.<br /> 2. MỤC TIÊU CỦA LUẬN ÁN<br /> - Làm rõ cơ sở lý luận về lồng ghép dịch vụ hệ sinh thái đất<br /> ngập nước vào công tác quản lý và bảo tồn đất ngập nước.<br /> - Đưa ra cơ sở thực tiễn về lồng ghép dịch vụ hệ sinh thái của<br /> đất ngập nước vào công tác quản lý và bảo tồn đất ngập nước thông<br /> qua nghiên cứu thử nghiệm về lồng ghép dịch vụ hệ sinh thái của<br /> rừng ngập mặn tại Cà Mau.<br /> - Đề xuất cách tiếp cận để lồng ghép dịch vụ hệ sinh thái vào<br /> công tác quản lý và bảo tồn đất ngập nước tại Việt Nam.<br /> 3. PHẠM VI CỦA LUẬN ÁN<br /> - Phạm vi về học thuật: Luận án tập trung vào nghiên cứu cơ<br /> sở lý luận về lồng ghép dịch vụ HST đất ngập nước vào công tác<br /> quản lý và bảo tồn ĐNN.<br /> - Phạm vi về lãnh thổ: Nghiên cứu thử nghiệm được áp dụng<br /> cho RNM tỉnh Cà Mau, đặc trưng cho hệ sinh thái ĐNN ven biển với<br /> tính ĐDSH cao.<br /> - Phạm vi về thời gian: Mặc dù nghiên cứu được triển khai<br /> trong năm 2011-2014, nhưng luận án có sử dụng hệ thống tư liệu<br /> 2<br /> <br /> nghiên cứu, tham khảo được ấn bản trong nhiều năm, trong đó các<br /> báo cáo thứ cấp tại khu vực nghiên cứu có thời gian từ 2005-2011.<br /> 4. Ý NGHĨA CỦA LUẬN ÁN<br /> Ý nghĩa lý luận của luận án:<br /> Luận án sẽ góp phần làm rõ cơ sở lý luận về lồng ghép dịch vụ<br /> hệ sinh thái của đất ngập nước vào công tác quản lý và bảo tồn đất<br /> ngập nước ở Việt Nam.<br /> Ý nghĩa thực tiễn của luận án<br /> Kết quả nghiên cứu của luận án sẽ hỗ trợ cơ quan hoạch định<br /> chính sách ở trung ương và địa phương lồng ghép dịch vụ hệ sinh<br /> thái vào các công tác quản lý và bảo tồn đất ngập nước, góp phần<br /> quản lý và sử dụng bền vững các hệ sinh thái và dịch vụ hệ sinh thái<br /> của đất ngập nước.<br /> CHƯƠNG I: TỔNG QUAN<br /> 1.1. Dịch vụ hệ sinh thái của đất ngập nước<br /> 1.1.1. Dịch vụ hệ sinh thái: Định nghĩa và các loại hình<br /> Năm 1977, Westman xuất bản tạp chí khoa học xem xét mối<br /> liên quan giữa các hệ thống sinh thái và sinh kế với tiêu đề “Các dịch<br /> vụ thiên nhiên giá bao nhiêu?”. Westman [1977] và Ehrlich [1981],<br /> sau đó đưa ra khái niệm “các dịch vụ hệ sinh thái” và các nhà sinh<br /> thái học trong những thập kỷ tiếp theo tiếp tục mở rộng khái niệm<br /> của các hệ sinh thái như là các hệ thống hỗ trợ cuộc sống, nguồn<br /> cung cấp các dịch vụ hệ sinh thái và các lợi ích kinh tế [Ehrlich and<br /> Mooney, 1983; De Groot, 1987, 1992; Odum, 1989; Folke et al.,<br /> 1991]. Đồng thời các nhà kinh tế cũng bắt đầu viết về các chức năng<br /> và dịch vụ của hệ sinh thái giai đoạn này [Hueting, 1980; Pearce,<br /> 1989]. Tuy nhiên, chỉ đến cuối những năm 1990, khái niệm này bắt<br /> đầu thu hút sự chú ý rộng rãi với các xuất bản của Costanza và cs.<br /> 3<br /> <br />