Tóm tắt Luận án Tiến sĩ Luật học: Vai trò của các cơ quan thanh tra nhà nước trong kiểm soát việc thực hiện quyền hành pháp ở Việt Nam

HỌC VIỆN CHÍNH TRỊ QUỐC GIA HỒ CHÍ MINH<br /> <br /> NGUYỄN VĂN TUẤN<br /> <br /> VAI TRß CñA C¸C C¥ QUAN THANH TRA NHµ N­íC<br /> Trong kiÓm so¸t viÖc thùc hiÖn quyÒn hµnh ph¸p<br /> Chuyên ngành : Lý luận và lịch sử nhà nước và pháp luật<br /> Mã số<br /> <br /> : 62 38 01 01<br /> <br /> TÓM TẮT LUẬN ÁN TIẾN SĨ LUẬT HỌC<br /> <br /> HÀ NỘI - 2015<br /> <br /> CÔNG TRÌNH ĐƯỢC HOÀN THÀNH TẠI<br /> HỌC VIỆN CHÍNH TRỊ QUỐC GIA HỒ CHÍ MINH<br /> <br /> Người hướng dẫn khoa học: GS.TS. Đinh Văn Mậu<br /> <br /> Phản biện 1:..................................................................................<br /> <br /> Phản biện 2:..................................................................................<br /> <br /> Phản biện 3:..................................................................................<br /> <br /> Luận án sẽ được bảo vệ tại Hội đồng chấm luận án cấp Học viện, họp<br /> tại Học viện Chính trị quốc gia Hồ Chí Minh<br /> Vào hồi<br /> <br /> giờ<br /> <br /> ngày<br /> <br /> tháng<br /> <br /> năm<br /> <br /> Có thể tìm hiểu luận án tại Thư viện Quốc gia<br /> và Thư viện Học viện Chính trị quốc gia Hồ Chí Minh<br /> <br /> 1<br /> <br /> MỞ ĐẦU<br /> 1. Tính cấp thiết của đề tài<br /> Kiểm soát quyền lực nhà nước trong điều kiện xây dựng Nhà nước pháp<br /> quyền xã hội chủ nghĩa ở Việt Nam là một trong những vấn đề lớn đang nhận<br /> được sự quan tâm của các học giả, nhà nghiên cứu pháp lý. Mục đích của<br /> kiểm soát quyền lực nhà nước nhằm đảm bảo việc sử dụng quyền lực nhà<br /> nước đúng mục đích, có hiệu quả, quyền lực nhà nước phục vụ lợi ích nhân<br /> dân, đồng thời bảo đảm cho hoạt động của bộ máy nhà nước vận hành nhịp<br /> nhàng, thông suốt, chống lộng quyền, lạm quyền. Trong kiểm soát quyền lực<br /> nhà nước thì kiểm soát việc thực hiện quyền hành pháp là quan trọng nhất.<br /> Bởi vì, hành pháp nắm giữ, quản lý các nguồn lực của quốc gia, chịu trách<br /> nhiệm tổ chức thi hành pháp luật, đưa pháp luật vào cuộc sống. Hoạt động của<br /> hệ thống hành pháp có ảnh hưởng lớn tới xã hội, tác động trực tiếp tới quyền<br /> và nghĩa vụ của công dân. Do vậy, kiểm soát việc thực hiện quyền hành pháp<br /> cần phải được đặc biệt quan tâm, đảm bảo cho quyền lực nhà nước không bị<br /> lạm dụng, xâm hại đến lợi ích của nhà nước, quyền và lợi ích hợp pháp của<br /> công dân, cơ quan, tổ chức.<br /> Cương lĩnh xây dựng đất nước trong thời kỳ quá độ lên chủ nghĩa xã hội<br /> đã được bổ sung, phát triển năm 2011 xác định: Nhà nước ta là Nhà nước<br /> pháp quyền xã hội chủ nghĩa của nhân dân, do nhân dân, vì nhân dân. Tất cả<br /> quyền lực nhà nước thuộc về nhân dân mà nền tảng là liên minh giữa giai cấp<br /> công nhân với giai cấp nông dân và đội ngũ trí thức, do Đảng Cộng sản Việt<br /> Nam lãnh đạo. Quyền lực nhà nước là thống nhất; có sự phân công, phối hợp<br /> và kiểm soát giữa các cơ quan trong việc thực hiện các quyền lập pháp, hành<br /> pháp, tư pháp. Nhà nước ban hành pháp luật; tổ chức, quản lý xã hội bằng<br /> pháp luật và không ngừng tăng cường pháp chế xã hội chủ nghĩa.<br /> Chiến lược phát triển kinh tế - xã hội 2011 - 2020 và Báo cáo chính trị<br /> của Ban Chấp hành Trung ương Đảng khoá X tại Đại hội đại biểu toàn quốc<br /> lần thứ XI của Đảng khẳng định: tiếp tục xây dựng Nhà nước pháp quyền xã<br /> hội chủ nghĩa, thực hiện nguyên tắc quyền lực nhà nước là thống nhất, có sự<br /> phân công, phối hợp và kiểm soát giữa các cơ quan trong việc thực hiện các<br /> quyền lập pháp, hành pháp, tư pháp. Hoàn thiện cơ chế để tăng cường kiểm<br /> tra, giám sát hoạt động của các cơ quan lập pháp, hành pháp, tư pháp.<br /> Cụ thể hóa quan điểm trên, tại Điều 2 Hiến pháp năm 2013 xác định:<br /> Nhà nước Cộng hòa xã hội chủ nghĩa Việt Nam là Nhà nước pháp quyền xã<br /> hội chủ nghĩa của nhân dân, do nhân dân, vì nhân dân. Nước Cộng hòa xã<br /> <br /> 2<br /> <br /> hội chủ nghĩa Việt Nam do nhân dân làm chủ; tất cả quyền lực nhà nước<br /> thuộc về nhân dân mà nền tảng là liên minh giữa giai cấp công nhân với<br /> giai cấp nông dân và đội ngũ trí thức. Quyền lực nhà nước là thống nhất, có<br /> sự phân công, phối hợp, kiểm soát giữa các cơ quan nhà nước trong việc<br /> thực hiện các quyền lập pháp, hành pháp, tư pháp.<br /> Mặc dù các Văn kiện của Đảng và Hiến pháp đã xác định nguyên tắc<br /> trong tổ chức quyền lực nhà nước - Quyền lực Nhà nước là thống nhất; có sự<br /> phân công, phối hợp và kiểm soát giữa các cơ quan trong việc thực hiện các<br /> quyền lập pháp, hành pháp, tư pháp. Tuy nhiên, vấn đề kiểm soát giữa các cơ<br /> quan trong việc thực hiện các quyền lập pháp, hành pháp, tư pháp cần tiếp tục<br /> được nghiên cứu làm rõ, nhất là kiểm soát việc thực hiện quyền hành pháp.<br /> Thanh tra nhà nước được ra đời từ năm 1945, các cơ quan thanh tra nhà<br /> nước thể hiện vai trò quan trọng trong bộ máy nhà nước, là công cụ sắc bén<br /> giúp thủ trưởng cơ quan hành chính nhà nước kiểm soát việc thực hiện quyền<br /> hành pháp của các cơ quan hành chính nhà nước cấp dưới. Ra đời từ khi mới<br /> thành lập nước để đáp ứng yêu cầu chấn chỉnh công tác thực thi nhiệm vụ của<br /> cán bộ, công chức. Các cơ quan thanh tra có thẩm quyền tiếp nhận đơn thư,<br /> giải quyết khiếu nại, tố cáo và xử lý vi phạm của công chức trong bộ máy nhà<br /> nước. Từ đó, vai trò của của các cơ quan thanh tra trong bộ máy nhà nước<br /> ngày càng được khẳng định. Sau khi đất nước được thống nhất, trải qua giai<br /> đoạn nền kinh tế tập trung quan liêu, bao cấp vai trò của các cơ quan thanh tra<br /> rất được đề cao thể hiện ở việc thành lập các cơ quan thanh tra các cấp, các<br /> ngành nhằm kiểm soát việc thực hiện các chỉ tiêu kế hoạch của nhà nước.<br /> Từ khi đất nước đổi mới, nền kinh tế chuyển đổi sang nền kinh tế thị<br /> trường định hướng xã hội chủ nghĩa đã đặt ra nhiều thách thức cho công tác<br /> điều hành, quản lý nền kinh tế. Hiện tượng tiêu cực, tham nhũng xẩy ra ở<br /> nhiều cấp, nhiều ngành và đã trở thành một trong những nguy cơ đe dọa sự<br /> tồn vong của chế độ. Biểu hiện tập trung ở những lĩnh vực quản lý nguồn<br /> tiền, tài sản lớn của nhà nước như đất đai, khoáng sản, đầu tư xây dựng...<br /> trong bối cảnh đó, hàng năm các cơ quan thanh tra nhà nước đã tiến hành<br /> nhiều cuộc thanh tra, phát hiện sai phạm hàng ngàn tỷ đồng, hàng ngàn<br /> hécta đất. Thu hồi theo thẩm quyền hoặc kiến nghị cơ quan có thẩm quyền<br /> thu hồi tiền, tài sản cho nhà nước, kiến nghị xử lý trách nhiệm các cá nhân,<br /> tập thể hữu quan, bảo vệ lợi ích của Nhà nước, quyền và lợi ích hợp pháp<br /> của công dân. Qua công tác thanh tra, các cơ quan thanh tra cũng đã phát<br /> hiện ra nhiều sơ hở trong việc thực hiện các cơ chế quản lý, chính sách,<br /> pháp luật của nhà nước, kiến nghị Chính phủ, các bộ, ngành hữu quan<br /> <br /> 3<br /> <br /> nghiên cứu, sửa đổi bổ sung các văn bản pháp luật góp phần nâng cao hiệu<br /> lực, hiệu quả quản lý nhà nước trên các lĩnh vực. Tuy nhiên, việc thực hiện<br /> vai trò kiểm soát của cơ quan thanh tra đối với các cơ quan nhà nước thuộc<br /> thẩm quyền quản lý của thủ trưởng cơ quan quản lý nhà nước cùng cấp có<br /> lúc chưa kịp thời, thiếu tính dự báo; việc phát hiện, xử lý vi phạm, chấn<br /> chỉnh trật tự quản lý chưa cao; việc xử lý cán bộ vi phạm còn tồn tại những<br /> hạn chế, bất cập, bên cạnh đó, một số cơ quan thanh tra cũng lại để xẩy ra<br /> hiện tượng tiêu cực, tham nhũng.<br /> Vì vậy, đặt ra yêu cầu cấp thiết cần phải nghiên cứu làm sáng tỏ vai<br /> trò của các cơ quan thanh tra nhà nước trong hoạt động kiểm soát quyền lực<br /> nhà nước (việc thực hiện quyền hành pháp) mà cụ thể là kiểm soát việc<br /> thực hiện chính sách, pháp luật, nhiệm vụ của các cơ quan hành chính nhà<br /> nước; việc thực hiện chức trách, nhiệm vụ của cán bộ, công chức trong các<br /> cơ quan hành chính nhà nước, đảm bảo việc thực thi quyền lực hành pháp<br /> một cách đúng đắn, bảo vệ lợi ích của nhà nước, quyền, lợi ích hợp pháp<br /> của cơ quan, tổ chức, cá nhân, hạn chế tình trạng tiêu cực, tham nhũng. Tuy<br /> nhiên, vấn đề này lại chưa có nhiều công trình nghiên cứu.<br /> Xuất phát từ những vấn đề nêu trên, tôi chọn đề tài “Vai trò của các cơ<br /> quan thanh tra nhà nước trong kiểm soát việc thực hiện quyền hành pháp ở<br /> Việt Nam”. Mong muốn kết quả nghiên cứu sẽ luận giải được cơ sở khoa<br /> học, cơ sở pháp lý và thực tiễn của việc kiểm soát thực hiện quyền hành<br /> pháp thông qua hoạt động của các cơ quan thanh tra nhà nước, từ đó đề xuất<br /> các giải pháp phát huy vai trò của các cơ quan thanh tra nhà nước, góp phần<br /> xây dựng Nhà nước pháp quyền xã hội chủ nghĩa của nhân dân, do nhân dân<br /> và vì nhân dân.<br /> 2. Mục đích và nhiệm vụ nghiên cứu của luận án<br /> 2.1. Mục đích nghiên cứu<br /> Mục đích của Luận án là nghiên cứu một cách toàn diện, có hệ thống<br /> những vấn đề lý luận và thực tiễn về vai trò của các cơ quan thanh tra nhà nước<br /> trong kiểm soát việc thực hiện quyền hành pháp thông qua việc thực hiện chức<br /> năng thanh tra, giải quyết khiếu nại, tố cáo và phòng, chống tham nhũng.<br /> 2.2. Nhiệm vụ nghiên cứu<br /> Đánh giá tổng quan tình hình nghiên cứu trong nước và nước ngoài về<br /> thanh tra. Mô hình tổ chức, hoạt động một số cơ quan thanh tra trên thế<br /> giới. Từ đó, chỉ ra những những vấn đề cần tiếp tục nghiên cứu về vai trò<br /> của các cơ quan thanh tra nhà nước trong kiểm soát việc thực hiện quyền<br /> hành pháp ở Việt Nam.<br /> <br />