Tóm tắt luận án tiến sĩ Nông nghiệp: Tuyển chọn giống lúa ngắn ngày và xác định các biện pháp kỹ thuật canh tác phù hợp ở tỉnh Quảng Bình

ĐẠI HỌC HUẾ<br /> TRƯỜNG ĐẠI HỌC NÔNG LÂM<br /> <br /> NGUYỄN XUÂN KỲ<br /> <br /> TUYỂN CHỌN GIỐNG LÚA NGẮN NGÀY VÀ XÁC ĐỊNH<br /> CÁC BIỆN PHÁP KỸ THUẬT CANH TÁC PHÙ HỢP<br /> Ở TỈNH QUẢNG BÌNH<br /> <br /> LUẬN ÁN TIẾN SĨ NÔNG NGHIỆP<br /> CHUYÊN NGÀNH: KHOA HỌC CÂY TRỒNG<br /> MÃ SỐ: 62.62.01.10<br /> <br /> NGƯỜI HƯỚNG DẪN KHOA HỌC<br /> PGS. TS. TRẦN THỊ LỆ<br /> TS. HOÀNG KIM<br /> <br /> HUẾ - 2017<br /> <br /> MỞ ĐẦU<br /> 1. TÍNH CẤP THIẾT<br /> An ninh lương thực, khủng hoảng năng lượng, biến đổi khí hậu toàn cầu,<br /> ô nhiễm môi trường là ba vấn đề lớn của nhân loại. Việt Nam với trên 75% dân<br /> số phụ thuộc chủ yếu vào sản xuất nông nghiệp và 100% người Việt Nam sử<br /> dụng lúa gạo làm lương thực chính. Diện tích đất trồng lúa của Việt Nam là<br /> 7,78 triệu ha, năng suất trung bình đạt 5,72 tấn/ha và tổng sản lượng đạt 44,48<br /> triệu tấn (FAO, 2015) [63].<br /> Theo Sở NN&PTNT Quảng Bình (2013) [46], chủ trương của nghành<br /> nông nghiệp Quảng Bình đó là chuyển đổi giống lúa dài ngày vụ Đông xuân<br /> qua sản xuất các giống lúa trung ngày và ngắn ngày năng suất, chất lượng cao<br /> nhằm tránh được các đợt rét đậm và mưa lớn gây ngập úng đầu vụ, rút ngắn<br /> được thời gian sản xuất trên đồng ruộng, giảm chi phí sản xuất, trong khi năng<br /> suất và giá trị sản phẩm vẫn tương đương với các giống lúa dài ngày. Vụ Hè<br /> thu, sử dụng các giống ngắn ngày chất lượng cao để đảm bảo thu hoạch lúa<br /> trước cuối tháng 8 đầu tháng 9 nhằm tránh được lũ lụt vừa nâng cao hiệu quả<br /> kinh tế trong sản xuất lúa. Từ thực tiễn cấp thiết trên đây chúng tôi tiến hành<br /> đề tài: "Tuyển chọn giống lúa ngắn ngày và xác định các biện pháp kỹ thuật<br /> canh tác phù hợp ở tỉnh Quảng Bình".<br /> 2. MỤC TIÊU CỦA ĐỀ TÀI<br /> Xác định được 1 - 2 giống lúa ngắn ngày, chất lượng, năng suất cao có<br /> khả năng thích ứng rộng, ít bị sâu bệnh hại phù hợp với điều kiện sản xuất tại<br /> Quảng Bình.<br /> Xác định được các biện pháp kỹ thuật canh tác (lượng giống gieo, bón<br /> phân) thích hợp cho giống lúa mới tuyển chọn, tại vùng sản xuất lúa ở Quảng<br /> Bình nhằm nâng cao hiệu quả sản xuất.<br /> Thực hiện xây dựng các mô hình sản xuất các giống lúa mới tuyển chọn,<br /> được sử dụng các biện pháp kỹ thuật canh tác (lượng giống gieo, phân bón)<br /> thích hợp tại Quảng Bình.<br /> 3. Ý NGHĨA KHOA HỌC VÀ THỰC TIỄN CỦA ĐỀ TÀI<br /> 3.1. Ý nghĩa khoa học<br /> Đây là công trình nghiên cứu có hệ thống, các kết quả thu được nhằm<br /> cung cấp những dẫn liệu khoa học phục vụ công tác nghiên cứu, chọn tạo và<br /> tuyển chọn giống lúa ngắn ngày tại Quảng Bình.<br /> Xác định được mức độ ổn định và chỉ số thích nghi của các giống lúa mới,<br /> làm cơ sở cho việc phát triển bền vững giống lúa được tuyển chọn tại các vùng<br /> nghiên cứu.<br /> Công trình nghiên cứu là nguồn tài liệu tham khảo cho các công tác<br /> nghiên cứu khoa học, giảng dạy, chọn tạo giống lúa ngắn ngày tại Quảng Bình.<br /> <br /> 3.2. Ý nghĩa thực tiễn<br /> Kết quả nghiên cứu đã xác định được 2 giống lúa mới SV181 và SVN1<br /> có các chỉ tiêu sinh trưởng tốt, năng suất và chất lượng cao, mang lại hiệu quả<br /> kinh tế cao hơn các giống lúa đang sản xuất đại trà.<br /> Đề tài xác định được một số biện pháp canh tác cho các giống lúa mới<br /> phù hợp với điều kiện sản xuất của địa phương.<br /> Đề tài góp phần chuyển đổi nhận thức bà con nông dân trong việc ứng<br /> dụng giống lúa mới với các biện pháp kỹ thuật canh tác phù hợp, để nâng cao<br /> hiệu quả trong sản xuất lúa tại Quảng Bình, thông qua kết quả xây dựng một<br /> số mô hình trình diễn tại các địa phương.<br /> 4. PHẠM VI NGHIÊN CỨU<br /> Phạm vi không gian: Nghiên cứu được tiến hành tại các huyện Lệ Thủy,<br /> Quảng Ninh, Bố Trạch, Quảng Trạch, Tuyên Hóa, thành phố Đồng Hới và thị<br /> xã Ba Đồn là các vùng sản xuất lúa của tỉnh Quảng Bình. Phạm vi thời gian:<br /> Nghiên cứu tiến hành từ tháng 12/2013 đến tháng 9/2016. Phạm vi đối tượng:<br /> Nghiên cứu trên 04 giống lúa mới triển vọng SV46, GL105, SV181 và SVN1<br /> với giống đối chứng HT1. Phạm vi nội dung: Nghiên cứu khả năng sinh<br /> trưởng, phát triển, chống chịu sâu bệnh hại và ngoại cảnh cảu các giống lúa<br /> mới; Các biên pháp kỹ thuật canh tác phù hợp với các giống mới và xây dựng<br /> mô hình ứng dụng các biện pháp kỹ thuật phù hợp với các giống mới được<br /> tuyển chọn.<br /> 5. ĐÓNG GÓP MỚI CỦA LUẬN ÁN<br /> Xác định được 2 giống lúa mới SV181 và SVN1 cho năng suất cao và ổn<br /> định, chất lượng cao, có thời gian sinh trưởng ngắn ngày phù hợp với điều kiện<br /> sản xuất vụ Đông xuân và Hè thu tại Quảng Bình. Các giống lúa đã được cấp<br /> bằng bảo hộ giống cây trồng mới trên toàn quốc của Cục Trồng trọt, Bộ<br /> NN&PTNT tại Quyết định số 418/QĐ-TT-VPBH ngày 30/9/2016 cho giống<br /> SV181 và Quyết định số 01/QĐ-TT-VPBH ngày 06/1/2017 cho giống SVN1.<br /> Trong đó, giống lúa SV181 đã được công nhận chính thức tại Quyết định số<br /> 369/QĐ-BNN-TT ngày 15/2/2017 của Bộ Nông nghiệp & PTNT. Giống lúa<br /> SVN1 đã qua khảo nghiệm DUS, VCU theo quy định và đang trình hồ sơ công<br /> nhận giống cây trồng mới.<br /> Hoàn thiện quy trình kỹ thuật canh tác 2 giống lúa mới ngắn ngày SV181<br /> và SVN1 trên đất phù sa không được bồi đắp hàng năm tại Quảng Bình, đó là:<br /> Lượng hạt giống gieo sạ thích hợp 80 kg/ha, tổ hợp phân bón thích hợp 90 kg N<br /> + 80 kg P205 + 80 kg K2O, trên nền bón 10 tấn phân chuồng/ha và 500 kg vôi<br /> bột/ha.<br /> <br /> Chương I<br /> TỔNG QUAN CÁC VẤN ĐỀ NGHIÊN CỨU<br /> 1.1. CƠ SỞ LÝ LUẬN CỦA VẤN ĐỀ NGHIÊN CỨU<br /> 1.1.1. Giới thiệu về cây lúa<br /> 1.1.1.1. Nguồn gốc cây lúa<br /> 1.1.1.2. Phân loại cây lúa<br /> 1.1.2. Cơ sở khoa học của tuyển chọn giống lúa ngắn ngày<br /> 1.1.2.1. Nghiên cứu về những đặc điểm nông học của cây lúa<br /> - Thời gian sinh trưởng của cây lúa.<br /> - Chiều cao cây lúa.<br /> - Khả năng đẻ nhánh cây lúa.<br /> - Bộ lá lúa.<br /> 1.1.2.2. Nghiên cứu các yếu tố cấu thành năng suất của cây lúa<br /> Năng suất lúa được tạo thành bởi các yếu tố, đó là: số bông/đơn vị diện<br /> tích, số hạt/bông, tỷ lệ hạt chắc/bông và khối lượng 1000 hạt.<br /> 1.1.2.3. Nghiên cứu về mối quan hệ giữa năng suất và các yếu tố liên quan năng suất<br /> - Tích lũy chất khô và năng suất lúa<br /> - Hiệu suất quang hợp thuần (NAR)<br /> - Hệ số diện tích lá (LAI)<br /> - Nghiên cứu về cấu trúc dạng cây và mô hình cây lúa năng suất cao<br /> 1.1.2.4. Nghiên cứu về chất lượng gạo và yếu tố ảnh hưởng đến chất lượng gạo<br /> Chất lượng xay xát (Milling quality);<br /> Chất lượng thương phẩm (Market quality);<br /> Chất lượng dinh dưỡng (Nutritive quality);<br /> Chất lượng nấu nướng và ăn uống (Cooking and eating quality).<br /> Đây là cơ sở cho các nhà chọn giống nghiên cứu, đánh giá chất lượng của<br /> các dòng, giống lúa triển vọng.<br /> 1.1.3. Cơ sở khoa học của nghiên cứu mật độ gieo sạ lúa<br /> Theo (Hoàng Kim, 2016) [47], trong quần thể ruộng lúa, mật độ gieo, cấy<br /> và số dảnh cấy có liên quan đến năng suất và các yếu tố cấu thành năng suất.<br /> Theo Nguyễn Trường Giang và cs (2011) [34], trong 3 yếu tố cấu thành<br /> năng suất: số bông/m2, số hạt chắc/bông và khối lượng 1000 hạt thì hai yếu tố<br /> đầu giữ vai trò quan trọng và thay đổi do cấu trúc quần thể còn yếu tố thứ ba ít<br /> biến động.<br /> 1.1.4. Cơ sở khoa học của nghiên cứu phân bón cho lúa<br /> - Đối với đạm: Theo Nguyễn Văn Hoan (2006) [42], trong các nguyên tố<br /> dinh dưỡng, đạm là chất dinh dưỡng quan trọng nhất. Cây lúa cần đạm trong tất cả<br /> các giai đoạn sinh trưởng, tuy nhiên giai đoạn đẻ nhánh lúa cần nhiều đạm nhất<br /> - Đối với lân: Lân có tác dụng kích thích ra rễ mạnh, thúc đẩy quá trình<br /> trổ và chín sớm, tăng cường đẻ nhánh giúp cây phục hồi nhanh sau khi gặp<br /> <br /> những điều kiện bất thuận. Thiếu lân làm cây lúa thấp, khả năng đẻ nhánh kém,<br /> bản lá hẹp, ngắn, thẳng, có màu xanh đậm tới ám khói.<br /> - Đối với kali: Theo Yosida S (1981) [115], kali có tác dụng xúc tiến quá trình<br /> quang hợp, đẩy mạnh sự di chuyển sản phẩm quang hợp từ lá sang các bộ phận<br /> khác, tăng cường đẻ nhánh và giúp cây chống chịu được các điều kiện bất thuận.<br /> 1.2. CƠ SỞ THỰC TIỄN CỦA VẤN ĐỀ NGHIÊN CỨU<br /> 1.2.1. Tình hình sản xuất và tiêu thụ lúa gạo trên Thế giới và Việt Nam<br /> 1.2.1.1. Tình hình sản xuất và tiêu thụ lúa gạo trên Thế giới<br /> 1.2.1.2. Tình hình sản xuất và tiêu thụ lúa gạo Việt Nam<br /> 1.2.2. Các kết quả chọn tạo giống lúa ở Việt Nam<br /> 1.2.3. Nghiên cứu về phân bón cho lúa trên Thế giới và Việt Nam<br /> 1.2.3.1. Những nghiên cứu về phân bón cho cây lúa trên Thế giới<br /> 1.2.3.2. Nghiên cứu phân bón cho lúa ở Việt Nam<br /> 1.2.4. Các kết quả nghiên cứu về mật độ gieo trên Thế giới và Việt Nam.<br /> 1.2.4.1. Nghiên cứu mật độ lúa trên Thế giới<br /> 1.2.4.2. Kết quả nghiên cứu về mật độ lúa ở Việt Nam<br /> 1.2.5. Điều kiện tự nhiên, kinh tế xã hội và tình hình sản xuất lúa tại Quảng Bình<br /> <br />