Tóm tắt Luận án Tiến sĩ Y học: Chất lượng cuộc sống của bệnh nhân Alzheimer, người chăm sóc và đánh giá hiệu quả của một số biện pháp can thiệp không dùng thuốc

BỘ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO<br /> <br /> BỘ Y TẾ<br /> <br /> VIỆN VỆ SINH DỊCH TỄ TRUNG ƢƠNG<br /> -----------------*-------------------<br /> <br /> NGUYỄN BÍCH NGỌC<br /> <br /> CHẤT LƢỢNG CUỘC SỐNG CỦA BỆNH NHÂN ALZHEIMER,<br /> NGƢỜI CHĂM SÓC VÀ ĐÁNH GIÁ HIỆU QUẢ CỦA MỘT SỐ<br /> BIỆN PHÁP CAN THIỆP KHÔNG DÙNG THUỐC<br /> <br /> Chuyên ngành: Vệ sinh xã hội học và Tổ chức y tế<br /> Mã số: 62.72.01.64<br /> <br /> TÓM TẮT LUẬN ÁN TIẾN SỸ Y HỌC<br /> <br /> HÀ NỘI – 2014<br /> <br /> Công trình được hoàn thành tại:<br /> VIỆN VỆ SINH DỊCH TỄ TRUNG ƢƠNG<br /> <br /> Người hướng dẫn khoa học:<br /> 1. PGS.TS Đỗ Thị Khánh Hỷ<br /> 2. TS Nguyễn Thị Thùy Dƣơng<br /> <br /> Phản biện 1: PGS.TS Phạm Văn Thao (Học viện Quân Y)<br /> Phản biện 2: GS.TS Nguyễn Xuân Nghiên (Bệnh viện Bạch Mai)<br /> Phản biện 3: PGS.TS Nguyễn Công Hoan (Trƣờng Đại học Y Hà Nội)<br /> <br /> Luận án sẽ được bảo vệ tại Hội đồng chấm luận án cấp Viện họp tại<br /> Viện Vệ sinh Dịch tễ Trung ương,<br /> vào hồi ...... giờ .... , ngày ..... tháng ..... năm 2014<br /> <br /> Có thể tìm hiểu luận án tại:<br /> - Thư viện Quốc gia<br /> - Thư viện Viện Vệ sinh Dịch tễ Trung ương<br /> <br /> CÁC CHỮ VIẾT TẮT<br /> <br /> AD:<br /> <br /> Bệnh Alzheimer (Alzheimer’s Disease)<br /> <br /> ADL:<br /> <br /> Đánh giá hoạt động hàng ngày (Activities of Daily Living)<br /> <br /> BVLKTƯ: Bệnh viện Lão khoa Trung ương<br /> DSM- IV- TR: Sách chẩn đoán và thống kê các bệnh rối loạn tâm thần, Xuất bản lần<br /> thứ tư, Bản hiệu đính (Diagnostic and Statistical Manual of Mental<br /> Disorders, Fourth Edition, Text Revision)<br /> IADL:<br /> <br /> Đánh giá hoạt động hàng ngày có sử dụng dụng cụ phương tiện<br /> (Instrumental Activities of Daily Living scale)<br /> <br /> ICD-10:<br /> <br /> Phân loại bệnh tật quốc tế, phiên bản 10 (International Classification of<br /> Diseases, 10th revision)<br /> <br /> MMSE:<br /> <br /> Đánh giá tình trạng tâm trí thu gọn (Mini Mental State Exam)<br /> <br /> NINCDS-ADRDA: Viện quốc gia về đột quỵ và các rối loạn thần kinh, giao tiếp Bệnh Alzheimer và các rối loạn liên quan (National Institute of<br /> Neurological and Communicative Disorders and Stroke - Alzheimer’s<br /> Disease and Related Disorders Association)<br /> QOL:<br /> <br /> Chất lượng cuộc sống (Quality of Life)<br /> <br /> QOL-AD:<br /> <br /> Chất lượng cuộc sống trong bệnh Alzheimer<br /> (Quality of Life–Alzheimer’s Disease)<br /> <br /> NPI:<br /> <br /> Bản kiểm Đánh giá trạng thái tâm thần kinh<br /> (NeuroPsychiatric Inventory)<br /> <br /> SSTT:<br /> <br /> Sa sút trí tuệ<br /> <br /> WHO:<br /> <br /> Tổ chức Y tế Thế giới – TCYTTG (World Health Organization)<br /> <br /> 1<br /> <br /> ĐẶT VẤN ĐỀ<br /> 1. Tính cấp thiết của đề tài<br /> Theo nhận định của TCYTTG (WHO), dân số thế giới đang bị “già hoá”.<br /> Toàn thế giới có khoảng 600 triệu người từ 60 tuổi trở lên. Số lượng người cao<br /> tuổi sẽ tăng gấp đôi vào năm 2025 và đạt xấp xỉ 3 tỷ người năm 2050. Hơn<br /> một nửa số người cao tuổi của thế giới sống ở Châu Á. Số liệu điều tra biến<br /> động dân số và kế hoạch hóa gia đình 1/4/2012 của Tổng cục Thống kê cho<br /> thấy tỷ trọng dân số từ 60 tuổi trở lên của Việt Nam là 10,2% tổng số dân, dân<br /> số từ 65 tuổi trở lên là 7,1%. Việt Nam chính thức bước vào giai đoạn được<br /> gọi là “thời kỳ già hóa dân số”. Thời gian để Việt Nam chuyển đổi từ cơ cấu<br /> dân số “đang già hóa” sang “dân số già” sẽ ngắn hơn nhiều so với nhiều quốc<br /> gia khác, chỉ khoảng 20 năm.<br /> Tuổi già làm tăng nguy cơ phát triển các bệnh mạn tính và thoái hóa, trong<br /> đó có sa sút trí tuệ mà bệnh Alzheimer chiếm 50 - 70%. Nó thật sự là thảm họa<br /> đối với người cao tuổi, không những do tỷ lệ mắc bệnh cao ở nhóm tuổi này,<br /> mà còn do bệnh gây ảnh hưởng lớn và lâu dài về mọi mặt cho bệnh nhân, gia<br /> đình và xã hội, làm giảm chất lượng cuộc sống của bệnh nhân, người chăm<br /> sóc. Để góp phần giảm bớt gánh nặng này, ngoài các nghiên cứu về dịch tễ,<br /> các thuốc chữa bệnh thì các phương pháp không dùng thuốc, chất lượng cuộc<br /> sống (CLCS) và vấn đề chăm sóc bệnh nhân Alzheimer được tiến hành nghiên<br /> cứu ở nhiều vùng trên thế giới. Tại Việt Nam, sa sút trí tuệ và bệnh Alzheimer<br /> cũng bắt đầu được y học và xã hội quan tâm. Một số nghiên cứu đã được tiến<br /> hành để tìm hiểu tỷ lệ mắc bệnh, các yếu tố nguy cơ, tiêu chuẩn sàng lọc và<br /> chẩn đoán sa sút trí tuệ, bệnh Alzheimer tại Việt Nam. Tuy nhiên, số lượng đề<br /> tài nghiên cứu về bệnh này còn hạn chế, chủ yếu tập trung vào nghiên cứu lâm<br /> sàng, chưa có đề tài nào về chất lượng cuộc sống của bệnh nhân Alzheimer,<br /> người chăm sóc cũng như các biện pháp điều trị hỗ trợ. Vì vậy, đề tài này được<br /> tiến hành nhằm mục tiêu:<br /> 1. Mô tả thực trạng chất lượng cuộc sống của bệnh nhân Alzheimer điều trị<br /> tại Bệnh viện Lão khoa Trung ương từ tháng 1/2011 đến tháng 6/2013 và<br /> gánh nặng chăm sóc, chất lượng cuộc sống của người chăm sóc họ.<br /> 2. Đánh giá hiệu quả của một số biện pháp can thiệp không dùng thuốc nhằm<br /> nâng cao chất lượng cuộc sống của bệnh nhân Alzheimer và người chăm<br /> sóc họ.<br /> 2. Những đóng góp mới của luận án<br /> Đây là công trình nghiên cứu có hệ thống đầu tiên về thực trạng chất lượng<br /> cuộc sống của bệnh nhân Alzheimer, gánh nặng và chất lượng cuộc sống liên<br /> quan đến sức khỏe của người chăm sóc họ và đánh giá hiệu quả của một số<br /> biện pháp can thiệp không dùng thuốc.<br /> Các thang điểm đánh giá của quốc tế đã được Việt hóa và áp dụng đánh giá<br /> thành công cho bệnh nhân, người chăm sóc. Có thể ứng dụng các bộ công cụ<br /> này để đánh giá chất lượng cuộc sống của bệnh nhân, gánh nặng chăm sóc<br /> <br /> 2<br /> <br /> trong chương trình quản lý chăm sóc bệnh nhân Alzheimer. Luận án đã nghiên<br /> cứu được 120 bệnh nhân Alzheimer có nhiều biểu hiện rối loạn tư duy, cảm<br /> xúc và hành vi, có chất lượng cuộc sống chỉ đạt khoảng 50% so với mức tốt và<br /> liên quan mật thiết đến nhiều yếu tố thuộc về tình trạng của bệnh. Kết quả<br /> nghiên cứu đã lượng hóa được chất lượng cuộc sống của bệnh nhân Alzheimer,<br /> gánh nặng chăm sóc, chất lượng cuộc sống của người chăm sóc và các yếu tố<br /> liên quan.<br /> Luận án đã chứng minh được hiệu quả rõ rệt của các biện pháp can thiệp<br /> không dùng thuốc đối với bệnh nhân Alzheimer và người chăm sóc họ. Các<br /> biện pháp can thiệp không dùng thuốc được áp dụng trong luận án tương đối<br /> đơn giản, dễ thực hiện nhưng hiệu quả và có thể chuyển giao để áp dụng rộng<br /> rãi vào thực tế để chăm sóc điều trị bệnh nhân Alzheimer và triển khai các<br /> nghiên cứu sâu rộng hơn.<br /> Kết quả nghiên cứu của luận án đóng góp mới cho sự nghiên cứu người già<br /> đặc biệt trong sa sút trí tuệ và bệnh Alzheimer nói riêng, đóng góp tư liệu cho<br /> việc hoạch định chính sách chăm sóc sức khỏe người cao tuổi nói chung trong<br /> đó có bệnh nhân Alzheimer đang ngày nhiều ở Việt Nam.<br /> 3. Ý nghĩa khoa học và thực tiễn của luận án<br /> Ý nghĩa khoa học: Luận án sử dụng thiết kế nghiên cứu mô tả qua quan sát<br /> hàng loạt các ca bệnh và nghiên cứu can thiệp có nhóm chứng, so sánh trước<br /> sau phù hợp với vấn đề, mục tiêu nghiên cứu. Phương pháp thu thập thông tin<br /> phong phú, đảm bảo độ chính xác với bộ câu hỏi chuẩn đã được thử nghiệm và<br /> đánh giá độ tin cậy nội tại, sử dụng đồng thời nhiều công cụ và nghiệm pháp<br /> đánh giá nên tăng được tính chính xác. Số liệu được xứ lý thống kê toán phù<br /> hợp, kết quả thu được có độ tin cậy cao. Luận án đã nêu được thực trạng chất<br /> lượng cuộc sống của bệnh nhân Alzheimer và người chăm sóc họ, chứng minh<br /> được hiệu quả của các biện pháp can thiệp không dùng thuốc đối với bệnh<br /> nhân Alzheimervà người chăm sóc họ.<br /> Ý nghĩa thực tiễn: Kết quả của luận án đã cung cấp bằng chứng về thực<br /> trạng chất lượng cuộc sống của bệnh nhân Alzheimer, gánh nặng chăm sóc,<br /> chất lượng cuộc sống của người chăm sóc và hiệu quả rõ rệt của các biện pháp<br /> can thiệp không dùng thuốc giúp các nhà lập kế hoạch và hoạch định chính<br /> sách chăm sóc sức khỏe bệnh nhân Alzheimer, hỗ trợ người chăm sóc nói<br /> riêng và người cao tuổi nói chung cũng như áp dụng mô hình can thiệp cho các<br /> tuyến và tại cộng đồng.<br /> 4. Bố cục của luận án:<br /> Nội dung chính của luận án được trình bày trên 140 trang và được chia ra:<br /> Đặt vấn đề: 2 trang, Chương 1. Tổng quan: 31 trang, Chương 2. Đối tượng và<br /> phương pháp nghiên cứu: 27 trang, Chương 3. Kết quả nghiên cứu: 40 trang,<br /> Chương 4. Bàn luận: 37 trang, Kết luận: 2 trang, Kiến nghị: 1 trang. Luận án<br /> gồm 34 bảng, 7 biểu đồ, 2 sơ đồ, 1 hình minh họa, 153 tài liệu tham khảo (17<br /> tài liệu tiếng Việt và 136 tài liệu tiếng Anh được cập nhật đến năm 2013),<br /> <br />