Tóm tắt Luận văn Thạc sĩ Quản lý công: Vai trò của chính quyền địa phương huyện A Lưới trong cơ cấu lại ngành nông nghiệp địa phương

Chia sẻ: _ _ | Ngày: | Loại File: PDF | Số trang:26

Thêm vào BST

Báo xấu

8
lượt xem 4
download

Download Vui lòng tải xuống để xem tài liệu đầy đủ

Luận văn "Vai trò của chính quyền địa phương huyện A Lưới trong cơ cấu lại ngành nông nghiệp địa phương" được hoàn thành với mục tiêu nhằm phân tích thực trạng thực hiện cơ cấu lại ngành nông nghiệp, luận văn tìm ra những hạn chế cản trở việc thực hiện mục tiêu chính sách cơ cấu lại nông nghiệp, từ đó đề xuất một số giải pháp thúc đẩy vai trò của chính quyền địa phương trong cơ cấu lại ngành nông nghiệp trên địa bàn huyện A Lưới, tỉnh Thừa Thiên Huế trong những năm tới.

Chủ đề:

Bình luận(0) Đăng nhập để gửi bình luận!

Lưu

Nội dung Text: Tóm tắt Luận văn Thạc sĩ Quản lý công: Vai trò của chính quyền địa phương huyện A Lưới trong cơ cấu lại ngành nông nghiệp địa phương

BỘ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO BỘ NỘI VỤ …………./………… ……/…… HỌC VIỆN HÀNH CHÍNH QUỐC GIA LÊ HOÀNG VŨ HẢI QUANG VAI TRÒ CỦA CHÍNH QUYỀN ĐỊA PHƯƠNG HUYỆN A LƯỚI TRONG CƠ CẤU LẠI NGÀNH NÔNG NGHIỆP ĐỊA PHƯƠNG Chuyên ngành: Quản lý công Mã số: 8 34 04 03 TÓM TẮT LUẬN VĂN THẠC SĨ QUẢN LÝ CÔNG THỪA THIÊN HUẾ - NĂM 2023
Công trình được hoàn thành tại: HỌC VIỆN HÀNH CHÍNH QUỐC GIA Người hướng dẫn khoa học: TS. NGUYỄN PHÚ THÁI Phản biện 1: TS. NGÔ VĂN TRÂN Phản biện 2: TS. NGUYỄN THỊ CHÂU Luận văn được bảo vệ tại Hội đồng chấm luận văn, Phân viện Học viện Hành chính Quốc gia tại TP Huế. Địa điểm: Phân viện Học viện Hành chính Quốc gia tại TP Huế. Số 201 - Đường Phan Bội Châu - Phường Trường An - TP Huế Thời gian: ....................................................... Có thể tìm hiểu luận văn tại Thư viện Phân viện Học viện Hành chính Quốc gia tại TP Huế hoặc trên trang Web Khoa Sau đại học, Học viện Hành chính Quốc gia
MỞ ĐẦU 1. Tính cấp thiết của đề tài Trong mọi giai đoạn phát triển cách mạng của Việt Nam, Đảng và Nhà nước đã dành sự quan tâm đặc biệt đến phần dân cư chủ yếu sinh sống tại nông thôn và đang hết mình làm việc trong lĩnh vực nông nghiệp. Thực tế, với hơn 70% dân số đang sinh sống tại nông thôn, quê hương ta vẫn tiếp tục duy trì định hướng nông nghiệp. Trong tình hình hiện tại, trong bối cảnh hội nhập kinh tế quốc tế và quá trình công nghiệp hóa - hiện đại hóa đang diễn ra, nước ta đã đề ra mục tiêu trở thành một quốc gia công nghiệp. Tuy nhiên, không thể thực hiện điều này nếu nông nghiệp và nông thôn vẫn còn tồn tại những hạn chế và lạc hậu, đồng thời đời sống của người nông dân vẫn còn hạn chế. Vì lý do này, nền nông nghiệp đã được coi là một ngành kinh tế quan trọng, góp phần quan trọng trong việc cải thiện chất lượng cuộc sống về cả vật chất và tinh thần cho cư dân nông thôn. A Lưới là huyện miền núi của tỉnh Thừa Thiên Huế, có tổng diện tích tự nhiên 114.850,01 ha; trong đó: Đất nông nghiệp 108.534,88 ha; Đất phi nông nghiệp 5.405,04 ha; Đất chưa sử dụng 910,03 ha. Dân số toàn huyện có hơn 52.325 người, trong đó có trên 84,8% dân số sản xuất nông nghiệp. Sản xuất nông nghiệp trên địa bàn huyện A Lưới có nhiều chuyển biến tích cực, chuyển dịch cơ cấu các ngành theo định hướng, phù hợp xu thế phát triển hiện nay, công tác chuyển đổi cơ cấu cây trồng, vật nuôi khá kịp thời, từng bước đáp ứng tình hình thực tiễn sản xuất và tiêu dùng. Trong thời gian qua, ngành nông nghiệp đã đóng góp quan trọng vào việc tăng thu nhập của nhân dân, góp phần phát triển kinh tế xã hội, công tác giảm nghèo xây dựng nông thôn mới trên địa bàn huyện. Tuy nhiên, sản xuất nông nghiệp hiện nay ở huyện còn manh mún, nhỏ lẻ, sức cạnh tranh hàng hóa nông sản lợi thế chưa cao, chưa khai thác tiềm năng thế mạnh của địa phương. Chất lượng và 1
hiệu quả sản xuất nông nghiệp chưa cao, quan hệ hợp tác trong sản xuất còn nhiều hạn chế. Xác định nhiệm vụ cơ cấu lại ngành nông nghiệp của huyện nhằm nâng cao giá trị gia tăng và phát triển bền vững, khắc phục tình trạng sản xuất quy mô nhỏ lẻ, manh mún, thiếu ổn định và dễ bị tổn thương do thiên tai, dịch bệnh. Trong đó, đề ra các đột phá về lĩnh vực nông nghiệp là cơ cấu lại ngành nông nghiệp phát triển sản xuất theo chuỗi giá trị. Tập trung phát triển cây trồng, vật nuôi chủ lực, gắn với ứng dụng công nghệ cao. Quan tâm phát triển kinh tế trang trại, gia trại, hợp tác xã, trồng rừng gỗ lớn theo chứng chỉ FSC. Ưu tiên phát triển hạ tầng vùng sản xuất nông, lâm nghiệp, dành quỹ đất tập trung để thu hút doanh nghiệp đầu tư, phát triển cây trồng tập trung như chuối, cây ăn quả; Xuất phát từ tính cấp thiết của vấn đề như phân tích trên, nên tôi lựa chọn vấn đề "Vai trò của chính quyền địa phương huyện A Lưới trong cơ cấu lại ngành nông nghiệp địa phương" làm đề tài nghiên cứu Luận văn của mình. Đề tài này tập trung nghiên cứu, đánh giá thực trạng, đề xuất các giải pháp và kiến nghị để nâng cao vai trò của chính quyền địa phương huyện A Lưới trong cơ cấu lại ngành nông nghiệp địa phương, nâng cao hiệu quả sản xuất nông nghiệp trên địa bàn huyện A Lưới, tỉnh Thừa Thiên Huế trong giai đoạn sắp tới. 2. Tình hình nghiên cứu liên quan đến đề tài luận văn Trong những năm gần đây, cơ cấu lại lĩnh vực nông nghiệp là chủ đề thu hút sự quan tâm nghiên cứu của nhiều cơ quan lãnh đạo, quản lý, các cơ quan nghiên cứu và các nhà khoa học trên nhiều góc độ và phạm vi khác nhau: Thực hiện chính sách cơ cấu lại ngành nông nghiệp góp phần thực hiện chủ trương tái cơ cấu kinh tế gắn với chuyển đổi mô hình tăng trưởng chung của cả nước. Đây là một quá trình khó khăn và lâu dài, cần có sự tham gia tích cực của các cấp, các ngành và sự nỗ lực của toàn ngành nông nghiệp. Đề tài tái cơ cấu nông nghiệp được giới nghiên cứu, các nhà làm chính sách thực hiện rất nhiều. “Luận cứ khoa học của chuyển đổi cơ cấu kinh tế nông nghiệp nông thôn: Hiện trạng 2
và các yếu tố tác động ở Việt Nam” của Lê Quốc Doanh, Đào Thế Anh và Đào Thế Tuấn; “Cơ sở khoa học và giải pháp chủ yếu thúc đẩy chuyển dịch cơ cấu kinh tế nông nghiệp vùng Đồng bằng Sông Cửu Long” luận án tiến sĩ của Nguyễn Trọng Uyên; “Chuyển dịch cơ cấu kinh tế theo hướng phát triển bền vững ở Việt Nam” do Phạm Thị Khanh làm chủ biên; “Tái cơ cấu nền nông nghiệp Việt Nam theo hướng giá trị gia tăng cao” của TS. Đặng Kim Sơn; “Tái cơ cấu ngành nông nghiệp nước ta hiện nay” của Vương Đình Huệ; Nghiên cứu ‘Nhìn lại 5 năm tái cơ cấu ngành nông nghiệp và những vấn đề đặt ra” của Nguyễn Xuân Cường đăng trên Tạp chí Kinh tế và Dự báo số 04/2019. Điển hình và toàn diện nhất là nghiên cứu của Ngân hàng Thế giới (WB) (2016) về nông nghiệp Việt Nam “Chuyển đổi Nông nghiệp Việt Nam: tăng giá trị, giảm đầu vào”. Báo cáo cũng sử dụng kết quả nghiên cứu gần đây của OECD về chính sách nông nghiệp tại Việt Nam, với 148 trang, nghiên cứu này chỉ ra bối cảnh nông nghiệp Việt Nam trước và sau tái cơ cấu. Những gói chính sách cần đổi mới trong nông nghiệp được WB lý giải thuyết phục với những số liệu minh chứng từng vùng, miền Việt Nam chi tiết, cập nhật 2017. Về mảng chính sách công, Báo cáo của WB là một tham khảo hữu ích. Nghiên cứu Tái cơ cấu ngành nông nghiệp và vấn đề đặt ra của Đặng Hiếu (2017) mang tính đánh giá chung. Tác giả cho rằng, tái cơ cấu nông nghiệp đã góp phần làm tăng sản lượng nông nghiệp qua các năm, kết cấu hạ tầng nông nghiệp, nông thôn ngày càng được nâng cấp và hiện đại. Hạ tầng thuỷ lợi đang hướng sang phục vụ đa mục tiêu, đáp ứng nhu cầu cao hơn cho sản xuất, dân sinh. Khu vực nông thôn ngày càng phát triển, đời sống nông dân được cải thiện đáng kể. Kết cấu hạ tầng được nâng cấp gắn với nâng cao chất lượng dịch vụ công cùng với các hỗ trợ đặc biệt đã góp phần xóa đói giảm nghèo nhanh ở khu vực này. Tuy nhiên, tác giả cũng chỉ ra một số vấn đề cần khắc phục gồm: Nhiều hạn chế, yếu kém có tính chất cơ cấu nội tại cản trở quá trình phát triển của nền nông nghiệp. Trong cơ cấu sản phẩm, có nhiều loại tăng nhanh về số lượng nhưng chất 3
lượng thấp, giá trị thương mại không cao, phần lớn bán dưới dạng thô. Mức độ chế biến chưa sâu, hàm lượng công nghệ thấp nên giá trị gia tăng thấp, phải giảm giá để cạnh tranh dẫn đến đem lại hiệu quả thấp cho người sản xuất và quốc gia. Trong khi đó, do thiếu đầu tư và chưa tổ chức liên kết theo chuỗi giá trị nên một số sản phẩm có lợi thế chưa được phát triển vững chắc, hiệu quả chưa cao. Khâu sản xuất nguyên liệu chủ yếu do các nông hộ nhỏ đảm nhận, các doanh nghiệp tham gia còn ít. Những lĩnh vực có sự tham gia của doanh nghiệp nhiều là chăn nuôi, nuôi trồng thủy sản công nghiệp thì năng lực và khả năng cạnh tranh của doanh nghiệp cũng còn hạn chế. Trong khi đó, động lực và khả năng từ kinh tế hộ thời gian qua đã được phát huy ở mức cao, nay đang bộc lộ những hạn chế của sản xuất quy mô nhỏ, manh mún. Đa số các nông, lâm trường hoạt động hiệu quả chưa tương xứng với tiềm năng sẵn có. Quan trọng, về mặt chính sách công, tác giả cho rằng, những điều chỉnh chính sách bổ sung có tác dụng hạn chế. Tác giả kết luận, cần tái cơ cấu một cách bền vững. Liên quan đến tái cơ cấu nông nghiệp ở các địa phương, luận án tiến sĩ “Tái cơ cấu ngành nông nghiệp tỉnh An Giang để ứng phó với biến đổi khí hậu” của Nguyễn Hữu Thịnh (2018), bảo vệ tại Học viện Chính trị Quốc gia Hồ Chí Minh đã đánh giá thực trạng, đề xuất các giải pháp tái cơ cấu ngành nông nghiệp tỉnh An Giang nhằm chủ động ứng phó với biến đổi khí hậu, tạo nền tảng cho sự phát triển kinh tế - xã hội của tỉnh theo hướng ổn định, hiệu quả và bền vững. Với luận án này, địa bàn nghiên cứu là một tỉnh thuộc Đồng bằng sông Cửu Long, điều kiện và địa hình khác xa so với huyện A Lưới. Những công trình nêu trên đã đề cập rất nhiều nội dung liên quan trực tiếp và gián tiếp đến đề tài luận văn mà tác giả có thể kế thừa, vận dụng. Tuy nhiên chưa có công trình nghiên cứu về vai trò của chính quyền địa phương trong cơ cấu lại ngành nông nghiệp trên địa bàn huyện A Lưới, tỉnh Thừa Thiên Huế với cách tiếp cận dưới góc độ quản lý hành chính công. Từ đó, đề tài đề xuất có tính chất gợi ý một số chính sách để thực hiện cơ cấu lại ngành nông nghiệp bền vững trong tình tình mới. 4
3. Mục đích và nhiệm vụ nghiên cứu 3.1. Mục đích nghiên cứu Qua việc trình bày, phân tích thực trạng thực hiện cơ cấu lại ngành nông nghiệp, luận văn tìm ra những hạn chế cản trở việc thực hiện mục tiêu chính sách cơ cấu lại nông nghiệp, từ đó đề xuất một số giải pháp thúc đẩy vai trò của chính quyền địa phương trong cơ cấu lại ngành nông nghiệp trên địa bàn huyện A Lưới, tỉnh Thừa Thiên Huế trong những năm tới. 3.2. Nhiệm vụ nghiên cứu Khảo cứu, kế thừa có chọn lọc, hệ thống hóa cơ sở lý luận và kinh nghiệm thực tiễn về thực hiện chính sách cơ cấu lại ngành nông nghiệp trên địa bàn tỉnh Thừa Thiên Huế. Trình bày thực trạng tiềm năng, lợi thế, thuận lợi, khó khăn và tình hình thực tế trong thực hiện vai trò của chính quyền địa phương trong cơ cấu lại ngành nông nghiệp trên địa bàn huyện A Lưới, tỉnh Thừa Thiên Huế. Đề xuất một số giải pháp thúc đẩy việc thực hiện vai trò của chính quyền địa phương trong cơ cấu lại ngành nông nghiệp trên địa bàn huyện A Lưới, tỉnh Thừa Thiên Huế. 4. Đối tượng, phạm vi nghiên cứu của luận văn 4.1. Đối tượng nghiên cứu Nghiên cứu tình hình thực hiện vai trò của chính quyền địa phương trong cơ cấu lại ngành nông nghiệp trên địa bàn huyện A Lưới, tỉnh Thừa Thiên Huế. 4.2. Phạm vi nghiên cứu Về nội dung: Tập trung thực hiện vai trò của chính quyền địa phương trong cơ cấu lại ngành nông nghiệp trên địa bàn huyện A Lưới, tỉnh Thừa Thiên Huế. - Về không gian: Huyện A Lưới, tỉnh Thừa Thiên Huế. - Về thời gian: Số liệu hiện trạng thu thập, nghiên cứu, trình bày từ năm 2015 - 2020; các thông tin, dự báo định hướng thực hiện chính sách cơ cấu lại ngành nông nghiệp trên địa bàn huyện A Lưới, tỉnh Thừa Thiên Huế đến năm 2020. 5
5. Phương pháp luận và phương pháp nghiên cứu của luận văn 5.1. Phương pháp luận Luận văn dựa trên cơ sở phương pháp luận duy vật biện chứng và duy vật lịch sử của Chủ nghĩa Mác - Lênin, quan điểm, đường lối của Đảng, chính sách của Nhà nước để xem xét và lựa chọn phương pháp nghiên cứu và vận dụng triệt để phương pháp nghiên cứu chính sách công. 5.2. Phương pháp nghiên cứu - Phương pháp thu thập thông tin + Số liệu thứ cấp: Các số liệu về thực hiện chính sách cơ cấu lại ngành nông nghiệp của các bộ, ngành Trung ương và của các sở, ban, ngành tỉnh Thừa Thiên Huế; các Nghị quyết của Đảng và chính sách của Nhà nước về cơ cấu lại ngành nông nghiệp ở nước ta. + Số liệu sơ cấp: Nguồn số liệu được thu thập từ thực tế tại 18 xã, thị trấn và các phòng, ban, ngành thuộc huyện A Lưới. - Phương pháp xử lý thông tin: Xử lý dạng phương pháp định tính, lập bảng, sơ đồ hóa. - Phương pháp phân tích thông tin: Phương pháp mô tả, quy nạp, diễn giải, so sánh, đối chiếu; cách tiếp cận theo hệ thống thời gian. 6. Ý nghĩa lý luận và thực tiễn của Luận văn 6.1. Ý nghĩa lý luận Luận văn tổng hợp, vận dụng quy trình chính sách công để rà soát thực trạng thực hiện vai trò của chính quyền địa phương trong cơ cấu lại ngành nông nghiệp trên địa bàn huyện A Lưới, tỉnh Thừa Thiên Huế theo hướng nâng cao giá trị gia tăng và phát triển bền vững. 6.2. Ý nghĩa thực tiễn Luận văn tổng hợp cung cấp những số liệu qua nghiên cứu và khảo sát thực tế tại địa bàn huyện miền núi, khó khăn, điều kiện phát triển thấp của tỉnh Thừa Thiên Huế để đóng góp thêm và bổ sung lý luận cho chính sách công hiện nay. 7. Kết cấu của Luận văn Ngoài phần mở đầu, kết luận và tài liệu tham khảo, luận văn được kết cấu gồm 3 chương: 6
Chương 1: Cơ sở khoa học về vai trò của chính quyền địa phương trong cơ cấu lại ngành nông nghiệp. Chương 2: Thực trạng vai trò của chính quyền địa phương huyện A Lưới trong cơ cấu lại ngành nông nghiệp trên địa bàn huyện A Lưới, tỉnh Thừa Thiên Huế. Chương 3: Một số giải pháp nâng cao vai trò của chính quyền địa phương huyện A Lưới trong cơ cấu lại ngành nông nghiệp trên địa bàn huyện A Lưới, tỉnh Thừa Thiên Huế. 7
Chương 1: CƠ SỞ KHOA HỌC VỀ VAI TRÒ CỦA CHÍNH QUYỀN ĐỊA PHƯƠNG TRONG CƠ CẤU LẠI NGÀNH NÔNG NGHIỆP 1.1. Một số khái niệm liên quan 1.1.1. Khái niệm về nông nghiệp Theo quan điểm của tác giả Đỗ Kim Chung, khái niệm về nông nghiệp được hiểu: “Theo nghĩa thông thường, nông nghiệp là ngành sản xuất vật chất sử dụng đất đai và sinh vật làm ra sản phẩm nông nghiệp. Cách định nghĩa này chỉ dừng lại ở sản xuất nông nghiệp truyền thống. Tuy nhiên, nền kinh tế càng phát triển thì yêu cầu của xã hội với nông nghiệp càng cao. Nông nghiệp không chỉ đơn thuần là sản xuất ra các sản phẩm tươi sống mà còn bao gồm cả khâu chế biến, marketing và tiêu thụ nông sản. Do vậy, sản phẩm cuối cùng của nông nghiệp không đơn thuần là nông sản (agro- products) mà thực phẩm nông sản (agrofoods) (Đỗ Kim Chung, 2002). Do đó, nông nghiệp cần được định nghĩa ở phạm vi rộng hơn. Nông nghiệp là ngành sản xuất - kinh doanh làm ra thực phẩm nông sản, bao gồm cả sản xuất nông nghiệp, chế biến, marketing và phân phối các thực phẩm nông sản.” (nguồn Trang web của Liên hiệp các Hội khoa học và kỹ thuật Việt Nam, đăng ngày 09/09/2010)… 1.1.2. Khái niệm về cơ cấu ngành nông nghiệp 1.1.2.1. Khái niệm về cơ cấu kinh tế Trong các tài liệu kinh tế có nhiều cách tiếp cận khác nhau về khái niệm cơ cấu kinh tế. Các cách tiếp cận này thường bắt đầu từ khái niệm “cơ cấu”. Cơ cấu là một phạm trù triết học, khái niệm cơ cấu được sử dụng để chỉ cách thức tổ chức bên trong của một tổ chức, biểu hiện sự thống nhất của các mối quan hệ qua lại vững chắc giữa các bộ phận của nó. Cơ cấu được biểu hiện như là tập hợp những mối quan hệ liên kết hữu cơ, các yếu tố khác nhau của một hệ thống nhất định. Cơ cấu là thuộc tính của một hệ thống. Do đó, khi nghiên cứu cơ cấu phải đứng trên quan điểm hệ thống. 8
1.1.2.2. Khái niệm về cơ cấu ngành nông nghiệp Có rất nhiều định nghĩa khác nhau về cơ cấu ngành nông nghiệp, nhưng một trong những định nghĩa được nhiều người sử dụng là định nghĩa của Knutson, Penn and Boehm (1990). Theo họ cơ cấu ngành nông nghiệp bao gồm những vấn đề như: số lượng và quy mô trang trại, chế độ sở hữu và việc kiểm soát tài nguyên, những yêu cầu về quản lý, về công nghệ, về vốn của canh tác nông nghiệp. 1.1.3. Khái niệm về tái cơ cấu ngành nông nghiệp Theo tự điển Tiếng Việt (bảng 100.000 từ của tác giả Thái Xuân Đệ, Nhà xuất bản Hải Phòng, trang 637) “Tái” có nghĩa là “Làm lại một lần nữa”; Còn theo Tự điển Bách khoa toàn thử mở Wikipedia “Tái” và “Tái cơ cấu” được hiểu như sau: - “Tái” có nghĩa là “Lặp lại một việc mà mình đã làm trước đó”; - “Tái cơ cấu” là việc xem xét và cấu trúc lại một phần, một số phần hoặc toàn bộ một tổ chức, một đơn vị hay một lĩnh vực nào đó. “Tái cơ cấu kinh tế” nói chung và “Tái cơ cấu ngành nông nghiệp” nói riêng là những khái niệm mới được đưa vào sử dụng trong những năm gần đây và hiện vẫn chưa có khái niệm chính thức về “Tái cơ cấu” cũng như “Tái cơ cấu ngành nông nghiệp”. 1.1.4. Khái niệm về chính quyền địa phương Ở nước ta từ trước đến nay thuật ngữ “chính quyền địa phương” được sử dụng tương đối rộng rãi và phổ biến trong các văn kiện của Đảng, các văn bản pháp luật của Nhà nước, các sách báo chính trị pháp lý, cũng như trong các bài phát biểu của lãnh đạo Đảng và Nhà nước ở trung ương và địa phương. 1.1.5. Khái niệm vai trò của chính quyền địa phương về cơ cấu lại ngành nông nghiệp - Vai trò của chính quyền địa phương thể hiện ở các khía cạnh sau: + Chính quyền địa phương góp phần gánh vác công việc của chính quyền trung ương, giúp giảm tải công việc của chính quyền trung ương. + Chính quyền địa phương là thiết chế bảo đảm tính hiện thực và thực thi có hiệu quả chủ trương, chính sách, pháp luật của trung 9
ương trong thực tiễn. + Khi quyết định và tổ chức thi hành quyết định về các vấn đề của địa phương, chính quyền địa phương bảo đảm sự can thiệp của Nhà nước đáp ứng tốt nhất và phù hợp nhất với điều kiện, hoàn cảnh của địa phương. + Chính quyền địa phương đóng vai trò quyết định cho sự phát triển đa dạng của địa phương, qua đó đóng góp vào sự thịnh vượng bền vững chung của đất nước. + Chính quyền địa phương là cơ chế hữu hiệu để người dân địa phương tham gia vào công việc nhà nước ở địa phương, qua đó vừa bảo đảm vừa nâng cao dân chủ ở địa phương. 1.2. Nội dung vai trò của chính quyền địa phương trong cơ cấu lại ngành nông nghiệp Ngành nông nghiệp, với tính cách là một bộ phận cấu thành của nền kinh tế quốc dân vận hành theo cơ chế của thị trường có sự quản lý của nhà nước hiện nay ở Việt Nam chỉ có thể phát triển phù hợp lợi ích chung của toàn bộ nền kinh tế khi có một hệ thống công cụ quản lý phù hợp. Vai trò của chính quyền địa phương trong cơ cấu lại ngành nông nghiệp được tập trung vào các nội dung chủ yếu sau: 1.2.1. Định hướng và tổ chức thực hiện pháp luật về cơ cấu lại ngành nông nghiệp Định hướng phát triển kinh tế là việc nhà nước chủ động xác định phương hướng cho sự phát triển của nền kinh tế, trên cơ sở phát triển và hoàn thiện cơ cấu kinh tế và cơ chế quản lý kinh tế. 1.2.2. Hỗ trợ và tạo điều kiện cho thị trường, nhà đầu tư Với chức năng kinh tế, nhà nước không chỉ là người quản lý, người ban hành các quy định, các luật chơi trên thị trường, mà còn đóng vai trò chủ thể hoạt động sản xuất (nhất là các hàng hóa và dịch vụ công), là người mua và bán các hàng hóa, dịch vụ trên thị trường. Như vậy lúc này quan hệ giữa nhà nước và thị trường biểu hiện ra là quan hệ giữa các chủ thể trên thị trường, quan hệ giữa những người mua và người bán hàng hóa và dịch vụ chịu sự tương tác, ràng buộc 10
của các quy luật kinh tế trên thị trường, cũng như sự quản lý điều hành của nhà nước thông qua hệ thống quy định luật pháp và các công cụ quản lý. 1.2.3. Xây dựng và tổ chức thực hiện chiến lược, quy hoạch, kế hoạch về cơ cấu lại ngành nông nghiệp Hệ thống pháp luật về kinh tế được hiểu theo nghĩa tổng thể các văn bản luật điều chỉnh các quan hệ kinh tế giữa các chủ thể trên thị trường. Pháp luật về kinh tế là công cụ quan trọng nhất trong hệ thống công cụ quản lý kinh tế vĩ mô của nhà nước trong nền KTTT. 1.2.4. Xây dựng và thực hiện hệ thống chính sách đối với cơ cấu lại ngành nông nghiệp Công cụ chính sách kinh tế giúp Nhà nước điều khiển hoạt động của các chủ thể kinh tế (doanh nghiệp, hợp tác xã, nông hộ...). Nhờ các chính sách kinh tế dẫn dắt hoạt động mà các chủ thể kinh tế trong nông nghiệp đã hành động phù hợp với lợi ích chung của xã hội; Các nguồn tài nguyên nông nghiệp được huy động vào tái cơ cấu ngành nông nghiệp một cách có hiệu quả để đạt đến mục tiêu. Một số chính sách chủ yếu thực hiện tái cơ cấu ngành nông nghiệp sau đây: + Chính sách ruộng đất; + Chính sách đầu tư; + Chính sách tín dụng; + Chính sách giá cả thị trường; + Chính sách xuất khẩu nông sản; + Chính sách khuyến nông; + Chính sách đổi mới cơ cấu nông nghiệp, nông thôn. 1.2.5. Truyền thông các hoạt động cơ cấu lại ngành nông nghiệp Truyền thông có ảnh hưởng rất lớn đến mọi vấn đề của xã hội. Truyền thông tác động đến nhận thức của công chúng, từ nhận thức sẽ tác động đến hành động và ứng xử của công chúng. Khi mà một ứng xử của công chúng được lặp đi lặp lại sẽ thành nề nếp, tập quán cuối cùng trở thành những chuẩn mực của xã hội. Nhờ đến truyền 11
thông mà những vấn đề này được xã hội chấp nhận và lan truyền nhanh trong công chúng. 1.3.6. Kiện toàn tổ chức bộ máy nhà nước đối với cơ cấu lại ngành nông nghiệp Bộ máy quản lý Nhà nước về nông nghiệp là một hệ thống cơ quan quyền lực các cấp từ Trung ương đến địa phương, chịu trách nhiệm trực tiếp hoặc gián tiếp quản lý cơ cấu lại ngành nông nghiệp ở tầm vĩ mô. Vai trò của bộ máy quản lý Nhà nước về cơ cấu lại ngành nông nghiệp thể hiện ở chỗ: Thứ nhất, bộ máy quản lý tinh gọn và có hiệu lực quản lý cao là nhân tố thúc đẩy nông nghiệp phát triển. Thứ hai, chỉ có thông qua bộ máy quản lý Nhà nước thì Nhà nước mới thực hiện được vai trò điều khiển quá trình cơ cấu lại ngành nông nghiệp phát triển hiệu quả, ổn định. Thứ ba, các công cụ quản lý, kể cả bộ máy quản lý đều do con người tạo ra. Bộ máy quản lý nhà nước về cơ cấu lại ngành nông nghiệp với đội ngũ cán bộ đủ phẩm chất năng lực quản lý sẽ phát huy sức mạnh của các công cụ quản lý khác. 1.3. Các yếu tố ảnh hưởng đến vai trò của chính quyền địa phương trong cơ cấu lại ngành nông nghiệp 1.3.1. Các yếu tố khách quan 1.3.2. Các yếu tố chủ quan 1.4. Kinh nghiệm ở một số địa phương về vai trò của chính quyền địa phương trong cơ cấu lại ngành nông nghiệp 1.4.1. Kinh nghiệm của huyện Đakrông, tỉnh Quảng Trị 1.4.2. Kinh nghiệm của huyện Nam Đông, tỉnh Thừa Thiên Huế 1.4.3. Bài học kinh nghiệm về vai trò của chính quyền địa phương trong cơ cấu lại ngành nông nghiệp có thể vận dụng cho huyện A Lưới, tỉnh Thừa Thiên Huế Tiểu kết chương 1 Chương 1 trình bày những nội dung cơ bản lý luận về vai trò của chính quyền địa phương trong cơ cấu lại ngành nông nghiệp. Theo đó, tác giả đã làm rõ những nội dung như: Khái niệm về nông 12
nghiệp theo nghĩa rộng và theo nghĩa hẹp nhằm làm rõ hơn về phạm vi nghiên cứu và đối tượng nghiên cứu của Đề tài; Khái niệm về tái cơ cấu ngành nông nghiệp; Khái niệm vai trò của chính quyền địa phương trong cơ cấu lại ngành nông nghiệp; Nội dung vai trò của chính quyền địa phương trong cơ cấu lại ngành nông nghiệp; Các yếu tố tác động đến cơ cấu lại ngành nông nghiệp; Kinh nghiệm của hai huyện lân cận là huyện Nam Đông và huyện Đakrông là hai địa phương có điều kiện về tự nhiện - kinh tế - xã hội tương đồng với huyện A Lưới trong thực hiện tái cơ cấu ngành nông nghiệp; qua đó rút ra bài học về tái cơ cấu ngành nông nghiệp và quản lý nhà nước về tái cơ cấu ngành nông nhiệp cho huyện A Lưới. 13
Chương 2 THỰC TRẠNG VAI TRÒ CỦA CHÍNH QUYỀN ĐỊA PHƯƠNG HUYỆN A LƯỚI TRONG CƠ CẤU LẠI NGÀNH NÔNG NGHIỆP TRÊN ĐỊA BÀN HUYỆN A LƯỚI, TỈNH THỪA THIÊN HUẾ 2.1. Đặc điểm tự nhiên, điều kiện kinh tế - xã hội huyện A Lưới 2.1.1. Đặc điểm tự nhiên 2.1.2. Điều kiện kinh tế - xã hội 2.1.3. Thực trạng phát triển nông nghiệp của huyện A Lưới hiện nay 2.2. Phân tích thực trạng vai trò của chính quyền địa phương huyện A Lưới trong thực hiện cơ cấu lại ngành nông nghiệp giai đoạn 2015 - 2020 2.2.1. Về công tác xây dựng và thực hiện các quy hoạch, kế hoạch phục vụ cơ cấu lại ngành nông nghiệp Trong 05 năm qua, huyện A Lưới đã tập trung rà soát, điều chỉnh các quy hoạch hiện có, đồng thời nghiên cứu xây dựng mới các quy hoạch phục vụ cơ cấu lại ngành nông nghiệp. Từ năm 2015 đến nay, huyện đã thực hiện rà soát, điều chỉnh và lập mới 7 quy hoạch hạ tầng và 05 quy hoạch ngành, sản phẩm. Các địa phương cũng đã rà soát, điều chỉnh và lập mới các quy hoạch phục vụ điều chỉnh cơ cấu sản xuất và phát triển hạ tầng nông nghiệp - nông thôn lồng ghép trong quy hoạch nông thôn mới các xã. Trên cơ sở tiềm năng, thế mạnh của địa phương, mỗi xã lựa chọn 01 - 02 cây con chủ lực để ưu tiên phát triển; thực hiện Chương trình mỗi xã một sản phẩm. 2.2.2. Về xây dựng và thực hiện hệ thống các chính sách phục vụ cơ cấu lại ngành nông nghiệp Giai đoạn 2015 - 2020, trên địa bàn huyện, bên cạnh triển khai thực hiện các Luật: Trồng trọt, Chăn nuôi, Bảo vệ và kiểm dịch thực vật, Thú y; Lâm nghiệp, Thủy sản, Thủy lợi; các chính sách mới của trung ương về quản lý đất lúa; chuyển đổi đất lúa sang trồng các loại rau, màu; phát triển chăn nuôi nông hộ; quản lý chất lượng vật tư 14
phân bón, vệ sinh an toàn thực phẩm, hướng dẫn về chuyển đổi cơ cấu cây trồng, vật nuôi phục vụ cơ cấu lại. Huyện đã xây dựng các Đề án, chương trình, kế hoạch nhằm thúc đẩy phát triển nông nghiệp, thực hiện các mục tiêu của tái cơ cấu ngành nông nghiệp cụ thể như sau: - Đề án cơ cấu lại ngành nông nghiệp huyện A Lưới giai đoạn 2021 - 2025 và định hướng đến năm 2030; - Đề án xây dựng nông thôn mới huyện A Lưới giai đoạn 2017 - 2020; - Đề án phát triển đàn bò huyện A Lưới giai đoạn 2016 - 2025; - Đề án tái đàn lợn sau dịch bệnh dịch tả lợn Châu Phi; - Đề án tái chăn nuôi lợn theo hướng hữu cơ, an toàn sinh học huyện A Lưới giai đoạn 2020 - 2025; - Đề án Phát triển thủy sản huyện A Lưới giai đoạn 2013 - 2020; - Đề án Phát triển cây cao su tiểu điền huyện A Lưới giai đoạn 2013 đến 2020; - Đề án Giao rừng, cho thuê rừng huyện A Lưới giai đoạn 2010 - 2014; - Đề án Phát triển kinh tế tập thể huyện A Lưới giai đoạn 2018 - 2025; - Kế hoạch thực hiện Chương trình mục tiêu quốc gia xây dựng Nông thôn mới giai đoạn 2021 - 2025; - Kế hoạch tái cơ cấu ngành nông nghiệp theo hướng nâng cao giá trị gia tăng và phát triển bền vững huyện A Lưới giai đoạn 2018 - 2020; 2.2.3. Nâng cao hiệu quả quản lý và sử dụng đầu tư công, thu hút đầu tư tư nhân Trong cơ cấu lại đầu tư công, huyện đã quyết liệt khắc phục tình trạng đầu tư dàn trải và nợ đọng xây dựng cơ bản; từng bước điều chỉnh vốn đầu tư công cho các công trình phục vụ cơ cấu lại ngành, ưu tiên cho các lĩnh vực có khả năng cạnh tranh và đem lại giá trị gia tăng cao; các dự án chuyển đổi cơ cấu cây trồng, vật nuôi có lợi thế; tăng cường năng lực nghiên cứu, chuyển giao khoa học công nghệ, quản lý chất lượng vật tư nông nghiệp, đảm bảo an toàn vệ sinh thực phẩm và thực hiện các dịch vụ công chuyên ngành. 15
2.2.4. Cải cách thể chế * Các loại hình tổ chức sản xuất được đổi mới phù hợp và hiệu quả hơn: * Đổi mới hệ thống nghiên cứu, chuyển giao khoa học công nghệ, đào tạo và dịch vụ công: 2.2.5. Tăng cường xúc tiến thương mại, xây dựng thương hiệu và quản lý chất lượng sản phẩm nâng cao giá trị gia tăng Thị trường có tính chất quyết định đến cơ cấu, quy mô sản xuất và kết quả của quá trình thực hiện cơ cấu lại nông nghiệp. Vì vậy, thời gian qua, huyện A Lưới đã đẩy mạnh các hoạt động mở rộng thị trường song song với việc nâng cao chất lượng và khả năng cạnh tranh của nông sản; đa dạng hóa thị trường vừa giữ ổn định các thị trường truyền thống, dễ tính, vừa mở rộng sang các thị trường mới có giá trị gia tăng cao, đẩy mạnh phát triển hệ thống thông tin, dự báo thị trường nông sản trong và ngoài huyện, thực hiện tốt cuộc vận động “Người Việt Nam ưu tiên dùng hàng Việt Nam”. 2.2.6. Đào tạo nâng cao chất lượng nguồn nhân lực Trong gần 5 năm qua, công tác đào tạo nâng cao trình độ đội ngũ cán bộ, công chức, viên chức quản lý nhà nước ở các cấp được quan tâm thực hiện hàng năm. Đào tạo nghề cho lao động nông thôn, sắp xếp bố trí lao động hợp lý. Nâng cao năng lực bộ máy quản lý nhà nước trong lĩnh vực nông nghiệp, nông thôn từ huyện đến cơ sở. Sắp xếp, tổ chức lại các trạm Khuyến nông lâm ngư, Trồng trọt và BVTV, Chăn nuôi và thú y thành Trung tâm dịch vụ nông nghiệp. 2.2.7. Công tác cải cách hành chính, cải thiện môi trường đầu tư kinh doanh và hỗ trợ phát triển doanh nghiệp được triển khai đồng bộ Thời gian qua, toàn ngành nông nghiệp trong huyện đã thực hiện nghiêm túc Nghị quyết 30c/NQ-CP của Chính phủ về Chương trình tổng thể cải cách hành chính, gắn với phục vụ cơ cấu lại nông nghiệp và xây dựng nông thôn mới. Phòng Nông nghiệp và PTNT đã xây dựng Kế hoạch 5 năm 2016 - 2020 và Kế hoạch hàng năm về 16
công tác cải cách hành chính. Thường xuyên rà soát các thủ tục hành chính còn hiệu lực, đề xuất bãi bỏ, đơn giản hóa các thủ tục hành chính còn hiệu lực. 2.2.8. Thực trạng bộ máy quản lý nhà nước về cơ cấu lại ngành nông nghiệp trên địa bàn huyện A Lưới Tổng số biên chế công chức trong các cơ quan hành chính được giao năm 2015 là 95 biên chế đến năm 2022, biên chế công chức được giao là 87 biên chế, giảm 8,4% so với năm 2015. Tổng số người làm việc trong đơn vị sự nghiệp công lập, bao gồm cả các đơn vị sự nghiệp công lập tự bảo đảm chi thường xuyên, chi đầu tư và đơn vị sự nghiệp công lập tự bảo đảm chi thường xuyên được giao năm 2015: 1.180 biên chế; số người làm việc được giao năm 2022: 1.227, tăng 47 biên chế (do tỉnh bàn giao, sáp nhập 04 đơn vị sự nghiệp thuộc cấp sở quản lý sang UBND huyện quản lý và tăng theo định mức số lượng người làm việc trong các cơ sở giáo dục đảm bảo đúng quy định). 2.2.9. Về công tác thanh tra, kiểm tra, giám sát của nhà nước đối với cơ cấu lại ngành nông nghiệp Công tác thanh tra, kiểm tra hoạt động quản lý nhà nước về cơ cấu lại ngành nông nghiệp chưa được chú trọng. Do vậy, chưa phát hiện được nhiều những bất cập, kìm hãm tiến trình cơ cấu lại ngành nông nghiệp trên địa bàn huyện như: công tác quy hoạch, kế hoạch, sự phù hợp của chính sách, việc bố trí nguồn lực cho tái cơ cấu,… 2.3. Đánh giá thực trạng quản lý nhà nước về cơ cấu lại ngành nông nghiệp trên địa bàn huyện A Lưới 2.3.1. Kết quả và nguyên nhân Sau 5 năm thực hiện cơ cấu lại, đến nay đã đạt được các kết quả sau đây: - Sản xuất nông nghiệp đã bước đầu phát triển lên một tầm cao mới, quy mô và sức sản xuất tăng nhanh, đáp ứng nhu cầu ngày càng cao cho tiêu dùng trong huyện; - Điều kiện tự nhiên, khí hậu đất đai phù hợp cho phát triển sản xuất, tạo ra các đặc sản lợi thế vùng miền. 17
- Trên địa bàn huyện có đường Hồ Chí Minh và Quốc lộ 49 chạy qua tạo điều kiện cho lưu thông hàng hóa và là nơi giao lưu, chuyển tiếp những tinh hoa của người dân, giữa miền núi với đồng bằng và giữa các thành phần dân tộc với nhau. - Đời sống của đồng bào nông thôn từng bước được cải thiện, thu nhập bình quân đầu người/năm khu vực nông thôn tăng dần: năm 2016 đạt 16,48 triệu đồng, đến năm 2019 đạt 21,68 triệu đồng. * Đạt được các kết quả trên là nhờ vào các nguyên nhân cơ bản sau đây: Đã tạo được sự chuyển biến trong nhận thức và thống nhất về quan điểm, hành động quyết liệt của các cấp, các ngành từ huyện đến xã và bà con nông dân; Quản lý nhà nước về cơ cấu lại ngành nông nghiệp được tổ chức thực hiện có hiệu quả: Sự nỗ lực tham gia thực hiện cơ cấu lại của các ngành, bà con nông dân và cộng đồng các doanh nghiệp. 2.3.2. Hạn chế và nguyên nhân * Những hạn chế: Bên cạnh những kết quả tích cực đạt được, cơ cấu lại ngành nông nghiệp trên địa bàn huyện thời gian qua vẫn còn những hạn chế, yếu kém và đang phải đối mặt với nhiều khó khăn, vướng mắc, đó là: - Quá trình cơ cấu lại những năm đầu diễn ra chậm, chưa thích ứng kịp sự biến đổi về khí hậu và thị trường; - Hạn hán, dịch bệnh làm ảnh hưởng lớn đến phát triển sản xuất nông nghiệp. - Người dân còn trông chờ vào sự hỗ trợ của Nhà nước nên rất khó khăn trong việc phát triển nhân rộng các cây trồng được đánh giá có hiệu quả như: Chuối hàng hóa, sử dụng giống lúa xác nhận, nuôi cá lồng… - Năng lực sản xuất của nông nghiệp đã có bước phát triển mới trong khi thị trường tiêu thụ diễn biến khó lường; - Khoa học công nghệ chưa phát huy hết vai trò; ứng dụng công nghệ cao vào sản xuất, chế biến, bảo quản còn nhiều hạn chế; 18