zunia.vn

Tuyển sinh 2024 dành cho Gen-Z

zunia.vn

» Y Tế - Sức Khoẻ

» Y học thường thức

Tổng quan về ung thư

Chia sẻ: Traitim Muathu | Ngày: | Loại File: PDF | Số trang:8

Báo xấu

217
lượt xem 52
download

Download Vui lòng tải xuống để xem tài liệu đầy đủ

Tài liệu trình bày về những hiểu biết về bệnh ung thư

Chủ đề:

Bình luận(0) Đăng nhập để gửi bình luận!

Lưu

Nội dung Text: Tổng quan về ung thư

Toång Quan Y Hoïc TP. Hoà Chí Minh * Taäp 9 * Phuï baûn cuûa Soá 1 * 2005 HIEÅU BIEÁT HIEÄN NAY VEÀ BEÄNH UNG THÖ Nguyeãn Chaán Huøng* MÔÛ ÑAÀU chieám tyû leä cao nhaát ôû caùc nöôùc phaùt trieån vaø ñang phaùt trieån. Muoán phoøng choáng ung thö hieäu quaû, moïi ngöôøi Nöõ Soá ca Tö Nam Soá ca Töû caàn hieåu roõ caên beänh naøy. Vaøi thaäp nieân vöøa qua, môùi suaát môùi suaát thaønh quaû nghieân cöùu ôû nhieàu lónh vöïc ñaõ ñem laïi söï Vuù 22 14 Phoåi 17 23 hieåu bieát raát saâu roäng veà ung thö. Caùc phöông thöùc xöû Coå töû cung 10 9 Bao töû 11 12 Ñaïi – Tröïc traøng 9 9 Tuyeán tieàn lieät 10 6 trí hôïp lyù hôn, ña dieän hôn vaø hieäu quaû hôn. Taøi lieäu Phoåi 7 11 Ñaïi –Tröïc traøng 9 7 naøy coá gaéng caäp nhaät ñöôïc caùc thaønh töïu noùng hoåi, Bao töû 7 9 Gan 8 11 laøm taêng nieàm tin vaøo cuoäc chieán ñaáu choáng caên Gan 4 6 Thöïc quaûn 5 6 beänh naøy. Baøi baùo caùo naøy chæ xin ñeà caäp ñeán vaøi Buoàng tröùng 4 4 Boïng ñaùi 5 3 Thöïc quaûn 3 4 Beänh baïch caàu 3 3 thaønh töïu noåi baät: Lymphoâm khoâng 3 3 Lymphoâm khoâng 3 3 - Dòch teã hoïc ung thö hay laø tình hình maéc beänh Hodgkin Hodgkin Tuïy taïng 2 4 Hoác mieäng 3 2 ung thö treân toaøn theá giôùi vaø ôû nöôùc ta. Beänh baïch caàu 2 3 Tuïy taïng 2 3 - Cô cheá sinh beänh ung thö: gen vaø ung thö. Hoác mieäng 2 2 Thaän 2 2 Boïng ñaùi 2 1 Caùc cô quan khaùc 22 19 - Caùc phöông phaùp ñieàu trò ung thö: caùc lieäu phaùp Caùc cô quan khaùc 21 20 môùi ñöôïc boå sung vaøo kho vuõ khí choáng ung thö. Ung thö daï daøy (bao töû) DÒCH TEÃ HOÏC UNG THÖ Coù khoaûng 780.000 ca môùi haøng naêm treân Con ngöôøi thöôøng bò caùc loaïi ung thö haønh tinh chuùng ta. Vi khuaån Helicobacter Pylori gì? Hay laø tình hình beänh ung thö treân nhaân gaáp ñoâi nguy cô ung thö bao töû, khoaûng 30% toaøn theá giôùi soá ca xuaát hieän ôû caùc nöôùc phaùt trieån vaø 47% ôû caùc nöôùc ñang phaùt trieån ñöôïc coi laø lieân heä vôùi beänh Cô quan quoác teá nghieân cöùu ung thö (IARC) ñaõ nhieãm truøng naøy. cho moät caùi nhìn toaøn dieän veà tình hình beänh ung thö treân theá giôùi phoûng ñònh coù khoaûng 8,1 trieäu Ung thö vuù ngöôøi môùi bò ung thö vaøo naêm 1990. Vaøo naêm 1985 Ñöôïc phoûng ñònh laø coù khoaûng 796.000 ca môùi con soá naøy laø 7,6 trieäu. Caùc loaïi ung thö thöôøng gaëp vaøo naêm 1990 vaø coù cô nguy laø seõ leân tôùi con soá 1,2 tính chung hai giôùi nam nöõ laø : phoåi 13%; daï daøy trieäu haøng naêm trong voøng hai möôi naêm. 10%; vuù 10%; ñaïi tröïc traøng (ruoät giaø) 10%; gan 5,4%; Ung thö ñaïi tröïc traøng tuyeán tieàn lieät 5%; coå töû cung 4,6% vaø thöïc quaûn 4%. Chieám 10% toång soá caùc loaïi ung thö, thöôøng Caùc ung thö ñaïi tröïc traøng vaø tuyeán tieàn lieät thöôøng gaëp ôû caùc nöôùc coâng nghieäp hôn laø caùc nöôùc ñang gaëp ôû caùc nöôùc phaùt trieån, coøn ôû caùc nöôùc ñang phaùt phaùt trieån. trieån thì chuû yeáu laø bò caùc ung thö coå töû cung, hoác Ung thö gan mieäng hoïng, gan vaø thöïc quaûn. Öôùc tính laø coù 437.000 ca môùi, neân 50% ñöôïc coi Caùc loaïi ung thö thöôøng gaëp treân toaøn laø lieân quan ñeán vieâm gan sieâu vi B vaø 25% dính líu caàu (%) Theo D.Maxwell Parkin, the Lancet ñeán vieâm gan sieâu vi C. Oncology, 2001, 533-543 Ung thö tuyeán tieàn lieät Ung thö phoåi: (396.000 ca môùi haøng naêm) seõ taêng leân gaáp ñoâi Chieám tæ leä cao nhaát treân toaøn caàu: Ung thö naøy trong voøng 20 naêm tôùi do söï gia taêng soá ngöôøi cao coøn ñöôïc goïi laø ung thö pheá quaûn (cuoáng phoåi) luoân Ung Thö 115
Y Hoïc TP. Hoà Chí Minh * Taäp 9 * Phuï baûn cuûa Soá 1 * 2005 Toång Quan tuoåi; söï gia taêng töû suaát coù lieân heä maät thieát vôùi soá gia taêng daân soá vaø söï laõo hoaù. Maët khaùc, neáu vaøo naêm tuoåi. ÔÛ Hoa Kyø loaïi ung thö naøy chieám tæ leä cao nhaát 1990, söï phaân phoái tæ leä ung thö giöõa caùc nöôùc giaøu vaø ôû ñaøn oâng. caùc nöôùc ngheøo laø 50%, thì tæ leä naày seõ laø 40% cho Ung thö coå töû cung nhoùm treân laø 60% cho nhoùm döôùi vaøo 2010. (371.000 ca môùi haøng naêm treân toaøn caàu) coù lieân Nhöõng loaïi ung thö thöôøng gaëp ôû nöôùc ta heä maät thieát vôùi viruùt HPV (Human Papillomavirus). Töø naêm 1995, chuùng ta ñaõ coù ñöôïc soá lieäu ghi Ngöôøi ta cho laø nguy cô do HPV khoaûng 82% ôû caùc nhaän ung thö quaàn theå taïi Haø Noäi vaø TP.Hoà Chí nöôùc ñang phaùt trieån. Phoûng ñònh laø loaïi ung thö naøy Minh. Keát quaû cuûa vieäc ghi nhaän naøy cho bieát ñöôïc coù seõ gia taêng 32% trong voøng hai möôi naêm. bao nhieâu ngöôøi môùi ñöôïc chaån ñoaùn ung thö treân Nhìn chung, soá ngöôøi beänh ung thö taêng ñeàu 100.000 daân haøng naêm hay laø xuaát ñoä (XÑ) ung thö haøng naêm: 6 trieäu ngöôøi naêm 1975; 7,6 trieäu vaøo - Hai baûn sau ñaây cho thaáy möôøi loaïi ung thö thöôøng 1985 vaø 8,1 trieäu vaøo naêm 1990 (phoûng ñònh seõ coù 13 gaëp ôû Haø Noäi vaø TP.HCM: trieäu ca môùi vaøo naêm 2010). Coù theå giaûi thích baèng söï Muôøi Vò Trí Ung Thö Thöôøng Gaëp Taïi Haø Noäi Vaø TPHCM, 1998 Soá TT TP. HOÀ CHÍ MINH HAØ NOÄI Nam Nöõ Nam Nöõ Vò trí XÑ Vò trí XÑ Vò trí XÑ Vò trí XÑ 1 Gan 26.6 Coå töû cung 28.6 Phoåi 34.0 Vuù 20.3 2 Phoåi 25.6 Vuù 16.0 Daï daøy 26.7 Daï daøy 13.0 3 Daï daøy 17.0 Ñaïi tröïc traøng 10.0 Gan 17.0 Phoåi 8.6 4 Ñaïi tröïc traøng 14.8 Phoåi 8.7 Ñaïi tröïc traøng 9.5 Ñaïi tröïc traøng 6.4 5 Tuyeán tieàn lieät 4.8 Daï daøy 8.2 Voøm haàu 6.5 Coå töû cung 4.6 6 Hoác mieäng 4.6 Gan 5.6 Thöïc quaûn 4.1 Buoàng tröùng 4.3 7 Voømhaàu 4.5 Buoàng tröùng 5.2 Da 2.1 Gan 4.0 8 Thöïc quaûn 4.3 Tuyeán giaùp 3.8 Thanh quaûn 2.0 Thaân töû cung 3.4 9 Lymphoâm KH 3.9 Thaân töû cung 3.1 Tuyeán tieàn lieät 1.5 Tuyeán giaùp 2.0 10 Beänh baïch caàu 3.6 Beänh baïch caàu 3.0 Khoang mieäng 0.8 Khoang mieäng 0.3 Coù söï töông töï ôû nam giôùi ôû phía Baéc vaø phía Nam: hôn nhieàu 16.0, ñöùng haøng thöù hai. Ung thö coå töû Caùc ung thö thöôøng gaëp nhaát laø ôû phoåi, gan, bao töû vaø cung laø loaïi thöôøng gaëp nhaát ôû TP.HCM, vôùi xuaát ñoä ruoät giaø. Ung thö phoåi lieân heä roõ raøng vôùi thoùi quen huùt raát cao, vöôït troäi taát caû caùc loaïi ung thö ôû nöõ giôùi vaø thuoác laù; vieâm gan sieâu vi giaûi thích tæ leä cao cuûa ung nam giôùi khaùc. Loaïi ung thö naøy hieän nay raát ít ôû phuï thö gan; ung thö bao töû vaãn coøn hoaønh haønh ôû caùc nöõ mieàn Baéc. Chuùng toâi ñang coá gaéng lyù giaûi söï khaùc nöôùc ñang phaùt trieån, nôi ngöôøi daân vaãn coøn thoùi quen bieät quan troïng vaø thuù vò naøy baèng caùc coâng trình aên caùc thöùc döï tröõ laâu nhö khoâ caù muoái, thöùc aên hun nghieân cöùu saép tôùi. khoùi, caùc thöùc döa muoái. Ung thö ruoät giaø, caùc thaày Caùc loaïi ung thö thöôøng gaëp ôû nam giôùi laø caùc thuoác chuyeân khoa goïi laø ung thö ñaïi - tröïc traøng, coù leõ loaïi khoù trò, haàu heát ñöôïc phaùt hieän treã vaø cho tæ leä töû cuõng baét ñaàu gia taêng theo cheá ñoä dinh döôõng ôû xaõ hoäi vong cao: ung thö phoåi, gan, bao töû. Nhöng caùc loaïi coâng nghieäp hoùa: ngaøy caøng nhieàu thöùc aên nhanh (fast naøy thì laïi coù theå phoøng ngöøa ñöôïc: phoøng choáng taùc foods) vaø aên ít rau quaû. haïi thuoác laù, loaïi boû vieâm gan sieâu vi goàm vieäc ñieàu trò Coù söï khaùc bieät raát coù yù nghóa ôû phuï nöõ ôû hai vaø chuûng ngöøa. Ñoái vôùi ung thö bao töû thì cheá ñoä thaønh phoá: ÔÛ Haø Noäi, ung thö vuù laø loaïi thöôøng gaëp dinh döôõng coù nhieàu rau quaû vaø thöùc aên töôi ñöôïc coi nhaát. Haøng naêm coù xuaát ñoä laø 20.3, nghóa laø coù theâm laø phoøng ngöøa. Ñieàu naøy cuõng ñuùng vôùi ung thö ñaïi – 21 ngöôøi beänh môùi treân 100.000 phuï nöõ. ÔÛ Thaønh tröïc traøng. phoá Hoà Chí Minh, loaïi ung thö naøy coù xuaát ñoä thaáp Ñoái vôùi phuï nöõ, ung thö coå töû cung vaø ung thö vuù 116 Chuyeân ñeà Ngoại Chuyeân Ngaønh
Nghieân cöùu Y hoïc Y Hoïc TP. Hoà Chí Minh * Taäp 9 * Phuï baûn cuûa Soá 1 * 2005 ñeàu coù theå phaùt hieän sôùm vaø coù theå trò toát. Hieän nay beänh ung thö. chuùng ta coù ñuû phöông tieän ñeå chaån ñoaùn sôùm vaø Baùc só Bert Vogelstein, nhaø nghieân cöùu veà gen ñieàu trò raát hieäu quaû. Ung thö coå töû cung coù theå phoøng ung thö noåi tieáng, laøm vieäc taïi Ñaïi hoïc John Hopkin ôû ngöøa ñöôïc. Baltimore (Hoa Kyø) ñaõ tuyeân boá: “Teá baøo ung thö laø GEN VAØ UNG THÖ caùi hoäp ñen, nay caùi hoäp naøy ñöôïc môû ra; vôùi tö caùch laø caùc nhaø nghieân cöùu, chuùng toâi caûm thaáy traøn ñaày Vaøi möôi naêm trôû laïi ñaây, caùc nhaø khoa hoïc ñaõ hy voïng”. tieán raát xa trong vieäc khaùm phaù vaø öùng phoù vôùi caên Caùc tieán boä môùi ñaây cuûa di truyeàn hoïc vaø sinh tieàn oncogen, tieáng Anh laø protooncogenes. Caùc hoïc phaân töû ñaõ caûi tieán söï hieåu bieát cuûa chuùng ta veà proâtoâoncogen laø caùc gen maø bình thöôøng thì coù caùc sinh hoaït beân trong cuûa teá baøo, caùc caáu truùc cô vai troø kieåm soaùt söï sinh saûn cuûa teá baøo vaø söï baûn cuûa cô theå. Hôn bao giôø heát ñieàu naøy ñöa chuùng chuyeân bieät hoùa cuûa teá baøo (caùc nhaø chuyeân moân ta ñeán gaàn söï khaùm phaù chính xaùc taïi sao vaø caùch naøo goïi laø söï bieät hoùa cuûa teá baøo). Khi moät caùc ung thö coù theå phaùt trieån. Ung thö coù khuynh proâtoâoncogen bò ñoät bieán (thay ñoåi) thaønh höôùng lieân heä ñeán ña ñoät bieán: Caùc ung thö thì phaùt oncogen, noù trôû thaønh hoaït hoùa thöôøng xuyeân maø sinh do söï tích luõy caùc ñoät bieán lieân heä ñeán caùc leõ ra thì khoâng ñöôïc pheùp laøm nhö vaäy. Moät khi oncogen, caùc gen ñeø neùn böôùu vaø caùc gen söûa chöõa teá ñieàu naøy xaûy ra thì teá baøo sinh saûn quaù nhanh, töø baøo. Noùi caùch khaùc muoán taïo ra teá baøo ung thö caàn ñoù daãn ñeán ung thö, gioáng nhö caùi ñaïp ga xe, phaûi coù söï thaû loûng caùi thaéng cuûa söï taêng tröôûng teá dính chaët khoâng nhaû ra ñöôïc. baøo (caùc gen ñeø neùn böôùu) ñoàng thôøi vôùi vieäc ñaïp líp Ngöôøi ta ñaõ bieát nhieàu oncogen. Sau ñaây laø caùc ga (caùc oncogen). oncogen ñöôïc hieåu roõ nhaát : Caùc oncogen laø gì ? HER 2/NEU : Teân khaùc laø ERB_B2, gaëp ôû vaøi loaïi ung thö vuù RAS : Gaëp ôû vaøi loaïi ung thö ñaïi traøng, phoåi… Caùc oncogen (gen ung böôùu – oncogenes) laø MYC : Thaáy ôû vaøi loaïi ung thö phoåi, lymphom caùc daïng ñoät bieán cuûa gen, chuùng khieán caùc teá BCR – ABL : Caàn cho söï phaùt trieån cuûa beänh baïch caàu tuûy maïn baøo bình thöôøng taêng tröôûng quaù ñaø (thoaùt khoûi söï kieåm soaùt). Chuùng laø caùc ñoät bieán töø vaøi gen Nhôø caùc nhaø khoa hoïc bieát theâm veà caùc oncogen, bình thöôøng cuûa teá baøo goïi laø proâtoâoncogen hay laø hoï coù theå laøm ra caùc loaïi thuoác ñeå öùc cheá hoaëc ngaên Ung Thö 117
Y Hoïc TP. Hoà Chí Minh * Taäp 9 * Phuï baûn cuûa Soá 1 * 2005 Toång Quan chaän chuùng. Coù vaøi loaïi nhaèm vaøo caùc oncogen ñang só xaùc ñònh ñöôïc ngöôøi beänh bò loaïi ung thö naøo. Moät ñöôïc trieån khai nhö laø caùc thuoác choáng ung thö. söï thay ñoåi ñaëc hieäu cuûa gen coù theå giuùp tieân lieäu Caùc gen ñeø neùn ung thö laø gì ? beänh nhaân naøo coù theå coù döï haäu toát hoaëc xaáu vaø beänh nhaân naøo neân ñöôïc choïn loaïi trò lieäu naøo thì toát hôn. Caùc gen ñeø neùn (hay keàm cheá – tumor Moät soá xeùt nghieäm veà caùc ñoät bieán thì raát nhaïy ñeå tìm suppressor genes) ung thö laø caùc gen bình thöôøng coù xem ung thö coù coøn soùt hay taùi laïi sau khi ñieàu trò. nhieäm vuï laøm chaäm söï phaân baøo, söûa chöõa caùc loãi laàm cuûa DNA vaø truyeàn leänh cho teá baøo khi naøo thì Caùc oncogen vaø caùc gen ñeø neùn ung thö cheát (moät quaù trình ñöôïc bieát nhö laø caùi cheát ñöôïc coù theå ñöôïc duøng ñieàu trò ung thö ? chöông trình hoùa cuûa teá baøo). Moät khi caùc gen ñeø neùn Vieäc khaùm phaù vaø hieåu roõ ñöôïc caùc loaïi gen naøy ung thö khoâng hoaït ñoäng ñaøng hoaøng, caùc teá baøo coù ñaõ höôùng tôùi vieäc phaùt trieån caùc lieäu phaùp môùi cho theå taêng tröôûng khoâng kieåm soaùt ñöôïc, töø ñoù ñöa ñeán ung thö. Nhieàu nhaø nghieân cöùu raát laïc quan veà töông ung thö. Coù khoaûng 30 gen keàm cheá ung thö ñaõ ñöôïc lai cuûa caùc lieäu phaùp duøng oncogen vaø caùc gen ñeø neùn bieát roõ, keå caû p53, BRCA1, BRCA2, APC vaø RB. ung thö. Hieän coù raát nhieàu thöû nghieäm laâm saøng Coù theå duøng oncogen vaø gen ñeø neùn ñang tieán haønh vaø hi voïng seõ coù nhieàu lieäu phaùp toát ung thö ñeå phoøng beänh khoâng ? hôn nöõa. Moät theá heä thuoác ñaëc trò ñöôïc ñieàu cheá nhaém tôùi CAÙC LIEÄU PHAÙP CHOÁNG UNG THÖ THEÁ caùc gen baát thöôøng ñaõ taïo ra caùc teá baøo ung thö ngay HEÄ MÔÙI töø luùc coøn “tröùng nöôùc”. Baùc só Denns Slamon, Ñaïi hoïc Hieän nay, phaãu trò, xaï trò vaø hoùa trò laø ba lieäu phaùp UCLA (bang California-Hoa Kyø) raát phaán khôûi: “Baây giôø chuaån trong ñieàu trò beänh ung thö. Phaãu trò ung thö chuùng toâi baét ñaàu nhìn roõ caùi gì raïn vôõ, caùi gì hö hoûng ñöôïc Halsted heä thoáng vaøo cuoái theá kyû 19; xaï trò baét trong teá baøo ung thö vaø coá gaéng nhaém vaøo ñoù”. ñaàu vôùi Henri Becquerel, Marie Curie vaøo ñaàu theá kyû Vì moãi gen caàm chòch cho moät protein, neân caùc 20 vaø hoùa trò chæ môùi manh nha sau Theá chieán II. Ba gen hö hoûng seõ cho caùc protein hö hoûng; nhö vaäy coù lieäu phaùp naøy moãi luùc ñöôïc phaùt huy maïnh meõ vaø ñaõ khi moät protein ñöôïc cheá taïo quaù yeâu caàu, coù khi moät chöùng toû laø caøng luùc caøng coù hieäu quaû toát cho ngöôøi protein naøo khaùc quaù ít hoaëc moät protein laàm laïc beänh. Nguyeân lyù keát hôïp nhuaàn nhuyeãn phaãu – xaï – khoâng laøm ñuùng chöùc naêng. Theá heä thuoác môùi nhaém hoùa trò hay laø lieäu phaùp ña moâ thöùc ñöôïc vaän duïng vaøo caùc protein beänh hoaïn naøy ñeå troùi tay chuùng laïi, cho keát quaû toái öu. ñeå beõ gaõy chuùng baèng raát nhieàu caùch. Caùc thuoác ñieàu trò ung thö theá heä môùi khaùc vôùi phöông phaùp hoùa trò ñang duøng, ñoù laø caùc loaïi “chaën ñöùng ung thö” chöù “khoâng gieát boû ung thö”. Vaøi söï thay ñoåi cuûa gen (caùc ñoät bieán) coù theå di truyeàn vaø laøm taêng nguy cô bò ung thö ôû ngöôøi naøo ñoù. Vaäy thì coù theå duøng caùc söï ñoät bieán cuûa caùc loaïi gen naøy ñeå tieân lieäu cho moät soá ngöôøi coù theå coù nguy cô cao bò vaøi loaïi ung thö naøo ñoù. Caùc oncogen vaø caùc gen ñeø neùn ung thö naøo coù theå ñöôïc duøng ñeå höôùng daãn ñieàu trò ung thö ? Caùc xeùt nghieäm phaùt hieän oncogen hoaëc caùc ñoät bieán cuûa caùc gen ñeø neùn ung thö coù theå giuùp caùc baùc 118 Chuyeân ñeà Ngoại Chuyeân Ngaønh
Nghieân cöùu Y hoïc Y Hoïc TP. Hoà Chí Minh * Taäp 9 * Phuï baûn cuûa Soá 1 * 2005 Môùi ñaây, kho vuõ khí choáng ung thö laïi ñöôïc taêng Caùc KTÑD trôn cöôøng nhöõng lieäu phaùp môùi, ñaõ ra khoûi caùc laboâ, vaø Cô quan thöùc aên vaø thuoác (FDA) cuûa Hoa Kyø ñaõ moät soá ñang ñöôïc thöû nghieäm laâm saøng, raát höùa heïn chaáp thuaän cho duøng caùc thuoác Rituxan (rituximab) trong töông lai gaàn vaø moät soá ñaõ thöïc söï ñöôïc duøng vaø Herceptin (trastuzumab). Rituxan ñöôïc duøng ñieàu ñieàu trò coù chæ ñònh roõ raøng vôùi hieäu quaû phaán khôûi. trò lymphoâ khoâng Hodgkin teá baøo B (moät loaïi ung thö Chuùng ta thöû ñieåm qua hieän tình cuûa moät soá lieäu lymphoâ). Herceptin ñöôïc duøng cho ung thö vuù giai phaùp môùi. ñoaïn naëng. Ñaõ coù nhöõng keát quaû phaán khôûi. Lieäu Caùc lieäu phaùp sinh hoïc phaùp mieãn dòch loaïi naày ñaõ giuùp ñöôïc moät soá ngöôøi beänh khi caùc caùch ñieàu trò chuaån heát hieäu quaû. So vôùi Moät phöông phaùp ñieàu trò ñaày höùa heïn ñöôïc theâm caùc phöông phaùp hoùa trò qui öôùc thì khaùng theå ñôn vaøo kho vuõ khí choáng beänh ung thö laø lieäu phaùp sinh doøng ít gaây taùc duïng phuï hôn. hoïc hay laø lieäu phaùp mieãn dòch. Lieäu phaùp naøy duøng khaû naêng mieãn dòch cuûa cô theå ñeå choáng laïi beänh ung thö. Caùc KTÑD coù gaén thuoác hoaëc chaát phoùng xaï Ngaøy nay lieäu phaùp mieãn dòch cuõng ñöôïc xem Caùc khaùng theå ñôn doøng loaïi naøy ñöôïc duøng nhö nhö laø “moâ thöùc thöù tö” hay laø vuõ khí thöù tö choáng caùc phöông tieän chuyeân chôû mang caùc loaïi thuoác beänh ung thö. Ba moâ thöùc kia laø phaãu trò, xaï trò vaø choáng ung thö hoaëc chaát phoùng xaï ñi thaúng ñeán teá hoùa trò. Lieäu phaùp mieãn dòch coù khi ñöôïc duøng rieâng baøo ung thö ñeå gieát noù. leû, nhöng thöôøng thì ñöôïc söû duïng nhö moät lieäu Lieäu phaùp mieãn dòch duøng ñieàu trò moät soá loaïi ung phaùp hoã trôï (nghóa laø duøng caëp vôùi hoaëc duøng tieáp sau thö lieäu phaùp khaùc), ñeå giuùp theâm taùc duïng choáng ung Taïi Hoa Kyø moät soá lieäu phaùp mieãn dòch ñöôïc cho thö cuûa lieäu phaùp chính. vaøi naêm trôû laïi ñaây, ñaõ coù pheùp chính thöùc duøng cho moät soá loaïi ung thö. Caùc tieán boä ñaùng keå trong lónh vöïc naøy vaø nhieàu nhaø lieäu phaùp mieãn dòch ñoù goàm BGG, caùc cytokin. IFN nghieân cöùu laáy laøm laïc quan laø caùc lieäu phaùp mieãn alpha vaø Interleukin-2, caùc KTÑD rituximab (Rituxan) dòch hieäu quaû hôn ñang ñöôïc trieån khai. duøng cho lymphoâm khoâng Hodgkin vaø trastuzumab Caùc vacxin khaùng ung thö (caùc lieäu phaùp (Herceptin) duøng cho caùc ung thö vuù tieán xa/ di caên. mieãn dòch chuû ñoäng ñaëc hieäu) Caùc lieäu phaùp mieãn dòch khaùc cuõng cho thaáy hieäu quaû Hieän nay, caùc vacxin naøy ñangñöôïc thöû nghieäm höùa heïn vaø ñang ñöôïc ñaùnh giaù qua thöû nghieäm laâm laâm saøng vôùi caùc beänh nhaân bò meâlanoâm aùc (ung thö saøng ôû pha I, pha II vaø pha III. da loaïi haéc toá) ung thö teá baøo thaän, ung thö ñaïi vaø Caùc lieäu phaùp nhaém truùng ñích tröïc traøng, ung thö tuyeán tieàn lieät vaø caùc lymphoâm Caùc lieäu phaùp nhaém truùng ñích (LPNTÑ) laø gì? (ung thö haïch). Caùc lieäu phaùp naøy duøng caùc loaïi thuoác ñeå khoùa söï Caùc lieäu phaùp khaùng theå ñôn doøng hay laø taêng tröôûng vaø lan traøn cuûa ung thö. Chuùng can thieäp lieäu phaùp mieãn dòch thuï ñoäng vaøo caùc phaân töû ñaëc hieäu trong cô cheá sinh ung vaø söï Trong loaïi lieäu phaùp mieãn dòch thuï ñoäng naøy, caùc taêng tröôûng cuûa khoái böôùu. Vì caùc nhaø nghieân cöùu goïi khaùng theå ñöôïc saûn xuaát vôùi soá löôïng lôùn ôû beân ngoaøi caùc phaân töû naøy laø “ caùc ñích phaân töû”; neân caùc lieäu cô theå. Lieäu phaùp khaùng theå ñôn doøng (KTÑD) laø lieäu phaùp naøy ñöôïc goïi laø caùc lieäu phaùp nhaém truùng phaân phaùp mieãn dòch thuï ñoäng vì caùc khaùng theå ñöôïc saûn töû hay laø caùc lieäu phaùp nhaém truùng ñích. Ña soá caùc xuaát taïi caùc la-boâ chôù khoâng phaûi do heä thoáng mieãn lieäu phaùp naøy coøn ôû giai ñoaïn thöû nghieäm tieàn laâm dòch cuûa ngöôøi beänh vaø cuõng vì chuùng coù theå vaãn coù saøng; nhöng vaøi loaïi cuõng ñaõ ôû giai ñoaïn thöû nghieäm hieäu quaû ngay caû khi heä thoáng mieãn dòch cuûa beänh laâm saøng vaø moät soá thì ñaõ ñöôïc pheâ chuaån (ñaëc bieät nhaân quaù yeáu. Caùc kieåu ñieàu trò naày khoâng ñoøi hoûi heä do FDA) ñeå tung ra thò tröôøng. Caùc LPNTÑ ñöôïc thoáng mieãn dòch cuûa ngöôøi beänh coù vai troø chuû ñoäng nghieân cöùu ñeå duøng rieâng leõ hoaëc keát hôïp vôùi nhau, choáng laïi ung thö. Ung Thö 119
Y Hoïc TP. Hoà Chí Minh * Taäp 9 * Phuï baûn cuûa Soá 1 * 2005 Toång Quan hoaëc keát hôïp vôùi caùc lieäu phaùp khaùc nhö laø hoùa trò. vaøo caùc protein baát thöôøng hay laø caùc enzym; chuùng Vaøi loaïi LPNTÑ: ñöôïc saûn sinh beân trong caùc teá baøo ung thö vaø kích thích söï taêng tröôûng voâ toå chöùc – Iressa ( ZD1839) hay laø gefinitib ñöôïc FDA coâng nhaän trong ñieàu trò ung thö phoåi khoâng teá baøo nhoû ôû giai ñoaïn tieán xa. Thuoác naøy nhaèm khoáng cheá EGFR (epidermal growth factor receptor – thuï theå yeáu toá taêng tröôûng bieåu bì), thuï theå naøy bò saûn xuaát quaù loá do nhieàu loaïi teá baøo ung thö. Coøn nhieàu loaïi thuoác phaân töû nhoû ñang ñöôïc thöû nghieäm laâm saøng taïi Hoa Kyø. Erbitux (Cetuximab) laø moät khaùng theå ñôn doøng nhaém vaøo ñích laø EGFR. Erbitux cho thaáy coù vai troø höùa heïn trong ñieàu trò ung thö ñaïi tröïc traøng trong di caên. Caùc thuoác gaây cheát teá baøo baèng caùch can thieäp Caùc loaïi thuoác phaân töû nhoû coøn ñöôïc goïi laø caùc vaøo caùc protein dính líu tôùi quaù trình naøy (coøn goïi laø chaát öùc cheá söï daãn truyeàn tín hieäu. Glivec hay söï töï vaãn teá baøo) – Thuoác Velcade (boctezomib) ñöôïc Gleevec (STI – S71, hay laø imatinib mesylate) laø moät FDA coâng nhaän ñeå trò ña u tuûy khi ngöôøi beänh khoâng loaïi thuoác phaân töû nhoû ñöôïc FDA pheâ chuaån (naêm chòu caùc loaïi ñieàu trò khaùc. Velcade laøm cho caùc teá baøo 2002) ñeå ñieàu trò böôùu moâ ñeäm bao töû – ruoät (moät ung thö cheát ñi baèng caùch khoùa caùc enzym goïi laø loaïi ung thö hieám gaëp cuûa ñöôøng tieâu hoùa bao töû – proteosom; enzym naøy giuùp ñieàu hoøa chöùc naêng vaø söï ruoät) vaø vaøi loaïi beänh baïch caàu tuûy maïn. Glivec nhaém taêng tröôûng teá baøo. Lieäu phaùp nhaém truùng ñích Caùc thuoác ñaõ coù treân thò tröôøng ñöôïc FDA (Myõ) cho söû duïng Herceptin Trastuzumab -25/7/1998 (FDA) Bexxa Tositumomab -27/6/2003 (FDA) (Roche) CÑÑT: Ung thö vuù di caên coù bieåu (Corixa Corps) CÑÑT: Lymphoâm khoâng Hodgkin, hieän quaù loá HER2 - Ñang thöû nghieäm CD20+, khaùng thuoác Rituxan laâm saøng caùc chæ ñònh khaùc - KTÑD khaùng CD20 KTÑD khaùng HER2 Gleevec, Imatinib mesylate -20/12/2002 (FDA) Erbitux Cetuximab -12/2/2004 (FDA) glivec CÑÑT:BBC tuyû maïn Ph+ Sarcoâm moâ (Merck) CÑÑT: Carcinoâm ñaïi traøng di caên, ñaõ (Norvatis) ñeäm ñöôøng bao töû – ruoät thaát baïi vôùi hoùa trò -Taán coâng vaøo Tyrosin kinaz bcr-abl, - Keát hôïp vôùi Irinotecan phaân töû nhoû KTÑD khaùng EGFR Iressa Gefitinib -5/5/2003 (FDA) Avastin Bevacizumab -26/2/2004 (FDA) (Astra CÑÑT: Ung thö phoåi khoâng teá baøo (Roche) CÑÑT: Carcinoâm ñaïi tröïc traøng di caên, Zeneca) nhoû, ñaõ thaát baïi vôùi phaùc ñoà coù thaát baïi vôùi phaùc ñoà IFL platinum hoaëc docetaxel - Thuoác khaùng sinh maïch ñaàu tieân: KTÑD khaùng EGFR KTÑD khaùng VEGF Velcade Bortezomib -13/5/2003 (FDA) Tarceva Erlotinib -18/11/2004 (Millenium CÑÑT: Ña u tuyû, ñaõ ñieàu trò 2 ñôït hoùa (OSI Pharma) CÑÑT: Carcinoâm khoâng teá baøo nhoû tieán Pharma) trò khoâng hieäu quaû xa hoaëc di caên, sau thaát baïi ít nhaát 1 ñôït - ÖÙc cheá proteasoâm 26S → Gia taêng hoùa trò. söï cheát teá baøo - KTÑD khaùng EGFR – ÖÙc cheá tyrosin kinaz keát hôïp HER1/EGFR 120 Chuyeân ñeà Ngoại Chuyeân Ngaønh
Nghieân cöùu Y hoïc Y Hoïc TP. Hoà Chí Minh * Taäp 9 * Phuï baûn cuûa Soá 1 * 2005 Caùc thuoác môùi taán coâng caùc ñöôøng daãn Avastin (Bevacizumab). truyeàn roái loaïn Caùc loaïi thuoác öùc cheá sinh maïch Lieäu phaùp khaùng sinh maïch Söï sinh maïch ñoù laø quaù trình cuûa caùc maïch maùu môùi ñöôïc hình thaønh. ÔÛ caùc moâ bình thöôøng, söï sinh maïch laø moät quaù trình bình thöôøng. Chaúng haïn nhö caùc maïch maùu môùi thaønh laäp ñeå laøm laønh caùc veát thöông. Ñoái vôùi ung thö thì söï sinh maïch laø noùi ñeán söï taïo ra caùc maïch maùu môùi ñeå cung caáp cho khoái böôùu caùc chaát dinh döôõng maø noù caàn. Neáu khoâng coù maùu nuoâi rieâng noù, moät khoái böôùu khoâng theå lôùn hôn 2 milimet, lôùn côõ ñaàu ngoïn buùt chì. Caùc lieäu phaùp gen duøng ñieàu trò ung thö Lieäu phaùp khaùng sinh maïch duøng nhöõng thöù Ngöôøi ta ñaõ baét ñaàu laøm cuoäc thay ñoåi di truyeàn thuoác hoaëc caùc taùc nhaân khaùc ñeå caûn trôû söï phaùt trieån (thay caùc gen beân trong teá baøo), caùc teá baøo voán coù caùc maïch maùu môùi nuoâi döôõng khoái ung thö. Cuõng tính chaát töï nhieân laø nhaém ñích vaøo caùc teá baøo ung gioáng nhö baát cöù teá baøo naøo trong cô theå, caùc teá baøo thö. Sau ñoù ñöa traû caùc teá baøo naøy vaøo trong cô theå, ung thö caàn oxy vaø caùc chaát dinh döôõng ñeå soáng coøn. taïi ñaây chuùng coù theå hoaït ñoäng choáng laïi ung thö. Caùc chaát öùc cheá sinh maïch boû ñoùi khoái böôùu baèng Caùc thöû nghieäm laâm saøng hieän ñang duøng phöông caùch caét ñöôøng tieáp vaän (caùc maïch maùu), laøm giaûm phaùp naày ñeå ñieàu trò meâlanoâm aùc. löôïng oxy vaø caùc chaát dinh döôõng. Haäu quaû cuûa vieäc Caùc teá baøo ung thö coù theå ñöôïc laáy ra khoûi cô theå boû ñoùi laø khoái böôùu seõ tan daàn ñeán kích thöôùc thaät roài ñöôïc bieán ñoåi di truyeàn nhaèm gaây moät ñaùp öùng nhoû vaø nguû yeân. mieãn dòch maïnh. Khi ñöa traû caùc teá baøo naày vaøo cô Caùc thuoác khaùng sinh maïch ñang laø laõnh vöïc ñaày theå, ngöôøi ta mong laø chuùng seõ taùc ñoäng nhö moät haáp daãn ñoái vôùi caùc ngöôøi beänh, caùc nhaø nghieân cöùu vacxin. Moät soá thöû nghieäm treân ngöôøi ñang theo caùch vaø ñoâng ñaûo quaàn chuùng. Môùi ñaây thuoác khaùng sinh naøy. maïch ñaàu tieân ñöôïc FDA coâng nhaän vaøo naêm 2004 laø Ung Thö 121
Y Hoïc TP. Hoà Chí Minh * Taäp 9 * Phuï baûn cuûa Soá 1 * 2005 Toång Quan Caùc khoái böôùu aùc tính coù theå ñöôïc chích vôùi caùc Lieäu phaùp quang ñoäng hoïc (photodynamic therapy gen nhaèm laøm caùc teá baøo ung thö deã bò huûy hoaïi vôùi –PDT): moät loaïi thuoác ñaëc trò. Neáu thaønh coâng thì vieäc trò lieäu FDA coâng nhaän töø naêm 1995, duøng chaát vôùi thuoác naày coù theå chæ gieát caùc teá baøo mang gen laï. photofrin trong quang ñoäng hoïc ñeå ñieàu trò taïm bôï Nhôø caùc teá baøo khaùc khoâng bò thuoác taùc ñoäng neân lieäu ung thö thöïc quaûn ngheït hoaøn toaøn hoaëc moät phaàn phaùp naày höùa heïn ít gaây phaûn öùng phuï. Caùch naày maø tia lade ND.YAG khoâng hieäu quaû. ñang duøng thöû ñeå ñieàu trò caùc ung thö naõo. Vai troø cuûa caùc lieäu phaùp môùi Caùc nhaø nghieân cöùu ñaõ bieát laø caùc ñoät bieán gen hoaëc nhieãm viruùt taïo neân caùc thoâng tin sai laïc trong Caùc lieäu phaùp môùi laøm phong phuù theâm nguyeân caùc maõ chæ ñaïo cuûa caùc protein cuûa gen ñöa ñeán vieäc lyù trò lieäu ña moâ thöùc saûn xuaát caùc protein leäch laïc, chính caùc protein leäch Caùc lieäu phaùp nhaém truùng ñích laïc naày tôùi phieân chuùng laïi gaây ra ung thö. Moät loaïi Ngaên chaën ung thö maø khoâng gieát boû ung thö lieäu phaùp gen nhaèm chaën ñöùng caùc gen trong caùc teá Höùa heïn ñöa teá baøo ung thö trôû laïi bình thöôøng baøo ung thö saûn xuaát caùc protein gaây ung thö. Lieäu phaùp naày chaën ñöùng caùc teá baøo ung thö sinh soâi baèng Xöû lyù ung thö moät caùch roát raùo vaø dòu daøng caùch ñöa caùc nhaùnh RNA ñaõ ñöôïc thao taùc sao cho keát KEÁT LUAÄN hôïp vaø gaén dính vaøo chuoãi DNA ñang sinh soâi cuûa caùc Thaønh quaû cuûa dòch teã hoïc môû ra nhöõng vieãn teá baøo ung thö. töôïng môùi: bieát ñöôïc caùc ung thö thöôøng gaëp ñeå xaây Caùc lieäu phaùp khaùc döïng chieán löôïc phoøng choáng thích hôïp; bieát roõ caùc Tia lade nguyeân nhaân ñeå phoøng ngöøa coù hieäu quaû. Phaãu thuaät vôùi tia lade: chæ coâng duïng ôû vaøi giai Chæ môùi vaøi thaäp nieân trôû laïi ñaây, söï hieåu bieát veà ñoaïn ung thö thanh quaûn, coå töû cung, da, phoåi, aâm ung thö ñaõ coù nhöõng ñoät phaù ngoaïn muïc, nhôø caùc ñaïo, döông vaät…Nhieät trò duøng tia lade: laø öùng duïng thaønh töïu tuyeät vôøi trong laõnh vöïc nghieân cöùu sinh môùi nhaát ñang nghieân cöùu ñeå ñieàu trò ung thö vuù, hoïc ung thö. Ñieàu ñaùng vui möøng laø caùc keát quaû thu thöïc quaûn, da, ruoät giaø, phoåi, naõo, coå töû cung… Coù theå hoaïch ñöôïc töø caùc phoøng thí nghieäm laïi ñöôïc chuyeån hy voïng vaøo töông lai cuûa lieäu phaùp tia lade. nhanh sang lónh vöïc öùng duïng laâm saøng. Nhieät trò: Hy voïng choáng laïi ung thö moät caùch ñuùng möùc Caùc loaïi: taïi choã, taïi vuøng vaø toaøn thaân (duøng cho vaø coù hieäu quaû ngaøy caøng vöõng chaéc. di caên) - Ñang thöû nghieäm laâm saøng-Coøn phaûi nghieân cöùu nhieàu môùi thaønh lieäu phaùp chöõa trò. 122 Chuyeân ñeà Ngoại Chuyeân Ngaønh

CÓ THỂ BẠN MUỐN DOWNLOAD

THÔNG TIN

TRỢ GIÚP

HỖ TRỢ KHÁCH HÀNG

Theo dõi chúng tôi

Chịu trách nhiệm nội dung:

Nguyễn Công Hà - Giám đốc Công ty TNHH TÀI LIỆU TRỰC TUYẾN VI NA

LIÊN HỆ

Địa chỉ: P402, 54A Nơ Trang Long, Phường 14, Q.Bình Thạnh, TP.HCM

Hotline: 093 303 0098

Email: support@tailieu.vn

Giấy phép Mạng Xã Hội số: 670/GP-BTTTT cấp ngày 30/11/2015 Copyright © 2022-2032 TaiLieu.VN. All rights reserved.