Trí thức - Một góc nhìn tiêu biểu: Phần 2

PHẦN II<br /> <br /> KHOA HỌC VÀ CÔNG NGHỆ<br /> ■<br /> <br /> ■<br /> <br /> NGHỈ VỀ PHƯƠNG PHÁP<br /> NGHIÊN CỨU Tư TƯỜNG Hồ CHÍ MINH<br /> Tương Lai<br /> <br /> T roag quá trình nghiên cứU/ tìm lòi để hiếu được sâu sắc ìư tường Hồ Chí<br /> Minh, chúng tôi nghiệm ra rằng, cần phãi xác lập cho mình một phương pháp<br /> luận khoa học. Phải có sự lựa chọn, có mửc độ, có điểm dừng, có Ihái độ trung<br /> Ihựt kh o a học đầv trách nhiệm để có cách xừ lí thóa đáng. N h ư thế mới có thể<br /> thấy rỏ lư tường Hồ Chí Minh có ý nghia lớn lao như thế nào đối với vận<br /> mệnh của đất nước, sự nghiệp của nhán dân và tương lai của dân tộc.<br /> Đây là những suy ngẫm nghiêm túc song không thể ỉránh khỏi những<br /> thô thiển, xin mạnh dạn néu lên để trao đổi.<br /> Tư tướng Hồ Chí M inh có sự bình thường sau klii đã trải qua sự cao siêu;<br /> có sư giàn dị sau khi đá trải qua sự phong phú, da dạng, phức tạp; cụ thế sau<br /> k lii đ ã Irải q u a t r ừ u l ư ợ n g ; m ộ c m ạ c s a u k h i đ ã rấ t t i n h té; đ ạ m , r ấ t đ ạ m s a u<br /> <br /> khi đă rất nồng; khiêm như ờ ng sau khi đả từ ng trải đổ rắt biết người, biết<br /> mình. VI vậy, â ơ n giản hóa, tầm Ihường hóa, d u n g tục hóa, hoặc ngược lại, rắc<br /> rỏi đén cầu kì, phức tạp, đi sâu vào íầm clìirơng trích cú, tìm sự p h o n g p h ú ở<br /> cái rậm rạp, xô bồ Irong cách nghiên cứu tư tuửng H ồ Chí Minh thì rồi d ù vô<br /> tình hay cố ý cùng đ ề u không dẩn đến cách n ắm bắl và tiếp n h ận cái cốt lòi của<br /> tir tuởng Hồ Chí Minh.<br /> C ùng giống n h ư n h ữ n g nhà tư lưởng lởn của loài người mà Hồ Chí Minh<br /> đã học hỏi, tiếp Ihu, tư tưởng H ồ Chí Minh có sự đa dạng, n h iều chiều, năng<br /> động, luôn luôn phát triển chứ không phái là '"nhất th àn h bất biến". Chi cố một<br /> điều cầiì thấv rò, đó !ả, từ lúc m anh nha, đến lúc h ình thành, và khi vận d ụ n g<br /> vào CIIỘC sống, rồi được sửa chừa, bổ siing, đều đã Lhể hiện sự nhất quán, rất<br /> nổi bật ''tíỉĩh chắt ỉntâc sau nlìir í u ộ r của lư lường H ồ Chí Minh. Cả hai biểu hiện<br /> ắV/ "đa dạng, năng động, nhiều chiều, k h ỏng''nhất th àn h bất biến" thống nhất<br /> với sự nhất quán, "trước sau nlìư một", xin được gọi là tính chắt một cực kì hàm<br /> súc cùa tư tường Hồ Chí Minh, có ý nghĩa rất lớn.<br /> 121<br /> <br /> * C hú V đến biểu hiện ấv trong phươ ng ph áp luận nghiêĩì cửu về tif tuớng<br /> H ồ Chí Minh củng là chú ý đến sự gặp gờ thú vị cùa phong cách Hồ Chì h ĩin h<br /> với xu thế hiện ỈUỈỤ của khoa học và của đặc điểm trí tuệ của tlìừi đại là tống Ihể<br /> hóa trong đa dạng, chứ không chi là chuyên biệt hóa ngày càng sáu, càng tinh<br /> vi khi đi sâu vào p h ân tích cụ thể mà thiếu sự tổng hợp.<br /> Đảy là sự tổng thể hóa đầy mâu thuẪn trong đời sống và hoại động của can<br /> người, từ cá nhân đến cộng đồng, tử một góc tảm linh, một nét tiềm thức hoíìC là<br /> vô thức sâu km, hí ẩn nhất cúa mỗi con người, cho đến động thái cùa mồi dár. tộc<br /> và của cả loài người. Có sự tổng thể hóa nhiều sắc thái của kiến thức và nghién c ừ u<br /> khoa học của con người, nó là két quả đan xen vào nhau, trở thàiìh nh au ciia<br /> nhiều ngành, nhiều phương pháp klìoa họC; trong khi sự chuyên biệt hóa, bén<br /> cạnh mặt m ạnh của nó, ngày càng bộc lộ những nhược điểm khá rõ. Đó là sự liên<br /> ngành, mà thực chất mới chi là sự phối hợp, kết hợp giửa nội d u n g và phương<br /> pháp cùa nhiều ngàiìh để bổ sung và làm sáng tỏ cho nhau vẫn chưa hộc lộ hết<br /> tiềm năng của nó, chưa đáp ứng được những yêu cầu mcM của ihời đại.<br /> * N ghiên cứu về tư tưởng H ồ Chí Minh phải là sự nghiẻn cứu rất hiện đại,<br /> chứ chi d ừ n g lại p h ư ơ n g p h áp lién n g àn h n h ư đã từng có trong nửa cuối thế ki<br /> XX thì chưa đ ủ và đã bị vượt qua. Phương ph áp p h ân tích cụ thể quá sẽ th àn h<br /> ra chi li, d ẫ n đ ến p h ân tán. Tuy rằng đi sâu vào từng lình vực của tư tưởng H ồ<br /> Chí Minh thì cần thiết, song chưa đủ. Cách nghiên cứu tư tư àn g H ồ c h í Minh<br /> có triển vọng nhất đó là một, nhất quáĩĩ trong da dạng, tổng thể hóa trong phong<br /> phú. Với ph ư ơ n g p h á p luận đó thì có thể sẻ tìm ra và n h ấ n m ạ n h k h ô n g nhiềii,<br /> <br /> n h ư n g lại có sức khái quát lớn.<br /> * Tư tướng H ồ Chí M inh là thiết thực và h àn h động, cho nên ph ư tm g<br /> p h áp nghiên cứu, tìm hiểu, tiếp n hận và vận d ụ n g tư tưởng H ồ Chí M inh củng<br /> phải n h ư vậy. Sự nghiên cứu uyên bác là rất cần, càng uyên bác, th âm thúy thì<br /> càng hay, n h ư n g cằn luôn luôn ghi n h ớ cái chất của H ồ Chí M inh, cốt lõi của tư<br /> tưởng Hồ Chí M inh là thiết thực và hành động, Uyên bác và thâm th ú y nhắt cùa<br /> Hồ Chí Minh là thiết thực và cỏ hiệu quả trong h à n h động.<br /> * Tư tường Hồ Chí Minh là chân ihực. Bởi vậy, vấn đề là phải làm sao phát<br /> hiện được, tiếp n h ậ n được tư tưởng Hồ Chí Minh trong sự chân thực dó. Trong<br /> n h ữ n g thiên lệch cần phải tránh thì trước hét phài tránh sự "'tụng ca", ''vĩ n h â n<br /> ca". K hông n ê n và k h ô n g thể cộng thêm cái gì vào tư tưởng H ồ Chí Minh, VI lư<br /> tưởng ấy củng chính là n h ân cách H ồ Chí Minh. Mọi ý định, cho d ù là thiện chí<br /> m u ố n thêm vào thì chi là trừ đi, và nếu H ồ Chí M inh biét thì sẽ cười răng<br /> "đừ ng vẽ rắn thêm chân"! Sự cường điệu về chất, về mức là k h ô n g trung thực,<br /> h o àn toàn k h ô n g cần thiết, hơn nửa, là có hại. v ấ n đề là ờ chỏ n h ậ n cho ra đ â u<br /> 122<br /> <br /> là ĩnét đích thực cùa tư tưừng Hồ Chí Minh thể hiện qua việc làm, qua cách<br /> sống, qua lời nói, qua bài viét, qua cơ dồ, qua sự nghiệp. H ồ Chí Minh cái gi<br /> c ủ n g đ ề u có, cũng đều<br /> <br /> dại'', V! nhu vậy chính là xuyên tạc, hạ thấp tư tưởng<br /> <br /> Hồ> Chí Minh.<br /> Kc thừa, vận d ụ n g vá phát triển tư tưởng Hồ Chí Minh không phải là sự<br /> n â n g niu, bảo qu ản n h ư bảo quản mộl di vât quý trong bảo tàng. Kế thừa là vận<br /> d ụ n g vã pỊuit triển. Vậv thế nào là ké thừa và vậĩì d ụ n g đ ú n g đ ắ n tư tường H ồ<br /> <br /> Chú M inh trong điều kiện hiện nay, điều kiện cua dân tộc, cùa thế giới, của thời<br /> đại? Đây là một khỏ klìăn phức tạp và có thể tác đ ộ n g ngược lại đến việc n h ậ n<br /> th ứ c tư tưởng H ồ Chí Minh.<br /> T hông thường; việc kế thừa và vận d ụ n g rnộí tư tư ởng đòi hỏi m ột sự lựa<br /> chọn. N ếu k h ô n g có sự lựa chọn thì củng khòng thể có sự kế thừa, vận d ụ n g và<br /> p h á i huy. Và nói lựa chọn tức là đòi hỏi phải bỏ qua một số điếm khác, cố ý<br /> làm nổi bật lẻn hay làm nhẹ bớt đi một số điều nào đó, là nắm bắt n h ữ n g thông<br /> đ iệ p nào đó và lướt qua lìhừng thông điệp kliác . Đó là cách làm đ ú n g đắn<br /> m a n g tính klioa học cao, có thể gọi dó là điều có tính quy luật được vận d ụ n g<br /> p h ổ biến, dể không chi nhằm học tập, tiếp thu n h ữ n g Ihành tựu trí tuệ của vãn<br /> h ó a và văn m inh loài người đã đạt dirợc ĩììà củng chính là cách n h ữ n g người<br /> đưỢc xem là n h ử n g vỉ nhân, n h ữ n g nhà tư tường lớn của loài người đã thực<br /> hiện để trở th à n h vĩ nhân.<br /> *<br /> <br /> Có một lập luận cho rằng: hãy nghe thấy trong H ồ Chí Minh điều mà dân<br /> <br /> tộc la cần nghe vào chính lúc này. Hãy tìm thay, làm nổi bật lên, học theo và thực<br /> hiện tư tưởng Hồ Chí Minh điều mà dân tộc ta cần nhất vào lúc này với niềm tin<br /> rằng, n h ữ n g cái đó đều có trong tư tưởng Hồ Chí Minh. Lập luận đó có cơ sờ<br /> đ ú n g bởi vì, thường là vĩ nh ân nào mà cốt lõi tư tường là vì con ngưòfi, d â n tộc và<br /> loài người thì càng đa dạng và phong phu, càng chửa đ ự n g nhiều thông điệp<br /> cần thiết cho mọi thời đại, càng dễ vận dụng theo cách lựa chọn trên, v ấ n đề là,<br /> với sự tiếp cận này, sự chân thực có được với niềm tin rằng d ó là khách quan và<br /> khoa học đạt được đến đâu và đ áu là điểm dừ ng cần phải có?<br /> N h ữ n g người p h ản hác lại lập luận đó thì cho rằiìg, với cách ấy rất dễ chủ<br /> q u an, tùy tiện gán cho Hồ Chí Minh nlìừng đ iều mà m ình m uốn, m ình đan g<br /> trông chờ chứ k h ô n g phải là trong tư lường Hồ Chí Minh đã có n h ữ n g điều đó.<br /> Lúc này đ a n g cần có tri Ihửc và kinh nghiệm về k inh té thị trường thì cố đào<br /> cho ra trong tư tưởng Hồ Chí M inh n h ừ n g điều ấy. Khi đ ất nước đ a n g bị hút<br /> vào quỹ đạo của toàn cầu hóa thì đã cố moi tìm chồ này, chỗ kia rằng H ồ Chí<br /> M inh đã nói về toàn cầu hóa và hội nh ập hay chí ít cùng m a n h nh a n h ữ n g tư<br /> tưỏng ấy. N ế u làm n h ư vậy thì đ ú n g là giả tạo và không biết đ ế n điểm dừng.<br /> 123<br /> <br />