Từ Điển Môi Trường

Chia sẻ: Nguyễn Đình Tân | Ngày: | Loại File: PDF | Số trang:217

Thêm vào BST

Báo xấu

490
lượt xem 286
download

Download Vui lòng tải xuống để xem tài liệu đầy đủ

Tài liệu tham khảo chuyên ngành tự nhiên, môi trường - Từ điển môi trường...

Chủ đề:

Bình luận(0) Đăng nhập để gửi bình luận!

Lưu

Nội dung Text: Từ Điển Môi Trường

A S lo i gi m: Vi c làm gi m m c ñ , cư ng Abatement: Reducing the degree or intensity of, ñ ho c lo i tr s ô nhi m. or eliminating, pollution. Abatement Debris: Waste from remediation M nh v n lo i gi m: Ch t th i t các ho t ñ ng tr li u. activities. Li u h p th : Trong ñánh giá phơi nhi m, là Absorbed Dose: In exposure assessment, the lư ng ch t thâm nh p vào các rào c n h p th amount of a substance that penetrates an exposed c a cơ th (như da, mô ph i, ñư ng ru t) b i organism's absorption barriers (e.g.,, skin, lung các quá trình sinh lý. Thu t ng này ñ ng tissue, gastrointestinal tract) through physical or nghĩa v i li u bên trong. biological processes. The term is synonymous with internal dose. Rào c n h p th : B t c v trí trao ñ i ch t Absorption Barrier: Any of the exchange sites nào c a cơ th cho phép h p th các ch t khác of the body that permit uptake of various nhau nh ng t l khác nhau (như da, ph i, substances at different rates (e.g., skin, lung tissue, and gastrointestinal-tract wall). thành ru t). S h p th : S h p th nư c, các lo i ch t Absorption: The uptake of water, other fluids, or dissolved chemicals by a cell or an organism l ng khác, hóa ch t hòa tan c a m t t bào hay m t cơ quan (như r cây h p th các dư ng (as tree roots absorb dissolved nutrients in soil.) ch t hòa tan trong ñ t). Accident Site: The location of an unexpected V trí tai bi n: Ch x y ra nh ng s c ngoài mong ñ i, h ng hóc hay th t thoát t i m t nhà occurrence, failure or loss, either at a plant or máy ho c m t ñư ng v n chuy n gây ra phóng along a transportation route, resulting in a release of hazardous materials. th i các ch t nguy h i. S thích nghi môi trư ng: Thích nghi mang Acclimatization: The physiological and tính sinh lí ho c hành vi c a m t sinh v t ñ i behavioral adjustments of an organism to v i nh ng bi n ñ i c a môi trư ng. changes in its environment. Acid Aerosol: Acidic liquid or solid particles Sol khí axít: Ch t l ng axít hay nh ng vi h t r n lơ l ng trong không khí. n ng ñ cao có small enough to become airborne. High th gây sưng ph i và liên quan ñ n nh ng b nh concentrations can irritate the lungs and have ñư ng hô h p như hen suy n. been associated with respiratory diseases like asthma. S l ng t axít: M t hi n tư ng khí-hoá ph c Acid Deposition: A complex chemical and t p x y ra khi các h p ch t lưu huỳnh, nitơ và atmospheric phenomenon that occurs when các ch t khác b bi n ñ i b i các quá trình hóa emissions of sulfur and nitrogen compounds and h c trong khí quy n, thư ng cách xa ngu n other substances are transformed by chemical th i, r i ñ ng l i trên ñ t tr ng thái ư t ho c processes in the atmosphere, often far from the khô. D ng ư t thư ng ñư c g i là “mưa axit”, original sources, and then deposited on earth in rơi xu ng ñ t dư i d ng mưa, tuy t hay sương either wet or dry form. The wet forms, popularly called "acid rain," can fall to earth as rain, snow, mù. D ng khô là các khí hay vi h t có tính axit. 1
or fog. The dry forms are acidic gases or particulates. Nư c th i axít t khu m : Nư c thoát ra t Acid Mine Drainage: Drainage of water from areas that have been mined for coal or other nh ng khu khai thác than hay qu ng khoáng, có ñ pH th p do ti p xúc v i khoáng ch t mineral ores. The water has a low pH because of ch a lưu huỳnh và có h i cho các sinh v t th y its contact with sulfur-bearing material and is harmful to aquatic organisms. sinh. Kh năng trung hòa axít: S ño kh năng Acid Neutralizing Capacity: Measure of ability ch ng l i s thay ñ i ñ pH c a m t bazơ (như of a base (e.g., water or soil) to resist changes in nư c hay ñ t). pH. Mưa axit: (Xem: S l ng t axit) Acid Rain: (See: acid deposition) Có tính axit: Tr ng thái nư c hay ñ t ch a Acidic: The condition of water or soil that m t lư ng v a ñ các ch t axit có th làm contains a sufficient amount of acid substances gi m ñ pH xu ng dư i 7,0. to lower the pH below 7.0. Các m c ho t ñ ng: 1. M c ñ ñi u ch nh do Action Levels: 1. Regulatory levels EPA ñưa ra tuân theo ð o lu t FDA và USDA recommended by EPA for enforcement by FDA khi th c ph m có dư lư ng thu c tr sâu and USDA when pesticide residues occur in food or feed commodities for reasons other than the không ph i do phun tr c ti p thu c tr sâu lên. Trái v i “dung sai” ñư c s d ng trong trư ng direct application of the pesticide. As opposed to h p có dư lư ng khi s d ng ñúng cách, m c "tolerances" which are established for residues hành ñ ng ñư c l p ra cho dư lư ng vô ý gây occurring as a direct result of proper usage, ra do vi c s d ng theo lu t trư c ñó ho c s action levels are set for inadvertent residues nhi m b n ng u nhiên. 2. Trong chương trình resulting from previous legal use or accidental Super-fund, là s t n t i c a n ng ñ ch t gây contamination. 2. In the Superfund program, the ô nhi m trong môi trư ng ñ cao cho phép existence of a contaminant concentration in the th c hi n hành ñ ng hay b t ñ u ph n ng d a environment high enough to warrant action or trên ð o lu t SARA và K ho ch d phòng trigger a response under SARA and the National Oil and Hazardous Substances Contingency qu c gia v d u và các ch t nguy h i. Thu t ng này cũng ñư c dùng trong các chương Plan. The term is also used in other regulatory trình ñi u ti t khác. (Xem: dung sai). programs. (See: tolerances.) Cacbon ho t hoá: D ng cacbon có kh năng Activated Carbon: A highly adsorbent form of h p th cao ñư c dùng ñ kh mùi và các ch t carbon used to remove odors and toxic ñ c h i có trong ch t th i d ng l ng hay khí. substances from liquid or gaseous emissions. In Trong x lý ch t th i, nó ñư c dùng ñ tách waste treatment, it is used to remove dissolved các ch t h u cơ hoà tan kh i nư c th i. D ng organic matter from waste drinking water. It is cacbon này cũng ñư c s d ng trong h th ng also used in motor vehicle evaporative control t n nhi t c a xe có ñ ng cơ. systems. Activated Sludge: Product that results when Bùn ho t hóa: Bùn t o ra khi dòng th i chính hòa l n v i bùn ñ c có ch a vi khu n, sau ñó primary effluent is mixed with bacteria-laden ñư c khu y m nh và thông hơi ñ tăng kh sludge and then agitated and aerated to promote năng x lý sinh h c, làm cho vi c phân h y biological treatment, speeding the breakdown of ch t h u cơ trong nư c th i x y ra nhanh hơn organic matter in raw sewage undergoing 2
t i công ño n x lý nư c th i th c p. secondary waste treatment. Ho t ch t: Hóa ch t tăng ho t tính cho thu c Activator: A chemical added to a pesticide to increase its activity. tr sâu. Active Ingredient: In any pesticide product, the Ho t t : Thành ph n trong thu c tr sâu có th component that kills, or otherwise controls, tiêu di t, ki m soát ho c nh m vào sâu b . Thu c tr sâu ñư c ñi u ti t d a trên các ho t target pests. Pesticides are regulated primarily on the basis of active ingredients. t. Sơ ñ ho t tính: Sơ ñ qu n lí amiăng trong Activity Plans: Written procedures in a school's trư ng h c chi ti t hóa các bư c mà Cơ quan asbestos-management plan that detail the steps a giáo d c ñ a phương (LEA) s áp d ng cho Local Education Agency (LEA) will follow in vi c làm s ch ban ñ u và b sung, th c hi n performing the initial and additional cleaning, chương trình ho t ñ ng và b o dư ng, giám sát operation and maintenance-program tasks; ñ nh kỳ, và tái ki m tra theo ð o lu t ñ i phó periodic surveillance; and reinspection required kh n c p nguy h i do amiăng (AHERA). by the Asbestos Hazard Emergency Response Act (AHERA). Phơi nhi m c p tính: M t ti p xúc ñơn nh t Acute Exposure: A single exposure to a toxic v i ch t ñ c có th gây ra tác h i sinh h c ho c substance which may result in severe biological t vong. Các trư ng h p phơi nhi m c p tính harm or death. Acute exposures are usually thư ng kéo dài không quá m t ngày n u so v i characterized as lasting no longer than a day, as phơi nhi m ti p di n dài hơn trong m t kho ng compared to longer, continuing exposure over a period of time. th i gian. ð c c p tính: Kh năng m t ch t gây ra nh ng Acute Toxicity: The ability of a substance to cause severe biological harm or death soon after tác h i sinh h c nghiêm tr ng ho c t vong a single exposure or dose. Also, any poisonous không bao lâu sau khi nhi m ho c dùng m t li u ñơn nh t. Cũng là hi u ng ng ñ c do effect resulting from a single short-term ti p xúc v i ñ c ch t trong th i gian ng n. exposure to a toxic substance. (See: chronic (Xem: ñ c mãn tính, ñ ñ c) toxicity, toxicity.) S thích nghi: Nh ng thay ñ i v c u trúc Adaptation: Changes in an organism's ho c ch c năng sinh lý hay các thói quen c a physiological structure or function or habits that m t cơ th cho phép cơ th này có th s ng allow it to survive in new surroundings. trong môi trư ng m i. Add-on Control Device: An air pollution Thi t b ki m soát b tr : M t công c ki m soát ô nhi m không khí như máy h p th control device such as carbon absorber or cacbon hay máy ñ t rác, có công d ng làm incinerator that reduces the pollution in an exhaust gas. The control device usually does not gi m ô nhi m khí th i. Thi t b ki m soát này thư ng không nh hư ng ñ n quy trình ñang affect the process being controlled and thus is ñư c ki m soát và vì v y ch là công ngh “ñ p "add-on" technology, as opposed to a scheme to control pollution through altering the basic thêm”, trái v i k ho ch là nh m ki m soát ô nhi m thông qua vi c thay ñ i c quy trình cơ process itself. b n. m v a: Amiăng ñư c tr n ho c th m v i m t Adequately Wet: Asbestos containing material lư ng ch t l ng v a ñ ñ ngăn s th t thoát that is sufficiently mixed or penetrated with 3
liquid to prevent the release of particulates. các vi h t. Li u quy ñ nh: Trong ñánh giá phơi nhi m, là Administered Dose: In exposure assessment, the lư ng ch t dùng cho ñ i tư ng th nghi m amount of a substance given to a test subject (ngư i ho c ñ ng v t) ñ xác ñ nh m i liên h (human or animal) to determine dose-response gi a li u lư ng và ph n ng. Vi c ti p xúc v i relationships. Since exposure to chemicals is các hóa ch t thư ng là do sơ xu t nên li u này usually inadvertent, this quantity is often called còn ñư c g i là li u ti m tàng. potential dose. L nh qu n lí: Văn b n pháp lý do EPA ban Administrative Order: A legal document hành hư ng d n cá nhân, doanh nghi p, ho c signed by EPA directing an individual, business, ñ i tư ng khác th c hi n hành ñ ng hi u ch nh or other entity to take corrective action or refrain ho c ki m ch ho t ñ ng c a mình. Lu t mô t from an activity. It describes the violations and các vi ph m và nh ng hành ñ ng ñư c ti n actions to be taken, and can be enforced in court. Such orders may be issued, for example, as a hành và có th bu c ph i tuân th t i toà. Nh ng l nh như th có th ñư c ban hành khi result of an administrative complaint whereby có ñơn kêu hành chính và b cáo b bu c ph i the respondent is ordered to pay a penalty for violations of a statute. n p ph t do vi ph m lu t. Administrative Order On Consent: A legal L nh qu n lí thông qua th a thu n: M t agreement signed by EPA and an individual, th a thu n pháp lý do EPA và m t cá nhân, doanh nghi p ho c ñ i tư ng khác ký. Thông business, or other entity through which the qua th a thu n này ngư i vi ph m ñ ng ý n p violator agrees to pay for correction of ph t, làm s ch l i môi trư ng, gi m b t phát violations, take the required corrective or th i. ð o lu t này còn cho bi t các hành ñ ng cleanup actions, or refrain from an activity. It mang tính dân s , có th là ch ñ c n l y ý describes the actions to be taken, may be subject to a comment period, applies to civil actions, and ki n công chúng, có th bu c ph i tuân th t i can be enforced in court. tòa. ð o lu t qu n lí hành chính: ð o lu t nêu rõ Administrative Procedures Act: A law that các th t c và yêu c u có liên quan ñ n vi c spells out procedures and requirements related to the promulgation of regulations. công b các lu t l . H sơ qu n lí: T t c các tài li u do EPA xem Administrative Record: All documents which xét trong vi c sàng l c các hành ñ ng ph n EPA considered or relied on in selecting the ng, mà trong ñó ñáng chú ý nh t là h sơ v response action at a Superfund site, culminating quy t ñ nh tr li u hay b n ghi nh vi c tr l i in the record of decision for remedial action or, nguyên tr ng môi trư ng. an action memorandum for removal actions. Adsorption: Removal of a pollutant from air or S h p thu: S lo i b m t ch t gây ô nhi m kh i không khí hay nư c b ng cách thu ch t ô water by collecting the pollutant on the surface of a solid material; e.g., an advanced method of nhi m trên b m t c a m t v t li u r n, ví d như phương pháp x lý nư c th i cao c p trong treating waste in which activated carbon removes ñó cacbon ho t hoá lo i b ch t h u cơ kh i organic matter from waste-water. nư c th i. Adulterants: Chemical impurities or substances T p ch t: Các ch t ho c t p ch t hóa h c, theo that by law do not belong in a food, or pesticide. lu t, không có trong th c ph m ho c thu c tr sâu. 4
Có t p ch t: 1. Thu c tr sâu có ñ m nh và Adulterated: 1. Any pesticide whose strength or ñ tinh khi t th p hơn so v i ghi trên nhãn. 2. purity falls below the quality stated on its label. Th c ph m cho ngư i, ñ ng v t ho c s n ph m 2. A food, feed, or product that contains illegal có ch a dư lư ng thu c tr sâu không cho pesticide residues. phép. Phương pháp x lý cao c p: M c ñ x lý Advanced Treatment: A level of wastewater nư c th i ch t ch hơn x lý th c p, ñòi h i treatment more stringent than secondary ph i gi m ñư c 85% n ng ñ các ch t ô nhi m treatment; requires an 85-percent reduction in thông thư ng hay gi m thi u ñáng k nh ng conventional pollutant concentration or a ch t ô nhi m ñ c bi t. Phương pháp này ñôi significant reduction in non- conventional khi ñư c g i là giai ño n x lý tam c p. pollutants. Sometimes called tertiary treatment. Phương pháp x lý nư c th i cao c p: M i Advanced Wastewater Treatment: Any quy trình x lý nư c th i di n ra sau giai ño n treatment of sewage that goes beyond the secondary or biological water treatment stage x lý th c p hay x lý sinh h c ch t th i bao g m vi c lo i b các dư ng ch t như ph t pho, and includes the removal of nutrients such as nitơ và m t t l l n các ch t r n lơ l ng. phosphorus and nitrogen and a high percentage (Xem: x lý sơ c p, th c p.) of suspended solids. (See: Primary, Secondary Treatment.) D li u tác h i: FIFRA yêu c u ngư i ñăng ký Adverse Effects Data: FIFRA requires a pesticide registrant to submit data to EPA on any thu c tr sâu cung c p d li u cho EPA v b t kỳ nghiên c u ho c thông tin có liên quan ñ n studies or other information regarding các tác h i c a thu c b t kỳ lúc nào sau khi unreasonable adverse effects of a pesticide at any ñăng ký. time after its registration. Thông tin ch d n: M t tài li u không ñi u Advisory: A non-regulatory document that communicates risk information to those who ch nh cho bi t các thông tin r i ro cho nh ng ai may have to make risk management decisions. th c hi n công tác qu n lí r i ro. Phá s c khí: M t h ch a hay x lý dùng ñ Aerated Lagoon: A holding and/or treatment ñ y nhanh quá trình phân hu sinh h c t pond that speeds up the natural process of nhiên các ch t th i h u cơ b ng cách kích thích biological decomposition of organic waste by ñ tăng trư ng và ho t tính c a vi khu n phân stimulating the growth and activity of bacteria hu ch t th i h u cơ. that degrade organic waste. S s c khí: Quá trình thúc ñ y s phân h y Aeration: A process which promotes biological sinh h c c a nh ng ch t h u cơ trong nư c. degradation of organic matter in water. The Quá trình này có th mang tính b ñ ng (như process may be passive (as when waste is exposed to air), or active (as when a mixing or khi ch t th i ti p xúc v i không khí) ho c mang tính ch ñ ng (khi m t thi t b tr n ho c bubbling device introduces the air). th i b t ñưa không khí vào nư c.) B s c khí: Khoang dùng ñ bơm không khí Aeration Tank: A chamber used to inject air vào trong nư c. into water. Aerobic: Life or processes that require, or are Tính hi u khí: S s ng ho c quá trình c n, hay không b nh hư ng b i s có m t c a not destroyed by, the presence of oxygen. (See: Anaerobic.) oxy. ( Xem: k khí.) 5
Aerobic Treatment: Process by which microbes X lý hi u khí: Quá trình vi khu n phân gi i nh ng h p ch t h u cơ ph c t p v i s có m t decompose complex organic compounds in the c a oxy và nh năng lư ng gi i phóng ñ tái presence of oxygen and use the liberated energy sinh và phát tri n. (Nh ng quá trình như v y for reproduction and growth. (Such processes include extended aeration, trickling filtration, g m vi c s c khí kéo dài, l c nh gi t, và dùng and rotating biological contactors.) b ti p xúc sinh h c rotor quay) Sol khí: (1). Nh ng gi t li ti hay nh ng h t lơ Aerosol: (1). Small droplets or particles l ng trong khí quy n, thư ng có ch a lưu suspended in the atmosphere, typically huỳnh, ñư c phát ra t nhiên (vd: khi núi l a containing sulfur. They are usually emitted phun) và là k t qu nh ng ho t ñ ng c a con naturally (e.g., in volcanic eruptions) and as the ngư i như vi c ñ t nhiên li u hoá th ch. (2) result of anthropogenic (human) activities such Khí nén dùng ñ ñ y các h p ch t ra kh i bình as burning fossil fuels. (2) The pressurized gas ch a. (3) M t ch t b chia nh lơ l ng trong used to propel substances out of a container. (3) không khí hay môi trư ng khí khác. A finely divided material suspended in air or other gaseous environment. Bãi rác b ô nhi m: Theo ð o lu t không khí Affected Landfill: Under the Clean Air Act, s ch, là các bãi rác ñã quá t i, quá th i h n s landfills that meet criteria for capacity, age, and d ng và t l khí th i vư t quá m c qui ñ nh emissions rates set by the EPA. They are c a EPA. Khí th i ra ph i ñư c gom ñ t. required to collect and combust their gas emissions. Vùng dân cư b ô nhi m: 1. Dân cư s ng ho c Affected Public: 1.The people who live and/or work near a hazardous waste site. 2. The human làm vi c g n khu v c ch t th i nguy hi m. 2. Dân cư b nh hư ng sau khi ti p xúc v i ch t population adversely impacted following ô nhi m ñ c có trong th c ph m, nư c, không exposure to a toxic pollutant in food, water, air, khí ho c ñ t. or soil. B ph n ñ t sau: Trong k thu t lò ñ t, m t Afterburner: In incinerator technology, a burner bu ng ñ t ñư c b trí sao cho khí ñ t ph i ñi located so that the combustion gases are made to qua ng n l a ñ kh khói và mùi. Bu ng ñ t pass through its flame in order to remove smoke này có th g n li n hay tách r i kh i lò ñ t. and odors. It may be attached to or be separated from the incinerator. H th i v : H dùng ñ ch a dung d ch hóa Age Tank: A tank used to store a chemical h c có n ng ñ nh t ñ nh ñ cho ch y qua h solution of known concentration for feed to a chemical feeder. Also called a day tank. cung c p hóa ch t. Còn g i là h s d ng trong ngày. Agent: Any physical, chemical, or biological Tác nhân: M t th c th v t lý, hay hóa h c, sinh h c b t kỳ có th có h i cho sinh v t. entity that can be harmful to an organism. Ch t ñ c màu da cam: Thu c di t c và thu c Agent Orange: A toxic herbicide and defoliant used in the Vietnam conflict, containing 2,4,5- phát quang dùng trong chi n tranh Vi t Nam, trichlorophen- oxyacetic acid (2,4,5-T) and 2-4 ch a axít triclorophen- ôxiacêtic (2,4,5-T) và axít ñiclorôphen- ôxiacêtic (2,4-D) v i lư ng dichlorophen-oxyacetic acid (2,4-D) with trace amounts of dioxin. nh dioxin. 6
Agricultural Pollution: Farming wastes, Ô nhi m nông nghi p: Các ch t th i nông including runoff and leaching of pesticides and nghi p g m có dòng ch y ra và s rò r thu c fertilizers; erosion and dust from plowing; tr sâu, phân bón; s xói mòn và b i do cày x i; vi c v t b xác và ch t th i ñ ng v t improper disposal of animal manure and không ñúng cách; l p ñ t sau v mùa và rác carcasses; crop residues, and debris. ru ng. H sinh thái nông nghi p: ð t dùng cho tr ng Agroecosystem: Land used for crops, pasture, tr t, chăn nuôi; ñ t chưa khai phá k bên cung and livestock; the adjacent uncultivated land that c p dinh dư ng cho các th c v t và ñ ng v t supports other vegetation and wildlife; and the hoang dã; b u không khí, các l p ñ t bên dư i, associated atmosphere, the underlying soils, nư c ng m và m ng lư i thoát nư c. groundwater, and drainage networks. Ngư i b nhi m theo AHERA (ADP): Ngư i AHERA Designated Person (ADP): A person do Cơ quan Giáo d c ð a phương b nhi m ñ designated by a Local Education Agency to ñ m b o các yêu c u c a AHERA v qu n lí và ensure that the AHERA requirements for gi m th i amiăng. asbestos management and abatement are properly implemented. ði m ngh t khí: V trí không khí ñi vào môi Air Binding: Situation where air enters the filter trư ng l c, gây h i cho c quá trình l c l n quá media and harms both the filtration and trình r a ngư c. backwash processes. ð thay ñ i không khí m i gi (ACH): S Air Changes Per Hour (ACH): The movement chuy n ñ ng c a m t kh i không khí trong of a volume of air in a given period of time; if a m t th i gian cho trư c. N u m t ngôi nhà có house has one air change per hour, it means that AHC=1, ñi u ñó có nghĩa là không khí trong the air in the house will be replaced in a one- nhà s ñư c thay th theo chu kỳ m i gi m t hour period. l n. Làm s ch không khí: Phương pháp ki m soát Air Cleaning: Indoor-air quality-control strategy ch t lư ng không khí trong nhà ñ lo i b to remove various airborne particulates and/or nh ng vi h t lơ l ng ho c các khí có trong gases from the air. Most common methods are không khí. Các phương pháp ph bi n nh t là particulate filtration, electrostatic precipitation, l c h t, làm k t t a tĩnh ñi n hay h p thu khí. and gas adsorption. Air Contaminant: Any particulate matter, gas, Ch t nhi m b n không khí: B t c lo i h t, khí, hay ch t k t h p nào, ngo i tr hơi nư c. or combination thereof, other than water vapor. (See: air pollutant.) (Xem: ch t ô nhi m không khí) Màn khí: M t phương pháp ch a d u loang. Air Curtain: A method of containing oil spills. Không khí th i qua ng b ñ c l t o m t dòng Air bubbling through a perforated pipe causes an ch y hư ng lên làm ch m s lan t a d u. upward water flow that slows the spread of oil. It Phương pháp này cũng ñư c dùng ñ ngăn can also be used to stop fish from entering không cho cá vào vùng nư c b ô nhi m. polluted water. T c ñ trao ñ i khí: T c ñ không khí bên Air Exchange Rate: The rate at which outside air replaces indoor air in a given space. ngoài thay th không khí bên trong. Air Gap: Open vertical gap or empty space that L h ng không khí: L h ng th ng m r ng hay kho ng không ngăn cách h th ng cung separates drinking water supply to be protected 7
c p nư c u ng c n ñư c b o v kh i m t h from another water system in a treatment plant or th ng nư c khác trong m t nhà máy x lý hay other location. The open gap protects the các nơi khác. L h ng này b o v nư c u ng drinking water from contamination by backflow kh i s nhi m b n do dòng ch y ngư c. or back siphonage. Air Handling Unit: Equipment that includes a Thi t b x lý không khí: Thi t b bao g m qu t hay ng th i, cu n sư i hay cu n làm fan or blower, heating and/or cooling coils, l nh, b ph n ñi u ti t, ñĩa tiêu ngưng t và b regulator controls, condensate drain pans, and air filters. l c khí. Kh i khí: M t lư ng không khí l n v i nh ng Air Mass: A large volume of air with certain ñ c tính khí tư ng hay ô nhi m; ví d , s meteorological or polluted characteristics; e.g., a ngh ch chuy n nhi t hay sương mù m t ñ a heat inversion or smogginess while in one ñi m. Nh ng ñ c tính này có th thay ñ i khi location. The characteristics can change as the air mass moves away. kh i khí di chuy n. Air Monitoring: (See: monitoring) Giám sát khí: (Xem: s giám sát) Gương d u/khí: B m t gi a t ng nư c c n và Air/Oil Table: The surface between the vadose zone and ambient oil; the pressure of oil in the t ng d u bao; áp su t d u trong trung gian x p porous medium is equal to atmospheric pressure. này b ng v i áp su t không khí. Làm ñ m khí: Vi c bơm khí khô vào bình Air Padding: Pumping dry air into a container to ch a ñ hút m ho c ép khí hóa l ng, ch ng assist with the withdrawal of liquid or to force a h n như ñ y khí clo ra kh i bình ch a. liquefied gas such as chlorine out of the container. Th m th u khí: Tính th m khí c a ñ t. Quan Air Permeability: Permeability of soil with tr ng ñ i v i b n kh o sát khí-ñ t. ðư c ño respect to air. Important to the design of soil-gas surveys. Measured in darcys or centimeters-per- b ng darcy hay cm/giây. second. Kho ng thông khí: B t kỳ kho ng không nào Air Plenum: Any space used to convey air in a dùng ñ d n không khí vào trong nhà, lò sư i building, furnace, or structure. The space above a suspended ceiling is often used as an air plenum. hay m t công trình. Kho ng không phía trên tr n treo thư ng ñư c s d ng làm kho ng thông khí. Air Pollutant: Any substance in air that could, Ch t ô nhi m không khí: M t ch t b t kì trong không khí có kh năng làm h i con in high enough concentration, harm man, other ngư i, ñ ng th c v t hay v t ch t khi n ng animals, vegetation, or material. Pollutants may ñ cao. Nh ng ch t ô nhi m bao g m h u như include almost any natural or artificial m i h n h p, t nhiên hay nhân t o, các ch t lơ composition of airborne matter capable of being airborne. They may be in the form of solid l ng trong không khí. Chúng có th d ng h t r n, gi t li ti hay c hai. Thông thư ng thu c particles, liquid droplets, gases, or in hai nhóm chính: (1) nh ng ch t ñư c th i ra combination thereof. Generally, they fall into tr c ti p t nh ng ngu n có th xác ñ nh ñư c two main groups: (1) those emitted directly from và (2) nh ng ch t ñư c t o ra trong không khí identifiable sources and (2) those produced in the do s tương tác c a hai hay nhi u ch t ô nhi m air by interaction between two or more primary 8
ban ñ u hay do ph n ng v i các thành ph n pollutants, or by reaction with normal thông thư ng có trong khí quy n, có hay không atmospheric constituents, with or without có s kích ho t ánh sáng. Tr ph n hoa, sương photoactivation. Exclusive of pollen, fog, and mù và b i do có ngu n g c t t nhiên, ngư i dust, which are of natural origin, about 100 ta ñã xác ñ nh ñư c kho ng 100 ch t gây ô contaminants have been identified. Air pollutants nhi m. Các ch t ô nhi m không khí thư ng are often grouped in categories for ease in ñư c x p vào các nhóm ñ ti n cho vi c phân classification; some of the categories are: solids, lo i. M t s nhóm như: ch t r n, h p ch t lưu sulfur compounds, volatile organic chemicals, huỳnh, hóa ch t h u cơ d bay hơi, h p ch t particulate matter, nitrogen compounds, oxygen nitơ, h p ch t oxi, h p ch t halogen, h p ch t compounds, halogen compounds, radioactive compound, and odors. phóng x và ch t gây mùi. Air Pollution: The presence of contaminants or S ô nhi m không khí: S hi n di n c a các ch t gây ô nhi m trong không khí tác ñ ng ñ n pollutant substances in the air that interfere with s c kh e và l i ích c a con ngư i, hay gây ra human health or welfare, or produce other nh ng tác ñ ng có h i cho môi trư ng. harmful environmental effects. Thi t b ki m soát ô nhi m không khí: Cơ Air Pollution Control Device: Mechanism or equipment that cleans emissions generated by a ch hay thi t b làm s ch khí th i t m t ngu n nào ñó (vd: lò thiêu, ng khói công nghi p hay source (e.g., an incinerator, industrial h th ng th i khí c a ñ ng cơ) b ng cách lo i smokestack, or an automobile exhaust system) by removing pollutants that would otherwise be b các ch t ô nhi m có th th i vào khí quy n. released to the atmosphere. H i ño n ô nhi m không khí: Th i kỳ n ng Air Pollution Episode: A period of abnormally ñ các ch t gây ô nhi m không khí cao b t high concentration of air pollutants, often due to thư ng gây ra b nh t t có th d n ñ n t vong. low winds and temperature inversion, that can Thông thư ng, hi n tư ng này x y ra do gió cause illness and death. (See: pollution.) y u và nhi t ñ xu ng th p. (Xem: s ô nhi m.) Vùng ki m soát ch t lư ng khí: Vùng ñư c Air Quality Control Region: Defined area used gi i h n ñ ki m soát m c ñ ch t gây ô nhi m to control the level of air pollutants. không khí. M c chu n ch t lư ng không khí: M c ñ Air Quality Standards: The level of air các ch t ô nhi m không khí theo lu t ñ nh pollutants prescribed by regulations that are not không ñư c phép vư t quá gi i h n trong m t be exceeded during a given time in a defined th i gian và không gian xác ñ nh. area. Chu n ch t lư ng không khí: M c ñ ô Air Quality Criteria: The levels of pollution nhi m và th i gian ti p xúc mà khi vư t qua s and lengths of exposure above which adverse gây tác h i ñ n s c kh e và l i ích. health and welfare effects may occur. R y khí: Bơm không khí hay oxi vào t ng Air Sparging: Injecting air or oxygen into an ng m nư c ñ tách hay r a b các ch t ô aquifer to strip or flush volatile contaminants as nhi m d bay hơi vì khí s i b t qua nư c ng m air bubbles up through the ground water and is b gi l i b ng m t h th ng chi t hơi nư c. captured by a vapor extraction system. 9
Air Stripping: A treatment system that removes Tách khí: H th ng x lý lo i b nh ng h p ch t h u cơ d bay hơi ra kh i ngu n nư c volatile organic compounds (VOCs) from ng m hay nư c m t b ô nhi m b ng cách ép contaminated ground water or surface water by lu ng không khí ñi qua nư c làm các h p ch t forcing an airstream through the water and y bay hơi. causing the compounds to evaporate. Ch t ñ c khí: B t kỳ ch t ô nhi m không khí Air Toxics: Any air pollutant for which a nào n m ngoài chu n qu c gia v ch t lư ng national ambient air quality standard (NAAQS) does not exist (i.e., excluding ozone, carbon không khí bao quanh (NAAQS) (ngo i tr monoxide, PM-10, sulfur dioxide, nitrogen ôzôn, CO, PM-10, SO2, NO2) có th gây ung thư, b nh hô h p, b nh tim m ch, ho c tác oxide) that may reasonably be anticipated to ñ ng lên s phát tri n; gây r i lo n sinh s n, cause cancer; respiratory, cardiovascular, or r i lo n th n kinh, ñ t bi n gen di truy n, hay developmental effects; reproductive nh ng nh hư ng nghiêm tr ng, mãn tính, c p dysfunctions, neurological disorders, heritable tính ñ i v i s c kho c a con ngư i. gene mutations, or other serious or irreversible chronic or acute health effects in humans. H t bay : Toàn b nh ng phân t c c nh lơ Airborne Particulates: Total suspended particulate matter found in the atmosphere as l ng trong không khí d ng h t r n hay gi t solid particles or liquid droplets. Chemical nh li ti. Thành ph n hóa h c c a các h t này r t khác nhau tùy thu c vào ñ a ñi m và th i composition of particulates varies widely, gian trong năm. Ngu n h t bay g m có: b i, depending on location and time of year. Sources of airborne particulates include: dust, emissions khí th i t nh ng nhà máy công nghi p, s n ph m ñ t t than và g , s n ph m ñ t có liên from industrial processes, combustion products quan ñ n khí th i ñ ng cơ xe và các ñ ng cơ from the burning of wood and coal, combustion khác không dùng trong giao thông ñư ng b , products associated with motor vehicle or non- road engine exhausts, and reactions to gases in và các ph n ng v i khí có trong khí quy n. the atmosphere. Airborne Release: Release of any pollutant into Phóng th i bay: S phóng th i ch t ô nhi m the air. vào không khí. Clo Ala: M t lo i thu c di t c , ñư c bán trên Alachlor: A herbicide, marketed under the trade th trư ng v i thương hi u Lasso, s d ng ch name Lasso, used mainly to control weeds in y u ñ ki m soát c d i các cánh ñ ng tr ng corn and soy- bean fields. b p và ñ u nành. Alar: Tên thương hi u dành cho daminozide, Alar: Trade name for daminozide, a pesticide m t lo i thu c tr sâu làm cho táo ñ hơn, giòn that makes apples redder, firmer, and less likely hơn và ít b r ng trư c khi thu ho ch. Thu c to drop off trees before growers are ready to pick cũng ñư c s d ng cho ñ u ph ng, anh ñào them. It is also used to a lesser extent on peanuts, tart cherries, concord grapes, and other fruits. chát, nho và các lo i trái cây khác. Aldicarb: M t lo i thu c tr sâu ñư c bán v i Aldicarb: An insecticide sold under the trade tên thương hi u Temik, ch t o t izoxianat name Temik. It is made from ethyl isocyanate. êtylic. T o: Th c v t ñơn gi n không có r , phát tri n Algae: Simple rootless plants that grow in sunlit t l v i lư ng ch t dinh dư ng có s n trong waters in proportion to the amount of available vùng nư c ng p n ng. T o có th nh hư ng nutrients. They can affect water quality adversely 10
b t l i ñ n ch t lư ng nư c do làm gi m lư ng by lowering the dissolved oxygen in the water. oxi hòa tan trong nư c. T o là th c ăn cho cá They are food for fish and small aquatic animals. và ñ ng v t th y sinh. S bùng n rong t o: S phát tri n tăng v t Algal Blooms: Sudden spurts of algal growth, ñ t ng t c a t o, có th nh hư ng b t l i ñ n which can affect water quality adversely and ch t lư ng nư c và cho th y nh ng thay ñ i có indicate potentially hazardous changes in local water chemistry. h i ti m tàng trong thành ph n hóa h c c a nư c trong khu v c. Algicide: Substance or chemical used Thu c di t t o: H p ch t hay hóa ch t chuyên dùng ñ di t hay ki m soát t o. specifically to kill or control algae. Ph n phân ư c: M t ph n m u th ñư c ñ nh Aliquot: A measured portion of a sample taken lư ng dùng cho vi c phân tích. M t hay nhi u for analysis. One or more aliquots make up a ph n phân ư c t o thành m t m u th . sample. Có tính ki m: Tr ng thái nư c hay ñ t có ch a Alkaline: The condition of water or soil which m t lư ng ki m ñ làm tăng ñ pH lên trên 7. contains a sufficient amount of alkali substance to raise the pH above 7.0. ð ki m: Kh năng trung hòa axit c a các Alkalinity: The capacity of bases to neutralize bazơ. Ví d như vôi ñư c cho vào h ñ làm acids. An example is lime added to lakes to gi m ñ axit. decrease acidity. Allergen: A substance that causes an allergic Ch t gây d ng: M t ch t gây ra ph n ng d reaction in individuals sensitive to it. ng cho nh ng cá th nh y c m v i nó. Phù sa: Cát và/ho c các ch t l ng ñ ng l i b i Alluvial: Relating to and/or sand deposited by nư c ch y. flowing water. Phương pháp thay th : B t kỳ phương pháp Alternate Method: Any method of sampling and analyzing for an air or water pollutant that is l y m u và phân tích ch t gây ô nhi m không khí hay nư c nào, mà không ph i là phương not a reference or equivalent method but that has pháp tham chi u hay tương ñương, nhưng ñã been demonstrated in specific cases-to EPA's ñư c ch ng minh trong nh ng trư ng h p c satisfaction-to produce results adequate for th – ñáp ng yêu c u c a EPA – nh m ñưa ra compliance monitoring. k t qu phù h p v i s giám sát tuân th . Alternative Compliance: A policy that allows Tuân th thay th : M t chính sách cho phép các cơ s l a ch n trong s các phương pháp facilities to choose among methods for achieving emission-reduction or risk-reduction instead of gi m b t phát th i ho c gi m b t r i ro thay cho các quy ñ nh ki m sát có ñ nh rõ tiêu command-and-control regulations that specify chu n và cách th c ñ phù h p v i nh ng tiêu standards and how to meet them. Use of a chu n ñó. Là dùng s s i tăm mang tính lý theoretical emissions bubble over a facility to thuy t ñ gi i h n lư ng ô nhi m t a ra trong cap the amount of pollution emitted while khi v n cho phép cơ s ch n l a nơi ch n và allowing the company to choose where and how cách th c tuân th (bên trong cơ s ñó). (Xem: (within the facility) it complies. (See: bubble, s s i tăm, mua bán phát th i) emissions trading.) 11
Alternative Fuels: Substitutes for traditional Nhiên li u thay th : Nh ng ch t thay th ch t liquid, oil-derived motor vehicle fuels like l ng truy n th ng, nhiên li u chuy n hoá t d u dùng cho ñ ng cơ xe như xăng và d u gasoline and diesel. Includes mixtures of ñiêzen. G m các h n h p nhiên li u c n v i alcohol-based fuels with gasoline, methanol, xăng, rư u mêtylic, rư u êtylic, khí nén t ethanol, compressed natural gas, and others. nhiên và các ch t khác. Th u khoán chi n lư c cho h p ñ ng tr li u Alternative Remedial Contract Strategy Contractors: Government contractors who thay th : Các nhà th u khoán c a chính ph provide project management and technical cung c p nh ng d ch v k thu t và qu n lý d án ñ giúp các ho t ñ ng tr li u thay th t i services to support remedial response activities các ñ a ñi m trong Danh sách ưu tiên qu c gia. at National Priorities List sites. Tiêu chu n ch t lư ng không khí bao Ambient Air Quality Standards: (See: Criteria Pollutants and National Ambient Air Quality quanh: (Xem: các ch t ô nhi m tiêu chu n và nh ng tiêu chu n qu c gia v ch t lư ng Standards.) không khí bao quanh). Không khí bao quanh: Ph n khí quy n b t kỳ Ambient Air: Any unconfined portion of the atmosphere: open air, surrounding air. không b gi i h n: không khí ngoài tr i, không khí xung quanh. S ño lư ng bao quanh: Vi c ño lư ng n ng Ambient Measurement: A measurement of the ñ m t ch t hay m t tác nhân gây ô nhi m concentration of a substance or pollutant within the immediate environs of an organism; taken to trong vùng c n trung gian bao quanh sinh v t. ðư c ti n hành ñ liên h v i lư ng phơi relate it to the amount of possible exposure. nhi m có th x y ra. Ambient Medium: Material surrounding or Trung gian bao quanh: Nh ng ch t bao contacting an organism (e.g., outdoor air, indoor quanh ho c ti p xúc v i m t sinh v t (ví d như không khí ngoài tr i, không khí trong nhà, air, water, or soil), through which chemicals or nư c và ñ t), thông qua các môi trư ng ñó các pollutants can reach the organism. (See: Biological Medium, Environmental Medium.) hóa ch t và ch t ô nhi m có th ti p c n sinh v t. (Xem: trung gian sinh h c, trung gian môi trư ng). Nhi t ñ bao quanh: Nhi t ñ c a không khí Ambient Temperature: Temperature of the hay c a các môi trư ng trung gian khác. surrounding air or other medium. Phương pháp chu n ñ Amprometric: Cách Amprometric Titration: A way of measuring ño n ng ñ các ch t có trong nư c b ng cách concentrations of certain substances in water cho dòng ñi n ch y qua khi có ph n ng hóa using an electric current that flows during a chemical reaction. h c x y ra. Anaerobic: A life or process that occurs in, or is K khí: S s ng hay quá trình x y ra, không nh hư ng b i s thi u khí ôxy. not destroyed by, the absence of oxygen. Anaerobic Decomposition: Reduction of the net S phân hu k khí: Quá trình x y ra khi các vi sinh v t trong môi trư ng không có oxy làm energy level and change in chemical composition gi m m c năng lư ng th c và thay ñ i thành of organic matter caused by microorganisms in 12
ph n hóa h c c a ch t h u cơ. an oxygen-free environment. L p s ng ñ ng v t: V y nh trên da ñ ng v t, Animal Dander: Tiny scales of animal skin, a common indoor air pollutant. m t tác nhân ph bi n gây ô nhi m không khí trong nhà . Nghiên c u ñ ng v t: Các cu c ñi u tra s Animal Studies: Investigations using animals as d ng ñ ng v t thay th cho con ngư i v i surrogates for humans with the expectation that mong mu n có ñư c k t qu thích h p v i con the results are pertinent to humans. ngư i. B t ñ ng hư ng: Trong th y h c, là tr ng thái Anisotropy: In hydrology, the conditions under mà t i ñó m t hay nhi u th y tính c a t ng which one or more hydraulic properties of an ng m nư c bi n ñ i so v i ñi m tham chi u. aquifer vary from a reference point. Annular Space, Annulus: The space between Kho ng cách hình vòng, vòng n : Kho ng cách gi a hai ng ñ ng tâm ho c 2 v b c, two concentric tubes or casings, or between the ho c gi a v b c ñ n thành l khoang trong casing and the borehole wall. lòng ñ t. S ñ i kháng: S va ch m ho c c ch hi u Antagonism: Interference or inhibition of the ng c a m t ch t hoá h c do s tác ñ ng c a effect of one chemical by the action of another. m t ch t khác. Antarctic "Ozone Hole": Refers to the seasonal L th ng t ng ôzôn Nam c c: Ch s suy depletion of ozone in the upper atmosphere gi m theo mùa c a t ng ozone thu c t ng cao above a large area of Antarctica. (See: Ozone khí quy n trên m t vùng r ng l n Nam c c. Hole.) (Xem: l th ng t ng ôzôn) ði u kho n ch ng suy thoái: M t ph n nh ng Anti-Degradation Clause: Part of federal air yêu c u liên bang v ch t lư ng nư c và không quality and water quality requirements khí, ngăn ch n s x u ñi do m c ô nhi m vư t prohibiting deterioration where pollution levels are above the legal limit. quá gi i h n h p pháp. Anti-Microbial: An agent that kills microbes. Ch t ch ng khu n: Nh ng tác nhân có kh năng tiêu di t vi khu n. Applicable or Relevant and Appropriate Nh ng yêu c u thích h p có th ng d ng hay c n thi t (ARARs): Là b t kỳ ñ o lu t Requirements (ARARs): Any state or federal statute that pertains to protection of human life c a ti u bang ho c liên bang có g n li n v i vi c b o v con ngư i và môi trư ng trong and the environment in addressing specific nh ng ñi u ki n riêng bi t ho c s d ng k conditions or use of a particular cleanup thu t d n s ch c th t i m t ñ a ñi m technology at a Superfund site. Superfund. Li u lư ng ng d ng: Trong ñánh giá phơi Applied Dose: In exposure assessment, the nhi m, là lư ng ch t ti p xúc ranh gi i th m amount of a substance in contact with the hút chính c a m t cơ quan (như da, mô ph i, primary absorption boundaries of an organism (e.g., skin, lung tissue, gastrointestinal track) and rãnh d dày- ru t) và s n sàng th m hút. available for absorption. Tính tan trong nư c: Hàm lư ng t i ña c a Aqueous Solubility: The maximum m t hóa ch t hòa tan trong nư c tinh khi t t i concentration of a chemical that will dissolve in 13
nhi t ñ tham chi u. pure water at a reference temperature. T ng ng m nư c: M t hay m t nhóm các Aquifer: An underground geological formation, thành h ñ a ch t dư i ñ t có ch a nư c. T ng or group of formations, containing water. Are ng m nư c là ngu n nư c ng m c a gi ng, sources of groundwater for wells and springs. su i. Ki m tra t ng ng m nư c: M t lo i xét Aquifer Test: A test to determine hydraulic nghi m nh m xác ñ nh th y tính c a m t t ng properties of an aquifer. ng m nư c. L p ch a nư c: Thành h ñ a ch t có ch Aquitard: Geological formation that may a nư c ng m nhưng không có kh năng chuy contain groundwater but is not capable of n nh ng lư ng nư c ñáng k dư i d c th y l transmitting significant quantities of it under c bình thư ng. Cũng có ch c năng như l p gi normal hydraulic gradients. May function as i confining bed. h n. L p ph ki n trúc: L p ph ngoài như sơn và Architectural Coatings: Coverings such as h c ín, ñư c s d ng cho m t ngoài c a các tòa paint and roof tar that are used on exteriors of buildings. nhà. Khu v c theo dõi: Theo chương trình UIC, là Area of Review: In the UIC program, the area khu v c bao quanh gi ng n i x ñư c theo dõi surrounding an injection well that is reviewed trong su t quá trình cho phép ñ xác ñ nh xem during the permitting process to determine if dòng ch y gi a các t ng ng m nư c có ph i t flow between aquifers will be induced by the ho t ñ n g n i x . injection operation. Ngu n khu v c: B t kỳ ngu n ô nhi m không Area Source: Any source of air pollution that is khí th i ra trong m t khu v c khá nh , nhưng released over a relatively small area but which không th phân lo i thành m t ngu n ñi m. cannot be classified as a point source. Such Nh ng ngu n như th có th bao g m xe c , sources may include vehicles and other small các ñ ng cơ nh khác, ho t ñ ng kinh doanh engines, small businesses and household nh và sinh ho t gia ñình, ho c nh ng ngu n activities, or biogenic sources such as a forest gen sinh h c như m t khu r ng th i ra khí that releases hydrocarbons. hydrocacbon. Ch t thơm: M t lo i hydrocacbon, như Aromatics: A type of hydrocarbon, such as benzen ho c toluen, v i m t c u trúc chu i ñ c benzene or toluene, with a specific type of ring bi t. Ch t thơm ñôi khi ñư c thêm vào xăng ñ structure. Aromatics are sometimes added to làm tăng lư ng octan. M t s ch t thơm r t gasoline in order to increase octane. Some ñ c h i. aromatics are toxic. Arsenicals: Pesticides containing arsenic. Ch t có th ch tín: Nh ng lo i thu c tr sâu có ch a asen. Nư c ng m (T ng ng m nư c hay gi ng Artesian (Aquifer or Well): Water held under phun): Nư c b gi dư i áp l c trong l p ñá pressure in porous rock or soil confined by x p hay l p ñ t b gi i h n b i các thành ñ a impermeable geological formations. không th m nư c. Amiăng: Khoáng ch t hình s i có th làm ô Asbestos: A mineral fiber that can pollute air or nhi m ngu n nư c ho c không khí và gây b nh water and cause cancer or asbestosis when 14
ung thư, b nh ph i do hít ph i. EPA ñã c m và inhaled. EPA has banned or severely restricted h n ch kh t khe vi c s d ng amiăng trong its use in manufacturing and construction. s n xu t và xây d ng. S lo i gi m amiăng: Chu i ho t ñ ng ki m Asbestos Abatement: Procedures to control fiber release from asbestos-containing materials soát s tách s i t các nguyên li u ch a amiăng trong m t tòa nhà ho c lo i b chúng in a building or to remove them entirely, including removal, encapsulation, repair, hoàn toàn, bao g m s lo i b , thu g n, s a ch a, rào, b c và các chương trình ho t ñ ng enclosure, encasement, and operations and b o dư ng. maintenance programs. ðánh giá amiăng: Trong chương trình amiăng Asbestos Assessment: In the asbestos-in-schools trư ng h c, là s ñánh giá v ñi u ki n v t program, the evaluation of the physical condition ch t và kh năng phá h y t t c lo i v t li u và and potential for damage of all friable asbestos h th ng cách nhi t có ch a amiăng b . containing materials and thermal insulation systems. Giám ñ c chương trình amiăng: M t ch Asbestos Program Manager: A building owner xây d ng ho c ñ i di n ñư c ch ñ nh giám sát or designated representative who supervises all m i m t c a chương trình ki m soát và qu n lý aspects of the facility asbestos management and amiăng. control program. Ch t th i ch a amiăng (ACWM): Qu ng Asbestos-Containing Waste Materials (ACWM): Mill tailings or any waste that cu i nhà máy ho c b t c ch t th i nào có ch a amiăng thương m i và sinh ra t m t contains commercial asbestos and is generated ngu n ñư c nêu trong Chu n NESHAPS v by a source covered by the Clean Air Act Amiăng thu c ð o lu t không khí s ch. Asbestos NESHAPS. Asbestosis: A disease associated with inhalation B nh b i ph i: B nh ph i phát sinh do hít ph i các h t amiăng, gây khó th có th d n of asbestos fibers. The disease makes breathing ñ n t vong. progressively more difficult and can be fatal. Ash: The mineral content of a product remaining Tro: Thành ph n khoáng ch t còn l i c a m t s n ph m sau khi b ñ t cháy hoàn toàn. after complete combustion. Assay: A test for a specific chemical, microbe, Xét nghi m: M t xét nghi m hóa ch t, vi or effect. khu n hay hi u ng. Quy ñi m ñánh giá: Trong vi c ñánh giá các Assessment Endpoint: In ecological risk nguy cơ sinh thái, là m t báo cáo v giá tr môi assessment, an explicit statement of the trư ng c n ñư c b o v ; bao g m m t th c th environmental value to be protected; includes sinh thái và th c th ñ c trưng c th (ví d , cá both an ecological entity and specific attributed thereof entity (e.g., salmon are a valued h i là m t th c th sinh thái có giá tr ; vi c tái sinh s n và b o toàn s lư ng cá h i là th c th ecological entity; reproduction and population ñ c trưng t o nên quy ñi m ñánh giá.) maintenance – the attribute – form an assessment endpoint.) S ñ ng hóa: Kh năng t làm s ch nh ng Assimilation: The ability of a body of water to ch t gây ô nhi m c a m t th nư c. purify itself of pollutants. 15
Kh năng ñ ng hóa: Kh năng ti p nh n nư c Assimilative Capacity: The capacity of a natural th i ho c các ch t ñ c h i c a m t th nư c t body of water to receive wastewaters or toxic nhiên mà không gây ra tác h i và t n thương materials without deleterious effects and without cho sinh v t s ng dư i nư c ho c ngư i dùng damage to aquatic life or humans who consume nư c. the water. Association of Boards of Certification: An Hi p h i các ban ch ng nh n: M t t ch c qu c t ñ i di n các ban ngành ñ m b o ngư i international organization representing boards ñi u hành công trình nư c và nư c th i. which certify the operators of waterworks and wastewater facilities. Khu v c ñ t: Khu v c ñư c xem là nơi có Attainment Area: An area considered to have ch t lư ng không khí ñ t chu n ho c t t hơn air quality as good as or better than the national chu n không khí qu c gia ñư c qui ñ nh trong ambient air quality standards as defined in the ð o lu t không khí s ch. M t khu v c có th Clean Air Act. An area may be an attainment ñ t chu n ñ i v i m t ch t ô nhi m này nhưng area for one pollutant and a non-attainment area không ñ t chu n ñ i v i nh ng ch t ô nhi m for others. khác. S suy gi m: Quá trình qua ñó m t h p ch t b Attenuation: The process by which a compound gi m d n hàm lư ng theo th i gian thông qua is reduced in concentration over time, through absorption, adsorption, degradation, dilution, s th m th u, h p th , phân rã, pha loãng, và/ho c bi n ñ i. ðó cũng là s suy gi m t m and/or transform-ation. And also be the decrease nhìn do ánh sáng b làm y u ñi do ô nhi m vi with distance of sight caused by attenuation of light by particulate pollution. h t. Attractant: A chemical or agent that lures Ch t h p d n: M t lo i ch t hóa h c ho c tác insects or other pests by stimulating their sense nhân nh côn trùng ho c loài v t gây h i b ng of smell. cách kích thích kh u giác c a chúng. Attrition: Wearing or grinding down of a S mài mòn: S làm mòn và nghi n nát m t ch t do ma sát. B i t nh ng quá trình như v y substance by friction. Dust from such processes contributes to air pollution. góp ph n gây ô nhi m không khí. Availability Session: Informal meeting at a Bu i h p th c t : M t cu c h p thân m t t i ñ a ñi m công c ng, nơi ngư i dân quan tâm public location where interested citizens can talk with EPA and state officials on a one-to-one có th trò chuy n v i viên ch c EPA và ti u bang trên n n t ng ñ i tho i tr c ti p m t ñ i basis. m t. Lư ng Clo th c t : S ño lư ng Clo có s n Available Chlorine: A measure of the amount trong ñá vôi clo hoá, h n h p hypoclorit, và of chlorine available in chlorinated lime, các v t li u khác ñư c dùng như ngu n cung hypochlorite compounds, and other materials c p clo khi so sánh v i lư ng clo có trong clo used as a source of chlorine when compared with that of liquid or gaseous chlorines. l ng và khí. Chi phí tránh ñư c: Chi phí dùng ñ tái t o Avoided Cost: The cost a utility would incur to lư ng ñi n b ng cách s d ng chính ngu n có generate the next increment of electric capacity s n; m c ñ mua l i c a nhi u d án khí bãi using its own resources; many landfill gas 16
rác ñ u ñư c d a trên chi phí tránh ñư c. projects' buy back rates are based on avoided costs. M c thang âm AC: M c ñ âm thanh v a ñ AC Scale Sound Level: A measurement of ñ ño ñ nh y c m c a tai, dùng ñ ch cư ng sound approximating the sensitivity of the ñ hay m c n c a âm thanh. human ear, used to note the intensity or annoyance level of sounds. B Áp l c ngư c: Áp su t làm nư c ch y ngư c Back Pressure: A pressure that can cause water v ngu n cung c p nư c khi h th ng nư c to backflow into the water supply when a user's th i c a ngư i s d ng có áp su t cao hơn h waste water system is at a higher pressure than th ng nư c công c ng. the public system. Dòng ch y ngư c/ Xi-phông ngư c: Tình Backflow/Back Siphonage: A reverse flow tr ng dòng ch y ngư c gây ra do s chênh l ch condition created by a difference in water v áp su t nư c. Tình tr ng này làm cho nư c pressures that causes water to flow back into the t ngu n b t kỳ khác v i ngu n ñã ñ nh ch y distribution pipes of a drinking water supply ngư c v các ng phân ph i cung c p nư c from any source other than the intended one. u ng. M c n n: 1. N ng ñ m t ch t trong m t trung Background Level: 1. The concentration of a gian môi trư ng (không khí, nư c ho c ñ t) substance in an environmental media (air, water, or soil) that occurs naturally or is not the result xu t hi n t nhiên ho c không ph i do các ho t ñ ng c a con ngư i; 2. Trong ñánh giá phơi of human activities; 2. In exposure assessment nhi m, là n ng ñ m t ch t trong m t khu v c the concentration of a substance in a defined xác ñ nh, trong kho ng th i gian c ñ nh, control area, during a fixed period of time trư c, trong, ho c sau khi ti n hành thu th p d before, during, or after a data-gathering operation. li u. S r a ngư c: Vi c ñ o chi u dòng ch y cho Backwashing: Reversing the flow of water back nư c ch y ngư c l i qua thi t b l c ñ lo i b through the filter media to remove entrapped solids. các ch t r n b gi l i. Quá trình phân sau nhà: S bi n ñ i ch t Backyard Composting: Diversion of organic th i th c ph m h u cơ và rác vư n t dòng food waste and yard trimmings from the ch t th i ñô th b ng phương pháp phân trong municipal waste stream by composting them in vư n nhà thông qua s phân h y có ki m soát one’s yard through controlled decompostion of các ch t h u cơ do vi khu n và n m m c gây organic matter by bacteria and fungi into a nên, bi n các ch t này thành ch t gi ng như humus-like product. It is considered source mùn. Vi c này ñư c xem là làm gi m ngu n reduction, not recycling, because the composted materials never enter the municipal waste stream. th i, không ph i tái ch , vì các s n ph m t o ra b i quá trình phân không bao gi ñi vào dòng ch t th i ñô th . Tang thu m u ñ t: Thanh thép m t ñ u m Barrel Sampler: Open-ended steel tube used to collect soil samples. dùng ñ thu m u ñ t. 17
BACT – Best Available Control Techonology: Công ngh qu n lý s n có t t nh t: Gi i h n phóng th i d a trên ñ c t gi m ch t th i t i ña An emission limitation based on the maximum (xét tác ñ ng c a n n kinh t , môi trư ng, các degree of emission reduction (considering ngu n năng lư ng). S gi m thi u này có th energy, enviromental, and economic impacts) ñ t ñư c nh áp d ng các quá trình s n xu t và achievable through application of production các phương pháp, h th ng, công ngh s n có. processes and available methods, systems, and techniques. BACT does not permit emissions in Công ngh qu n lý s n có t t nh t không cho phép phóng th i vư t quá m c cho phép c a excess of those allowed under any applicable ð o lu t không khí s ch. Khái ni m BACT Clean Air Act provisions. Use of the BACT ñư c phép dùng áp d ng cho t ng trư ng h p concept is allowable on a case by case basis for ñ i v i ngu n phóng th i m i và b sung trong major new or modified emissions sources in khu v c ñ t chu n và t ng ch t ô nhi m n m attainment areas and applies to each regulated trong quy ñ nh. pollutant. Vi khu n: Nh ng cơ th s ng kích thư c hi n Bacteria: (Singular: bacterium) Microscopic living organisms that can aid in pollution control vi có th h tr vi c ki m soát ô nhi m b ng cách chuy n hoá các thành ph n h u cơ trong by metabolizing organic matter in sewage, oil nư c th i, d u tràn và nh ng ch t ô nhi m spills or other pollutants. However, bacteria in khác. Tuy nhiên, vi khu n trong ñ t, nư c ho c soil, water or air can also cause human, animal không khí cũng có th gây ra các v n ñ v s c and plant health problems. kh e cho con ngư i và ñ ng th c v t. Baffle: A flat board or plate, deflector, guide, or Báp: M t t m hay diã ph ng, b làm l ch, thi t b ch nh hư ng ho c tương t ñư c g n hay ñ t similar device constructed or placed in flowing trong các h th ng dòng ch y c a nư c ho c water or slurry systems to cause more uniform bùn than ñ làm t c ñ dòng ch y ñ ng nh t flow velocities to absorb energy and to divert, hơn, nh m h p th năng lư ng và chuy n guide, or agitate liquids. hư ng ho c ñ nh hư ng ch t l ng. Khoang báp: Trong b n thi t k lò ñ t, m t Baffle Chamber: In incinerator design, a khoang ñư c thi t k nh m ñ y m nh s l ng chamber designed to promote the settling of fly t c a tro bay và h t thô b ng cách thay ñ i ash and coarse particulate matter by changing the hư ng hay gi m t c ñ các khí t o ra do vi c direction and/or reducing the velocity of the ñ t rác hay bùn. gases produced by the combustion of the refuse or sludge. Túi l c: Túi l n, thư ng b ng s i th y tinh, Baghouse Filter: Large fabric bag, usually made dùng ñ l c các h t trung bình và l n (có of glass fibers, used to eliminate intermediate ñư ng kính l n hơn 20 PM). Thi t b này ho t and large (greater than 20 PM in diameter) ñ ng như túi c a máy hút b i chân không dùng particles. This device operates like the bag of an ñi n, cho không khí và các h t nh hơn ñi qua electric vacuum cleaner, passing the air and trong khi gi l i nh ng h t l n hơn. smaller particles while entrapping the larger ones. ng tát: 1. ng có van ñ u dư i, dùng ñ Bailer: 1. A pipe with a valve at the lower end, hút b bùn ñáy hay thành gi ng trong khi used to remove slurry from the bottom or side of khoan, hay dùng ñ l y m u nư c ng m t a well as it is being drilled, or to collect ground- water samples from wells or open boreholes; 2.A gi ng hay t các l khoan l thiên; 2. M t lo i tube of varying length. ng có nhi u ñ dài khác nhau. 18
Tát nén: Nén các ch t th i r n thành kh i ñ Baling: Compacting solid waste into blocks to reduce volume and simplify handling. gi m th tích rác và d x lý. Máy phân lo i ñ n ñ o: M t lo i máy dùng Ballistic Separator: A machine that sorts ñ phân lo i ch t vô cơ và h u cơ trong rác organic from inorganic matter for composting. th i ñ ti n vi c phân. Band Application: The spreading of chemicals ng d ng phun theo d i: Dùng hoá ch t trên, hay g n các lu ng th c v t trên cánh ñ ng. over, or next to, each row of plants in a field. Gi v n: H th ng ghi nh n vi c gi m th i ñ t Banking: A system for recording qualified air yêu c u ñ dùng trong các giao d ch s i tăm, emission reductions for later use in bubble, bù l , m ng lư i sau này. (Xem: mua bán ch t offset, or netting transactions. (See: emissions trading.) th i). Song ch n: M t thi t b dùng ñ lo i b nh ng Bar Screen: In wastewater treatment, a device h t r n l n trong x lý nư c th i. used to remove large solids. L p v b o v b m t: M t l p v t li u ngăn Barrier Coating(s): A layer of a material that ng a s xâm nh p c a m t ch t nào ñó qua b obstructs or prevents passage of something m t ñã ñư c b o v , ví d các ch t như v a xi through a surface that is to be protected; e.g., măng, h c ín, ho c nhi u h n h p trét khác; grout, caulk, or various sealing compounds; ñôi khi ñư c dùng v i màng l c polyurethane sometimes used with polyurethane membranes to ñ ngăn s ăn mòn và ôxi hoá trên b m t kim prevent corrosion or oxidation of metal surfaces, lo i ho c ngăn tác h i c a hoá ch t ñ i v i các chemical impacts on various materials, or, for ch t khác ho c, vd như, ñ ngăn khí phóng x example, to prevent radon infiltration through radon xuyên qua nh ng b c tư ng, v t r n n t walls, cracks, or joints in a house. hay k h trong nhà. Basal Application: In pesticides, the application ng d ng phun vào g c: Khi di t tr các lo i of a chemical on plant stems or tree trunks just côn trùng có h i, là vi c s d ng hoá ch t phun above the soil line. vào g c ho c thân th c v t v trí sát trên b m t lu ng cày. Bazan: Năng lư ng ñ s d ng m t thi t b Basalt: Consistent year-round energy use of a trong m t năm; cũng là lư ng ñi n năng t i facility; also refers to the minimum amount of electricity supplied continually to a facility. thi u cung c p liên t c cho m t thi t b . Bean Sheet: Common term for a pesticide data B ng Bean: Thu t ng thông d ng v b n ghi nh n toàn b thông tin liên quan ñ n m t lo i package record. thu c tr sâu. T i tr ng ñáy: Nh ng h t tr m tích n m ñáy Bed Load: Sediment particles resting on or near ho c g n ñáy kênh và b ñ y ho c b cu n theo the channel bottom that are pushed or rolled dòng nư c ch y. along by the flow of water. BEN: EPA's computer model for analyzing a BEN: M t m u máy tính thông d ng c a EPA dùng ñ phân tích l i nhu n kinh t c a bên violator's economic gain from not complying làm trái do vi ph m các qui ñ nh c a pháp lu t with the law. 19
mà có. Ki m tra phân ño n: Vi c ki m tra công ngh Bench-scale Tests: Laboratory testing of làm s ch có ti m năng s d ng trong phòng thí potential cleanup technologies (See: treatability nghi m. (Xem: nghiên c u kh năng x lý). studies.) Phân tích chi phí-l i nhu n: M t phương Benefit-Cost Analysis: An economic method for pháp kinh t ñánh giá l i nhu n thu vào và chi assessing the benefits and costs of achieving phí b ra nh m ñ t ñư c tiêu chu n s c kh e alternative health-based standards at given levels of health protection. thay th t i nh ng m c b o v s c kh e cho trư c. Sét Bentonít: L ai ñ t sét keo có th n ra khi Bentonite: A colloidal clay, expansible when m ư t, bình thư ng ñư c s d ng ñ b t kín moist, commonly used to provide a tight seal around a well casing. xung quanh thành gi ng. Beri (Be): Kim lo i nguy hi m ñ i v i s c Beryllium: An metal hazardous to human health kh e con ngư i khi hít ph i như m t ch t ô when inhaled as an airborne pollutant. It is nhi m bay. Nó th i ra t các xư ng máy, nhà discharged by machine shops, ceramic and máy g m, nhà máy ch t ñ y và lò ñúc. propellant plants, and foundries. Best Available Control Measures (BACM): A Bi n pháp ki m soát s n có t t nh t (BACM): Thu t ng dùng ñ ch các phương term used to refer to the most effective measures pháp hi u qu nh t (theo hư ng d n c a EPA) (according to EPA guidance) for controlling ñ ki m soát các phân t nh tán s c và các small or dispersed particulates and other ch t th i khác t b i ñư ng ph , b hóng, b i emissions from sources such as roadway dust, tro t lò than và t vi c ñ t cói, g , c , rác rư i soot and ash from woodstoves and open burning of rush, timber, grasslands, or trash. ngoài tr i. Best Available Control Technology (BACT): Công ngh ki m soát s n có t t nh t (BACT): ð i v i ngu n tài nguyên c th thì For any specific source, the currently available technology producing the greatest reduction of các k thu t s n có hi n nay có th t o ra s c t gi m t i ña các ch t th i gây ô nhi m không air pollutant emissions, taking into account khí, tính ñ n c năng lư ng, chi phí môi energy, environmental, economic, and other trư ng, kinh t và các chi phí khác. costs. Best Available Control Technology (BACT): Công ngh ki m soát s n có t t nh t (BACT): K thu t nghiêm ng t nh t có s n ñ The most stringent technology available for controlling emissions; major sources are required ki m soát khí th i; nhi u ngu n tài nguyên to use BACT, unless it can be demonstrated that chính c n áp d ng công ngh này tr phi có th it is not feasible for energy, environmental, or ch ng minh r ng công ngh này b t kh thi vì lý do năng lư ng, môi trư ng hay kinh t . economic reasons. Công ngh s n có rõ nh t (BDAT): Theo Best Demonstrated Available Technology EPA, ñây là phương ti n hi u qu nh t v m t (BDAT): As identified by EPA, the most thương m i nh m x lý nh ng ch t th i nguy effective commercially available means of hi m nh t ñ nh. Công ngh s n có rõ nh t có treating specific types of hazardous waste. The th thay ñ i theo nh ng ti n b trong công BDATs may change with advances in treatment technologies. ngh x lý. 20