Tư duy sáng tạo

Chia sẻ: Vũ Đỗ Hồng Nhung | Ngày: | Loại File: PDF | Số trang:13

Thêm vào BST

Báo xấu

713
lượt xem 200
download

Download Vui lòng tải xuống để xem tài liệu đầy đủ

Tâm lý học hiện đại đã kết luận: “ Con người có tiềm năng sáng tạo to lớn và vô tận”. Cũng theo bộ lao động Mỹ, người lao động thế kỷ 21 cần có 13 kỹ năng mà theo họ, kỹ năng tư duy sáng tạo là quan trọng nhất. Vậy sáng tạo và tư duy sáng tạo đang được hiểu như thế nào? Cơ sở của hoạt động sáng tạo là gì?

Chủ đề:

Bình luận(0) Đăng nhập để gửi bình luận!

Lưu

Nội dung Text: Tư duy sáng tạo

Tư duy sáng tạo? Lời dẫn Tâm lý học hiện đại đã kết luận: “ Con người có tiềm năng sáng tạo to lớn và vô tận”. Cũng theo bộ lao động Mỹ, người lao động thế kỷ 21 cần có 13 kỹ năng mà theo họ, kỹ năng tư duy sáng tạo là quan trọng nhất. Vậy sáng tạo và tư duy sáng tạo đang được hiểu như thế nào? Cơ sở của hoạt động sáng tạo là gì? Tiềm năng sáng tạo ở đâu? Làm thế nào để khơi dậy tiềm năng sáng tạo? Hãy đi tìm câu trả lời cho chính mình! Có một chuyện vui thế này: Trong một chuyến đi dự hội nghị tin học, 3 kỹ sư của hãng Apple và 3 kỹ sư của hãng Microsoft gặp nhau tại ga tàu. Các kỹ sư của Microsoft rất ngạc nhiên khi các kỹ sư của Apple chỉ mua 1 vé duy nhất, làm sao họ có thể qua mắt được đội kiểm soát vé gắt gao của tàu?
Khi người soát vé bước vào toa tàu, ba kỹ sư của Apple đồng loạt đứng lên đi vào toalet. Hành động của họ không thoát khỏi 3 cặp mắt tò mò của các kỹ sư Microsoft. Sau khi kiểm tra xong trong toa, người soát vé tiến về phía toalét và gõ cửa: "Cho kiểm tra vé!". Một giọng nói ở trong vọng ra: "Thưa đây!" Và một chiếc vé được luồn qua khe cửa. Người soát vé kiểm tra xong và bỏ đi. Các kỹ sư Microsoft ồ lên ngạc nhiên trước "công nghệ" của Apple. Và khi hội nghị kết thúc, 6 kỹ sư lại gặp nhau ở nhà ga. Như lần trước, các kỹ sư Apple chỉ mua 1 vé, trong khi các kỹ sư Microsoft lại chẳng mua vé nào. Đến lượt các kỹ sư Apple ngạc nhiên không hiểu làm sao ba người kia có thể thoát được. Tương tự, 3 kỹ sư Apple lại chui vào toalét đóng cửa lại. Ngay lập tức, 1 trong 3 kỹ sư Microsoft bước theo và giả giọng người soát vé, rút luôn chiếc vé vừa thò qua khe cửa và cả 3 bọn họ chui tọt vào toalét bên cạnh. Thật tuyệt vời vì trong bất kỳ hoàn cảnh nào, người thành công luôn là người biết tiếp thu những ý tưởng của người khác và áp dụng một cách thật sáng tạo.
Vậy sáng tạo là gì? Thực chất thì sáng tạo là quá trình hoạt động của con người tạo ra những giá trị vật chất, tinh thần mới về chất. Nói cho dễ hiểu thì sáng tạo là hoạt động của con người tạo ra sản phẩm và sản phẩm này phải đáp ứng được hai yêu cầu sau: Có tính mới (mới về chất)  Có giá trị so với sản phẩm cũ (có lợi hơn, tiến bộ hơn)  Ngoài ra có thể hiểu, sáng tạo là một tiến trình phát kiến ra các ý tưởng và quan niệm mới, hay một kết hợp mới giữa các ý tưởng và quan niệm đã có. Hay đơn giản hơn, sáng tạo là một hành động làm nên những cái mới. Với cách hiểu đó thì cái quan trọng nhất đối với sáng tạo là phải có các ý tưởng, như lời của nhà toán học vĩ đại Poincaré: "Trong sáng tạo khoa học, ý tưởng chỉ là những ánh chớp, nhưng ánh chớp đó là tất cả".
Hay lời của một nhà khoa học vĩ đại khác, Linus Pauling, khi trả lời câu hỏi làm thế nào người ta sáng tạo ra được các lý thuyết khoa học: "Người ta phải cố nắm bắt được nhiều ý tưởng và con đường để có được một ý tưởng tốt là có thật nhiều ý tưởng". Trong câu chuyện vui về 6 chàng kỹ sư trên, chúng ta đều nhận ra rằng các kỹ sư Apple đã có một giải pháp sáng tạo để trốn vé tàu, trong khi các kỹ sư Microsoft lại có môt giải pháp sáng tạo nữ trên nền giải pháp cũ của Apple. Sáng tạo vì thế cứ nối sáng tạo như một cuộc đua tiếp sức để đời sống loài người ngày một văn minh, tiện lợi hơn. Tầm quan trọng của sáng tạo? Khi đã hiểu sáng tạo là gì và sáng tạo có tầm ảnh hưởng như thế nào thì rõ rằng, tư duy sáng tạo luôn là phẩm chất số 1 của người lao động trong bất cứ xã hội nào.
Bài học về sự phát triển kinh tế thế giới ghi lại 4 cách dẫn đến thành công: Cách thứ nhất, có tài nguyên thiên nhiên phong phú. Cách thứ hai, có vốn sắn, tiềm lực dồi dào. Cách thứ ba có nền tảng khoa học công nghệ tiên tiến. Cách thứ tư có năng lực hoạt động sáng tạo. Nếu hội tụ đủ bốn yếu tố thì sẽ đạt được thành công. Nhưng cách thứ tư đóng vai trò quyết định. Lao động sáng tạo làm cho các tài nguyên khác hoạt động có hiệu quả hơn. Đối với gia đình, bài học trên vẫn còn giá trị. Một người con thừa kế tài sản của cha mẹ để lại. Nếu anh ta tiêu xài phung phí, không suy nghĩ sáng tạo để sử dụng tài sản ấy có hiệu quả thì dù tài sản có nhiều đến đâu, sớm muộn gì cũng không còn nữa. Chính vì vậy mới có câu: “ Của đầy kho không biết lo cũng hết”. Sáng tạo đem đến cho mỗi người cũng như cộng đồng lợi ích rõ rệt, to lớn. Những sáng kiến cải tiến, những sáng tạo có giá trị được trả thù lao xứng đáng. Trong lao động trực tiếp hoặc gián tiếp, lợi nhuận sẽ được mang về khi bạn công hiến những đóng góp sáng tạo. Một nhà điều hành
của một trong những hãng kỹ nghệ lớn nhất thế giới đã nói: “ Không một công ty nào có thể tồn tại và tiến bộ nếu không được liên tục cung cấp những suy nghĩ và những ý tưởng mới mẻ”. Tài liệu khoa học quốc tế cho biết: “ Tương lai của cả thế giới phần lớn tùy thuộc vào chất lượng của tư tưởng và cả ý tưởng sáng tạo do nhân loài khám phá trong tất cả lĩnh vực của cuộc sống”. Nhiều nhà bác học lớn đã phát minh ra những định luật, định lý, học thuyết.v.v. Tên tuổi của họ gắn liền với sáng tạo trở nên bất diệt, như định luật Niuton, học thuyết Dacuyn, Kinh Phật, Chủ nghĩa Mác – Lênin, Tư tưởng Hồ Chí Minh.v.v. Có người thắc mắc: “ Họ là những thiên tài trời phú, còn tôi là người bình thường làm gì có sáng tạo và cần gì đến sáng tạo?”. Ý nghĩ đó hoàn toàn không đúng. Tâm lý học đã nghiên cứu và đi đến kết luận: Tất cả mọi người đều có khả năng sáng tạo dù nhỏ hay lớn. Nếu được rèn luyện thì sáng tạo sẽ phát triển không ngừng, nếu không thì sáng tạo sẽ ngày
càng mai một. Sáng tạo lớn có ý nghĩa vĩ đại, nhưng nếu không có những sáng tạo nhỏ thì sáng tạo lớn cũng không thể hình thành. Nhà triết học Phát Paxcan ( 1623 – 1662 ) đã nói: “ Con người là một cây sậy rất yếu trong tự nhiên nhưng là cây sậy biết suy nghĩ”. Xét về mặt nào đó, con người yếu đuối hơn so với nhiều loài động vật. Nhưng điều kỳ diệu là con người là động vật duy nhất trên hành tinh này có khả năng tư duy sáng tạo, đã sáng chế ra nhiều công cụ, máy móc có khả năng cải tạo xã hội và thiên nhiên… Tư duy sáng tạo ở đây thực sự cần cho mọi người và là tiêu chuẩn quan trọng để đánh giá và đào tạo người lao động. Tư duy sáng tạo là gì? Trong xã hội hiện đại, mỗi ngày lại có rất nhiều sản phẩm mới ra đời. Người phát minh ra những sản phẩm ấy nhất định phải có tư duy sáng tạo rất cao. Vậy tư duy sáng tạo là gì?
Những hoạt động tư duy có sáng kiến gọi là tư duy sáng tạo. Đặc điểm lớn nhất của tư duy sáng tạo là tính đổi mới, tức là tính khác lạ, mới mẻ. Chẳng hạn, trước đây người ta cho rằng Mặt Trời quay xung quanh Trái Đất. Thế nhưng căn cứ vào thực nghiệm và kết quả quan sát thiên văn, Copernic đã dũng cảm đề xuất “ Thuyết Nhật Tâm”. Cho rằng, mặt trời là trung tâm của Thái Dương hệ. Trái Đất cũng như các hành tinh khác đều quay xung quanh mặt trời. Độc lập suy nghĩ, dám tìm cái mới, đó là những nhân tố quan trọng không thể thiếu trong hoạt động tư duy sáng tạo. Một đặc điểm quan trọng khác của tư duy sáng tạo là tính khuếch tán. Chẳng hạn, hãy kể ra những vật hình tròn. Nói chung khi kể, người bình thường giới hạn ở những vật dụng trong sinh hoạt hằng ngày như bát đĩa, cốc chén…những người tư duy sáng tạo không những kể các vật hình tròn, hình cầu, mà còn kể cả bánh ô tô, các khí quản cơ thể người, trứng động vật, lớn thì mặt trời, trái đất, mặt trăng, nhỏ thì các tế bào, nguyên tử…Các bạn thấy đấy, tư duy của họ có thể khuếch tán rộng tới
mức nào. Mức độ khuếch tán của tư duy có thể xem là một trong những tiêu chuẩn đánh giá trình độ tư duy sáng tạo cao hay thấp. Chính vì vậy có người gọi tư duy sáng tạo là tư duy khuếch tán. Tư duy sáng tạo còn có một đặc tính nữa là tính độc đáo, tức là khi suy nghĩ vấn đề thường không dập khuôn theo những quy tắc hoặc tri thức thông thường, biết giải quyết vấn đề một cách linh hoạt, ứng biến. Chẳng hạn có một người đi mua trứng, nhưng lại quên không mang theo túi xách, trong tay chỉ có một chiếc ô. Nếu người đó có tư duy độc đáo, biết mở ô và lật ngược ô, như thế đã trở thành cái giỏ xách độc đáo đó sao? Bấy giờ vấn đề đựng trứng mang về chẳng phải băn khoăn suy nghĩ…Tính độc đáo của tư duy đòi hỏi chúng ta khi suy nghĩ phải cố hết sức thoát khỏi những khuôn sáo suy nghĩ cũ kỹ, biết xem xét vấn đề từ cách nhìn mới mẻ. Ngoài những điểm trình bày trên, muốn cho tư duy của mình mang tính sáng tạo, còn cần phải có tinh thần nhẫn nại, cần cù, xả thân vì công việc. Mặc dù tính sáng tạo của tư duy được xây dựng trên mặt bằng trí
lực tương đối cao, nhưng không phải tất cả những người có trình độ trí lực cao đều có tính sáng tạo. Bởi vì tính sáng tạo còn gắn chặt với những phẩm chất nhân cách của mỗi người. Những người có tính sáng tạo đều có tấm lòng nhân ái, có quyết tâm cao, tinh thần bất khuất, không sợ thất bại, có óc quan sát tinh tế, suy nghĩ độc lập, tinh thần quên mình vì lý tưởng! Động cơ sáng tạo? Động cơ là xung lực thúc đẩy con người hành động để thỏa mãn nhu cầu về cá nhân hay về xã hội. Nhu cầu của con người có nhiều, nên động cơ để thỏa mãn các nhu cầu đó cũng rất phong phú. Sáng tạo của con người có thể xuất phát từ động cơ hiếu thắng, có khi là từ lòng ham hiểu biết, có khi muốn hơn người, cũng có khi vì danh dự, tiền tài, địa vị hay vì lý tưởng của con người đối với dân tộc, đất nước hay nhân loài. Ý nghĩa xã hội của động cơ càng sâu sắc thì sức mạnh của động cơ càng
lớn, tính kiên trì hăng say lao động sáng tạo càng mạnh, bền vững. Một số gương lao động sáng tạo với động cơ, mục đích rõ ràng trong sáng: Nhà khoa học sáng tạo Albert Einstein được thế giới bầu là nhà khoa học số 1 của thế kỷ 20, với tinh thần làm việc quên mình, động cơ vì hòa bình và sự tiến bộ của loài người. Con đường cách mạng, sự nghiệp giải phóng dân tộc với nhiều sáng tạo của Chủ tịch Hồ Chí Minh xuất phát từ động cơ, mục đích là phấn đấu cho quyền lợi của Tổ quốc và hạnh phúc của nhân dân. Thomas Edison là nhà phát minh sáng tạo lớn nhất của thế giới với hơn 2500 bằng sáng chế. Ông tâm niệm về cuộc đời mình: “ Triết học cuộc đời tôi là làm việc. Tôi muốn khám phá bí mật của thế giới tự nhiên, để từ đó mưu cầu hạnh phúc cho loài người”. Sinh ra và lớn lên tại Ấn Đô, đất nước rộng lớn nhưng nghèo đói và thiếu lương thực triền miên. Chàng thanh niên Monkonbu Swaminathan
quyết tâm học vào nghành nông nghiệp. Năm 1962, anh đậu tiến sỹ đại học Cambridge, được trường đại học Visconsin mời ở lại làm việc, phong chức giáo sư, hứa trả lương cao. Nhưng anh quyết tâm trở về tổ quốc, góp phần đưa đất nước thoát khỏi thiếu thốn lương thực. Anh sáng tạo ra nhiều giống lúa năng suất cao, giúp cho đất nước anh không những đủ ăn mà còn là nước xuất khẩu nhiều gạo trên thế giới. Anh là cha đẻ cuộc cách mạng xanh lần thứ nhất và được bình trọng là 1 trong 100 nhân vật tiêu biểu nhất thế kỷ 20 ở châu Á. Nhà nữ doanh nhân Vũ Thị Lan với hai bàn tay trắng đã làm nên cơ nghiệp lớn, nhiều người cũng phải mơ ước. Hiện nay, chị là chủ tịch hội đồng quản trị của một loạt công ty lớn từ HCM tới Hà Nội với hơn 1600 công nhân. Trong quá trình làm giàu, người phụ nữ gốc Hải Dương ấy đã gặp muôn vàn khó khăn tưởng chừng không thể vượt qua nổi. Động cơ nào đã giúp chị sống và lao động sáng tạo để làm giàu? Chị nói: “ Nhiều lúc tôi chán nản, chỉ muốn xuống tóc vào chùa nương nhờ cửa Phật, để mong thoát thân, buông bỏ tất cả, cũng có lúc tôi muốn thoát khỏi cuộc sống cho dảnh dang thân xác. Nhưng rồi lòng thương con, một
đàn con dại, thương mẹ già, người mẹ dứt ruột đẻ ra và trông ngóng mình suốt 20 năm qua. Chẳng lẽ tôi lại bắt những người thân yêu phải chứng kiến những điều đó của tôi hay sao? Tôi luôn nung nấu ý chí làm giàu, phải kinh doanh giỏi để giàu có, con tôi không phải sống nghèo khổ, túng thiếu và để cho xã hội biết phái đẹp chẳng kém đấng mày râu”. Động cơ thương con, thương mẹ sâu sắc và khát vọng làm giàu đã giúp chị vượt qua tất cả.