Ứng dụng kỹ thuật xét nghiệm Nucleic Acid (NAT) trong sàng lọc máu tại trung tâm truyền máu Chợ Rẫy - Bệnh viện Chợ Rẫy tp.HCM

Y Học TP. Hồ Chí Minh * Tập 21 * Số 3 * 2017 Nghiên cứu Y học<br /> <br /> <br /> ỨNG DỤNG KỸ THUẬT XÉT NGHIỆM NUCLEIC ACID (NAT) TRONG<br /> SÀNG LỌC MÁU TẠI TRUNG TÂM TRUYỀN MÁU CHỢ RẪY -BỆNH<br /> VIỆN CHỢ RẪY TP.HCM<br /> Phạm Lê Nhật Minh*, Trần Văn Bảo*, Nguyễn Trường Sơn*, Phan Thị Mỹ Kim*, Nguyễn Thị Kiều*,<br /> Trần Thị Thanh Nhàn*, Nguyễn Quốc Bình*<br /> <br /> TÓM TẮT<br /> Mục tiêu: Đánh giá hiệu quả ứng dụng kỹ thuật xét nghiệm Nucleic Acid (NAT) đối với HBV, HCV và<br /> HIV ở người hiến máu tình nguyện tại Trung tâm truyền máu Chợ Rẫy-Bệnh viện Chợ Rẫy.<br /> Đối tượng: Gồm 156.352 mẫu máu của người hiến máu tình nguyện tại Trung tâm truyền máu Chợ Rẫy<br /> từ tháng 07/2015 đến 12/2016.<br /> Phương pháp: Mô tả cắt ngang, hồi cứu.<br /> Kết quả: Trong 156.352 mẫu máu từ người hiến máu tình nguyện được xét nghiệm bằng phương pháp<br /> huyết thanh học, phát hiện 1345 mẫu dương tính, chiếm tỷ lệ lần lượt với HBV: 0,59%; HCV: 0,14% và HIV:<br /> 0,13%. Từ đó, 151.194 mẫu máu âm tính với phương pháp huyết thanh học được xét nghiệm NAT, phát hiện<br /> thêm 136 mẫu dương tính với HBV-DNA chiếm tỷ lệ 0,09% (1/1.112), 1 mẫu dương tính với HIV-RNA ở giai<br /> đoạn cửa sổ, chiếm tỷ lệ 0,0007% (1/151.194) và 1 mẫu dương tính với HCV-RNA ở giai đoạn cửa sổ, chiếm tỷ lệ<br /> 0,0007% (1/151.194).<br /> Kết luận: Áp dụng kỹ thuật xét nghiệm NAT là cần thiết và hiệu quả vì giúp phát hiện sớm sự hiện diện<br /> HBV-DNA, HCV-RNA và HIV-RNA trong mẫu thử bằng việc rút ngắn giai đoạn cửa sổ, đồng thời làm giảm<br /> thiểu nguy cơ lây nhiễm các vi rút qua đường truyền máu để từ đó đảm bảo sự an toàn cho bệnh nhân khi truyền<br /> máu.<br /> Từ khóa: huyết thanh học, Nucleic Acid Testing (NAT)<br /> ABSTRACT<br /> APPLYING NUCLEIC ACID TESTING (NAT) TO SCREENING HBV, HCV AND HIV FOR BLOOD<br /> DONORS AT CHO RAY BLOOD TRANSFUSION CENTER- CHO RAY HOSPITAL<br /> Pham Le Nhat Minh, Tran Van Bao, Nguyen Truong Son, Phan Thi My Kim, Nguyen Thi Kieu,<br /> Tran Thi Thanh Nhan, Nguyen Quoc Binh * Y Hoc TP. Ho Chi Minh * Vol. 21 - No 3 - 2017: 107 - 114<br /> <br /> Objective: Evaluation on applying NAT to screening HBV, HCV and HIV for blood donors at Cho Ray<br /> Blood Transfusion Center (Cho Ray BTC)- Cho Ray Hospital.<br /> Subjects: 156,352 blood samples from blood donors at Cho Ray BTC from July, 2015 to December, 2016.<br /> Methods: Retrospective, descriptive statistic. Performing serology and NAT to screening blood samples.<br /> Results: 156,352 blood samples screened by serology method, we detected 1,345 positive samples. The<br /> percentage of HBV; HCV; HIV respectively: 0.59%; 0.14%; 0.13%. Then 151,194 negative samples with serology<br /> method were tested by NAT. There were 136 positive samples detected with HBV-DNA (0.09%), 1 case detected<br /> with HIV-RNA (0.0007%) in window period and 1 case also detected with HCV-RNA (0.0007%) in window<br /> <br /> <br /> * * Trung tâm truyền máu Chợ Rẫy- Bệnh viện Chợ Rẫy TP.HCM<br /> Tác giả liên lạc: ThS. Phạm Lê Nhật Minh ĐT: 0919223989 Email: stevenminh79@gmail.com<br /> <br /> <br /> 107<br /> Nghiên cứu Y học Y Học TP. Hồ Chí Minh * Tập 21 * Số 3 * 2017<br /> <br /> period.<br /> Conclusions: By shorten window period, NAT is really an effective solution to screening blood donor to<br /> ensure the safety on blood transfusion.<br /> Key words: serology, Nucleic Acid Testing (NAT)<br /> ĐẶT VẤN ĐỀ -Bộ sinh phẩm xét nghiệm HBV, HCV và<br /> HIV của Abbott bằng kỹ thuật miễn dịch vi hạt<br /> An toàn trong truyền máu là một nội dung<br /> hoá phát quang (CMIA) trên hệ thống xét<br /> quan trọng luôn được quan tâm trong dịch vụ<br /> nghiệm tự động Architect I2000SR của Abbott.<br /> truyền máu. Khái niệm An toàn trong truyền<br /> máu được hiểu chung nhất là đảm bảo an toàn -Bộ sinh phẩm xét nghiệm NAT multiplex<br /> cho người hiến tặng máu, bệnh nhân, người làm phát hiện đồng thời chất liệu di truyền của HBV<br /> công tác truyền máu và đặc biệt không để lây (HBV-DNA), HCV (HCV-RNA) và HIV (HIV-<br /> nhiễm các bệnh qua đường máu cho các đối RNA) bằng hệ thống phân tích tự động cobas®<br /> tượng trên. Từ trước đến nay, chúng ta đã áp TaqScreen MPX, phiên bản 2.0 của Roche.<br /> dụng phương pháp huyết thanh học với nhiều -Sinh phẩm định lượng enzyme Alanine<br /> kỹ thuật để sàng lọc máu, ví dụ như kỹ thuật Amino Transferase (ALT) được tiến hành bằng<br /> miễn dịch gắn men (ELISA), miễn dịch vi hạt kỹ thuật đo động học enzyme trên hệ thống máy<br /> hoá phát quang (CMIA)...Tuy nhiên, hạn chế của sinh hoá tự động Advia 1800 của Siemens.<br /> các kỹ thuật này chính là chưa rút ngắn được Phương pháp nghiên cứu<br /> giai đoạn cửa sổ vì vậy vẫn chưa thật sự đảm<br /> Mô tả cắt ngang, hồi cứu<br /> bào sự an toàn trong truyền máu(2,3). Việc ứng<br /> Thực hiện xét nghiệm kháng nguyên<br /> dụng phương pháp sinh học phân tử với kỹ<br /> HBsAg, kháng nguyên-kháng thể HCV, kháng<br /> thuật xét nghiệm Nucleic Acid (NAT) trong sàng<br /> nguyên-kháng thể HIV cho tất cả các mẫu máu<br /> lọc máu sẽ góp phần nâng cao an toàn trong<br /> bằng phương pháp Huyết thanh học. Chỉ những<br /> truyền máu bằng cách phát hiện sớm chất liệu di<br /> mẫu thử có kết quả âm tính với phương pháp<br /> truyền của vi rút và rút ngắn giai đoạn cửa sổ<br /> huyết thanh học sẽ được xét nghiệm bằng<br /> trong nhiễm các vi rút gây viêm gan siêu vi B<br /> phương pháp sinh học phân tử với kỹ thuật xét<br /> (HBV), viêm gan siêu vi C (HCV) và vi rút gây<br /> nghiệm NAT multiplex phát hiện đồng thời<br /> suy giảm miễn dịch mắc phải ở người (HIV)(1,8).<br /> DNA của HBV, RNA của HCV và HIV-1, HIV-2.<br /> ĐỐITƯỢNG-PHƯƠNGPHÁPNGHIÊNCỨU<br /> KẾT QUẢ<br /> Đối tượng nghiên cứu<br /> Kết quả xét nghiệm HBV, HCV, HIV bằng<br /> Gồm 156.352 mẫu máu của người hiến máu<br /> phương pháp huyết thanh học<br /> tình nguyện tại Trung tâm truyền máu Chợ Rẫy-<br /> Bảng1: Kết quả HBV, HCV và HIV bằng PP. Huyết<br /> Bệnh viện Chợ Rẫy từ tháng 07/2015 đến<br /> thanh học.<br /> 12/2016. Số Mẫu Dương tính Mẫu Âm tính<br /> Vật liệu, thuốc thử và trang thiết bị mẫu<br /> Vi rút thử Số mẫu Số mẫu<br /> -5 ml máu đông và 6 ml máu chống đông Tỷ lệ % Tỷ lệ %<br /> (+) (-)<br /> EDTA của người hiến máu HBV 923 0,59 155.429 99,41<br /> 156.35<br /> -Bộ sinh phẩm xét nghiệm HBV, HCV và HCV 223 0,14 156.129 99,86<br /> 2<br /> HIV 199 0,13 156.153 99,87<br /> HIV của Murex bằng kỹ thuật miễn dịch gắn<br /> Nhận xét: Tỷ lệ nhiễm HBV của người hiến<br /> men (ELISA) trên hệ thống xét nghiệm miễn<br /> máu tình nguyện khi xét nghiệm bằng phương<br /> dịch tự động ETIMAX.<br /> <br /> <br /> 108<br />  Y Học TP. Hồ Chí Minh * Tập 21 * Số 3 * 2017 Nghiên cứu Y học<br /> <br /> pháp huyết thanh học chiếm tỷ lệ cao nhất là Kết quả xét nghiệm HCV-RNA<br /> 0,59%; tỷ lệ nhiễm HCV là 0,14% và HIV Bảng 3: Kết quả xét nghiệm HCV-RNA.<br /> là 0,13%. HCV-RNA<br /> Số mẫu<br /> Số mẫu thử Tỷ lệ nhiễm<br /> Kết quả xét nghiệm HBV-DNA, HCV- thử Số mẫu (+)<br /> (-)<br /> RNA, HIV-RNA bằng phương pháp sinh 1/151.194<br /> 151.194 01 151.193<br /> học phân tử (kỹ thuật xét nghiệm NAT) (0,0007%)<br /> <br /> Trong 156.352 mẫu thử được xét nghiệm Nhận xét: Trong 151.194 mẫu thử xét nghiệm<br /> HBV, HCV và HIV bằng phương pháp huyết HCV-RNA, chúng tôi phát hiện 01 mẫu dương<br /> thanh học, chúng tôi phát hiện 1.345 mẫu thử tính ở giai đoạn cửa sổ, chiếm tỷ lệ 1/151.194<br /> dương tính. Từ đó, 151.194 mẫu thử có kết quả (0,0007%).<br /> âm tính với HBV, HCV và HIV bằng phương Kết quả xét nghiệm lần đầu<br /> pháp huyết thanh học được tiếp tục thực hiện<br /> Bảng 4: Kết quả xét nghiệm HCV bằng PP. Huyết<br /> xét nghiệm NAT.<br /> thanh học và sinh học phân tử lần 1.<br /> Kết quả xét nghiệm HBV-DNA Phương Phương pháp Huyết Phương pháp Sinh<br /> pháp thanh học học phân tử<br /> Bảng 2: Kết quả xét nghiệm HBV-DNA.<br /> xét nghiệm ELISA CMIA HCV-RNA<br /> HBV-DNA<br /> Số mẫu thử Tỷ lệ nhiễm Kết quả Âm tính Âm tính Dương tính<br /> Số mẫu (+) Số mẫu (-)<br /> 136/151.194(0,09 Nhận xét: Kết quả xét nghiệm HCV bằng các<br /> 151.194 136 151.058 %) kỹ thuật của phương pháp huyết thanh học đều<br /> 1/1.112 cho kết quả âm tính. Riêng kỹ thuật NAT cho kết<br /> Nhận xét: Trong 151.194 mẫu thử xét nghiệm quả Dương tính với HCV ở chu kỳ 37,7.<br /> HBV-DNA, chúng tôi phát hiện 136 mẫu dương<br /> HCV Đối chứng nội<br /> tính, chiếm tỷ lệ 136/151.194 (0,09%).<br /> Cường<br /> độ<br /> huỳnh<br /> quang<br /> <br /> <br /> <br /> Chu kỳ<br /> Biểu đồ 1:Kết quả đo của kỹ thuật xét nghiệm HCV-RNA lần đầu.<br /> Nhận xét: Biểu đồ 1 thể hiện kết quả đo của Kết quả xét nghiệm trên mẫu lấy lại lần 2 (cách lần<br /> kỹ thuật xét nghiệm NAT ở lần lấy mẫu đầu, đầu 2 tháng)<br /> nhận thấy HCV được phát hiện ở chu kỳ 37,7 so Bảng 6: Kết quả xét nghiệm HCV bằng PP.Huyết<br /> với đối chứng nội được phát hiện ở chu kỳ 35,7. thanh học và sinh học phân tử lần 2.<br /> Xét nghiệm định lượng enzyme Alanine Amino PP.Xét Phương pháp Huyết Phương pháp<br /> Transferase (ALT) lần 1 nghiệm thanh học Sinh học phân<br /> tử<br /> Bảng 5: Kết quả xét nghiệm enzyme ALT lần 1. ELISA CMIA HCV-RNA<br /> Xét nghiệm Định lượng enzyme Chỉ số bình thường Kết quả Dương tính Dương tính Dương tính<br /> ALT<br /> Kết quả 11 U/L 5  49 U/L<br /> Nhận xét: Kết quả xét nghiệm HCV bằng<br /> phương pháp huyết thanh học và sinh học phân<br /> Nhận xét: Kết quả xét nghiệm định lượng<br /> enzyme ALT là 11U/L vẫn nằm trong ngưỡng tử ở lần lấy mẫu thứ hai cách lần lấy mẫu đầu 2<br /> bình thường. tháng đều cho kết quả Dương tính với HCV.<br /> <br /> <br /> <br /> <br /> 109<br />  Nghiên cứu Y học Y Học TP. Hồ Chí Minh * Tập 21 * Số 3 * 2017<br /> HCV Đối chứng nội<br /> <br /> Cường<br /> độ<br /> huỳnh<br /> quang<br /> <br /> <br /> <br /> <br /> Biểu đồ 2: Kết quả đo củaChu kỳ<br /> kỹ thuật xét nghiệm HCV-RNA lần 2<br /> Nhận xét: Qua biểu đồ 2 thể hiện kết quả đo mẫu dương tính ở giai đoạn cửa sổ, chiếm tỷ lệ<br /> của kỹ thuật xét nghiệm NAT ở lần lấy mẫu thứ 1/151.194 (0,0007%).<br /> hai cách lần lấy mẫu đầu 2 tháng, nhận thấy Bảng 8: Kết quả xét nghiệm HIV-RNA<br /> HCV được phát hiện ở chu kỳ 34,3 so với đối HIV-RNA<br /> Số mẫu<br /> chứng nội được phát hiện ở chu kỳ 35,4. Tỷ lệ nhiễm<br /> thử<br /> Số mẫu (+) Số mẫu (-)<br /> Xét nghiệm định lượng enzyme Alanine Amino 1/151.194<br /> 151.194 01 151.193<br /> Transferase (ALT) lần 2. ((0,0007%)<br /> <br /> Bảng 7: Kết quả xét nghiệm enzyme ALT lần 2. Kết quả xét nghiệm lần đầu<br /> Xét nghiệm Định lượng enzyme Chỉ số bình Bảng 9: Kết quả xét nghiệm HIV bằng bằng<br /> ALT thường<br /> PP.Huyết thanh học và sinh học phân tử lần 1.<br /> Kết quả 11 U/L 5  49 U/L<br /> PP.Xét Phương pháp Huyết Phương pháp Sinh<br /> Nhận xét: Kết quả xét nghiệm định lượng nghiệm thanh học học phân tử<br /> enzyme ALT là 11U/L vẫn nằm trong ngưỡng ELISA CMIA HIV-RNA<br /> chỉ số bình thường. Kết quả Âm tính Âm tính Dương tính<br /> <br /> Kết quả xét nghiệm HIV-RNA Nhận xét: Kết quả xét nghiệm HIV bằng<br /> PP.Huyết thanh học cho kết quả âm tính. Riêng<br /> Nhận xét (Bảng 8): Trong 151.194 mẫu thử<br /> kỹ thuật xét nghiệm NAT cho kết quả Dương<br /> xét nghiệm HIV-RNA, chúng tôi phát hiện 01<br /> tính với HIV ở chu kỳ 34,1.<br /> <br /> <br /> <br /> <br /> Biểu đồ 3:.Kết quả đo của kỹ thuật xét nghiệm NAT lần 1<br /> Nhận xét: Qua biểu đồ 3 thể hiện kết quả đo lần lấy mẫu thứ hai cách lần lấy mẫu đầu 9 ngày<br /> của kỹ thuật xét nghiệm NAT ở lần lấy mẫu đầu đều cho kết quả Dương tính với HIV.<br /> nhận thấy HIV được phát hiện ở chu kỳ 34,1 so Bảng 10: Kết quả xét nghiệm HIVbằng PP.Huyết<br /> với đối chứng nội được phát hiện ở chu kỳ 34,6. thanh học và sinh học phân tử lần 2.<br /> Kết quả xét nghiệm trên mẫu lấy lại lần 2(cách lần PP.Xét Phương pháp Huyết Phương pháp Sinh<br /> nghiệm thanh học học phân tử<br /> đầu 09 ngày)<br /> ELISA CMIA HIV-RNA<br /> Nhận xét (bảng 10): Kết quả xét nghiệm HIV Kết quả Dương Dương tính Dương tính<br /> bằng PP.Huyết thanh học và sinh học phân tử ở tính<br /> <br /> <br /> <br /> <br /> 110<br /> Y Học TP. Hồ Chí Minh * Tập 21 * Số 3 * 2017 Nghiên cứu Y học<br /> <br /> <br /> <br /> <br /> Biểu đồ 4: Kết quả đo của kỹ thuật xét nghiệm NAT lần 2.<br /> Nhận xét: Qua biểu đồ 4 thể hiện kết quả đo Nguyễn Văn Nghĩa ở Cần Thơ (0,07%)(10); tác giả<br /> của kỹ thuật xét nghiệm NAT ở lần lấy mẫu thứ Phạm Tuấn Dương tại Hà Nội (0,12%)(17) có thể là<br /> hai cách lần lấy mẫu đầu 9 ngày, nhận thấy HIV do phạm vi nghiên cứu của chúng tôi tại<br /> được phát hiện ở chu kỳ 19,2 so với đối chứng TP.HCM và 5 tỉnh miền Đông Nam bộ vốn là<br /> nội được phát hiện ở chu kỳ 35,3. trung tâm về kinh tế, du lịch của cả nước, có tốc<br /> độ phát triển kinh tế khá nhanh, đi kèm với sự<br /> BÀN LUẬN<br /> phát triển về kinh tế là sự phát sinh của nhiều tệ<br /> Kết quả xét nghiệm HBV, HCV, HIV bằng nạn xã hội nên tỷ lệ nhiễm HIV có thể cao hơn<br /> phương pháp huyết thanh học các địa phương khác.<br /> Trong 156.352 mẫu máu xét nghiệm sàng lọc Kết quả xét nghiệm HBV-DNA, HCV-<br /> HBV, HCV và HIV bằng phương pháp huyết RNA, HIV-RNA bằng phương pháp sinh<br /> thanh học, tỷ lệ nhiễm HBV là 0,59%, HCV là học phân tử (kỹ thuật xét nghiệm NAT)<br /> 0,14% và HIV là 0,13%.<br /> Trong 151.194 mẫu máu đã có kết quả âm<br /> Tỷ lệ nhiễm HBV trong nghiên cứu của<br /> tính với HBV, HCV và HIV bằng phương pháp<br /> chúng tôi thấp hơn kết quả của tác giả Phạm<br /> Tuấn Dương tại Hà Nội (0,94%)(17); tác giả Trần huyết thanh học, khi tiến hành xét nghiệm NAT,<br /> Thị Thúy Hồng tại Đà Nẵng (1,22%)(21), tác giả chúng tôi phát hiện thêm 136 trường hợp dương<br /> Trương Thị Kim Dung tại TP.HCM (2,69%) (22); tính HBV-DNA chiếm tỷ lệ 0,09% (1/1.112); 01<br /> tác giả Nguyễn Văn Nghĩa ở Cần Thơ (4,53%)(10) trường hợp dương tính HIV-RNA ở giai đoạn<br /> và thấp hơn so với những kết quả nghiên cứu của sổ, chiếm tỷ lệ 0,0007% (1/151.194) và 01<br /> mà chúng tôi và đồng nghiệp thực hiện năm<br /> trường hợp dương tính với HCV-RNA cũng vào<br /> 2014, 2015(11,14,15), có thể do hiện nay chúng tôi<br /> giai đoạn của sổ, chiếm tỷ lệ 0,0007% (1/151.194).<br /> đang áp dụng xét nghiệm nhanh kháng nguyên<br /> bề mặt HBV (HBsAg) ở người hiến máu lần đầu Kết quả xét nghiệm HBV-DNA<br /> trước khi tiếp nhận máu và các chiến lược tuyên Tỷ lệ phát hiện HBV-DNA trong nghiên cứu<br /> truyền, vận động người hiến máu tự sàng lọc của chúng tôi là 136/151.194, tương đương với tỷ<br /> mình trước khi hiến máu thật sự phát huy tính lệ 1/1.112, thấp hơn so với tác giả Phan Nguyễn<br /> hiệu quả. Thanh Vân tại TP.HCM với tỷ lệ HBV–DNA<br /> Tỷ lệ nhiễm HCV trong nghiên cứu của dương tính là 10/10.349(18); tác giả Đoàn Thành ở<br /> chúng tôi cũng thấp hơn kết quả nghiên cứu của Huế với tỷ lệ dương tính HBV-DNA là 0, 109%(5);<br /> tác giả Phạm Tuấn Dương ở Hà Nội (0,33%)(17), tác giả Nguyễn Thị Thanh Dung ở Hà Nội với tỷ<br /> tác giả Trương Thị Kim Dung ở TP.HCM lệ dương tính HBV-DNA là 1/1.028(9) và cao hơn<br /> (0,275%)(22) có thể do sự khác biệt về vùng so các tác giả nước ngoài: tác giả H. Ohnuma tại<br /> miền,phạm vi tiếp nhận máu. Nhật là 112/6.805.010(13); tác giả Hisham<br /> Abdelaziz Morsitại Ả Rập là 4/13.435(7); tác giả<br /> Tỷ lệ nhiễm HIV trong nghiên cứu của<br /> Soisaang Phikulsod tại Thái Lan là 1/2800(19).<br /> chúng tôi cao hơn kết quả nghiên cứu của tác giả<br /> <br /> <br /> 111<br /> Nghiên cứu Y học Y Học TP. Hồ Chí Minh * Tập 21 * Số 3 * 2017<br /> <br /> Điều này có thể lý giải là do Việt Nam nằm trong cao hơn so với các tác giả nước ngoài khác.Theo<br /> vùng dịch tể viêm gan B với tỷ lệ nhiễm HBV nghiên cứu của các tác giả ngoài nước, tỷ lệ phát<br /> trong dân số khá cao (10-15%)(4). hiện HCV-RNA bằng kỹ thuật xét nghiệm NAT<br /> Kết quả xét nghiệm HCV-RNA sau khi đã có kết quả xét nghiệm bằng phương<br /> pháp huyết thanh học âm tính cũng rất thấp.<br /> Trong nghiên cứu này, chúng tôi phát hiện<br /> Nghiên cứu của tác giả H. Ohnuma tại Nhật là<br /> được 1 trường hợp dương tính với HCV-RNA ở<br /> 25/6.805.010(13); tác giả R Offergeld tại Đức là<br /> giai đoạn cửa sổ. Ở mẫu thử đầu, chúng tôi sử<br /> 1/4.400.000(12); tác giả Susan L. Stramer tại Mỹ là<br /> dụng phương pháp huyết thanh học với các kỹ<br /> 1/230.000(20); tác giả Soisaang Phikulsod tại Thái<br /> thuật ELISA và CMIA để tầm soát HCV nhưng<br /> Lan là 1/490.000(19).<br /> vẫn không phát hiện được sự hiện diện của HCV<br /> trong mẫu thử. Tuy nhiên, chúng tôi đã phát Kết quả xét nghiệm HIV-RNA<br /> hiện sự hiện diện của HCV bằng phương pháp Qua nghiên cứu này, chúng tôi phát hiện 01<br /> sinh học phân tử với kỹ thuật xét nghiệm NAT ở trường hợp dương tính HIV-RNA ở giai đoạn<br /> chu kỳ 37,7. Do giai đoạn chuyển đổi huyết cửa sổ, chiếm tỷ lệ 0,0007 %. Đây là trường hợp<br /> thanh của HCV khá phức tạp, khoảng 95%<br /> đầu tiên chúng tôi phát hiện nhiễm HIV ở giai<br /> người nhiễm HCV không có các biểu hiện lâm<br /> đoạn cửa sổ bằng kỹ thuật xét nghiệm NAT tại<br /> sàng rõ ràng vì vậy rất khó để xác định nhiễm<br /> HCV trong thời kỳ cửa sổ. Có một yếu tố giúp Trung tâm truyền máu Chợ Rẫy. Tại lần đầu lấy<br /> bác sĩ điều trị nghĩ đến nhiễm HCV là chỉ số mẫu, xét nghiệm NAT đã phát hiện HIV-RNA<br /> enzyme Alanine Amino Transferase (ALT) tăng dương tính, các kỹ thuật xét nghiệm khác bằng<br /> cao do có sự phá hủy tế bào gan và làm chức phương pháp huyết thanh học đều cho kết quả<br /> năng gan bị ảnh hưởng. Tuy nhiên, trong trường âm tính. Vào 9 ngày sau, chúng tôi đã lấy mẫu và<br /> hợp này, chỉ số enzyme ALT của người cho máu<br /> xét nghiệm lại thì đều phát hiện HIV dương tính<br /> vẫn nằm trong giới hạn bình thường, có thể<br /> ở cả kỹ thuật xét nghiệm NAT, ELISA<br /> đang trong giai đoạn đầu nhiễm HCV. Trong<br /> giai đoạn này, chỉ có thể phát hiện HCV bằng kỹ và CMIA(16).<br /> thuật xét nghiệm NAT(2,3). Tỷ lệ nhiễm HIV-RNA trong nghiên cứu của<br /> Vào 2 tháng sau, chúng tôi đã lấy mẫu lần 2 chúng tôi thấp hơn so với kết quả nghiên cứu<br /> và kiểm tra đồng thời bằng hai phương pháp của tác giả Nguyễn Thị Thanh Dung (1/131.949)(9)<br /> huyết thanh học và sinh học phân tử, kết quả ghi và cao hơn các nghiên cứu của tác giả ngoài<br /> nhận được cả 2 phương pháp xét nghiệm này nước có thể là do phân bố vùng dịch tể khác<br /> đều cho kết quả dương tính với HCV. Xét nhau, tỷ lệ nhiễm HIV trong cộng đồng Việt<br /> nghiệm chỉ số enzyme ALT vẫn nằm trong giới Nam vẫn còn cao. Theo nghiên cứu của tác giả<br /> hạn bình thường. Kết quả trên một lần nữa H. Ohnuma tại Nhật, tỷ lệ HIV-RNA dương tính<br /> khẳng định kỹ thuật xét nghiệm NAT đã giúp là 4/6.805.010(13), tác giả Susan L. Stramer tại Mỹ<br /> phát hiện người cho máu nhiễm HCV ở giai là 1/3.100.000(20).<br /> đoạn cửa sổ. Như vậy, qua nghiên cứu này, chúng tôi<br /> nhận thấy rằng chỉ áp dụng phương pháp huyết<br /> Kết quả của chúng tôi thấp hơn so với kết<br /> thanh học vào trong xét nghiệm trước truyền<br /> quả nghiên cứu của tác giả Nguyễn Thị Thanh<br /> máu như hiện nay là chưa đủ và chưa đảm bảo<br /> Dung tại Hà Nội với tỷ lệ HCV-RNA dương tính<br /> an toàn cho bệnh nhân khi truyền máu. Qua<br /> là 1/131.949(9); tác giả Đoàn Thành tại Huế là<br /> nghiên cứu này, chúng tôi phát hiện phương<br /> 0,007%(5) có thể do sự khác biệt về vùng miền và<br /> pháp huyết thanh học đã bỏ sót 138 trường hợp<br /> <br /> <br /> 112<br /> Y Học TP. Hồ Chí Minh * Tập 21 * Số 3 * 2017 Nghiên cứu Y học<br /> <br /> nhiễm HBV, HCV và HIV. Nếu như không tiến TÀI LIỆU THAM KHẢO<br /> hành xét nghiệm NAT của HBV, HCV và HIV, 1. Bộ Y Tế (2013). Thông tư 26/2013/TT-BYT ngày 19/06/2013.<br /> chúng tôi không thể nào phát hiện sự hiện diện Hướng dẫn hoạt động truyền máu.<br /> 2. Bùi Thị Mai An (2004). Các bệnh nhiễm trùng truyền qua<br /> sớm của vi rút và sẽ đem những đơn vị máu này đường máu và an toàn truyền máu. Bải giảng Huyết học-Truyền<br /> truyền cho bệnh nhân. máu. Trường đại học Y Hà Nội. Bộ môn Huyết học-Truyền<br /> máu, Nhà xuất bản y học. pp. 275-285.<br /> Xét nghiệm NAT với tính năng vượt trội là 3. Bùi Thị Mai An, Nguyễn Anh Trí (2014). Những phát minh và<br /> phát hiện sớm chất liệu di truyền của vi rút khi tiến bộ trong lĩnh vực bảo đảm an toàn truyền máu trên thế<br /> giới và tại Việt Nam. Môt số chuyên đề Huyết học-Truyền máu,<br /> chúng xâm nhập vào cơ thể, vì vậy đã rút ngắn<br /> Nhà xuất bản y học,Tập V. pp. 38-49.<br /> giai đoạn cửa sổ. Thời gian phát hiện sự hiện 4. Đỗ Trung Phấn (2012). Bệnh nhiễm trùng truyền qua đường<br /> diện của vi rút bằng kỹ thuật xét nghiệm NAT truyền máu. Truyền máu hiện đại: Cập nhật và ứng dụng trong<br /> điều trị bệnh. Nhà xuất bản giáo dục. pp. 273-370.<br /> đối với HIV là 11 ngày, HBV là 25 ngày và HCV 5. Đoàn Thành, Nguyễn Duy Thăng, Đồng Sỹ Sằng, Nguyễn Thị<br /> là 59 ngày(6). Chính nhờ vậy mà chúng tôi đã Bích Tuyết, Trương Quốc Phong (2016). Khảo sát tỷ lệ dương<br /> phát hiện sớm sự hiện diện của HBV ở 136 tính HBV, HCV và HIV ở người hiến máu tình nguyện sau khi<br /> bổ sung xét nghiệm NAT tại Trung tâm truyền máu khu vực<br /> trường hợp, 1 trường hợp nhiễm HCV và 1 Huế. Tạp chí y học Việt Nam. Tập 446. Số đặc biệt tháng 09/2016.<br /> trường hợp nhiễm HIV mà phương pháp huyết pp. 57-64.<br /> 6. J. Coste, C.Defer, C.Saura (1999). Routine experience and future<br /> thanh học không phát hiện được, đồng thời ngăn<br /> development of virus NAT application. Molecular biology in<br /> chặn kịp thời sự lây truyền các vi rút trên cho blood transfusion: pp. 105-110.<br /> bệnh nhân khi truyền máu. Điều này đã khẳng 7. Morsi H., MD (2011). Routine Use of Mini-Pool Nucleic Acid<br /> Testing (MP-NAT) Multiplex Assay for Sero-Negative Blood<br /> định ưu thế của xét nghiệm NAT so với phương Donors-Journal of the Egyptian Society of Haematology &<br /> pháp huyết thanh học và sự cần thiết của việc Research, Vol. 7, No. 2.<br /> ứng dụng xét nghiệm NAT trong sàng lọc máu, 8. Nguyễn Anh Trí (2010). Chuyên khoa Huyết học-Truyền máu<br /> Việt Nam trong quá trình đổi mới, hội nhập và phát triển. Môt<br /> từ đó giúp chúng tôi chọn ra những đơn vị máu, số chuyên đề Huyết học-Truyền máu, Nhà xuất bản y học, Tập III.<br /> chế phẩm an toàn nhất để truyền cho bệnh nhân. pp. 7-21.<br /> 9. Nguyễn Thị Thanh Dung, Trần Vân Chi, Trần Thị Thuý Lan,<br /> KẾT LUẬN Trần Thị Hoài Thu, Hoàng Văn Phương, Nguyễn Thị Huyền<br /> Trang, Phạm Tuấn Dương, Nguyễn Anh Trí (2016). Nghiên<br /> Qua nghiên cứu với 156.352 mẫu máu từ cứu ứng dụng kỹ thuật NAT sàng lọc các tác nhân lây truyền<br /> người hiến máu tình nguyện được xét nghiệm qua đường máu tại Viện Huyết học-Truyền máu TW. Tạp chí y<br /> học Việt Nam. Tập 446. Số đặc biệt tháng 09/2016. pp. 116-126.<br /> bằng phương pháp huyết thanh học, chúng tôi<br /> 10. Nguyễn Văn Nghĩa, Nguyễn Xuân Việt, Lê Hoàng Oanh<br /> phát hiện 1.345 mẫu dương tính, chiếm tỷ lệ lần (2014). Khảo sát tình hình hiến máu tình nguyện tại bệnh viện<br /> lượt với HBV, HCV, HIV là 0,59%; 0,14%; 0,13%. Huyết học -Truyền máu Cần Thơ năm 2013. Kỷ yếu các công<br /> trình nghiên cứu khoa học chuyên ngành Huyết học-Truyền<br /> Từ đó, 151.194 mẫu máu âm tính với phương máu, Tạp chí y học tháng 10-Số đặc biệt/2014.pp. 7-14.<br /> pháp huyết thanh học được xét nghiệm NAT, 11. Nhữ Thị Dung (2015). Nghiên cứu đặc điểm nhân khẩu học và tỷ lệ<br /> phát hiện thêm 136 mẫu dương tính với HBV- nhiễm một số bệnh lây nhiễm qua đường truyền máu ở người hiến<br /> máu tình nguyện tại Trung tâm truyền máu Chợ Rẫy. Luận văn tốt<br /> DNA chiếm tỷ lệ 0,09% (1/1.112); 1 mẫu dương nghiệp bác sĩ chuyên khoa cấp 2. pp. 39-84.<br /> tính với HIV-RNA ở giai đoạn cửa sổ, chiếm tỷ lệ 12. Offergeld R, Faensen D, Ritter S, Hamouda O (2005).<br /> Department for Infectious Disease Epidemiology, Robert Koch<br /> 0,0007% (1/151.194) và 1 mẫu dương tính với<br /> Institute, Berlin, Germany. Surveillance report. Human<br /> HCV-RNA cũng ở giai đoạn cửa sổ, chiếm tỷ lệ immunodeficiency virus, hepatitis C and hepatitis B infections<br /> 0,0007% (1/151.194). among blood donors in Germany 2000-2002: risk of virus<br /> transmission and the impact of nucleic acid amplification<br /> Như vậy, xét nghiệm NAT thực sự phát huy testing-Euro surveillance, Volume 10, Issue 2, 01 February 2005.<br /> tính hiệu quả khi ứng dụng vào trong xét 13. Ohnuma H, et al (2001). The first large-scale nucleic acid<br /> amplification testing (NAT) of donated blood using multiplex<br /> nghiệm sàng lọc máu, góp phần quan trọng reagent for simultaneous detection of HBV, HCV, and HIV-1<br /> trong việc làm giảm thiểu các yếu tố nguy cơ and significance of NAT for HBV. Microbiol Immunol 45: pp.<br /> nhờ phát hiện sớm sự hiện diện của vi rút và làm 667-672.<br /> 14. Phạm Lê Nhật Minh, Nguyễn Thuý Hương, Trần Văn Bảo,<br /> tăng sự an toàn cho bênh nhân khi truyền máu. Nguyễn Trường Sơn, Phan Thị Mỹ Kim, Nguyễn Thị Kiều,<br /> <br /> <br /> <br /> 113<br /> Nghiên cứu Y học Y Học TP. Hồ Chí Minh * Tập 21 * Số 3 * 2017<br /> <br /> Trần Nhựt Điền, Đặng Tú Hoa, Trần Thị Phương Thu, Nguyễn 19. Soisaang Phikulsod, Sineenart Oota, et al(2009). One-year<br /> Quốc Bình (2016). Đánh giá hiệu quả kỹ thuật xét nghiệm experience of nucleic acid technology testing for human<br /> nucleic acid (NAT) đối với HBV, HCV và HIV ở người hiến immunodeficiency virustype 1, hepatitis C virus, and hepatitis<br /> máu tình nguyện tại Trung tâm truyền máu Chợ Rẫy-Bệnh B virus in Thai blood donations-TRANSFUSION Volume 49,<br /> viện Chợ Rẫy TP.HCM. Tạp chí y học Việt Nam. Tập 446. Số đặc June 2009: pp. 1126-1135.<br /> biệt tháng 09/2016. pp. 102-109. 20. Stramer SL,., Glynn SA, et al (2004). Detection of HIV-1 and<br /> 15. Phạm Lê Nhật Minh, Nguyễn Thúy Hương, Trần Văn Bảo, HCV Infections among Antibody-Negative Blood Donors by<br /> Phan Thị Mỹ Kim, Nguyễn Thị Kiều (2015). Bước đầu đánh giá Nucleic Acid–Amplification Testing.. N engl j med 351;8<br /> hiệu quả của kỹ thuật Nucleic Acid Testing (NAT) trong xét www.nejm.org august 19, 2004.<br /> nghiệm vi rút viêm gan B, viêm gan C và HIV qua đường 21. Trần Thị Thúy Hồng, Nguyễn Hữu Thắng và Cs (2014). Đánh<br /> truyền máu tại Trung tâm truyền máu Chợ Rẫy. Tạp chí y học giá hiệu quả sử dụng test nhanh và ELISA HBsAg trong sàng<br /> TP.HCM. Phụ bản của tập 19, số 5, 2015. pp. 148-152. lọc người hiến máu tại Đà Nẵng. Kỷ yếu các công trình nghiên<br /> 16. Phạm Lê Nhật Minh, Nguyễn Thúy Hương, Trần Văn Bảo, cứu khoa học chuyên ngành Huyết học-Truyền máu. Tạp chí y<br /> Phan Thị Mỹ Kim, Nguyễn Thị Kiều (2015). Nhân một trường học Việt Nam tháng 10-Số đặc biệt/2014. pp. 50-56.<br /> hợp phát hiện HIV trong giai đoạn cửa sổ bằng kỹ thuật 22. Trương Thị Kim Dung, Phù Chí Dũng, Nguyễn Phước Bích<br /> Nucleic Acid Testing (NAT) tại Trung tâm truyền máu Chợ Hạnh, Nguyễn Thị Tuyết Thu, Trần Thị Trang, Đào Ngọc<br /> Rẫy. Tạp chí y học TP.HCM. Tập 19, số 6. pp. 105-109. Tuyền, Mai Thanh Truyền, Trần Thị Hân (2015). Nhận xét tình<br /> 17. Phạm Tuấn Dương, Nguyễn Thị Thanh Dung, Trần Vân Chi, hình hoạt động của ngân hàng máu bệnh viện Truyền máu<br /> Trần Thúy Lan, Đỗ Thị Hiền, Nguyễn Thị Hương, Trần Quang Huyết học TP.HCM trong 15 năm từ 2000-2014. Tạp chí y học<br /> Nhật, Hoàng Văn Phương(2014). Kết quả xét nghiệm sàng lọc TP.HCM. Phụ bản của tập 19, số 4, 2015. pp. 489-496.<br /> HBV, HCV, HIV, Giang Mai ở người hiến máu tại Viện Huyết<br /> học-Truyền máu TW năm 2012-2013, Kỷ yếu các công trình<br /> Ngày nhận bài báo: 29/11/2016<br /> nghiên cứu khoa học chuyên ngành Huyết học-Truyền máu,<br /> Tạp chí y học tháng 10-Số đặc biệt/2014. pp. 45-49. Ngày phản biện nhận xét bài báo: 28/11/2016<br /> 18. Phan Nguyễn Thanh Vân, Hoàng Thị Tuệ Ngọc, Nguyễn Châu<br /> Ngày bài báo được đăng: 15/05/2017<br /> Trưởng, Nguyễn Thị Như Nguyện, Phù Chí Dũng(2015). Bước<br /> đầu triển khai kỹ thuật khuếch đại acid nucleic (KT NAT)<br /> trong sàng lọc máu để phát hiện HIV, HCV và HBV tại Bệnh<br /> viện Truyền máu-Huyết học. Chuyên đề Truyền máu-Huyết học.<br /> Nhà xuất bản y học TP.HCM. pp. 373-376.<br /> <br /> <br /> <br /> <br /> 114<br />