Vai trò của công tác xã hội trong sức khỏe tâm thần và những gợi ý cho Việt Nam

Vai trò của Công tác xã hội trong Sức khỏe Tâm thần<br /> Và Những gợi ý cho Việt Nam<br /> <br /> TS. Edward Cohen<br /> Th.S CTXH. Trần Đình Tuấn<br /> <br /> Chương trình Thăng tiến Giáo dục Công tác xã hội (SWEEP)<br /> Một dự án hợp tác giữa Đại học Bang San Jose, Cơ quan hỗ trợ phát triển quốc tế<br /> Hoa Kỳ và Tám trường đại học ở Việt Nam<br /> <br /> Trường Đại học bang San José<br /> San José, California<br /> <br /> 1<br /> <br /> Tóm tắt<br /> Tóm tắt này miêu tả những vai trò của các nhân viên công tác xã hội trong cung<br /> cấp các dịch vụ sức khỏe tâm thần. Chúng tôi cũng sẽ giải thích định nghĩa “các rối nhiễu<br /> tâm thần”, những yếu tố được xem là nguyên nhân gây ra chúng, những gợi ý dành cho<br /> đào tạo công tác xã hội và những gợi ý đối với công tác xã hội và chăm sóc sức khỏe tâm<br /> thần ở Việt Nam với việc thực hiện Đề án 1215. Các nhân viên công tác xã hội đóng vai<br /> trò quan trọng trong việc thực thi đề án này.<br /> <br /> 2<br /> <br /> Giới thiệu<br /> Bài viết tóm tắt này sẽ miêu tả những vai trò của các nhân viên công tác xã hội<br /> trong cung cấp các dịch vụ sức khỏe tâm thần. Chúng tôi cũng sẽ giải thích định nghĩa<br /> “các rối loạn tâm thần”, những yếu tố được xem là nguyên nhân gây ra chúng, những gợi<br /> ý dành cho đào tạo công tác xã hội và những gợi ý đối với công tác xã hội và chăm sóc<br /> sức khỏe tâm thần ở Việt Nam với việc thực hiện Đề án 1215 (Văn phòng Thủ tướng Việt<br /> Nam, 2011).<br /> Với mục tiêu của bài viết này, chúng tôi định nghĩa một rối loạn tâm thần là một<br /> rối loạn trong đó một người (ở bất kỳ độ tuổi nào) trải qua một hay nhiều các triệu chứng<br /> sau: a) lo âu chủ quan; b) một mức độ suy giảm hoạt động chức năng tâm lý và/hoặc xã<br /> hội nhất định; c) hoạt động bất thường hay suy giảm trong các chứng năng cảm giác xung<br /> đột với môi trường chung; và/ hoặc d) chức năng tư duy hay nhận thức bất thường xung<br /> đột với văn hóa của cá nhân (Sands & Gelis, 2012). Nghề công tác xã hội, được định<br /> hướng bởi những bằng chứng khoa học và y tế, nhìn nhận nguyên nhân của các rối loạn<br /> tâm thần là một tập hợp các yếu tố phức tạp trong khuôn khổ “sinh học – tâm lý – xã hội”<br /> đã được xây dựng từ mô hình thống nhất về y tế và bệnh tật (Weiner, 1984). Khuôn khổ<br /> này tính đến yếu tố di truyền, tính dễ bị tổn thương và khí chất của cá nhân, các yêu tố<br /> nguy cơ về mặt sinh học và môi trường, và các nguyên nhân gây căng thẳng về sinh học<br /> và môi trường thúc đẩy “sự biểu đạt” của tính dễ bị tổn thương mắc phải, hay yếu tố có<br /> thể gây cản trở hoạt động chức năng lành mạnh của cá nhân (như trường hợp những tác<br /> động của sang chấn nghiêm trọng). Tầm quan trọng nhất định đối với những yếu tố<br /> nguyên nhân được xác định theo văn hóa – các nền văn hóa khác nhau đặt trọng tâm ở<br /> những yếu tố khác nhau (và các kiểu triệu chứng thể hiện) để xác định “không bình<br /> <br /> 3<br /> <br /> thường” hay sức khỏe yếu. Ví dụ, trầm cảm có nhiều khả năng thể hiện ở các triệu chứng<br /> thể chất (ví dụ như đau đầu hay đau bụng) ở những nền văn hóa châu Á hơn là những nền<br /> văn hóa khác nơi mà các triệu chứng rõ ràng nhất thay vì đó lien quan đến cảm xúc và<br /> khí sắc (Eshun & Caldwell-Colbert, 2009). Những triệu chứng và hành vi được xác định<br /> và giải thích như thế nào bị ảnh hưởng bởi những diễn giải mang tính văn hóa về nguyên<br /> nhân của các rối loạn. Điều này quan trọng đối với các nhà thực hành trong lĩnh vực sức<br /> khỏe tâm thần làm việc cùng với các nhóm dân cư đa dạng, vì thiếu hiểu biết về những<br /> bối cảnh văn hóa có thể dẫn đến chấn đoán sai và việc ứng dụng những can thiệp trị liệu<br /> không phù hợp (Adeponle, Thombs, Groleau, Jarvis, & Kirmayer). Tuy vậy, một số yếu<br /> tố gây bệnh có thể phổ biến chung. Các nhà nghiên cứu tiếp tục khám phá những yếu tố<br /> gây bệnh, như là các quá trình sinh học và hóa học thần kinh phổ biến chung đi kèm với<br /> các cảm xúc và những hành vi không bình thường.<br /> Mức độ phổ biến của các rối nhiễu tâm thần<br /> Gánh nặng gây ra bởi các rối nhiễu tâm thần đối với xã hội rất lớn. Ước tính trên<br /> toàn thế giới các rối loạn tâm thần chiếm tới 13% gánh nặng bệnh tật toàn cầu (World<br /> Health Organization, 2013). Trầm cảm nằm trong số các nguyên nhân gây khuyết tật<br /> hàng đầu trên toàn thế giới (trong số các bệnh mãn tính khác). Ở Việt Nam, các rối loạn<br /> tâm thần được ước tính lên đến trên 16% gánh nặng bệnh tật của cả nước (World Health<br /> Organization, 2011). Những chi phí con người đối với những người rối loạn tâm thần, gia<br /> đình họ và cộng đồng không thể tính toán được.<br /> Tại Hoa Kỳ, một nghiên cứu quốc gia lớn đã ước tình rằng 46% dân số có một rối<br /> loạn tâm thần tại một thời điểm nào đó trong đời như được xác định bằng Sách hướng<br /> dẫn chấn đoán và thống kê các rối loạn tâm thần DSM trong nghiên cứu khảo sát các hộ<br /> <br /> 4<br /> <br /> gia đình (Kessler, và các cộng sự., 2005). Trên thế giới, tỷ lệ mắc phải ước tính có thể<br /> dao động từ 12% đến 36% ở các quốc gia đã được Tổ chức Y tế thế giới khảo sát cho tới<br /> nay (Kessler, và các cộng sự, 2013). Ở Việt Nam, số lượng thống kê dịch tế học được<br /> công bố gần đây nhất về các rối loạn tâm thần là từ năm 2003 (Vuong, Ginneken,<br /> Morris, Ha, & Busse, 2010). Tại thời điểm đó, mười rối loạn phổ biến nhất có tỷ lệ mắc<br /> phải kết hợp của hầu hết 15% dân số, và nghiện rượu và trầm cảm là những rối nhiễu phổ<br /> biến nhất. Với những thay đổi xã hội mà đất nước trải qua kể từ năm 2003 do di cư đô thị<br /> và toàn cầu hóa, dường như những tỷ lệ mắc phải ở Việt Nam hiện nay thậm chí còn cao<br /> hơn.<br /> Vai trò của các nhân viên công tác xã hội trong chăm sóc sức khỏe tâm thần<br /> Các nhân viên công tác xã hội đóng vai trò quan trọng trong việc lập kế hoạch và<br /> cung cấp dịch vụ chăm sóc sức khỏe tâm thần tại Hoa Kỳ ( Hiệp hội nhân viên công tác<br /> xã hội quốc gia, 2014) cũng như ở nhiều quốc gia khác. Những kiến thức về sàng lọc,<br /> đánh giá và trị liệu các vấn đề tâm lý quan trọng đối với bất kỳ một nhân viên công tác xã<br /> hội nào, thậm chí đối với cả những ai không làm việc trực tiếp trong các dịch vụ sức khỏe<br /> tâm thần. Ví dụ, hầu hết các nhà thực hành và các học giả thống nhất rằng có sự tương tác<br /> giữa tình trạng khỏe mạnh về thể chất và tâm thần và vì thế các nhân viên công tác xã hội<br /> trong các cơ sở y tế có thể nhận thấy rằng những vấn đề tâm lý thường” xảy ra đồng thời<br /> đối với những người đang phải đương đầu với tình trạng bệnh tật cấp tính và mãn tính,<br /> như được tóm lược trong Auslander & Freedenthal (2006). Các nhân viên công tác xã hội<br /> trong các lĩnh vực bảo vệ trẻ em, các dịch vụ dành cho người cao tuổi, tư pháp hình sự,<br /> phát triển cộng đồng và thậm chí quản trị tổ chức cần có hiểu biết tối thiểu về nhu cầu đối<br /> với các dịch vụ sức khỏe tâm thần dành cho các nhóm dân cư mà họ phục vụ.<br /> <br /> 5<br /> <br />