Vai trò của hình ảnh trong dạy học tiếng Việt như một ngôn ngữ thứ hai cho trẻ em thời kì tiền đọc viết và tiểu học

JOURNAL OF SCIENCE OF HNUE<br /> Educational Sci., 2016, Vol. 61, No. 1, pp. 93-102<br /> This paper is available online at http://stdb.hnue.edu.vn<br /> <br /> DOI: 10.18173/2354-1075.2016-0011<br /> <br /> VAI TRÒ CỦA HÌNH ẢNH TRONG DẠY HỌC TIẾNG VIỆT NHƯ MỘT NGÔN<br /> NGỮ THỨ HAI CHO TRẺ EM THỜI KÌ TIỀN ĐỌC VIẾT VÀ TIỂU HỌC<br /> Nguyễn Thị Ngân Hoa<br /> Phòng Khoa học - Công nghệ, Trường Đại học Sư phạm Hà Nội<br /> Tóm tắt. Bài viết đề cập đến vai trò của hình ảnh trong dạy học tiếng Việt như một ngôn<br /> ngữ thứ hai cho trẻ em thời kỳ tiền đọc viết và tiểu học: những cơ sở khoa học của việc sử<br /> dụng hình ảnh trong việc dạy học ngôn ngữ, cách thức vận dụng hình ảnh một cách hiệu<br /> quả để phát triển các kĩ năng nghe, nói, đọc, viết ở nhiều cấp độ khác nhau.<br /> Từ khóa: hình ảnh, tiếng Việt, tiền đọc viết và tiểu học.<br /> <br /> 1.<br /> <br /> Mở đầu<br /> <br /> Trong quá trình dạy học tiếng nói chung và dạy tiếng như một ngôn ngữ thứ hai, hình ảnh<br /> là một hệ thống tín hiệu không thể thiếu. Việc sử dụng một cách khoa học hệ thống tín hiệu hình<br /> ảnhcó tác dụng hỗ trợ đắc lực cho việc thụ đắc ngôn ngữ của trẻ. Bởi lẽ, tín hiệu ngôn ngữ mang<br /> tính quy ước, tính võ đoán, tính trừu tượng, còn các tín hiệu hình ảnh thì mang tính trực quan, cụ<br /> thể, tính có lí do. Hệ thống tín hiệu hình ảnh sẽ giúp khắc phục những trở ngại trong “hàng rào<br /> ngôn ngữ”, tiết kiệm thời gian, tránh được những bất lợi của việc sử dụng ngôn ngữ trung gian<br /> trong quá trình dạy học tiếng, đẩy nhanh được việc tiếp nhận vốn từ và các kĩ năng tư duy của trẻ<br /> song song với việc phát triển kĩ năng ngôn ngữ. Trong các tài liệu dạy học tiếng như một ngôn<br /> ngữ thứ hai, có thể sử dụng nhiều loại sản phẩm hình ảnh hỗ trợ. Khi các sản phẩm kĩ thuật số<br /> chưa phát triển như đầu thế kỉ XXI, Andrew Wright [1,2] đã đặc biệt chú ý đến vai trò của hình<br /> ảnh trong các sản phẩm dạy học. Trong các tài liệu 1000 Pictures for Teachers to Copy (1984) và<br /> Pictures for Language Learning (1989) tác giả này đã chỉ ra năm lí do của việc cần thiết phải sử<br /> dụng hình ảnh trong việc dạy học, đặc biệt là dạy tiếng: sử dụng hình ảnh dễ chuẩn bị, sử dụng<br /> hình ảnh dễ tổ chức, sử dụng hình ảnh mang lại sự thú vị, sử dụng hình ảnh giúp tổ chức các hoạt<br /> động dày học có ý nghĩa và đáng tin cậy và cuối cùng là việc sử dụng hình ảnh thực sự có hiệu quả<br /> đối với việc dạy và học.<br /> Những kết quả nghiên cứu mới nhất của Fred Rogers [3] và những người chịu ảnh hưởng<br /> của ông đã phản ánh thời đại kĩ thuật số luôn thay đổi và cung cấp hướng dẫn cho giáo viên mầm<br /> non về việc sử dụng công nghệ và tương tác với trẻ bằng phương tiện truyền thông nhằm tối ưu<br /> hóa cơ hội cho sự phát triển nhận thức, xã hội, tình cảm, thể chất, và ngôn ngữ của trẻ nhỏ.<br /> Jennie Tran [8] đã đề cập đến năng lực thụ đắc tiếng Việt của trẻ em Việt Nam như một<br /> ngôn ngữ thứ hai (trong cộng đồng người Việt ở nước ngoài). Những đánh giá của tác giả này về<br /> vấn đề tiếp nhận, sử dụng ngôn ngữ của trẻ trong cộng đồng song ngữ, đa ngữ cũng là những cơ sở<br /> Ngày nhận bài: 10/11/2015. Ngày nhận đăng: 10/2/2016.<br /> Liên hệ: Nguyễn Thị Ngân Hoa, e-mail: nganhoa94@yahoo.com.<br /> <br /> 93<br /> <br /> Nguyễn Thị Ngân Hoa<br /> <br /> để tìm hiểu phương pháp dạy học tiếng Việt như một ngôn ngữ thứ hai cho trẻ em giai đoạn tiền<br /> đọc viết và tiểu học.<br /> Nguyễn Ngọc Tuấn [10] đã hệ thống hoá các phương pháp, biện pháp và cách thức hỗ trợ<br /> việc dạy học tiếng Việt như ngôn ngữ thứ hai cho học sinh Việt Nam tại nước ngoài, người nước<br /> ngoài học tiếng Việt. Tài liệu này cũng mở rộng thêm nguồn tư liệu và các quan điểm về vấn đề<br /> dạy và học tiếng Việt trong môi trường song ngữ, đa ngữ.<br /> Ở Việt Nam, trong các công trình nghiên cứu và ứng dụng xây dựng các sản phẩm dạy tiếng<br /> Việt cho trẻ mầm non từ 3 - 5 tuổi tác giả Đinh Hồng Thái [9] luôn quan tâm đến mối quan hệ giữa<br /> ngôn ngữ và hình ảnh (tranh ảnh, các sản phẩm công nghệ thông tin) nhằm nâng cao hiệu quả của<br /> quá trình rèn luyện năng lực ngôn ngữ, năng lực tư duy cho trẻ.<br /> Tác giả Đinh Thanh Tuyến [11] khi nghiên cứu về vấn đề phát triển ngôn ngữ của trẻ đã<br /> nhấn mạnh biện pháp sử dụng vật trung gian trong quá trình tương tác giữa mẹ và bé. Vật trung<br /> gian có thể là sự vật hiện tượng có thật trong môi trường xung quanh trong ngữ cảnh sống của trẻ<br /> hoặc có thể là những bộ tư liệu hình ảnh sách báo, video. . . có tính chất minh họa với tác dụng mở<br /> rộng hơn nữa ngữ cảnh sống thực tế của trẻ, giúp trẻ có thể vươn tới cả những môi trường phần<br /> nào còn xa lạ như lên rừng xuống biển. . .<br /> Những kết quả nghiên cứu về vấn đề này cho thấy cần thiết phải có một định hướng mang<br /> tính cụ thể trong việc sử dụng hình ảnh vào việc phát triển các năng lực ngôn ngữ cho trẻ. Bài viết<br /> này góp phần làm rõ hơn những vấn đề cơ sở khoa học và việc ứng dụng hình ảnh vào hỗ trợ các<br /> kĩ năng ngôn ngữ cho trẻ giai đoạn tiền đọc viết và tiểu học trong môi trường đa ngữ, song ngữ.<br /> Hình ảnh với vai trò khắc phục “rào cản ngôn ngữ” (barrier language) cần được tìm hiểu để vận<br /> dụng hiệu quả nhất trong việc phát triển các kĩ năng ngôn ngữ cho trẻ, đặc biệt là giai đoạn tiền<br /> đọc viết và tiểu học.<br /> <br /> 2.<br /> 2.1.<br /> <br /> Nội dung nghiên cứu<br /> Cơ sở khoa học của việc sử dụng hình ảnh trong dạy học tiếng cho trẻ<br /> <br /> Việc dạy tiếng cho trẻ em ở lứa tuổi tiền đọc viết và tiểu học (từ 5 - 10 tuổi) với tính chất là<br /> tiếng mẹ đẻ hay một ngôn ngữ thứ hai (được dạy song song với tiếng mẹ đẻ) đều cần phải chú ý<br /> đến những đặc điểm tâm lí, trí tuệ của trẻ trong giai đoạn này, đặc biệt là thời kì đầu. Tuy nhiên,<br /> điều quan trọng nhất của việc dạy tiếng như một ngôn ngữ thứ hai cho trẻ là vấn đề “rào cản ngôn<br /> ngữ”. Việc sử dụng hình ảnh trong sản phẩm dạy tiếng sẽ giúp cho cả người dạy và người học<br /> nhanh chóng khắc phục được rào cản này. Cần phải dựa trên năng lực ngôn ngữ, đặc điểm tâm lí,<br /> trí tuệ của trẻ ở lứa tuổi này để vận dụng hệ thống hình ảnh một cách khoa học và hiệu quả trong<br /> việc dạy tiếng Việt như một ngôn ngữ thứ hai cho trẻ em dân tộc thiểu số, trẻ em Việt kiều.<br /> <br /> 2.1.1. Năng lực ngôn ngữ của trẻ giai đoạn tiền đọc - viết (5 - 6 tuổi)<br /> Marie Clay (New Zealand, 1996) đã sử dụng thuật ngữ “khả năng tiền đọc - viết” để mô<br /> tả các hành vi của trẻ nhỏ khi chúng sử dụng sách và các tài liệu đọc - viết để bắt chước các hoạt<br /> động đọc và viết mặc dù trẻ không thể đọc và viết theo các cách thông thường (7, tr.169): “Tiền<br /> đọc viết không phải là một số các kĩ năng bị cô lập mà là một tập hợp các kĩ năng của quy trình<br /> phát triển mà trẻ coi đó như là một phương tiện để đạt được mục tiêu đọc - viết” [169]. Khả năng<br /> tiền đọc - viết của trẻ phát triển ở tuổi lên 5 và sự thành công trong việc thụ đắc ngôn ngữ của trẻ<br /> khi vào giai đoạn tiểu học không chỉ phụ thuộc vào vệc dạy học tiếng ở tiểu học mà còn phụ thuộc<br /> vào những kinh nghiệm của trẻ ở giai đoạn tiền đọc - viết: kinh nghiệm làm việc với sách vở, hứng<br /> thú với các con chữ và cách nhận biết mối quan hệ giữa âm và chữ, cách sử dụng cây bút với các<br /> hình vẽ, con chữ vv. . . Khả năng tiền đọc - viết của trẻ phát triển mạnh trong giai đoạn 5 - 6 tuổi<br /> 94<br /> <br /> Vai trò của hình ảnh trong dạy học Tiếng Việt như một ngôn ngữ thứ hai cho trẻ em...<br /> <br /> và là tiền đề để trẻ có thể chủ động học tiếng mẹ đẻ cũng như các thứ tiếng khác được đưa vào<br /> chương trình tiểu học như một ngôn ngữ thứ hai với đầy đủ 4 kĩ năng: nghe, nói, đọc, viết. Những<br /> dấu hiệu đặc trưng của khả năng tiền đọc - viết giai đoạn này là:<br /> a) Trẻ hứng thú và tập trung chú ý vào các biểu tượng chữ cái và các hình ảnh minh họa.<br /> b) Trẻ có khả năng chú ý phát âm theo các hình ảnh minh họa và biểu tượng chữ cái.<br /> c) Trẻ đặc biệt hứng thú với tranh ảnh và có khả năng tưởng tượng để kể chuyện theo các<br /> tranh ảnh do trẻ tự vẽ hoặc tranh ảnh minh họa sẵn có.<br /> d) Trẻ hứng thú và có khả năng tập tô, vẽ, cắt dán các chữ theo mẫu và hình vẽ minh họa.<br /> Những dấu hiệu trên đều cho thấy: hình ảnh minh họa có vai trò đặc biệt quan trọng đối với<br /> việc cung cấp tri thức và phát triển khả năng ngôn ngữ của trẻ giai đoạn tiền đọc - viết.<br /> <br /> 2.1.2. Đặc điểm tâm lí, trí tuệ của trẻ thời kì tiểu học (6 - 10 tuổi)<br /> a) Khả năng tư duy bằng tín hiệu<br /> Khả năng tư duy bằng tín hiệu của trẻ giai đoạn này trở nên mạnh hơn, cùng với sự phát<br /> triển của năng lực phân tích và tổng hợp. Đây là đặc điểm quan trọng trong sự phát triển ý thức<br /> của trẻ, giúp trẻ có thể nhận diện các tín hiệu ngôn ngữ một cách tự giác hơn. Trẻ có thể phối hợp<br /> nhiều giác quan trong sự nhận biết tín hiệu. Khả năng này cũng giúp trẻ có thể kết nối các hệ thống<br /> tín hiệu: tín hiệu âm thanh và tín hiệu hình ảnh để nhận biết sự vật trên những nét tổng thể sau đó<br /> đến các chi tiết: “Những hình ảnh trọn vẹn này lại được xác định trên cơ sở khái quát những hiểu<br /> biết về tính chất và đặc trưng riêng biệt của đối tượng đã tiếp nhận được dưới dạng những cảm giác<br /> khác nhau” [63]. Sự phối hợp giữa hệ thống tín hiệu hình ảnh mang tính trực quan và hệ thống tín<br /> hiệu ngôn ngữ mang tính quy ước trong các tài liệu dạy học tiếng mẹ đẻ và tài liệu dạy ngoại ngữ,<br /> dạy ngôn ngữ thứ hai cho trẻ là yêu cầu tất yếu để phát triển toàn diện năng lực tư duy bằng tín<br /> hiệu của trẻ, mở rộng vốn hiểu biết cho trẻ. Thế giới cảm giác, tri giác của trẻ sẽ trở nên phong<br /> phú và sinh động hơn rất nhiều thông qua sự phối hợp các hệ thống tín hiệu này.<br /> b) Khả năng ghi nhớ<br /> Khả năng ghi nhớ của trẻ rất quan trọng đối với việc học một ngôn ngữ thứ hai. Ở giai đoạn<br /> đầu của thời kì tiểu học, khả năng ghi nhớ trực quan hình tượng chiếm ưu thế hơn khả năng ghi<br /> nhớ từ ngữ - logic. Cụ thể, giai đoạn lớp 1, 2 ghi nhớ máy móc phát triển tương đối tốt và chiếm ưu<br /> thế hơn so với ghi nhớ có ý nghĩa. Nhiều học sinh chưa biết tổ chức việc ghi nhớ có ý nghĩa, chưa<br /> biết dựa vào các điểm tựa để ghi nhớ, chưa biết cách khái quát hóa hay xây dựng dàn bài để ghi<br /> nhớ tài liệu. Giai đoạn lớp 4,5 ghi nhớ có ý nghĩa và ghi nhớ từ ngữ được tăng cường. Ghi nhớ có<br /> chủ định đã phát triển. Tuy nhiên, hiệu quả của việc ghi nhớ có chủ định còn phụ thuộc vào nhiều<br /> yếu tố như mức độ tích cực tập trung trí tuệ của các em, sức hấp dẫn của nội dung tài liệu, yếu tố<br /> tâm lí tình cảm hay hứng thú của các em. Vận dụng điều này trong dạy và học, các nhà giáo dục<br /> phải giúp các em biết cách khái quát hóa và đơn giản mọi vấn đề, giúp các em xác định đâu là nội<br /> dung quan trọng cần ghi nhớ, các từ ngữ dùng để diễn đạt nội dung cần ghi nhớ phải đơn giản dễ<br /> hiểu, dễ nắm bắt, dễ thuộc và đặc biệt phải hình thành ở các em tâm lí hứng thú và vui vẻ khi ghi<br /> nhớ kiến thức. Điều này thể hiện trong mức độ nội dung, các trình bày và cả hình ảnh trực quan<br /> của bộ sản phẩm dạy tiếng. Để tận dụng khả năng tri giác trực quan của các em, cần sử dụng tranh<br /> ảnh trong việc dạy từ, video với hình và tiếng trong việc dạy giao tiếp đơn giản, các tình huống sử<br /> dụng ngôn từ trong thực tế.<br /> c) Đặc điểm tri nhận của trẻ lứa tuổi tiểu học<br /> Khoảng từ 6 tuổi, trẻ bắt đầu thay đổi cách nhìn về thế giới. Chúng dần từ bỏ lối nghĩ tự coi<br /> mình là trung tâm và bắt đầu phát triển cách nhận thức trưởng thành hơn. Một đứa trẻ học xong<br /> tiểu học thông thường có thể biểu hiện những khái niệm trừu tượng đơn giản, và có thể đọc, viết<br /> 95<br /> <br /> Nguyễn Thị Ngân Hoa<br /> <br /> thành câu. Kĩ năng này đòi hỏi đứa trẻ phải biết thu thập thông tin từ một vài nguồn, đánh giá<br /> chúng, và tiến tới một cách diễn giải lại thông tin. Những khả năng này sẽ tiếp tục phát triển trong<br /> 4-5 năm nữa, khi trẻ thực sự tăng khả năng làm các việc phức tạp, liên tục và mang tính kí hiệu, ví<br /> như việc diễn giải lại một đoạn văn hay tóm tắt lại một câu chuyện.<br /> <br /> 2.2.<br /> <br /> Sử dụng hình ảnh phát triển năng lực ngôn ngữ cho trẻ<br /> <br /> 2.2.1. Phát triển khả năng tiền đọc - viết cho trẻ qua việc sử dụng hình ảnh<br /> Việc dạy tiếng như một ngôn ngữ thứ nhất hay ngôn ngữ thứ hai (song song với tiếng mẹ<br /> đẻ - ngôn ngữ thứ nhất của trẻ trong giai đoạn này không thể bỏ qua những đặc điểm nói trên của<br /> thời kì tiền đọc - viết. Bởi lẽ quá trình thụ đắc ngôn ngữ thứ hai của trẻ cũng phải hướng tới đầy<br /> đủ 4 kĩ năng: nghe, nói, đọc, viết một cách tự giác. Trong giai đoạn này việc tiếp nhận các tín hiệu<br /> âm thanh ngôn ngữ và các kí hiệu (chữ cái) vốn mang tính quy ước, trừu tượng cần có sự hỗ trợ<br /> của các hình ảnh cụ thể, trực quan giúp cho trẻ lĩnh hội nhanh hơn và chính xác hơn các tín hiệu,<br /> kí hiệu ngôn từ trong dòng thời gian và không gian. Với sự hỗ trợ của hệ thống tín hiệu hình ảnh,<br /> các biểu tượng âm thanh ngôn ngữ (mang tính trừu tượng) và hình ảnh sự vật hiện tượng (mang<br /> tính trực quan) gắn kết với nhau để nhanh chóng hình thành kĩ năng và tri thức ngôn ngữ cho trẻ:<br /> phát âm đúng, hiểu nghĩa của từ, nhận biết chữ cái, sử dụng các mẫu lời nói đơn giản, bước đầu<br /> nhận biết mối quan hệ giữa âm và chữ, nhận biết trật tự tuyến tính của chữ viết trong không gian...<br /> Sự thích thú với hệ thống tín hiệu hình ảnh sẽ khiến cho quá trình phát triển khả năng tiền đọc viết của trẻ trở nên chủ động, tự giác, tránh được những căng thẳng tâm lí cho trẻ trong quá trình<br /> bước đầu thụ đắc ngôn ngữ thứ hai song song với tiếng mẹ đẻ. Dựa vào đặc điểm tâm lí, trí tuệ và<br /> các dạng hoạt động của trẻ giai đoạn 5 – 6 tuổi, có thể vận dụng các hệ thống hình ảnh tĩnh (tranh<br /> ảnh, mô hình) và hình ảnh động (các đoạn video clip, các hình ảnh đồ họa kĩ thuật số, các chương<br /> trình truyền thông đa phương tiện (mulimedia) để thúc đẩy việc phát triển kĩ năng ngôn ngữ cho<br /> trẻ ở nhiều cấp độ:<br /> a) Làm quen với âm và chữ: Trẻ bước đầu làm quen với các chữ cái, dấu thanh kết hợp với<br /> hình ảnh minh họa sinh động, thú vị, tập phát âm và nhận diện âm - chữ.<br /> b) Mở rộng vốn từ: Bước đầu cung cấp vốn từ qua các hình ảnh minh họa quen thuộc và tích<br /> cực hóa vốn từ cho trẻ. Mở rông về số lượng và chất lượng của vốn từ theo các chủ đề thích hợp:<br /> gia đình, thiên nhiên (con vật, cây cối, hiện tượng thiên nhiên. . . ), sinh hoạt, vui chơi, thời gian,<br /> màu sắc, đồ dùng học tập vv...<br /> c) Ngữ pháp: Tích hợp nội dung ngữ pháp một cách nhẹ nhàng qua các hoạt cảnh và trò<br /> chơi ngôn ngữ có sử dụng hình ảnh hỗ trợ giúp trẻ nhận biết cách nói đúng, sử dụng mẫu câu đúng<br /> với tình huống giao tiếp.<br /> d) Số và các phép tính đơn giản: Thông qua các hình ảnh và âm thanh sinh động, giúp trẻ<br /> thích thú và dễ dàng nhớ các số và có ý niệm về các phép tính đơn giản (cộng, trừ, so sánh số<br /> lượng) trong giai đoạn tiền đọc - viết.<br /> e) Dạng lời nói<br /> + Dạng độc thoại: Thông qua tranh và các tình huống để giúp trẻ phát triển lời nói ở dạng<br /> độc thoại (kể, tả, giải thích. . . ) một cách chủ động, sáng tạo, hứng thú, vượt qua những rào cản tâm<br /> lí, ngôn ngữ.<br /> + Dạng đối thoại: Tích hợp phát triển khả năng giao tiếp hội thoại của trẻ theo từng lứa tuổi.<br /> Qua các tình huống giao tiếp được đưa vào trong DVD, file hình ảnh, bài giảng điện tử, giúp trẻ<br /> chủ động phát triển kĩ năng quan sát, nhận biết tình huống, từ đó có khả năng tưởng tượng, học hỏi<br /> để sử dụng lời nói trong hội thoại qua các trò chơi: đóng vai, đóng kịch, diễn lại hoạt cảnh trong<br /> bài học.<br /> 96<br /> <br /> Vai trò của hình ảnh trong dạy học Tiếng Việt như một ngôn ngữ thứ hai cho trẻ em...<br /> <br /> Việc sử dụng hình ảnh hợp lí sẽ kích thíchhứng thú của trẻ đối với các trò chơi ngôn ngữ.<br /> Những trò chơi trực quan như trò chơi bảng là cách lí tưởng để phát triển kĩ năng tri nhận của trẻ,<br /> ví dụ như các trò chơi trí nhớ như: tích ô, cờ ca-rô, trò ghép hình,... Bộ sản phẩm dạy tiếng cho trẻ,<br /> do đó, cần tận dụng nguyên tắc “học mà chơi, chơi mà học” để một mặt khuyến khích sự tập trung<br /> của trẻ, mặt khác thỏa mãn trí ưa khám phá ở lứa tuổi này. Các trò chơi nên sử dụng hình ảnh trực<br /> quan, tĩnh (hình ảnh) và động (băng video). Việc dạy tiếng Việt cho trẻ trong giai đoạn này cần<br /> chú ý triệt để trực quan hóa các khái niệm trừu tượng.<br /> <br /> 2.2.2. Hình ảnh và việc phát triển kĩ năng ngôn ngữ của học sinh tiểu học<br /> Ở phần này chúng tôi phân tích một số vấn đề về mối quan hệ giữa hình ảnh và việc phát<br /> triển các kĩ năng nói, viết, nghe, đọc.<br /> a) Vai trò của hình ảnh trong việc phát triển kĩ năng nói và viết<br /> - Các vai trò chính của hình ảnh trong việc phát triển kĩ năng nói và viết:<br /> + Hình ảnh khuyến khích người học, làm cho người học muốn tập trung chú ý và muốn<br /> nhập cuộc vào hoạt động thực hành tiếng.<br /> + Hình ảnh góp phần tạo ra ngữ cảnh sử dụng của ngôn ngữ, chúng “mang thế giới vào lớp<br /> học” (Andrew Wright)<br /> + Hình ảnh gợi ra nhiều khả năng diễn đạt. Chẳng hạn với bức tranh, ảnh hoặc một video<br /> clip có hình ảnh con tàu, ta có thể định hướng các khả năng diễn đạt phong phú: Khẳng định: “Đây<br /> là một con tàu”; Phỏng đoán “Đây có lẽ là một tàu chở hàng”; Bộc lộ ý định, sở thích chủ quan:<br /> “Tôi thích đi du lịch bằng tàu”; Miêu tả: “Con tàu này còn mới/đã cũ”...<br /> + Hình ảnh có thể gợi ý câu trả lời cho các câu hỏi hoặc sự thay thế cho các câu miêu tả tình<br /> huống: “Con tàu này thế nào?”, “Nó rất lớn/hiện đại/đẹp/tiện nghi/tốc độ/cũ nát/lạc hậu. . . ”; “Con<br /> tàu đang ở đâu?”, “Nó đang ở cảng/đậu trên biển/ trong vịnh”...<br /> + Hình ảnh có thể gợi ý hoặc cung cấp các chủ đề cho cuộc hội thoại, cuộc thảo luận hay<br /> việc kể chuyện.<br /> - Các dạng nói, viết mở và có kiểm soát:<br /> + Các tài liệu dạy học tiếng theo phương pháp truyền thống thường được xây dựng theo<br /> hướng: người học sẽ đạt kết quả cao nhất khi các bài tập viết, nói được hướng dẫn và kiểm soát<br /> chặt chẽ. Thực tế của việc dạy học tiếng lại cho thấy, việc phát triển lời nói của người học đòi hỏi<br /> cách tiếp cận giành quyền chủ động hơn cho người học: học sinh cần được tự do hơn trong nội<br /> dung học và cách học, để sử dụng ngôn ngữ mới một cách “mở” hơn.<br /> + Cách tiếp cận “mở” với kĩ năng nói và viết nhắm tới<br /> những hội thoại, sự giải thích hay quan điểm cá nhân, trong<br /> đó người giáo viên hay giáo trình không kiểm soát ngôn ngữ<br /> nói/viết của người học. Trên thực tế thì cách tiếp cận phổ biến<br /> hơn cả là kết hợp giữa “mở” và “kiểm soát”, tức là dạng bài<br /> tập có định hướng, nhưng định hướng tương đối lỏng lẻo hoặc<br /> chung chung, dành “đất” cho sự tự do lựa chọn và sử dụng ngôn<br /> từ của người học.<br /> - Một số cách sử dụng tranh ảnh nhằm phát triển khả<br /> năng nói viết:<br /> + Thực hành máy móc và thực hành định hướng giao tiếp<br /> Ví dụ: Với bức tranh trên, cách tiếp cận truyền thống, thực hành máy móc có thể đưa ra<br /> dạng bài tập:<br /> 97<br /> <br />