Vai trò của thể chế phi chính thức đối với phát triển nông nghiệp vùng đồng bằng sông Cửu Long (Trường hợp mô hình Hợp tác xã thanh long Mỹ Tịnh An, huyện Chợ Gạo, tỉnh Tiền Giang)

Vai trò của thể chế phi chính thức đối với phát triển<br /> nông nghiệp vùng đồng bằng sông Cửu Long<br /> (Trường hợp mô hình Hợp tác xã thanh long Mỹ Tịnh An,<br /> huyện Chợ Gạo, tỉnh Tiền Giang)(*)<br /> <br /> <br /> <br /> Khúc Thị Thanh Vân(**)<br /> Phan Thị Thùy Trâm(***)<br /> Nguyễn Thị Hương Giang(****)<br /> Tóm tắt: Thể chế là những ràng buộc do con người đặt ra để tạo khuôn khổ cho các<br /> mối quan hệ tương tác của mình. Thể chế bao gồm các ràng buộc chính thức, phi chính<br /> thức và các đặc trưng thực thi của chúng. Bài viết tìm hiểu vai trò của thể chế phi chính<br /> thức trong quá trình phát triển nông nghiệp vùng đồng bằng sông Cửu Long thông qua<br /> mô hình Hợp tác xã (HTX) thanh long Mỹ Tịnh An, huyện Chợ Gạo, tỉnh Tiền Giang.<br /> Từ khóa: Thể chế, Thể chế chính thức, Thể chế phi chính thức, Nông nghiệp, Đồng bằng<br /> sông Cửu Long<br /> <br /> <br /> 1. Về thể chế chính thức và thể chế phi khổ cho các mối quan hệ tương tác của<br /> chính thức***) mình. Thể chế chính là “luật chơi”, còn tổ<br /> * Định nghĩa chung chức và cá nhân trong đó là “người chơi”.<br /> Quan niệm về thể chế, D. North (1994) Phát triển luận điểm của D. North,<br /> cho rằng, thể chế là những ràng buộc chính G. Helmke và S. Levitsky (2004) định nghĩa:<br /> thức mang tính pháp trị (quy tắc, luật, hiến thể chế chính thức là những quy định được<br /> pháp,…) và phi chính thức mang tính đức viết thành luật công khai, được thiết lập, trao<br /> trị (chuẩn mực hành vi, tục lệ, quy tắc ứng đổi và đảm bảo thực hiện qua các kênh trừng<br /> xử,…), do con người đặt ra để tạo khuôn phạt chính thức; trái lại, thể chế phi chính<br /> thức là các quy tắc bất thành văn được xã hội<br /> công nhận và được đảm bảo thực thi, được<br /> (*)Bài viết là sản phẩm của Đề tài cấp Quốc gia “Thể thiết lập, trao đổi và đảm bảo thực hiện<br /> chế phát triển bền vững vùng Tây Nam bộ” (Mã số<br /> ĐT/14-19/X02) thuộc Chương trình “Khoa học và không qua các kênh trừng phạt chính thức.<br /> công nghệ phục vụ phát triển bền vững vùng Tây G. Helmke và S. Levitsky đưa ra 2 điểm<br /> Nam bộ”. phân biệt: Thứ nhất, cần phân biệt thể chế phi<br /> (**) TS., Chủ nhiệm Đề tài ĐT/14-19/X02; Email: van<br /> chính thức với thể chế chính thức yếu kém,<br /> drcc@gmail.com<br /> (***) Viện Khoa học xã hội vùng Nam bộ nhiều thể chế chính thức yếu kém sẽ bị phá<br /> (****) Trung tâm Nghiên cứu và Tư vấn về Phát triển. vỡ và hoặc thường xuyên bị bỏ qua khi xã<br /> 28 Th“ng tin Khoa học xž hội, số 10.2017<br /> <br /> <br /> hội vận hành, nhưng điều này không có chính thức, giải quyết các vấn đề mà các quy<br /> nghĩa là có thể thay thế được bằng các thể tắc chính thức không thể giải quyết được. Vì<br /> chế phi chính thức. Thứ hai, phải phân biệt thế, các thể chế phi chính thức làm tăng hiệu<br /> được thể chế chính thức và sự lặp lại hành quả của các thể chế chính thức tương ứng.<br /> vi phi chính thức. Theo 2 tác giả này, để được Thể chế phi chính thức điều tiết phá vỡ tinh<br /> xem là một thể chế phi chính thức thì sự lặp thần nhưng không phá vỡ câu chữ của các<br /> lại hành vi phi chính thức cần phải tuân theo quy tắc chính thức, thông thường bằng cách<br /> một quy tắc hay hướng dẫn xác định, mà sự thay đổi các hiệu ứng của các quy tắc này.<br /> vi phạm những quy tắc đó sẽ dẫn đến trừng Bởi thế, các thể chế phi chính thức tuy không<br /> phạt ngoại tính (external sanction). làm tăng hiệu quả của các thể chế chính thức<br /> Lật ngược lại vấn đề, J.R. Azari và J.K. nhưng góp phần tăng cường tính ổn định và<br /> Smith (2012) chỉ ra rằng, cách phân biệt của khả năng phát triển bền vững của các thể chế<br /> G. Helmke và S. Levistky còn bỏ ngỏ câu chính thức bằng cách “làm nản lòng nhu cầu<br /> hỏi thể chế phi chính thức sẽ được nhận thay đổi”.<br /> định thế nào nếu không có (không có nguy Theo J.R. Azari và J.K. Smith, về chức<br /> cơ có) hành vi được thể chế hóa phi chính năng, thể chế phi chính thức có thể hoàn<br /> thức nào bị vi phạm. Theo J.R. Azari và J.K. thiện hoặc lấp đầy những thiếu sót của các<br /> Smith, để xác định các thể chế phi chính thể chế chính thức, hoạt động song song với<br /> thức, cần làm rõ các vấn đề: nội dung và các thể chế chính thức, đồng thời cấu thành<br /> phạm vi của nguyên tắc, bản chất của sự vi một số hành vi, phối hợp điều hành các thể<br /> phạm (deviance), sự vi phạm được quan sát chế giao nhau hay các “mệnh lệnh” mang<br /> và trừng phạt như thế nào, bởi ai (hoặc tuân tính thể chế. Cụ thể:<br /> thủ thì được đền đáp như thế nào). - Chức năng hoàn thiện: Các quy tắc<br /> * Chức năng của thể chế phi chính thức phi chính thức lấp đầy thiếu sót, xóa bỏ<br /> Chức năng của thể chế phi chính thức những mơ hồ của các thể chế chính thức.<br /> thường được xác định thông qua mối quan - Chức năng tồn tại song song: Các quy<br /> hệ với thể chế chính thức. tắc chính thức và phi chính thức cùng điều<br /> Dựa vào nghiên cứu của Hans-Joachim tiết hành động giống nhau.<br /> Lauth, G. Helmke và S. Levitsky (2004) đã - Chức năng phối hợp: Các quy tắc phi<br /> phân loại tương tác giữa thể chế chính thức chính thức lồng ghép hoạt động/kết quả của<br /> và phi chính thức. Chiều đo thứ nhất là mức nhiều thể chế giao nhau.<br /> độ hiệu quả của các thể chế chính thức, hay Như vậy, cách phân chia về thể chế<br /> bối cảnh tồn tại của các thể chế phi chính chính thức và phi chính thức của J.R. Azari,<br /> thức. Chiều đo thứ hai là khả năng tương J.K. Smith và G. Helmke, S. Levitsky là<br /> thích giữa mục tiêu của người/đối tượng tương tự nhau. Có thể thấy rõ rằng, sự tương<br /> tham gia (cụ thể là cái mà họ cố gắng hoàn tác giữa các thể chế tạo điều kiện thuận lợi<br /> tất thông qua thể chế phi chính thức) và hơn để hướng dẫn hành động của người<br /> những mong đợi về các kết quả có thể có từ chơi (chủ thể của trò chơi có thể là cá nhân<br /> các thể chế chính thức. hoặc tổ chức) và bên cạnh đó, khi đưa ra các<br /> Thể chế phi chính thức, nhìn chung, bổ quy tắc hướng dẫn hành động, các quy tắc<br /> sung, hoàn thiện những thiếu sót của thể chế này sẽ tạo thuận lợi cho việc ra quyết định<br /> Vai tr’ của thể chế phi ch˝nh thức§ 29<br /> <br /> và hành vi bằng cách tạo ra động cơ của cán bộ Sở Nông nghiệp và Phát triển nông<br /> hành vi, qua đó tạo môi trường cho trật tự thôn tỉnh Tiền Giang).<br /> và ổn định xã hội. Để thể chế phi chính thức Theo Nguyễn Anh Phong (2012), những<br /> được vận hành tốt, cần sự “tin tưởng” để khó khăn, hạn chế trong việc thực hiện các<br /> gắn kết các cá nhân trong một mạng lưới xã chính sách và giải pháp nâng cao giá trị gia<br /> hội, một cộng đồng hoặc một nhóm xã hội. tăng cây ăn trái gồm: Năng lực tiếp nhận<br /> Sự tin tưởng tạo ra một điểm chung, điểm chính sách của các đối tượng chịu tác động<br /> thống nhất của mạng lưới cộng đồng và qua bao gồm nông dân, các doanh nghiệp còn<br /> đó, tạo ra các chuẩn mực, quy định, thậm yếu kém; Năng lực thực hiện của các cán bộ<br /> chí cả những cam kết thực hiện và tuân thủ thực thi chính sách còn hạn chế, thiếu sự phối<br /> (N. Laura, T. Cristina and I. Petru, 2008). hợp đồng bộ giữa các cơ quan, ban ngành<br /> 2. Thực trạng phát triển mô hình hợp tác liên quan; Các chính sách ban hành chưa rõ<br /> xã sản xuất hoa quả vùng đồng bằng sông ràng, còn có sự chồng chéo, các văn bản<br /> Cửu Long và vai trò của thể chế phi chính hướng dẫn thực hiện chưa kịp thời; Nguồn<br /> thức kinh phí hỗ trợ các đối tượng chịu tác động<br /> Đồng bằng sông Cửu Long đứng đầu cả của chính sách còn quá ít.<br /> nước về sản xuất nông nghiệp (diện tích, Có thể thấy, 3 trong 4 hạn chế nêu trên<br /> sản lượng và giá trị). Sản lượng lúa chiếm thuộc về thể chế chính thức (gồm chính sách<br /> 56,70% tổng sản lượng lúa của cả nước, sản và tổ chức thực thi chính sách), chỉ có một<br /> lượng trái cây là 70,2% tổng sản lượng trái điểm khó khăn thuộc về đối tượng chịu tác<br /> cây cả nước (Tổng cục Thống kê, 2014). động của chính sách. Để hoàn thiện được thể<br /> Một số trái cây là mặt hàng chủ lực của chế chính thức, cần có nhiều thời gian. Vấn<br /> vùng đã xuất khẩu, thu về nhiều ngoại tệ đề đặt ra là: Liệu có thể tìm giải pháp tháo<br /> như: thanh long (chiếm 40% tổng kim gỡ vấn đề, khắc phục những hạn chế này<br /> ngạch xuất khẩu), dừa (chiếm 27,2% tổng bằng thể chế phi chính thức hay không?<br /> kim ngạch), khóm (16% tổng kim ngạch)... * Xem xét trường hợp cây thanh long<br /> (Minh Trí, 2013). huyện Chợ Gạo, tỉnh Tiền Giang<br /> Để đạt được những thành tựu về phát Những năm gần đây, diện tích trồng<br /> triển nông nghiệp như trên, tại các tỉnh khu thanh long ở huyện Chợ Gạo tăng trung<br /> vực Tây Nam bộ, các kiểu mô hình phát bình 100 ha/năm, từ 500 ha năm 1995 đã<br /> triển nông nghiệp đã và đang hình thành để tăng đến 6.000 ha năm 2016. Hiện nay,<br /> sản xuất lúa gạo, cây ăn trái và thủy sản. cây thanh long đã được UBND tỉnh Tiền<br /> Tỉnh Tiền Giang đã phát triển được một số Giang chọn là một trong ba loại cây chủ<br /> mặt hàng trái cây như: thanh long Chợ Gạo, lực được đầu tư theo dự thảo đề án tái cơ<br /> xoài cát Hòa Lộc và vú sữa Lò Rèn. Các sản cấu ngành nông nghiệp của tỉnh, dự kiến<br /> phẩm xoài cát và vú sữa đã hình thành kế hoạch sẽ đạt 8.000 ha năm 2020 và<br /> thương hiệu, nhưng thanh long Chợ Gạo 10.000 ha năm 2025.<br /> vẫn chưa có thương hiệu và/hoặc chứng Thực tế cho thấy, cây thanh long phát<br /> nhận chỉ dẫn địa lý cho sản phẩm. Điều đó triển mạnh mẽ ở huyện Chợ Gạo nói riêng<br /> gây khó khăn trong việc nâng cao giá trị của và tỉnh Tiền Giang nói chung phụ thuộc<br /> loại sản phẩm này (Kết quả thảo luận nhóm nhiều vào sự chủ động của những người<br /> 30 Th“ng tin Khoa học xž hội, số 10.2017<br /> <br /> <br /> nông dân trồng thanh long (Kết quả thảo phẩm, chia lãi theo vụ và đã có sản phẩm<br /> luận nhóm cán bộ Sở Nông nghiệp và Phát xuất khẩu đi các thị trường khó tính như Mỹ,<br /> triển nông thôn tỉnh Tiền Giang). Hàn Quốc, châu Âu (Sĩ Nguyên, 2017).<br /> Xem xét về thể chế chính thức, có thể Bảng trang bên trình bày các tác động<br /> thấy: (i) huyện Chợ Gạo không thuộc vùng của thể chế phi chính thức đã hỗ trợ, bổ sung<br /> phát triển cây thanh long; (ii) huyện không và hoàn thiện thể chế chính thức trong việc<br /> được hỗ trợ trong vấn đề phát triển thị phát triển bền vững mô hình cây thanh long<br /> trường; và (iii) kỹ thuật trồng thanh long của HTX Mỹ Tịnh An, thể hiện trên các nhóm<br /> của người dân ở đây chủ yếu dựa vào kinh chính sách: về quy hoạch vùng nguyên liệu;<br /> nghiệm. Để bù đắp cho những khoảng trống về khoa học công nghệ; về hỗ trợ và khuyến<br /> về mặt thể chế chính thức này, các thể chế khích đầu tư; về hỗ trợ phát triển thị trường<br /> phi chính thức trong cộng đồng những tiêu thụ; về hỗ trợ quản lý chuỗi giá trị.<br /> người trồng thanh long của huyện Chợ Gạo Một trong những điểm yếu nhất liên<br /> đã được phát huy, tạo nên một điển hình cho quan đến thể chế chính là việc hỗ trợ sản<br /> sự phát triển chuỗi giá trị của cây thanh long xuất và tiêu thụ sản phẩm thanh long Chợ<br /> thông qua mạng lưới liên kết đã được hình Gạo của Liên minh HTX tỉnh Tiền Giang.<br /> thành, đó là HTX thanh long Mỹ Tịnh An. Theo Ban giám đốc HTX Mỹ Tịnh An và<br /> HTX thanh long Mỹ Tịnh An được cán bộ Phòng Nông nghiệp và Phát triển<br /> thành lập năm 2009, ngoài số công nhân nông thôn của huyện, Liên minh HTX của<br /> khoảng 40-50 (tùy theo thời vụ) thì có 3 kỹ tỉnh “không giúp đỡ được gì mà hàng năm<br /> thuật viên cố định. Ban giám đốc của HTX còn phải đóng phí hội viên. Liên minh chỉ<br /> có 3 người đều không được đào tạo bài bản mang tính hành chính, không có vai trò hỗ<br /> từ đầu, nhưng họ đã tìm cách kết hợp kinh trợ, liên kết giữa các bên”.<br /> nghiệm sản xuất với khoa học và kỹ thuật * Những khó khăn cản trở sự phát triển<br /> hiện đại, kết hợp các chính sách ưu đãi cho Để có thể phát triển bền vững cây thanh<br /> phát triển nông nghiệp của Nhà nước. Vì long tại tỉnh Tiền Giang, đề án phát triển cây<br /> thế, năm 2015, sản phẩm thanh long của ăn trái của tỉnh được phê duyệt năm 2014 với<br /> HTX Mỹ Tịnh An đã được Tổ chức Sức tổng mức đầu tư 915,9 tỷ đồng đã được thực<br /> khỏe Quốc gia (NHO - National Health hiện với nhiều giải pháp khác nhau, trong đó<br /> Organization) trao chứng nhận đạt tiêu chuẩn có cả việc phát triển cây thanh long ở huyện<br /> GLOBALG.A.P (Global Good Agricultural Chợ Gạo. Nhưng ngành hàng thanh long của<br /> Practice) - Thực hành nông nghiệp tốt toàn huyện Chợ Gạo nói riêng và tỉnh Tiền Giang<br /> cầu và tái chứng nhận tiêu chuẩn này vào nói chung đang đứng trước nhiều khó khăn,<br /> cuối năm 2016. Cũng vào cuối năm 2016, yêu cầu phải có cơ chế mạnh của thể chế<br /> HTX đã chủ động mời Tổ chức Hàng hải chính thức mới có thể giải quyết. Đó là:<br /> quốc tế (IMO) Thụy Sĩ sang đánh giá, và nếu - Phát triển ồ ạt diện tích thanh long.<br /> được thì cấp chứng chỉ For Life để trái thanh Hiện nay, diện tích trồng thanh long đã vượt<br /> long có thể xuất khẩu được sang thị trường ngưỡng quy hoạch tại huyện Chợ Gạo, nhiều<br /> châu Âu. Trải qua 7 năm phát triển, hiện nay, địa phương ngoài huyện cũng đang phát triển<br /> HTX có 40 thành viên (40 hộ gia đình/nhà thanh long và những khu vực này không thuộc<br /> vườn) liên kết, hợp tác sản xuất, tiêu thụ sản quy hoạch vùng trồng thanh long của tỉnh.<br /> Vai tr’ của thể chế phi ch˝nh thức§ 31<br /> <br /> <br /> .ӃWKӧSJLӳDWKӇFKӃFKtQKWKӭFYjSKLFKtQKWKӭFWURQJVҧQ[XҩWWKDQKORQJ<br /> <br /> 9ҩQÿӅ 7KӇFKӃ 6ӵKӛWUӧFӫDWKӇFKӃ 6ӵEәVXQJKRjQWKLӋQ<br /> FKtQKWKӭF SKLFKtQKWKӭF WKӇFKӃFKtQKWKӭF<br /> L1KyPFKtQK &k\ WKDQK ORQJ NK{QJ &XӕL QKӳQJ QăP  PӝW 8%1' KX\ӋQ NKX\ӃQ NKtFK<br /> ViFKTX\KRҥFK SKҧLOjFk\FKӫOӵFÿӇSKiW Vӕ QKj YѭӡQ FKX\ӇQ ÿәL Wӯ QJѭӡLGkQWUӗQJWKDQKORQJQKѭ<br /> YQJ QJX\rQ WULӇQNLQKWӃFӫDWӍQK7LӅQ WUӗQJ O~D JLi WUӏ WKҩS VDQJ Oj PӝW ORҥL Fk\ QKҵP [yD ÿyL<br /> OLӋX *LDQJ NK{QJ QҵP WURQJ WUӗQJ WKDQK ORQJ Fy JLi WUӏ JLҧPQJKqR<br /> TX\ KRҥFK FӫD %ӝ 1{QJ FDR 'ӵWKҧRĈӅiQ7iLFѫFҩXQJjQK<br /> QJKLӋSYj3KiWWULӇQQ{QJ Q{QJQJKLӋS7LӅQ*LDQJÿmFKӑQ<br /> WK{QWUѭӟFQăP WKDQKORQJ&Kӧ*ҥROjWURQJ<br /> ORҥLWUiLFk\FKӫOӵFFӫDWӍQK<br /> LL1KyPFKtQK 6ӣ .KRD KӑF Yj &{QJ 7ӵOLrQKӋYӟL9LӋQ&k\ăQ 3KzQJ 1{QJ QJKLӋS KX\ӋQ<br /> ViFK YӅ NKRD QJKӋ FKӍ PӟL [k\ GӵQJ TXҧ PLӅQ 1DP ÿӇ OLrQ NӃW &Kӧ *ҥR Kӛ WUӧ ÿăQJ Nê<br /> KӑFF{QJQJKӋ ÿѭӧF FKӍ GүQ ÿӏD Oê FKR WuP JLӕQJ WӕW Yj KӑF WұS Nӻ */2%$/*$3<br /> VҧQ SKҭP [RjL FiW +zD WKXұW WUӗQJ WKDQK ORQJ ÿҥW<br /> /ӝFYjY~VӳD/z5qQ FKҩW OѭӧQJ FDR YӟL FiF<br /> EѭӟFÈSGөQJWUrQYѭӡQ<br /> FӫD 3Ky JLiP ÿӕF Nӻ WKXұW<br /> FӫD +7;  9ұQ ÿӝQJ Kӑ<br /> KjQJ iS GөQJ ÿӇ WҥR QLӅP<br /> WLQÈSGөQJUӝQJUmLFKR<br /> FiF WKjQK YLrQ NKiF  7ӵ<br /> ÿăQJ Nê */2%$/*$3<br /> WK{QJ TXD YLӋF WKX QKұQ<br /> WK{QJWLQTXD,QWHUQHW<br /> LLL1KyPFKtQK 8%1' WӍQK ÿm EDQ KjQK *ySYӕQEҵQJQKjYѭӡQFӫD 8%1' KX\ӋQ Kӛ WUӧ WKӫ WөF<br /> ViFK YӅ Kӛ WUӧ QKLӅX FKtQK ViFK Kӛ WUӧ FiFWKjQKYLrQ FKX\ӇQ ÿәL PөF ÿtFK Vӱ GөQJ<br /> YjNKX\ӃQNKtFK Yj NKX\ӃQ NKtFK FiF  ÿҩWO~DVDQJÿҩWYѭӡQ<br /> ÿҫXWѭ GRDQKQJKLӋSÿҫXWѭYjR <br /> Q{QJ QJKLӋS Q{QJ WK{Q<br /> <br /> WUrQ ÿӏD EjQ WӍQK ÿѭӧF<br /> ѭXÿmLYӅÿҩWÿDLYjÿѭӧF <br /> KӛWUӧÿҫXWѭ<br /> LY1KyPFKtQK 8%1' WӍQK OLrQ NӃW YӟL %DQ *LiP ÿӕF +7; Wӵ WuP 7ҥROXұQFӭÿӇ8%1'KX\ӋQYj<br /> ViFK YӅ Kӛ WUӧ FiFWӍQKPLӅQĈ{QJ1DP FiF NrQK WLrX WKө Yj KѭӟQJ WӍQK Fy ÿӏQK KѭӟQJ SKiW WULӇQ<br /> SKiW WULӇQ WKӏ EӝYj7S+ӗ&Kt0LQKÿӇ [XҩWNKҭXWK{QJTXDFiFPӕL Fk\WKDQKORQJ<br /> WUѭӡQJWLrXWKө PӣWKӏWUѭӡQJ TXDQKӋFiQKkQ &XQJ FҩS NLQK QJKLӋP WURQJ<br /> VҧQSKҭP 8%1' KX\ӋQ ÿm Kӛ WUӧ *LD F{QJ FKR PӝW F{QJ W\ YLӋF WҥRWuP NLӃP WKӏ WUѭӡQJ<br /> PӝW QKj OҥQK WUӳ VҧQ NKiF FӫD 7S +ӗ &Kt 0LQK FKRWKDQKORQJFKҩWOѭӧQJFDR<br /> SKҭPWK{QJTXDQJXӗQWjL Yj%uQK7KXұQYuWKLӃXYӕQ FӫDWӍQK<br /> WUӧ FӫD 1JkQ KjQJ 3KiW<br /> WULӇQFKkXÈ$'%<br /> Y1KyPFKtQK 6ӣ 1{QJ QJKLӋS Yj 3KiW +uQK WKjQK +7; WKHR TX\ %ә VXQJ FiF NLQK QJKLӋP FKR<br /> ViFK Kӛ WUӧ Wә WULӇQQ{QJWK{Q WҳF PLQK EҥFK YӅ WjL FKtQK 8%1' KX\ӋQ WULӇQ NKDL QKkQ<br /> FKӭF TXҧQ Oê 8%1'KX\ӋQ JLӳD %DQ 4XҧQ WUӏ Yj UӝQJUDFiF+7;NKiF<br /> FKXӛLJLiWUӏ /LrQPLQK+7;WӍQK WKjQKYLrQ<br />  &KLDOmLWKHRYө<br /> /X{QOX{QFDPNӃWWKXPXD<br /> KjQJKyDFӫDFiFWKjQKYLrQ<br /> YӟL JLi FDR KѫQ JLi WKӏ<br /> WUѭӡQJJLi<br /> <br /> Ngu͛n: ;ӱ Oê NӃW TXҧ SKӓQJ YҩQ VkX *LiP ÿӕF 3Ky JLiP ÿӕF +7; WKDQK ORQJ 0ӻ 7ӏQK $Q Yj<br /> WKҧROXұQQKyPFiQEӝ8%1'KX\ӋQ&Kӧ*ҥRWӍQK7LӅQ*LDQJ<br /> 32 Th“ng tin Khoa học xž hội, số 10.2017<br /> <br /> <br /> - Diện tích trồng thanh long sạch Tài liệu tham khảo<br /> không phát triển được do nhiều người 1. J.R. Azari, J.K. Smith (2012), “Unwritten<br /> nông dân không đáp ứng được các yêu cầu Rules: Informal Institutions in Established<br /> về kỹ thuật và tuân thủ quy trình trồng Democracies”, Perspectives on Politics,<br /> thanh long sạch. 10 (1), 37-55, https://doi.org/10.1017/<br /> - Giá cả thanh long không ổn định, nhất S1537592711004890<br /> là vào chính vụ thu hoạch. Đầu ra quá phụ 2. G. Helmke, S. Levitsky (2004),<br /> thuộc vào thị trường Trung Quốc. “Informal Institutions and Comparative<br /> 3. Kết luận Politics: A Research Agenda”, Perspectives<br /> Thể chế phi chính thức như là một on Politics, 2(4), 725, https://doi.org/<br /> mạng lưới bổ sung, hoàn thiện cho những 10.1017/S1537592704040472.<br /> thể chế chính thức yếu kém. Thể chế phi 3. N. Laura, T. Cristina and I. Petru<br /> chính thức tác động một cách có hiệu quả (2008), Linkages between informal and<br /> đến sự phát triển bền vững thông qua sự formal social capitan and their<br /> minh bạch, chuẩn mực và niềm tin giữa các relations with forms of trust, a focus on<br /> thành viên trong cộng đồng. Trong quá trình Romania, https://www.researchgate.net<br /> phát triển bền vững, các thể chế phi chính /publication/288388675_Linkages_Bet<br /> thức chỉ có hiệu quả trong một khoảng thời ween_Informal_and_Formal_Social_C<br /> gian, thời điểm nhất định, hoàn cảnh điều apital_and_Their_Relations_with_Foru<br /> kiện nhất định, sau đó cần phải có sự can ms_of_Trust_A_focus_on_Romania<br /> thiệp của các thể chế chính thức như luật 4. Minh Trí (2013), Đồng bằng sông Cửu<br /> pháp, tín dụng, sự hỗ trợ của các bên liên Long và lợi thế xuất khẩu trái cây chủ lực,<br /> quan khác để đảm bảo thành quả phát triển http://baoapbac.vn/kinh-te/201306/dbscl<br /> được nhân rộng và bền vững. -va-loi-the-xuat-khau-trai-cay-chu-luc-<br /> Kết quả điều tra nghiên cứu thực tế sản 315228/<br /> xuất thanh long tại xã Mỹ Tịnh An, huyện 5. D. North (1994), “Economic Performance<br /> Chợ Gạo, tỉnh Tiền Giang cho thấy, các Through Time”, American Economic<br /> quan điểm của G. Helmke và S. Levitsky Review, No 84, pp. 359-68.<br /> (2004) về khả năng phối hợp, bổ sung có 6. Nguyễn Anh Phong (2012), Báo cáo<br /> hiệu quả của thể chế phi chính thức với thể tóm tắt: Nghiên cứu Đề xuất chính sách<br /> chế chính thức và về việc lồng ghép vai trò và giải pháp nâng cao giá trị gia tăng<br /> của các thể chế phi chính thức vào cuộc tìm cây ăn quả xoài, bưởi vùng đồng bằng<br /> kiếm cơ sở hạ tầng quản trị “tốt” là những sông Cửu Long, Viện Chính sách và<br /> quan điểm có cơ sở thực tiễn trong hoạt Chiến lược phát triển nông thôn.<br /> động kinh tế của vùng Tây Nam bộ. Kết quả 7. Sĩ Nguyên (2017), Xuất hiện những<br /> này đưa đến cho xã hội nhận thức về tính hợp tác xã kiểu mới, "http://tiengiang.<br /> năng động, tích cực của thể chế phi chính gov.vn/vPortal/4/625/1199/106187/Kin<br /> thức, mở ra triển vọng lồng ghép, phối kết h-te/Xuat-hien-nhung-hop-tac-xa-kieu-<br /> ở quy mô rộng hơn hai thể chế chính thức moi.aspx"<br /> và phi chính thức trong các lĩnh vực sản 8. Tổng cục Thống kê (2014), Niên giám<br /> xuất, kinh doanh q thống kê 2013, Nxb. Thống kê, Hà Nội.<br />